55
күшейту бойынша жұмыс бастады. Осы жұмыс шеңберінде ең аз резервтік талаптар тетігін
одан әрі жетілдіру бойынша шаралар да қабылданған болатын.
Мәселен, ң аз резервтік талаптар тетігіне оларды айқындау бөлігінде, сондай-ақ
банктердің резервтік міндеттемелері мен резервтік активтерінің құрылымы бөлігінде
өзгерістер енгізілді.
Ақша нарығындағы еркін теңгелік өтімділік деңгейін дәл бағалаулар алу, ұлттық
валютаға деген сұраныстың өзгерулеріне нақты ден қою және тиісінше өтімділікті реттеу
құралдарының тиімділігін арттыру мақсатында резервтік активтердің құрылымынан
қолма-қол ақша мен шетел валютасындағы корреспонденттiк шоттар алып тасталды.
Қысқамерзімді спекулятивтік капиталдың кіруін шектеу, банктердің портфелін
әртараптандыру, ұзақмерзімді банктік құралдар нарығын дамыту үшін банктердің
міндеттемелерін қысқамерзімді (1 жылға дейін) және ұзақмерзімді (1 жылдан астам)
міндеттемелерге ажыратудың қосымша критерийі енгізілді.
Міндеттемелердің әрбір түрі бойынша мынадай жекелеген нормативтер енгізілді:
ішкі қысқамерзімді міндеттемелер бойынша – 2,5%, ішкі ұзақмерзімді міндеттемелер
бойынша – 0%, сыртқы қысқамерзімді міндеттемелер бойынша – 6,0%, сыртқы
ұзақмерзімді міндеттемелер бойынша – 2,5%.
Қазіргі уақытта осы құралды жетілдіру бойынша жұмыс жалғасуда. Ұлттық Банк
оны қолданудың озық әлемдік тәжірибесін тұрақты зерделеп отырады, банк секторында
қалыптасып отырған жағдайды талдайды. Осы факторлардың барлығы ескеріле отырып
ең аз резервтік талаптар тетігін одан әрі өзгерту бойынша шешімдер қабылданатын
болады.
Ақша-кредит саясатының тиімділігін реформалау, жетілдіру және арттыру
барысында ең аз резервтік талаптар тетігіне де өзгерістер енгізіліп отырды. Осы
өзгерістер нәтижесінде ол ақша-кредит саясатының классикалық құралы болды,
Ұлттық Банк оның көмегімен банк жүйесінің өтімділігін реттеуді жүзеге асырады.
Әдебиеттер тізімі:
1. Моисеев С. «Структура, функции и международная практика резервных
требований», Финансы и кредит №17, 2002;
2. Simon Gray «Central Bank Balances and Reserve requirements» IMF WP 2011;
3. Joshua N. Feinman « Reserve Requirements: History, Current Practice, and Potential
Reform», Federal Reserve Bulletin, June 1993;
4. Mark Carlson «Lessons from the Historical use of reserve requirements in the United
States to Promote Bank Liquidity», Finance and Economics Discussion Series.Divisions of
Research & Statistics and Monetary Affairs Federal Reserve Board, Washington, January 2013.
56
Ішкі аудит қызметін басқару жөніндегі бағдарламалық өнімдерді пайдалану
Бабықпаева А.Т.– Ұлттық Банктің Ішкі аудит департаменті аудит
мониторингі және әдіснамасы басқармасының бастығы
Заманауи әлемде өңделетін ақпарат көлемі адам сенбейтін мөлшерге жетті.
Бұл процесте ақпараттық технологияларды пайдаланбау ақылға сыйымсыз. Оларсыз
деректердің үлкен көлемін талдауды талап ететін сала ретінде аудитті елестету
мүмкін емес.
Ақпараттық технологиялар аудиттің әрбір кезеңінде – жоспарлау, тексеруді
тікелей жүзеге асырудан бастап аудиторлық қорытындыны дайындауға дейін
пайдаланылады. Ішкі аудиттің тиімділігін арттыру мақсатында халықаралық
стандарттар деңгейіне шығып, аудиторлар орындайтын барлық функцияларды
автоматтандыру қажет. Бұл аудиттің жоғары сапасына қол жеткізуге, еңбек
шығынын төмендетуге және аудиторлық тексеруге жұмсалатын уақытты үнемдеуге
қол жеткізетін маңызды талап болып табылады.
Аудит ішкі және сыртқы болып бөлінеді. Сыртқы аудиттің негізгі міндеті –
тексерілетін ұйымның есептілігінде берілген қаржылық ақпараттың дәйектілігін растау,
сондай-ақ алынған ақпараттың негізінде ұйымның белгіленген кезеңдегі қаржылық жай-
күйін және нәтижесін бағалау.
Ішкі
аудиттің
табиғаты
мүлдем
басқаша.
Бұл
оның
мақсатына
да,
ұйымдастырылуына да қатысты. Ішкі аудит – бұл ұйымның сенімді ішкі бақылау жүйесіне
қолдау көрсетуге, сондай-ақ оны үнемі жетілдіруге ықпал ете отырып, оның тиімділігі мен
нәтижелілігін бағалауға бағытталған.
Ішкі аудит қызметі – бұл ұйымның бөлімшесі, оның міндеті тұтастай алғанда
ұйымның да, оның құрылымдық бөлімшелерінің де тиімді қызметін үздіксіз бағалау
болып табылады. Ішкі аудит қызметінің болуының арқасында басшылық объективті және
дәйекті ақпарат, ұйымның қызметін жақсарту жөніндегі маңызды ұсынымдар алады. Бұл
орынды басқарушылық шешімдер қабылдап, ұйымның қандай да бір құрылымының
жұмысын шұғыл түзетуге мүмкіндік береді.
Ішкі аудит талдау және бақылау жүргізетін қызметтің мынадай бағыттарын бөліп
көрсетуге болады: қаржылық және операциялық деректерді тексеру, бизнес-
процестердің тиімділігін талдау, ұйымның қызметін заңнама нормаларын сақтауы
тұрғысынан бағалау және басқа да талаптарды орындау (менеджмент саясаты және
басқалары).
Ішкі аудиттің тиімділігі және берілетін деректердің объективтілігі, ең алдымен,
оның ұйымдастырылу деңгейіне байланысты. Ішкі аудит қызметінде пайдаланылатын
ақпараттық технологиялардың сапасын ерекше атап өту қажет. Қазіргі жағдайларда келіп
түсетін ақпараттың үлкен ағынын оларсыз өңдеу мүмкін емес.
Аудитте компьютерлерді және ақпараттық технологияларды қолдану мәселелерін
Ішкі
аудиттің
Халықаралық
Кәсіби
Стандарттары
(ІАХС)
және
IIA
1
(InstituteofInternalAuditors) қабылдаған Ішкі аудит кәсіби практикасының халықаралық
негіздері қозғауда.
ІАХС-тың 1210.А3 стандарты ішкі аудиторлардың ақпараттық технологиялармен
байланысты негізгі тәуекелдер және бақылау рәсімдері туралы жеткілікті білімі болуын
және
тапсырылған
міндеттерді
орындау
үшін
жеткілікті
көлемде
аудиттің
автоматтандырылған әдістерін пайдалана алуын көздейді. ІАХС сәйкес «Аудиттің
1
Ішкі аудиторлар институты
