Электр аппараттары «Федералдық білім беруді дамыту институты»

47
1
1
2
2
кр
U
1
U
д
к
2
2
д
к
кр
д
2.14-сурет. Түрлі кедергілер 
R 
кезін- 
де (түрлі α бұрыштарында) жəне 
доғаның болуы кезінде (
А 
кесіндісі 
DU 
= 
Ldi
/
dt 
< 0 сəйкес келеді) тізбек- 
тегі ток
Тізбектегі ток 
i '
< I1 тең болсын делік. Бұл жағдайда индуктивтілік 
орауышында 
Ldi
/
dt 
< 0 кернеуі туындайтыны жəне тізбектегі ток доға
сөнгенше кемитіні белгілі. Егер тізбектегі ток 
i ' 
> 
I
тең болса, 
Ldi
/
dt 
> 0
кернеуі туындайды. Ток 
i
мəніне дейін өседі. Осылайша, нүкте 
1 
тұрақ-
сыз тепе-теңдік нүктесі болып табылады: одан шыққан кезде тізбектегі 
ток не 
I 
, не нөлге тең болады (доға сөнеді).
Электр аппараттарын құру кезінде доға барынша қысқа уақытта сө- 
нетіндей барлық шараларды қабылдайды. Токтың барлық мəндерінде 
доғаны сөндіру үшін кернеу 
Ldi
/
dt 
нөлден аз болуы тиіс. Осы шарттар- 
ды орындау үшін, төмендегі болуы тиіс
> 
U – IR
. 
(2.14)
Бұл не вольт-амперлік сипаттаманы көтеру есебінен не тізбектегі ке- 
дергіні ұлғайту есебінен болуы мүмкін.
Доғаның вольт-амперлік сипаттамасы доғаның ұзындығын ұлғайту, 
қарқынды салқындату, доға жанатын орта қысымын арттыру жолымен 
көтерілуі мүмкін. Тұйық түйіспе кезінде доға болмайды жəне тізбектегі
ток 
I
= 
U
/
R
. Түйіспелердің ажырауы кезінде олардың арасында 
I
тоғы
бар доға туындайды. Егер доға ұзындығы жəне қуат көзі өзгеріссіз бол-
са, онда тізбек кедергісін ұлғайту кезінде ондағы ток 
i
мəнінен 
i
мəні-
не дейін азаятын болады (2.14-сурет). Кедергінің одан əрі өсуі кезінде
> 
U – iR 
теңсіздігі сақталады, яғни доғаны сөндіру үшін жағдай жа-
салады. Егер тізбек тоғының 
I
өзгеріссіз мəні кезінде қуат көзінің кер-
неуін U арттыру немесе кернеудің 
U 
өзгеріссіз мəні кезінде тізбек тоғын 
1к ұлғайтса, онда түзу 
U – IR 
жоғарыдан өтетін болады.
Сонда доғаны сөндіру шарттарын сақтау үшін (2.14) доғаның 
вольт-амперлік сипаттамасын көтеру қажет. Осылайша, сөндірілетін 
токтың жəне қуат көзі кернеуінің өсуімен сөндіру шарттары қиында- 
тылады.
2.14-суретті талдау кедергінің
R
өзгеру есебінен кемінде
I
ток
кезінде статистикалық сипаттаманы шешуге болатынын көрсетті. Аз 
токтар кезінде осы тəуелділікті шешу үшін жеткізу кернеуін ұлғайту
қажет. Доғаның жану 
t
ұзындығын анықтаймыз. Δ
U 
= | 
Ldi
/
dt 
| деп бел-
гілейміз. Біріктіруді жасап, аламыз

48
гаш
k 
= 
U
2
U
U
1
1
2
0 
di
t
= 
L∫
д 
I
к 
Δ
U
,
Осылайша, Δ
U 
артық болған сайын, өте қалаулы болып табылатын 
доғаның жану ұзындығы аз болады. Алайда Δ
U 
ұлғаюы доғаны сөндіру 
сəтінде түйіспедегі кернеудің өсуіне əкеледі.
i 
= 0 сəтінде түйіспедегі кернеу доғаны сөндіру кернеуі деп аталады.
i 
= 0 болғанда (2.13) теңдеуі келесі түрді қабылдайды
Бұл жерден
U 
= 
Ldi
/
dt 
+ 
U
. 
(2.15)
гаш
= 
U – Ldi
/
dt
. 
(2.16)
Алайда 
Ldi
/
dt 
< 0 болғандықтан, онда былай жазуға болады
гаш
= 
U 
+ | 
Ldi
/
dt 
|.
Осылайша, доғаны сөндіру сəтінде түйіспедегі кернеу индуктивтілік 
орауышындағы кернеу модулі плюс жеткізу кернеуіне тең. Қуат көзінің 
кернеуіне қатысты түйіспелерде кернеудің 

жүктеу 8,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: