Э. В. Фуфаев, Д. Э. Фуфаев

оларды  əртҥрлі  дискке  бөлуге  болады,  сөйтіп  енгізу  (шығару) 
жылдамдығын жəне сəйкесінше жҥйенің өнімділігін арттыруға болады.   
ДҚ  сҧлбасы.  БДҚБЖ  Oracle-да  диск  кеңістігін  бақыла у 
арнайы  логикалық  қҧрылымдарды  -  дерекқор  сҧлбаларын 
пайдалана  отырып  жҥзеге  асырылады.  Осы  қҧрылымдар 
деректер блогынан, экстенттерден, сегменттерден тҧрады.  
Деректер  блогы  —  бҧл  Oracle  ДҚ-да  деректерді  сақтаудың  ең 
кішкентай  бірлігі.  Деректер  блогы  өзі  туралы  ақпаратты  жəне 
деректерді  қҧрайды.  Олар  физикалық  дискте  сақталады.  Деректер 
блогы көбінесе 2Кб (2048 байт) алады, жҥйенің жҧмыс істеу тиімділігін 
арттыру ҥшін бҧл мəнді өзгертуге болады. 
Экстент  деректер  блогынан  тҧрады.  Экстенттер  сегменттердің 
қҧрылыс  блоктары  болып  табылады  жəне  сол  уақытта  деректер 
блогынан  тҧрады.  Экстенттер  пайдаланылмайтын  (бос)  қойма 
кеңістігін  азайту  ҥшін  пайдаланылады.  Кесте  кеңістіктеріндегі 
деректер  санын  арттыру  шамасына  қарай  экстенттер  өсуі  мҥмкін 
деректерді сақтау ҥшін пайдаланылады. Сөйтіп, бірнеше кесте кеңістігі 
осы  кестелі  кеңістіктердің  бөлімдерін  алдын  ала  анықтамай  өзара 
қойма кеңістігін бөле алады. 
Кестелі  кеңістікті  қҧру  кезінде  экстенттердің  анықтамаларының аз 
санын,  сонымен  қатар  əлдеқайда  анықталған  экстенттерді  толтыру 
кезінде  қосылатын  экстенттер  санын  көрсетуге  болады.  Осындай 
бөліну ДҚ қоймасының бҥкіл кеңістігін бақылау мҥмкіндігін береді. 
Сегмент,  өз  кезегінде  белгілі  бір  деректер  тҥрін  қҧрайтын 
экстенттер  жиынтығынан  тҧрады.  Oracle  ДҚ  сегменттің  төрт  тҥрін 
пайдаланады: 
•  Деректер сегменті — пайдаланушы деректерін сақтайды; 
•  Индексті сегмент — индекстерді қҧрайды; 
•  Кейін  шегіну  сегменті  —  ДҚ  бҧдан  бҧрынғы  жағдайына  оралу 
кезінде пайдаланылатын кейін шегіну ақпаратын қҧрайды; 
•  Уақытша  (аралық)  сегмент  —  SQL-тіркесті  орындау  ҥшін 
қосымша  жҧмыс  кеңістігі  қажет  болғанда  қҧрылады.  Бҧл  сегменттер 
SQL-командалары  орындалғаннан  кейін  бірден  жойылады.  Аралық 
сегменттер  ДҚ-мен  əртҥрлі  операцияларда,  мысалы  сҧрыптауда 
пайдаланылады. 
Дана 
Дана  бөлінетін  жад  пен  ҥрдістерден  тҧратын  деректерге 
қолжетімдіктің нақты тəсілі болып табылады.  
Бӛлінетін  жад.  Oracle  бөлінетін  жадты  (shared  memory)  деректер 
мен  индекстерді  кэштеу,  бағдарламалық  кодты  сақтау  сияқты  əртҥрлі 
мақсаттарда пайдаланады. 

Бөлінетін жад бірнеше бөлікке (немесе жад қҧрылымына) бөлінеді. 
Oracle жадының негізгі қҧрылымдары: 
•  жҥйелік ғаламдық сала; 
•  бағдарламалық ғаламдық сала. 
Жҥйелік  ғаламдық  сала  (SGA  —  System  Global  Area). 
Бҧл  бөлінетін  жад  саласы,  оны  Oracle  деректерді  жəне 
Oracle  нақты  бір  данасының  ақпаратын  басқару  ҥшін 
пайдаланады.  SGA  Oracle  данасын  іске  қосу  кезінде  жадта 
орналасады  жəне  тоқтау  кезінде  жадты  босатады.  Oracle -
дің əрбір іске қосылға н данасы меншік SGA ие.  
SGA-дағы  ақпарат  мына  компоненттерден  тҧрады  (олардың 
əрбіреуі  дананы  іске  қосу  кезінде  жадта  қҧрылады):  ДҚ  буферлерінің 
кэші, өзгерістер журналының буфері, бөлінетін пул.  
ДҚ буферлерінің кэші соңғы ашық деректер блогын сақтайды. Бҧл 
блоктар  өзгерген,  бірақ  дискке  əлі  жазылмаған  деректерді  қҧрауы 
мҥмкін  (лас  блоктар);  өзгертілмеген  немесе  өзгертілгеннен  кейін 
дискке  жазылған  деректерді  қҧрауы  мҥмкін  (таза  блоктар).  ДҚ 
буферлерінің  кэші  соңғы  пайдаланылатын  блоктардың  алгоритмі 
негізіндегі  деректер  блогын  сақтайтындықтан,  аса  белсенді 
пайдаланылатын  блоктар  əрқашан  жадта  қалады  (дисктің  енгізілуін 
(шығарылуын) азайтады жəне жҥйенің өнімділігін арттырады). 
Ӛзгерістер журналының буфері ДҚ ӛзгерістері туралы деректерді 
сақтайды.  Ӛзгерістер  журналының  буфері  мүмкіндігінше  ӛзгерістер 
журналының  файлына  жылдам  әрі  тиімді  жазылады.  (Өзгерістер 
журналы жҥйе істен шыққан жағдайда ДҚБЖ Oracle данасын қалпына 
келтіру ҥшін пайдаланылады.) 
Бӛлінетін  пул  —  кітапхана  кэшіндегі  бөлінетін  SQL-салалар  жəне 
деректер сөздігінің ішкі ақпараты сияқты, бөлінетін жад қҧрылымдары 
сақталатын  SGA  саласы.  Бөлінетін  пул  кітапхана  кэшінен  жəне 
деректер сөздігінің кэшінен тҧрады.  
Кітапханалық  кэш  бөлінетін  SQL-тіркестерді  сақтау  ҥшін 
пайдаланылады.  Мҧнда  əрбір  бірегей  SQL-тіркес  ҥшін  кэштелетін 
жолдарды  талдау  ағашы  жəне  орындау  жоспары  қҧрылады  (яғни 
кітапханалық  кэште  сақталады).  Егер  бірнеше  қосымша  бірдей  SQL-
тіркесті  жіберсе,  онда жҧмысты жылдамдату  ҥшін  бөлінетін  SQL-сала 
пайдаланылады  (əлдеқайда  талданған  жолдар  мен  дайын  орындау 
жоспары пайдаланылатындықтан, уақыт ҥнемделеді). 
Деректер  сөздігінің  кэші  Oracle  ДҚ-на  сілтеме  ретінде 
пайдаланылатын кестелер мен көрсетілімдер жинағын қҧрайды. Мҧнда 
ДҚ-дың  логикалық  жəне  физикалық  қҧрылымы  туралы  ақпарат 
сақталады. Деректердің сөздігі мына ақпаратты қҧрайды: 
• Пайдаланушылық 
ақпарат 
(мысалы, 
пайдаланушылық 
артықшылықтар); 

•  ДҚ кестелері ҥшін айқындалған біртҧтастығын шектеу; 
•  ДҚ  барлық  бағандары  мен  кестелерінің  аттары  жəне  деректер 
тҥрі; 
•  Деректер  сҧлбасының  объекттері  пайдаланатын  жəне  анықтаған 
жад көлемі туралы ақпарат. 
Жоғары өнімділігін қамтамасыз ету ҥшін деректер сөздігінің кэшіне 
жеткілікті жад көлемін орнату керек. 
Бағдарламалық  ғаламдық  сала  (PGA  —  Program  Global 
Area).  Бҧл  деректер  мен  Oracle   серверлік  ҥрдістері  туралы 
басқарушы  ақпарат  сақталатын  жад  саласы.  PGA  көлемі 
мен 
мазмҧны 
Oracle 
орнату 
кезінде 
белгіленетін 
опциялармен 
айқындалады. 
Бҧл 
сала 
мына 
компоненттерден тҧрады:  
•  стек  кеңістігі  —  бҧл  сеанстардың  ауыспалыларын,  сеанстардың 
массивтерін жəне т.б. сақтайтын жад; 
•  сеанстың  ақпараты  —  егер  Oracle  мультижіпті  режимде  жҧмыс 
істемесе,  онда  сеанстың  ақпараты  PGA-да  сақталады.  Әйтпесе 
сеанстың ақпараты SGA-да сақталады; 
•  жекеше  SQL-саласы—  байланысқан  ауыспалылар  жəне  шынайы 
уақыт буферлері сақталатын PGA бір бөлігі. 
Ҥрдіс.  Ҥрдіс  (немесе  жіп)  —  бҧл  пайдаланушы  ҥшін  білдірмей 
орындалуы  мҥмкін,  бағдарламалық  кодты  орындау  механизмі.  Бҧдан 
басқа,  бірнеше  ҥрдіс  бір  уақытта  жҧмыс  істеуі  мҥмкін.  Әртҥрлі 
операциялық  жҥйеде  жəне  əртҥрлі  платформада  олар  əртҥрлі  аталуы 
мҥмкін  (ҥрдістер,  жіптер,  домендер  жəне  т.б.),  бірақ  мəні  бірдей. 
БДҚБЖ  Oracle  ҥрдістің  екі  тҥрімен  жҧмыс  істейді:  пайдаланушы 
ҥрдістері  жəне  Oracle  ҥрдістері,  сондай-ақ  фон  немесе  көлеңке  деп 
аталады.  Кейбір  операциялық  жҥйелерде  (Windows  NT  сияқты) 
ҥрдістер  шынымен  жіптер  болып  табылады,  бірақ  ҧғымдарды 
шатастырмау ҥшін оларды ҥрдістер деп атаймыз.  
Пайдаланушы  ҥрдістер.  Пайдаланушы  (клиенттік)  ҥрдістер  —  бҧл 
БДҚБЖ-мен  пайдаланушылық  қосылыстар.  Пайдаланушы  ҥрдісі 
енгізуді  басқарады  жəне  Oracle  бағдарламалық  интерфейсі  арқылы 
Oracle  серверлік  ҥрдістермен  өзара  əрекеттеседі.  Пайдаланушылық 
ҥрдіс  пайдаланушыға  ақпарат  беру  ҥшін  пайдаланылады  жəне  қажет 
болған жағдайда аса қолайлы нысанда ҧсынады.  
Oracle  ҥрдістері.  Oracle  ҥрдістері  пайдаланушы  ҥрдістеріне 
арналған  қызметтерді  орындайды.  Бҧл  ҥрдістер  екі  топқа  бөлінуі 
мҥмкін:  серверлік  ҥрдістер  (белсенді  ҥрдістер  ҥшін  қызметтерді 
орындайды)  жəне  фон  ҥрдістері  (жалпы  БДҚБЖ  қызметтерін 
орындайды). 
Серверлік үрдістер (көлеңкелі) пайдаланушы сҧратуларын орындай 
отырып,  пайдаланушы  жəне  Oracle  ҥрдістері  арасында  өзара 
əрекеттеседі.  Мысалы,  егер  пайдаланушылық  ҥрдіс  SGA-да  жоқ 
деректер бөлігін сҧратса, онда көлеңке ҥрдісі ДҚ-дан SGA-ға деректер 
блогының оқылуы мҥмкін жауапты болады.