Сұраныстың табыс бойынша және жанама икемділігі. Ұсыныстың икемділігі

Ұсыныстың икемділігі мынадай формуламен өрнектеледі.

Екі тауардың арасында олардың бағаларының өзгеруіне байланысты белгілі бір байланыс болуы, яғни қандай да бір тауардың бағасының өзгеруі, екінші бір тауарға деген сұраныстың өзгеруіне ықпал жасауы мүмкін. Мұндай жағдайда екі тауар арасындағы байланыстың икемділігі туралы сөз болады және бұл икемділік мынадай формуламен өрнектеледі.

1. Егер е_ab>0 болса, онда а және b тауарлары бірін-бірі алмастырғыш тауарлар.

2. Егер е_ab<0 болса, онда а және b тауарлары бірін-бірі толықтырғыш тауарлар.

3. Егер е_ab=0 болса, онда а және b тауарлары бір-біріне қаттысыз.

Ә) Сұраныстың жанама икемділігі

Б) тауарлар алмастырғыш

В) Сұраныстың бағаға байланысты икемділігі

Г) Сұраныстың табысқа байланысты икемділгі

Ғ) Бірлік икемділік

Д) Тауарлар бір- біріне қатыссыз

Е) Сұранысыс мүлдем икемсіз

Ж) Жанама икемділік

З) тауарлар толықтырғыш

И) Сұраныс әбден икемді

К) Сұраныс икемсіз

2. Мынадай формаула арқылы аңықталады:

3) Бағаның болмашы ғана өзгеруі сұраныстың шамасын елеулі түрде өзгертсе

4) Бағаның елеулі түрде өзгерісі сұраныс шамасының болмашы ғана өзгеруін туындатса

5) Мынадай формаула арқылы аңықталады:

6) Егер бағаның өзгеруі мен осыған байланысты туындайтын сұраныстың өзгеруі бірдей болатын болса

7) Икемділік коэффициенті нөлге тең

8) Тауар бағасының өзгеруі сұранысқа әсер етпесе

9) Икемділік коэффициенті нөлден үлкен

10) Икемділік коэффициенті нөлден кіші

11) Сұраныс қисығы абцисса өсіне параллель болса

12) Бір тауардың бағасының өзгеруі екінші тауарға деген сұранысқа ықпал жасайтын жағдай

А) өзара алмастырғыш;

В) өзара толықтырғыш;

С) тәуелсіз;

D) қалыпты;

Е) Гиффен тауарлары.

A) абсолютті икемсіз;

B) икемсіз;

C) икемді;

D) бірлік икемділігі;

E) абсолютті икемді.

А) бір – біріне қатыссыз;

В) бір – бірін алмастыратын;

С) бір – бірін толықтыратын;

D) анықтау мүмкін емес;

Е) қалыпты.

А) 3,00;

С) 0,37;

Е) 1,5.
4. Егер икемсіз сұраныс тауарының бағасы 15 ақша бірлігінен 13 ақша бірлігіне дейін төмендесе, онда табыс:

А) азаяды;

В) өседі;

С) өзгеріссіз қалады;

D) азаю да, өсуі де мүмкін;

Е) нақты жауап беру мүмкін емес.
5. Икемсіз сұраныс кезінде:

A) бағаның 1%-ке өсуі, сұраныс шамасының 1%-тен кем төмендетеді;

B) бағаның 1%-ке өсуі, сұраныс шамасының 1%-тен артық төмендетеді;

C) бағаның кез – келген өзгеруі жалпы түсімнің өзгеруіне әкелмейді;

D) бағаның 1%-ке өсуі сұраныс шамасына әсер етпейді;

E) бағаның 1%-ке өсуі ұсыныс шамасына әсер етпейді.

A) икемді болса;

B) икемсіз болса;

C) бірлік икемді болса;

D) абсолюттік икемді болса;

E) еңбекке сұраныс пен өнімге сұраныстың арасындағы байланыс жоқ болса.

Е) түрі жақсы болса.

А) күнде қажет ететін тауарларға, бағалы тауарларға қарағанда;

В) егер тұтынушылар тек қана өзіне көбірек пайда алу жағдайынды берілген тауарды қолданса;

С) өндірістік тауарлардың альтернативтік шығындары көп болса;

D) тауар тұтынушыға онша қажетті болмаса;

Е) альтернативтік шығындары аз болса.

А) макарондар және видеокассеталар;

В) фотоаппарат және оған пленка;

С) шай және кофе;

D) манто және second hand;

Е) компьютерлер және автомобильдер.

А) сұраныс көлемінің пайыздық өзгерісінің бағаның пайыздық өзгерісіне қатынасы;

В) бағаның пайыздық өзгерісінің сұраныс көлемінің пайыздық өзгерісіне қатынасы;

С) бағаның пайыздық өзгерісінің ұсыныс көлемінің пайыздық өзгерісіне қатынасы;

D) ұсыныс көлемінің пайыздық өзгерісінің бағаның пайыздық өзгерісіне қатынасы;

Е) ұсыныс көлемінің пайыздық өзгерісінің сұраныс көлемінің пайыздық өзгерісіне қатынасы.

А) төмендейді, ал бірқалыпты саны көбейеді;

В) төмендейді және бірқалыпты саны төмендейді;

С) көбейеді, ал бірқалыпты саны төмендейді;

D) көбейеді, ал бірқалыпты саны сол қалспында қалады;

Е)көбейеді және бірқалыпты саны да көбейеді.

А) тік сызық;

В) көлденең сызық;

С) қисық сызық;

D) тік сызықты теріс қиғашпен;

Е) қисық сызықты оң қиғашпен.

A) жалпы табысты өсіреді;

B) жалпы табысты кемітеді;

C) жалпы табысты өзгертпейді.

D) анықтау мүмкін емес;

Е) шығынды өсіреді.

14. Алмат өз шығындарын әрдайым есептеп отырады. Х тауарының бағасы 2%-ке жоғарылағанда, Алмат бұл тауарды тұтынуды 1%-ке кемітті. Демек Алматтың осы тауарға деген сұранысы:

A) Икемсіз және Алматтың бұл тауарға жұмсаған шығыны өседі;

B) икемді және оның бұл тауарға жұмсаған шығыны азайды;

C) икемділік 1-ге тең болғанда, шығын өзгермейді;

D) икемсіз және шығыны азаяды.

Е) бәр сол күйі қалады.

A) Баға 1%-ке өзгергенде табыстың қаншаға өзгеретіні көрсетеді;

B) Табыс 1%-ке өзгергенде тауарға деген сұраныс көлемінің неше %-ке өзгеретінін көрсетеді;

C). Баға 1%-ке өзгергенде берілген тауарға деген сұраныс көлемінің неше %–ке өзгеретінін көрсетеді,

D) Жоғарыда айтылғандардың бәрі де дұрыс.

Е) бәрі сол қалпы қалады.

A) 12,1-ке кемиді;

B) 14,2-ке көбейеді;

C) 3,56 өнімге азаяды;

D) 4,14 өнімге көбейеді;

Е) 4-ке азаяды.

A). -2;

C). 1;

Е) 7.
18. Тұтынушы табысы 1400 теңге болғанда, ол Х тауардың 560 мөлшерінде пайдаланатын, енді табысы 1100 теңгеге дейін азайғанда, оның сұранысы 430-ға дейін кеміді. Осы деркетерге сүйене отырып, сұраныстың табыстық икемділігін тап:

A). 1;

B). 1,09;

D). 20;

Кесте 3.5

а) Сұраныстың бағалық икемділік коэффициентін тауып оны кестеге енгізіңіздер

ә) Бағаның қандай мәндерінде сұраныс икемді, икемсіз, және бірлік икемділік болатынын көрсетіңіздер

б) Бағаның әр түрлі мәніндегі түсімнің шамасын тауып кестеге енгізіңіздер

в) Сұраныстың бағалық икемділігі коэффициентігің қандай мәнінде түсім ең жоғары мәнге ие болады? Неліктен?

г) Оқулықтарға деген сұраныс қисығын салыңыздар.

Кесте 3.6

ә) Бағаның 20 дан 10 долл. дейінгі аралығында сұраныс икемді, баға 10 долл. болғанда бірлік икемділік, және баға 10 нан 0 долл. дейінгі аралықта икемсіз.

б) 3.6 кестені қараңыздар

в) Баға түскен кезде түсім өседі, себебі сұраныс шамасының пайыздың өзгерісі бағаның өзгерісінен жоғары

г) 3.1 суретті қараңыз

20

0 100

2. Сұраныстың баға бойынша икемділігі дегеніміз не?.

3. Сұраныстың табысқа деген икемділігі қандай факторлар арқылы анықталады?

4. Сұраныстың жанама икемділігі туралы не білесіз?

5. Сұраныстың икемділі қандай факторларға байланысты болады?

6. Ұсыныстың икмеділігі туралы талдай жасаңыз

2. Молдахметова А.Б. Өтебаев М.Ө. Микроэкономика, «Фолиант» Астана, 2007, 52-59 беттер

3. Фишер С., Дорнбуш Р., Шмалензи Р. Экономика. М.: Дело, 2001, с.74-93

4. Макконнелл, Брю «Экономикс», Москва, Туран, 1996 г., с. 56-87

5. Мамыров Н.К., Кулекеев Ж.А., Султанбекова Т.К. Микроэкономика, Алматы.: Экономика. КазГАУ 1997, с.192-195

6. Гимранова Г.И. Такирова Г.А. Микроэкономика. УМК, Караганда 2005, с.31-40

Қалыпты жағдайда тұтынушы тауарларды сатып алған кезде мынадай қағидаларды басшылыққа алады.

1. 
   Табысы орта деңгейдегі тұтынушы өзінің қолында бар ақшасына көбірек пайдалылықты сатып алуды қалайды. Басқаша сөзбен айтқанда, ол өзінің ақшасын жұмсай отырып, жиынтық пайдалылықты көбейтуді көздейді.
   
2. 
   Әрбір сатып алушы өзінің сатып алатын әр тауарынан өзінің қаншалықты пайдалылық алатынын біледі, сондықтан да ол осы принципті басшылыққа алады.
   
3. 
   Бюджеттік шектеулілік сатып алушының ақшасы шектеулі мөлшерде болады, сондықтан да тұтынушы әрбір тауарды немесе қызметті сатып алғанда осы шектеуден асып кетпеуге ұмтылады.
   
4. 
   Баға кез - келген тауардың немесе қызметтің бағасы болады, себебі бұл тауарды жасайтын ресурстар, шикізат табиғатта шектеулі. Демек, бұл ресурстардың құны бар деген сөз. Олай болса олардан жасалған заттар да құнды болып келеді. Демек тұтынушы өзінің ақшасына белгілі мөлшердегі тауарды ғана сатып ала алады, себебі әр затты сатып алған сайын оның ақша қоры азая түседі.
   

MU_А MU_В

------- = ---------

Р_А Р_В

Р_А , Р_В – сәйкесінше А және В тауарларының бағасы

Бюджет сызығы қандай да бір 2 тауарды тұтынушының белгілі бір мөлшерде өзінің қолында бар ақшасына сатып ала алатындай түрлі комбинацияларды көрсетеді. Бюджет сызығының теңдеуі былайша жазылады:

Р_х х + Р_у у = R

мұндағы Р_х және Р_у  - Х және У тауарларының бағасы

х,у – Х және У тауарларының саны, R – тұтынушының табысы.

Табыстың немесе бағаның өзгеруі бюджет сызығының өзгерісін тудырады.

Табыстың өзгеруі бюджет сызығының параллель көшуін тудырады. Егер табыс өсетін болса (баға сол күйде қалғанда), бюджет сызығы оңға қарай жылжиды, ал табыс азаятын болса, бюджет сызығы солға қарай жылжиды.

Бағаның өзгеруі. Егер тауардың біреуінің бағасы өзгеретін болса, онда бюджет сызығы бұрылады. Егер баға өсетін болса, бюджет сызығы координата өсінің басына қарай бұрылады. Баға кемитін болса бюджет сызығы сыртқа қарай, яғни координата сызығының ұшына қарай бұрылады. Ал бағасы өзгермеген тауардың саны сол қалпы қалады, яғни бюджет сызығының бағасы өзгермеген жағындағы ұшы өзгеріссіз қалады.

Егер табыс пен баға прапорционалды түрде өзгеретін болса, бюджет сызығының сол күйі қалады.

Айырмашылықсыздық (талғамсыздық) қисығы тұтынушыға 2 түрлі тауардың қандай мөлшерде сатып алса да пайдалылық әкелу тұрғысынан еш айырмашылық жоқтығын кқрсетеді, яғни мұндай жағдайда талғамсыздық қисығында жатқан нүкте пайдалылығы бірдей болатын екі тауар санының үйлесімін көрсетеді.
2. Негізгі ұғымдарға сәйкес келетін жауаптарды табыңыздар
А) Шекті пайдалылықтың кему заңы

Ә) Бюджет сызығы

Б) Сапасыз тауарлар

В) Пайдалылық

Г) Талғамсыздық картасы

Ғ) Шекті пайдалылық

Д) «Табыс-тұтыну» қисығы

Е) Талғамсыздық қисығы

Ж) Пайдалылықты максималдау ережесі

З) Алмастырғыш тиімділігі

И) Гиффен тауары

К) Табыс тиімділігі

Л) Бюджет сызығының теңдеуі

М) «Баға-тұтыну» қисығы

Н) Нарық

1. Сатушылар мен сатып алушыларды кездестіретін институт немесе механизм

2. Қосымша пайдалылық немесе әрбір нақты өнімнің қосымша бірлігінен тұтынушының алатын қанағаты

3. Қандай да бір тауардың немесе қызметтің қажеттілікті өтеу қабілеті

4. Тұтынушының қандай да бір белгіленген ақша көлеміне берілген екі игіліктің сатып алу мүмкіндігі бар барлық жағдайларын көрсететін сызық

5. Баға өскен сайын тұтынушының оны бұрынғыдан да көп мөлшерде алуға ұмытылатын тауар түрі

6.Тұтынушының табысы өзгермей бір тауардың бағасы өзгергенде тұтынушы теңдестік жағдайға ие болады және оны белгілейтін нүктелер тізбегін бір-бірімен қосатын болса, онда бағаның өзгеруіне байланысты тұтынушылар талғамы қалай өзгеретінін көрсететін сызық түрі.

7.Табыс өскен сайын оларды тұтыну шамасы азаятын тауарлар

8 Бағаның төмендеуі тауардың қызықтырғыш қабілетін арттырады да осы арқылы тұтынушыны осы тауарды көбірек сатып алуға итермелейді.

9. Тұтынушының талғамы өзгеріп, үлгірмейтін аз уақыт аралығында қандай да бір тауардан немесе қызметтен алатын пайдалылық осы өнімнің әрбір келесі данасын тұтынған сайын, одан түсетін пайдалылық кеми түседі

10. Х тауарының бағасының төмендеуі тұтынушының нақты табысын ұлғайтады. Осы арқылы тұтынушы Х тауарын көбірек сатып алуға мүмкіндік алады. Бұл құбылыс

11. Тұтынушының екі түрлі тауарды қандай мөлшерде сатып алғанының бір-бірінен айырмашылығы болмайтын жағдайларын көрсететін сызық

12. P_x X+P_yY=R.

13. Әрқайсысы әр түрлі пайдалылық деңгейін көрсететін тамғамсыздық қисықтарының жиынтығы

14. Табыс өскен сайын талғамсыздық картасының барлық тепе-тең нүктелерін қосатын қисық

15. Тұтынушының табысын тауардың әрқайсысын сатып алуға кеткен соңғы ақша бірдей қосымша пайдалылық әкелетіндей етіп бөлу