Дипломдық жобада, сондай-ақ, өмір тіршілік қауіпсіздігі мəселелері, оның

23 

 

арасындағы  маршрут  трассасын  анықтау  кезінде  бақылау  жеңіл  (trасеrоutе)  – 

бұны  сонымен  қатар  «эталонды  маршруттар»  болатын  сəтте  автоматтандыру 

мүмкіндігі  бар.  Екінші  кезең  –  сыни  көзқарастағы  талаптардың  тапсырмаларды 

орындау  қабілеттілігін  анықтау.  Талаптарға  байланысты,  осы  қызмет  түрі 

жіберілуі  қажет,  онымен  қоса,  тексерістегі  сұрау  (мəселен,  SMTР  болмаса  РОР 

хаттамасына  байланысты  почта  серверінде  аутентификация  болмаса  веб-

серверден ттексерілетін бетті талап ету) қарастырылуы ықтимал, сервердің тиісті 

портына ТСР – ;жалғануын қадағалайды [7]. 

Негізінен, қызмет/сервис жауабының фактін ғана емес, оған қоса ұстауды – 

бақылаған  дұрыс,  бірақ  нақты  маңыздылығына  байланысты  ағымдық  деңгейге 

қосылатын:  жүктемені  қадағалау.  Құрылғы  сарыны  уақытынан  жəне  сервердің 

əртүрлі  типі  үшін  қызметінен  басқа  өтағы  да  ақпаратты  ерекшеліктерді 

қадағалаулар  керек.  Жады  мен  процессордың  жүгі  шамадан  тыс  болуы  (веб-

сервер,  сервер  БД),  дикідегі  орыны  (файл-сервер),  мен    спецификалық  түрде 

болады  –  мысалы,  басқару  орталығындағы  мониторингсерверіндегі  мəліметтер 

статусы.  Осы  көлемдердің  анықтау  қабілеті  ауысып  тұрады,  дегенімен  əр 

уақытта  қолжетімді,  негізгілерінің  біреуі  болып  –  SNMР-хаттамаға  байланысты 

анықтау  саналады.  Осыдан  басқа,  бақыланған  жабдықтың  ОС  ұсынылатын 

негізгі  жабдықтарды  қолданады:  мысалы,  ОС  Wіndоws  серверлік  нұсқалары 

құрылғы  жағдайы  туралы  жеткілікті  толық  мəлімет  деп  «санауға»  болатын, 

өнімділік  (реrfоrmаnсе  соuntеrs)  зерттеулері  деп  ұсынады.  Ең  аяғында  көптеген 

қоршаулар айрықша тексерулерді – кез-келген қосымша жұмысты тексеретін БД 

сұранысты;  санап  файлдарын  сараптау  түрінде  болмаса  жіктеу  түрінде  болады; 

басқа файлдардың барын бақылауды керек етеді  

Телекоммуникациялық  желінің  жұмыс  істеуін  бақылауда,  мониторинг 

технологияларының  зерттеуінің  бірнеше  сатыда,  дестелерді  тексеріп  көру 

қызметтері  мен  хаттамалар  дестесін  басынан  қатынауын  кодалау  арқылы 

зерттейді  (1.4  сурет  ).  Хаттамаларды  басынан  кодалау  статистикалық 

мəліметтерді  өңдеу  жүзінде  қарастыруға  болмайды,  тек  қана  ақаулықтарды 

қарастыруға  жағдай  жасайды.  Басым  жағдайлардағыдай  хаттамаларды  қайтадан 

кодалау  байланыстың  түйіндері  арқылы  өткізу  жоқтығының  мəндерін  есептеу 

керек  еткен  жағдайда  пайдаланылады.  Дегенімен,  белгілеп  көрсетіп  кететін 

жағдай, есептеп қадағалаудың аталған сатысы жүйелік администраторларға ғана 

ғана рұқсат етілген [6]. 

 

24 

 

 

1.4 сурет – Телекоммуникациялық желідегі ақпараттық ресурстардың қатынауы 

Трафикті 

талдауда 

зерттеудің 

келесі 

сатысы 

байланыс 

арқылы 

тасымалданатын  дестелерді  толықтай  жіктеу  бойынша  қаралады.  Толықтай 

жіктеу  зерттеулердің  қолданыстағы  сатысында  хаттамаларының  қызыметіндегі 

керексіз  ақпараттарды  ашу  зерттеп  тапқан  жағдайда.  Талапқа  сай,  желідегі  тар 

жерге  болмаса,  ақаулықтың  табылғандығы  туралы  жеткізілетін  ақпараттар 

қадағаланылады.  

Айта  өтетін  жағдай,  бақылау  жүйелері  күрделі  əрі  бағдарламалық- 

технологияларының 

бағасы 

жоғары 

болады, 

сол 

себептен 

аталған 

технологияларды  пайдаланудың  шектік  көрсеткіштеріндегі  кездесетін  – 

параметірлерінің  жіктелінуінің  сатылары  мен  байланыстың  негізгі  жұмысының 

орындалуына  байланысты.  Кішігірім  байланыс  желілерінде  жіктеп  талдау 

технологияларының  параметірлерін  жабдықтардың  көмегімен  реттеуге  болады. 

Негізінде,  ескерілетіндей  қиын  баптауларды  талап  ететін  əрбір  жабдықты, 

өндіруші автономды конфигурациялау мен жүйелік өңдеу технологиясын енгізіп 

шығарады. 

Дегенімен 

байланыс 

желісі 

ұлғайтылғанда 

қондырғыларды 

басқарудың  жекеленген  технологиялардың  көмегімен  басқару  жүйесіне 

ауыртпалық түсірмей талдау туралы сұрақтардың пайда болуы ықтимал, жəне де 

осы  сұрақтардың  жауабын  табу  мақсатында,  аталған  технологияларды 

жетілдірумен  қатар  оларды  арнайы  орнатылған  басқару  бағдарламаларымен 

алмастыру қажет [4]. 

Жоғарыда  талданған  сатыларға  байланысты,  бүгінгі  күнде  Қазақстанның 

телекоммуникация  жүйесіндегі  мониторинг  тапсырмаларын  қарастыратын 

технологиялардың түрлері өте көп–таратудан бастап қабылдағанға дейін. Соңғы 

25 

 

жылдары  байланыстағы  мониторинг  технологияларының  20-ға  жуық  жаңа 

тапсырмаларын  шешу  қолға  алынған  видеоақпаратты  сақтау  қызметтерін 

бақылау,  видеобағдарламаларды  жіктеу  мен  таладау  сияқты  байланыс 

жүйесіндегі 

т.б 

қызметтер. 

Дегенімен 

мəліметтерді 

талдаудағы 

– 

телекоммуникациялық жүйенің ілгерілеуі белгілі салдарға байланысты стихиялы 

түрде  жүргізілуде,  желінің  «өтімділігі»  мен  байланыс  сапасы  кейде,  заман 

талабына  сай  мониторинг  технологияларының  көптеген  артықшылықтарын 

қолдануға 

мүмкіндік 

бермейтін 

болып 

саналады. 

Сонымен 

қатар, 

пайдаланушылар  мен  қызметтер  санының  зерттеліп  келген  өсуі  ақпаратты  – 

телекоммуникациялық  қызметтің  сапасын  төмендетуге  ұшыратады.  Осыған 

байланысты,  телекоммуникациядағы  мониторинг  тапсырмаларын  шешудегі 

ақпараттық  технологиялады  жетілдіру  қағидалары  мен  жұмыс  жұмыс  кезіндегі 

мониторинг  тəсілдерінің  сəйкес  болуы  тəжірибелік  жəне  ғылыми  терең    ойлы 

зерттелуін қажет қылады [4]. 

Байланыс  жүйесінде  болатын  құбылыстар  табиғатын  қарастырудың, 

статистикалық 

сипаттамалары 

бар, 

анығырақ 

атап 

өткенде, 

уақытша 

тізбектелетін  мəліметтер  түрінде  ақпарат  аумағын  жинау  мүмкіндігі  туралы 

тапсырмаларға  алып  келеді.  Сонымен,  байланыс  жөніндегі  ауқымды  ақпарат, 

сондай ақ оның басты элементтері туралы да қарастырылуы ықтимал. Осы уақыт 

аралығында  трафикты  өңдеу  мен  талдаудың  бар  құралдары,  мысалы,  www- 

серверлері  серверлер  жүйесі  мен  жұмыс  істеуге  ,болмайды  жəне  арнайы 

өңдеулерді қажет етеді. 

Статистика  жинауға  қолданылатын  жаңа  технологиялар  дамып  келеді. 

Байланыс 

жүйесінің 

жалпы 

мониторинг 

тапсырмаларына 

қойылатын 

талаптардың  арқасында  болжамдар  алуға  болады.  мониторинг  кезінде  қазірдің 

өзінде  қолда  бар  түрлі  деректер  базасын  пайдаланылуы  мүмкін.  Деректер 

базасын  таңдау  жəне  сауатты  пайдалану,  ақпаратты  процестерді  жинауды 

айтарлықтай  жеделдетеді  жəне  басқару  шешімдерін  қабылдау  үшін  қажетті 

ақпарат  алу  сапасын  арттырады.  Олардың  бағдарламалық  жүзеге  асуына 

байланысты, жетілдірілген моделі іс жүзінде қолданылып келеді.  

Сонымен қоса, аталған байланыс жүйесінің сапасын жетілдіру мақсатында 

барлық тапсырмаларды қарастырып оларды қорғауды қамтамасыз етуге қатысты 

мəселелерді бақылаусыз қарастыру мүмкін емес. 

Мемлекеттік мекемелерді, кəсіпорындарды, ұйымдарды жəне жеке адамды 

ауқымды  жабдықтау  есептеуіш  техника  құралдарымен  жəне  олардың  əлемдік 

байланыс  арналарының  сапасына  жету,  оларға  ақпараттық  үрдістер  жəне 

ресурстарды  үнемі  рұқсат  етілмеген  бақылау  кезінде  қаскүнемдердің  араласу 

қаупін тудырады.  

Халықаралық  тəжірибе  сапа  мəселесі  шешілмейінше  оқыту  қажеттіліктері 

үшін  ақпараттық  жəне  коммуникациялық  технологиялардың  артықшылықтарын