16
1.2 Деректер қорын қолданудың жаңа аймақтары
Егер деректер қорын қолдану аймақтарын жіктеп тырысса, және де қазіргі
уақыттағы олардың даму перспективасын бағаласа, онда деректер қорын
қолданудың барлық аймақтарын қолдану және таратудағы кең таралым
класстарының үлгілі тізімін аламыз. Бұл тізім келесі түрде келтіріледі:
– құжатты-графикалық және құжаттылық барлық басқару мен өкімет
органдар қорында қолданылады;
– өнеркәсіп, құрылыс және ауылшаруашылық өнімдері байланысты
деректер қоры;
– экономика және конъюктурлы ақпаратқа байланысты деректер қоры
(статикалық, несие-финансылық, сыртқы саудалық);
– әлеуметтік орта және халық туралы мәліметтен құралған
фактографиялық әлеуметтік деректер қоры;
– көлік жүйесінің деректер қоры;
– мекеме және халық үшін анықтама мәліметтер (энциклопедиялар және
анықтамалар, расписания самолет және поезд кестесі, мекеме мен азаматтардың
мекен-жайы және телефон нөмімірлері);
– табиғи ресурс туралы фактографиялық ақпараттан тұратын
факресурсты деректер қоры (жер, су, жер қойнауы, биоқорлар,
гидрометеорология, екінші қайтара қор және қалдықтар, экологиялық жағдай);
– ғылыми зерттеулер негізі қамтамасыз ететін ғылыми мәліметтердің
фактографиялық қоры және ақпараттары ;
– лингвистикалық деректер қоры, яғни әр түрлі аймақтағы және түрдегі
машиналы сөздіктер.
Экономикалық есептерді орындау үшін қажет ДҚБЖ программалық
қамтамасы өте кең және әр түрлі. Оның негізінде әр түрлі деңгейдегі мекеменің
ақпараттық жүйесі құрылады (кішкенесіне ірісіне дейін). Деректер қорын
қолдану аймақтарын дәстүрлі түрде үлкен көлемдегі әр түрлі ақпараттармен
соқтығысатын адам қызметінің аймақтары алып жатыр. Ең бірінші деректер
қоры мынадай ғылым негіздерінде, ядролық физика, химия, космановтика
және тағы басқа мәліметтермен жүйелік жұмысты талап ететін ғылымда
қолданылды. Алдағы уақыттағы компьютерлік технология мен қоғамның
компьютеризациялануының дамуы деректер қорының адам қызметінің барлық
сферасында өңделіп және ауылшарушылықтан бастап финансты-экономикалы
жүйеге дейін әр түрлі мекемелерде қолдануға болатын мүмкіндікке әкеп соқты.
Деректер қорын қолданудың соңғы инновациясы болып өзінің мәні бойынша
үлкен деректер қоры болып табылатын дүниежүзілік тор Internet табылады.
Соған сәйкесті мұндай деректер қорын тарату олардың жаңа программалық
құралдардың басқаруын талап етеді.
Деректер қорының жаңа құралдарын өңдеу қажеттілігі мен олардың
қолдану мүмкіндіктерін анықтайтын жаңа ұрпақтың бірнеше қосымша
мысалдары келтіріледі. Біз қысқаша осындай бес қосымшаны қарастырамыз.
1)
Жерді бақылау жүйесінің деректер қоры (EOSDIS).
17
Жерді бақылау жүйесі (EOS - Earth Observing System) 1998 жылдан
бастап NASA жіберген көптеген серіктерді ұсынады. Олардың тағайындауы –
атмосфера, мұхит, жер қабатының жағдайының ұзақмерзімді тенденцияларын
зерттеумен бос емес зерттеушілерге қажет ақпараттар жиынтығы. Серіктер
жылына 1/3 Пбайт (Petabyte - 1015 байт) көлемінде ақпарат жеткізіп отырады.
Бұл деректер бұрыннан бар ақпарат пен басқа қайнардағы мәліметпен (шет ел
серіктері, жердегі бақылау станциялары) интегралданады деп болжалды және
де EOSDIS (EOS Data and Information System) деректер қорында бұрын соңды
болмаған масштабта жинастырылады.
EOSDIS маман және маман еместерге ақпаратты қызмет көрсетуге
арналған. Мысалы, оған жанартау құбылысы әсерімен және т.б ауа-райы
шартының құрылу үлгісімен танысуға тіпті оқушыларда рұқсат ала алады деп
болжанды. Міне, бұл жобамен байланысты туындайтын ең қиын есептер осы.
Өз бетімен немесе регламентті сипатта (мысалы, күнделікті
мәліметтердің жаңаруы) болатын сұраныс көлемі мен үлкен қарқындағы
ақпараттың көптеген мыңдаған тұтынушыларының демеуі. Нәтижелі қарау
мехмнизмі және қажет ақпаратты іздеуді өңдіру.
2) Электронды сауда.
Қазіргі уақытта ортақ мақсаты - потенциалды тұтынушыларға келесі
түрдегі сатып алудың электронды дайындауының тауар каталогына тез рұқсат
беретін бірнеше жобалар бар. Ұқсас жүйелердің мүмкін аралық буыны болып
электронды делдал деп болжанады. Делдалдар ақпаратты жинау жолымен
көптеген қайнардан мәліметтерді шоғырлайды, мысалы, бірнеше катологтан
киімдік заттар. Соңғы сатып алушыға делдал сатып алудың тез дайындалуы
жолын ұсынады.
EOSDIS жобасы сияқты, электронды сауда жүйесі сауда келісіміндегі
көптеген қатысушылар санының желілік әрекеттестігін болжайды. Олардың
айырмашылығы, EOSDIS-та бір бас жабдықтаушы мен оның көптеген
тұтынушылары бар, ал сауда жүйесі көптеген жабдықтаушы мен көптеген
тұтынушының барын түсіндіреді. Сонымен қатар, қатысушылар бұл жағдайда
өзара анықталған сенімсіздікті сынауы мүмкін және де өзінің жеке жабық
ақпараттық жүйесі болуы мүмкін. Осындай түрдегі жобалармен байланысты ең
қиын мәселелер келесіде.
Электронды
сауда
жүйесінде
таралған
аутентификацияның
жоғарысенімді құралдары мен ақшалай сома аударымы болуы қажет.
3) Денсаулық сақтаудың ақпараттық жүйесі.
Дәрігерге жұмыс жасау барысында көптеген ақпарат көздеріне рұқсат
қажет. Мысалы, бір пациенттің ауру тарихы әр түрлі емханада, клиникада,
сақтандыру мекемесінде болуы мүмкін. Толық мағлұматты алу үшін олардың
бәрін жинау керек. Осындай сияқты дәрі-дәрмек, емдеу процедуралары,
диагностика құралдары туралы мағлұмат беретін көптеген жүйелер мен
деректер қоры бар.
Емдеуші дәрігердің жазбасы, тексерудің шешімі, емдеу төлемақысы
туралы ақпарат, медициналық сақтандыру келісім шарты әр пациент үшін
