• кәсіпорыниан тыс орналасқан. бірақ оның каржылық жағ-
дайына тікелей кызығушылы бар тұяғалар;
• кэсіпорынньщ қаржылык қызметіне жанама қызыгушы-
лығы бар тұлғалар
Кәсіпорынды басқарушыларга осы ұйымның алдына қойған
максатына жету іне және оның кызметіне толыктай жаүапты адамдар
жатқызылады.Бұңцайадамдарға:кәсшорыііныңиесі,кәсшорынның
басшысы, директорлар кеңесінщ мүшелері, менеджерлер. бөлім
басшылары жэне тағы да басқалар жагқызылады. Бұл аталған
санатқа жататын адамдарды кәсіпорынның:
• сонғы есепті жі.ілдағы таза пайдасының көлемі (мөлшері);
• нақты альшған табыс көлемінің жоспармен сэйкестілігі;
• өндірген әрбір түрлі онімнің өзіндік кұны;
• қызметгщ кандай турінен табыс көбірек алынатындығы
және тагы да басқа жагдайлар қызықтырады.
Кәсіпорыннан тыс орналасқан, бірақ оның қаржылық жаг-
дайына тікелей мүдделі тұлгалар болып қаржы салымшылары
(инвесторлар), несие бсрушілер, жабдықгаушылар жэне басқалар
есептелінеді. Бүл түлгалар өздерінің салған салымдары мен сатқан
тауарлары, көрсегкен қызмеггері, соіщай-ақ берген несиелерінің
уақтылы қайтарылатындығын білу үшіи ұйымның қаржы тұрак-
тылығы мен төлем қабілеггілігін зертгейді. Ал кэсіпорынның
каржылық қызметіне жанама мүдделі тұлғалардын қатарьша: салык
органы, министрліктер мен агенттіктер, аудиторлар, сақтандыру
компаниялары, сатып алушылар мең тапсырыс берушілер жэнетағы
да басқа занды немесе жеке тұлғалар жатқызылады. Кәсінорынның
бюджет жэне бюджеттен тыс мекемелерге берешек төлемдерін
уактылы төлейтіңдігін, қаржылық ақпараттық мәліметтершің
дұрыстығын және өз жұмыешы-қызметкерлерімен еңбекақы
бойынша уақтылы есеп айырысатындыгын кадағалау осы, ягни
кэсіпорынның қаржылык қызметіне жанама мүдделі тұлғалардың
жұмысы болып табылады.
Кэсіпорықдар мен ұйымдардың қаржылық-ақпараттық мәлі-
меггерін пайдаланушылардың әр түрлі топтарының болуьг біртұ-
тас бухғалтерлік есеп жүиесін екі бөлікке бөлді. Соңгы жылдары
біздің елімізде де халықаралық бухгалтерлік есеп стандарпгына
1-тарау, Бухгалтерлік есеп мәні, маңызы, мсщсаты
♦
9
сәйкес бухгалтерлік есепті каржылық есеп жэне баскарушылық
есеп деп екіге бөліи қарастыра бастады. Бұндагы қаржылық
есеп ұйымның ішкі жэне сыртқы пайдалаиушылары колда-
натын қаржылық-ақпараттык мәліметлерді толық камтитын
болса, басқарушылық есеп тек қана кэсіпорынның іиікі пай-
даланушьыарына керекті өнім ондіру, табыс табу және оның
алдағы келевдегі нэтижесінің артуына байланысты ақпараттық
мэліметтерді қарастырады. Белгіленген завда сәйкес, дұрыс
жасалынган каржьшық акпараттык мәліметтерді дер кезінде
пайдаланушыларга жеткізіп берігі отыру кез келген кәсшорындагы
бухгалтердің кэсіби мшдеті болып табылады.
: і
1 .3 .
Бухгалтерлік есеп пәні
Кэсіпорындар мен ұйымдардагы болып отыраггын бар-
лық үдерістерді алдымен бақылап, орындалган жұмыстар мен
аткарылган қызметтердщ нәгижесінде оңдіршген өнімдерді,
олар үшін жүмсалғаң материалдар мен шикізатгар^ы, қаржы-
қаражаттарды сандық өлшемге келгіріп жэне оны арнаулы құжат-
тарға карай реттеп, сонынан тіркеу жұмысын жүргізетіндігі
бухгалтерлік есептің басты міндеті болып табылады Қандай да
болмасын інаруашылыққа қажетті күнделікті қолданылатын есеп
жұмысының белгші бір кезендерге сай дамитындығы белгілі.
Ал шаруашылық есеп мэліметтері өндірістің экономикалык
жагдайын белгілі бір дәрежеде жан-жақты сипаттап, талдап,
қандайда бір шешім қабылдаудың басты мақсатгарын жүзеге
асырушы экономикалык пэн болып табылады. Қандайда бір
шаруашылык кұбылыстарын зертгеп, оларга экономикалық талдау
жасау үшін белгілі бір есеп көрсеткіштеріне сүйенуімізге тура
келеді. Шаруашылық есептің алгышарты материалдық ондірістің
теориялық негізін зерітеуге байланысты. Қандайда болмасын
есеп көрсеткннтері экономикалық жағынан маңызды мәселе
больш габылады. Кэсіпорынның каржы-шаруашылық қызметі
туралы ақпараттық мәлімеперді жиңақгау бухі алтерлік есеп пәнз
болып саналады. Бұл. пэншн негізгі мақсаты — осы буэи алтерлік
10
♦
Бухгалтердік есеп теориясы ж эие негіздері
1-тирау Бухгалтерлік есеп мзііі, маңызы, мақсаты
♦
11
есепке аныкгама беру жэне оны басқадай экономикалық
пәндермен салыстырып, ұқсастықгары мен айырмаіпылыкгарын,
өз ерекшеліктерін теориялык, сондай-ак іс-тэжірибелік (практи-
калық) тұрғыдан сишттал қарау болып табылады.
Бухгалтерлік есептІң қандай мэселсмен шұғылданатынын,
нені зерттейтіндігін, қай жерлерде қолданылатъшдығын зерделеп
қарау — бұл пәннщ негізгі багыты болып саналады.
1 . 4 .
Бухгалтерлік есептің міндетк мен
мақсаты
>
Бухгалтерлж есептің негізгі мақсаты - барлык кәсш-орьгндарда
орындалатын опсрациялардың уақтылы есепке алынып, олардың
қазіргі күнгі уақыт талаптарына сай орындалуына, ягни жүзеге
асырылуына бақылау жасау. Қоғамдық дамудың кай кезеңщде
болмасын бухгалтерлік есеп кез келген кзсіпорында, яғни енім
өндіру мен оларды сату, пайдалану, бөлу үдерістерімен айналысу
барысында жүргізілгендігі бүіінгі таңда белгілі болып отыр.
Бухгалтерлік есептщ негізгі багыты - кэсіпорындардағы есеп
жұмысының сапасын арттыруга, есептеу жумысының барысыида.
қолданылатын, ягни толтырьшатын қүжаттардың қарапайым эрі
тұсішкгі болуъшажәнеондагы көрсеткіштердщпайдаланушыларга
ынгайлы болуьша реггеліп жүргізіледі
Бухгалтсрлік есеп ұйымньщ есеп беру мен басқару, соңдай-ақ
экономикальгк талдау жұмыстарының нақты түрде жүзеге асырылу ын
қажегті ақпараттармен қамтамасыз ешл отырады Бухгалтерлік
есептің тексеру, қадағалау. жинактау принциптерін жүзеге асыру
арқылы меьшіік заңдылыгы мен каржы және каржьшандыру тәртібі,
үнемдеу шгфалары тиісті заңдарга сай іске асырылады. Шаруашылық
жұмыстарьш әрі қарай дамыту, өнім ендірудің кәлемін үлғайту
мақсагында бухгалтерлік есеп көрсеткіштері мен экономикалық
талдау эдістерін кеңінен қолдана опгырып, кэсіпорын бойынша
іске асырылмай келген резерв қорларьш анықгап, оларды іске қосу
үшін қажетті шаралар белгіленді. Бухгалтерлік есептің ақпараггтық
мэлімеггерімен керсегкішгеріне сүйене отырып, экономикалыкталдау
кесгелері жасальщады. Сонымен қатар бухгалтерлікесеп жұмысының
Достарыңызбен бөлісу: |
