Экономика

56  ♦ 
Бухгалтертк есеп  теориясы ж&не  негЫдері
«ККК» ф нрм асы ны ң 2006 
жылдың 
каңтар  айы ңдағы  
ш ахм атгы к айналы м  тізімдемесі
Шотгардын крсдиті 
бойынша
Мате-
риаддар
Акша
Банк
несиесі
Жабдыкгаушы- 
мердігерлермен 
ссеп айырысу
Дебиті
бойынша
жиыны
Шоттарды» дебиіі 
бойынша
Аякгалмапш
өвдіріс
30000
30000
Материал
25000
25000
Банк несиесі
50000
50000
Жабдыкгаушы- 
мердігерлермен 
есеп айырысу
65000
65000
Кредиті бойынша 
жиыны
30000
50000
65000
25000
170000
Осы тізімдемеден көріп отырғанымыздай, «ККК» фирмасьшың 
2002  жылдың  қаңтар  айъшдағы  айналымы  170  мың  теңгені 
құрап  отыр.  Сондай-ак  бұл  тізімдемеде  эрбір  операция  бойынша 
жазылатын екі жақгы жазу анық байқальш тұрады.

5.1.
 
Бухгалтерлік қорытынды 
есеп жәнө  оның мәлімөттөрін
пайдаланушылар
5.2. 
Бухгалтерлік қорытынды есептің 
құрамы мөн турлері туралы ұәым
5.3. 
Бухгалтерлік қорытынды есепке 
қойылатын негізгі талаптар

58
  ♦ 
Бухгалтерлік есеп  теориясы ж әнс негіздерг
5 -т а р а у
ІСЕІІТІі; КЕЗЕЦШІІ 
ҚЛРЖЫЛЫК ЕСЕП  БЕРУІІ 
Д Й Ы ІІШ
5
. 
Бухгалтерлік 
қорытынды  есеп және 
•  1 •  оның  мәліметтерін  пайдалаыушылар
Халықаралық  практикада  бухгалтерлік  есеп  үдерісін  төрт 
түрлі негізгі  сатыға бөлу кабылданган
Бірінші  сатыда  эр  түрлі  шаруашылык  фактілері  (іскерлик 
мэліметтер) құжатгалады.
Екінші  сатыда  -   есеп  деректері  жіктелш  және  оларды 
бухгалтерлік  есепшоттарына,  бухгалтерлік  есептеу  тіркелімінде 
бас кітапта  көрсету жолымен біріктіріп жазады.
Үшінші  салыда  мазмүнына  қарай  бухгалтерлік  есептің 
мемлекеттік  жүйесшің  талабьша  сай  бухгалтерлік  қорытынды 
есеп жасалады.
Төртшші  бухгалтерлік  есеп  үдерісшщ  қорытындылама 
сатысында  ұйымның  шаруашылық  қызметіне  талдау  жүргізіліп, 
оның  нәтижесі  кэсшорын  экімшілігінің  өз  қызметіне  баға  беруі 
мен  алдаіъі  уақытта  орындалатын  жұмыстары  туралы  шешімдер 
қабылдауы  үшін  пайдаланады
Бухгалгерлік  қорытынды  есеп  берудің  мақсаты  бұл  есепті 
пайдаланушыларға  кэсіпорынның  мүлкі  мен  қаржьшық  жағдайы 
және  олардың  қозғалысы  туралы,  сондай~ак  кәсілорынның 
шаруашылық қызметінін қаржылық нәтижелері  іуралы  эрі  ақиқат 
ақпарат  беруден  тұрады,  Үйым  тураіы   ақпаратқа  мүдделі  жеке 
немесе заңды тұлғалар осы кэсіпорынның бухгалтерлік корытынды 
есебін пайдаланушы  болып саналады.
Кәсіпорынның  бухгалтерлік  қорытынды  есебін  пайдалану- 
шылардыңбарлығыбухгалтерлікесептщхалыкаралықстандартына 
сәйкес  ілгеріде айтып өткеніміздей уш  гопқа біріктіршеді.

5-тарау.  Есептік кезецмен царжыпыц е с е п . 59
Бірішиі  топқа  -   осы  үйымда  қызмет  атқаратын  адамдар, 
яғни  жұмысшылар  мен  қызметкерлер  жатады.  Оларды  осы 
шаруашылықгың  экономикалық  түрақтылыгы  мен  табыстьшығы 
туралы  акпаратгар  қызықтырады.  Сонымен  катар  олар  өздерінің 
жұмьіі  орындарының  сақгалуы,  сондай-ақ  уақытымен  еңбекақы 
және  басқа  да  жэрдемақы,  сыйақы  алуы  үшін  мүдделі  болып 
табылады.  Қатаң  бэсеке  шартында  кез  келген  кэсіпорынның 
ө м ір ш е ң д іг і 
оның  басшысының  екі  негізгі  міндетгі,  ягни 
п а й д а л ы  
жұмыстың  табыстылығы  (рентабельділігі)  мен  актив- 
тердщ  өтімділігін  қамтамасыз  етуді  қаншалықгы  үздік  шешуіне 
байланысты.
Қолда  бар  капиталды  сақтап  және  жаңасын  жұмылдыру  ар- 
қылы кәсшорынньщ жеткілікті пайда табу мумкіндіп табысгылық 
(рентабельділік)  болып саналады.
Кредиторлар  алдьшдағы  карыздарын  өтеуі  үшін  ұйымның 
жеткілікті түрде  ақшаларының  және  басқа да корларының  болуы, 
ол  кәсіпорын активтершің өтімділігін білдіреді.
Екінші  топты -   осы  ұйымда  жұмыс  істемейтін,  бірақ  оньщ 
қаржьшық  жағдайьша  тікелей  ынгальшар,  мүдделілер  құрайды. 
Бұл  топқа  кэсіпорынның  инвесторларын,  несие  беруші  банк 
жэне  басқа  да  мекемелерш,  жабдықхаушы-мердігерлерін  жэне 
басқаларды жатқызуға боладьт
Инвесторларды  олардың  салынған  капиталының  табыс- 
тылығы  қызықтырьш  жэне  сонымен  қатар  алдағы  уақытта 
осы  ұйым  үшін  колайсыз  жағдайлардан  болатын  қатер  жайлы 
ақпараттар  алаңдатады.  Бұл  ақпараттар  оларға  қай  кезде 
кәсіпорыңның  акцияларды  сатып  алуға,  ұстап  отыруга  немесе 
сатуға болатындығын біліп, шешім қабылдау  үшін  қажет.
Несие  берушілерді  ұйымға  берілген  төлемді  уақытымен 
Қаитарыл алу мүмкіншілігі және одан түсетін тиесілі  пайызды алу 
іүмкіндігі туралы  ақпараттар қызыктырады.
сСабдықгаушы-мердігерлерді  кәсіпорынньщ  төлем  қабілет- 
тілігімен  шоттарды  уақтылы  төлеу  мүмкіндігі  жайлы  ақпараттар 
Қьізықхырады.