Рекультивация. Агротехникалық шаралар және рекультивация жұмыстарының технологиясы

1. 
   Құнарлы топырақ пен құнарлы жынысты қабатты сақтау. Құнарлы жыныс пен топырақты басқа үйінділерге сақтау.
   
2. 
   Карьерді рекультивациялау. Карьердің толық пайдаланғаннан соң орнына су қоймасын немесе демалу орнын жасайды.
   
3. 
   Үйінділерді рекультивациялау. Үйіндінің үстіне шөп себіледі, үйінділерді жобалаған кезде әдейі құнарлы топырақты басқа үйінділерге жинайды да карьер толығымен жұмыс істеп біткеннен кейін үйінді үстіне 4 м құнарлы топырақ себіліп одан соң шөп өсіріледі.
   

Жобаланып жатқан карьерде жыныстарды дұрыс пайдаланып және қоршаған ортаны қорғау үшін келесі жұмыстар орындалу керек:

• 
  Карьерден және үйіндіден құнарлы топырақты алып келешекте рекультивацияға қолдану.
  
• 
  Құнарлы топырақтың физика-химиялық құрамын сақтау үшін қоймадағы құнарлы топырақтың биіктігі 8 м және желдермен эрозиядан сақтау үшін үстіне көпжылдық жасыл шөпті себеміз.
  
• 
  Құнарлы топырақты құрғақ су жетпейтін, жерге жинаймыз.
  
• 
  Бір жікқабатты үйінді қабылдаймыз, өйткені үйіндідегі құнарлы топырақтың биіктігіне байланысты қоршаған ортаның ластануы және егіншілікке кері әсер тигізеді.
  
• 
  Рекультивация жұмыстары үйінділеумен бірге жүргізіледі.
  
• 
  Карьерде және карьер жолдарында топырақ пен шаңды азайту үшін су төкпе жұмыстары жүргізіледі, ол арнайы БелАЗ-548 автокөлігімен іске асырылады.
  
• 
  Ұңғыларды бұрғылау жұмыстары су-аралық қоспалармен жүргізіледі.
  
• 
  Ашық тау-кен жұмыстар жүргізгенде қоршаған орташа минималды кері әсерін тигізуге ұмтылу керек.
  

Басында айтылғанның бәрі карьерде дұрыс жұмыс істек үшін оны бастапқы кезде кенорынды жобалап жатқан кезде ескеру керек. Техникамен технологияны дұрыс таңдай білу. Бір процестердің байланысты болу керек.

Карьердегі атмосфераның дұрыстауын және қоршаған ортаны дұрыстауын 15 «Аэрология» бөлімде берілген.

Үйіндіге қатынайтын автокөлік жолдарындағы тиеу-түсіру және тегістеу кезіндегі таң басудың келесідей әдістері бар.

1) Су шашқыш машиналармен немесе жол жағалауында орнатылған су құбырларын қондырылған су бүріккіштер арқылы жолға су бөркеу.

2) Ылғал тартқыш тұздар ерітінділерін бүркеу.

3) Жол бетіне ұнтақ тәрізді немесе ұсақталған хлорлы кальций төгу.

4) Жол үстін ұштастырғыш заттар мен олардың эмульсиялармен өңдеу.

Қазу-тиеу түсіру және теңестіру кезіндегі шаңмен күресудің физико-механикалық құралы ретінде су, гидроскопиялық қоспалары бар судың ерітінділері қолданылады.

Қолданылатын судың меншікті санының келесі формуламен анықталады:

мұндағы ρ_ж – судың тығыздығы, ρ_ж = 1000 кг/м³, ρ_т – кен массасының тығыздығы, ρ_т = 1900 кг/м³, m – кен массасының салыстырмалы кеуектілігі. φ₀ - кен массасының амалдығы, W_e = 0,7 %. φ – фракциядағы бөлшектің құрамы φ = 5,1; W_m - фракциядағы бөлшектердің ылғалдылығы, %.

мұндағы К_р - жыныстардың қопсу коэффициенті К_р = 1,3.

Меншікті судың шығыны қазу кезіндегі шектік рұқсат етілген нормасынан аспауы керек.

Карьердің кен бойынша аусымдық өнімділігі Q_н = 3445 м³/аус, ал бос жыныс бойынша Q_б.ж = 4550 м³/аус. Сондықтан кететін судың шығыны аусымына кен бойынша

q_н = 3445 ∙ 17 = 58565 л м³/ау.

бос жыныс бойынша

q_б = 4550 ∙ 17 = 77350 л м³/ау.