| Сөз. Сөйлеп тұрған адамда қатты дірілдің немесе селкілдетудің әсерінен оның сөзі айтарлықтай бұзылып, тіпті бөлініп кетуі мүмкін. Сөйлеп тұрған адамның денесіне 20 Гц-тен төмен жиіліктегі, әсіресе 4-10 Гц диапазондағы дірілдің әсері сөздің сапасын бұзады және сипатын өзгертеді. Ол сөйлеушінің дене қалпына (поза) және де дірілдің бағытына, қарқындығына және мерзімдігіне байланысты болады. Қауіптік жиілік диапазонының ішінде діріл деңгейі 0,3 Q жоғары болған түсінікті сөйлеу қиынға созылады. Осындай жағдайда жоғары артикуляцияны қалыпта ұстауына сөз, шу қатынасын жақсарту, сөйлеушінің және тыңдаушының «дірілдік» сөзді қабылдауына дағдылануы және осындай текті сөз үшін шектеулі лексиконды қолдану ықпал етеді.
Дірілдің әсерінде күрделі тапсырмаларды орындау тиімділігі (ұшқышткардың мысалында). Үнделенуі (жеделденуі) 0,1Q жоғары 1-30 Гц жиілік диапазонындағы синусоидальдың дірілдің денеге әсерінде, кейіннен компенсацияланатын, бақылау жұмыстарын (ұшқынтардың) орындауда қателерді көп жіберуіне келтіреді.
Көлденең діріл немесе шайқалу (тербелу) вертикальді дірілге қарағанда тапсырмаларды орындаудың тиімділігін маңызды төмендетеді. Сонымен қатар тапсырмаларды орындау сапасы дірілдің әсері ұзарған айын нашарлай түседі.
Нерв жүйесі тұрғысынан өзгерістер дірілдің әсері және діріл ауруы үшін өте тән болып келеді. Локальді дірілдің әсерінен орталық нерв жүйесінің функциональдық жағдайының өзгеруі анықталған, ол негізінен сенсорлық реобазаның және бұлшық еттердің хроноксиясының ұзаруымен байқалады. Бұлшық еттің рефлекторлық қатаб уақытының ұзаруы, рефлекс күшінің азаюы анықталған.
Дірілдің әсерінде күрделі тапсырмаларды орындау тиімділігі (ұшқышткардың мысалында). Үнделенуі (жеделденуі) 0,1Q жоғары 1-30 Гц жиілік диапазонындағы синусоидальдың дірілдің денеге әсерінде, кейіннен компенсацияланатын, бақылау жұмыстарын (ұшқынтардың) орындауда қателерді көп жіберуіне келтіреді.
Көлденең діріл немесе шайқалу (тербелу) вертикальді дірілге қарағанда тапсырмаларды орындаудың тиімділігін маңызды төмендетеді. Сонымен қатар тапсырмаларды орындау сапасы дірілдің әсері ұзарған айын нашарлай түседі.
Нерв жүйесі тұрғысынан өзгерістер дірілдің әсері және діріл ауруы үшін өте тән болып келеді. Локальді дірілдің әсерінен орталық нерв жүйесінің функциональдық жағдайының өзгеруі анықталған, ол негізінен сенсорлық реобазаның және бұлшық еттердің хроноксиясының ұзаруымен байқалады. Бұлшық еттің рефлекторлық қатаб уақытының ұзаруы, рефлекс күшінің азаюы анықталған.
Діріл ауруының клиникасында жетекші орынды акроспазм құбылысы болатын қан тамырлық синдромы алады. Тыныш жағдайда саусақтардың артериялары мен веналарының тонусы төмендейді. Соныменқатар бас миының веналары мен артерияларының да тонусы төмендеуі мүмкін, мұнда венаның тонусының бұзылу ерте жүреді. Дірілдің әсерден қан тамырынығң өткізімдігі өзгереді, капилярлық – трофикалық кемсіздік синдромы байқалады.
Дірілдің ұзақ әсерінен бұлшық еттердің көлемі азайып, атрофиялық процестері жүреді. Дірілдің әсғерінен пайда болушы сүйек – буын өзгерістерінің дамуы үш фазада өтеді:
1-ші – кешенді функциональдық басқаша құрылуы (кейін қайтымды процесс)
2-ші – субкомпенсация кезеңі, ол дистрофикалық процесстердің дамуымен сипатталады (жартылай кейін қайтымды процесс);
3- ші декомпенсация құбылыстары, ол дегенеративті-дистрофикалық процестердің басымдылығымен сипатталады.
Рентгенологиялық тексерулерде сүйектер мен буындарда мынадай өзгерістер байқалады: сүйектерде кисталардың өсуі, тырнақ фалангаларының деңестіктерінің резорбциясы, региональды остеопороз (шалдығу псевдосынықтары», эностоздар, эпиканделиттер, септикалық некроз құбылыстары, остеохандроз, остеоартроз, т.б. Дірілдің әсерінен симпато-адреналдық жүйенің белсендігі жоғарылайды (гормональдық және медиаторлық буындарында да).
Дірілдің ұзақ әсерінен бүйректердің және су-тұздық алмасу функциялары өзгереді.
Дірілдің әсері есту органы мен вестибулярлы аппараттың функциональдың ауытқуына келтіреді.
Достарыңызбен бөлісу: | 
