Диплом жұмысы тақырыбы: «Кәсіпкерлік теориясы: мазмұны, қағидалары және даму шарттары»

Коммерциялық

Қаржы

Жаңарт-

Саудалық

Банктік

Жалпы басқару

Ғылыми-техникалық

Сауда-көтерме сатып алу

Әкімшілік жолмен басқару

Тауар өндіру

Аудиторлық

Сауда делдалдық

Қаржылық басқару

Қызмет көрсету

Тауар биржалары

Кадрларды басқару

Өндірістік тауарды тұтыну

Маркетинг

Өндірістік қызметті тұтыну

Өндіріс

Ақпарат. технология

Арнайы қызметтер

Өндірістік кәсіпкерліктің мүдделік өрісі едәуір түрліше және оны іске асыру үшін қаржылық және материалдық ресурстар, ал кейде олар көп мөлшерде қажет болады. Өндірістік кәсіпкерлік қызметінің нәтижесі мол өнім өндіру және оны сату мүмкіндігі болып табылады.

Кәсіпкерлікпен айналасу үшін қандай тауар өндіру, қандай қызмет көрсетуді іске асырумен шұғылдану керектігін білу керек.

Одан кейін маркетингтік іспен шұғылдану болашақ тұтынушылармен байланысу сонымен қаиаршикізат, материалар, энергия т.б. жабдықтаушылармен ара қатынасты орнату.

Келесі кезең өндіріс факторлары: а) негізгі өндірістік қорлар, ғимараттар, құрылыстар, өндірістік құрал жабдықтарды сатып алу немесе арендаға алу. б) өндірістік айналым қоры; еңбек заттары, шикізаттар, негізгі және қосымша материалдар, отын және энергетика ресурстары, жөнінде жасауға қосалқы бөлшектер, сатылып алынатын құрастыру бөлшектері, полуфабрикаттар келешекке керекті шығындарды жабу көзі. Инструменттер мен инвентарлар айналым қорына екі белгісімен: бағасмен және пайдалану мерзімінен бөлінеді.

Алдағы уақыттағы шығындар дегеніміз –бірінші кезегі тауар өндіруді меңгергенше көбірек шығатын шығындар. Ол шығындар тауар өніміне тікелей қатынасады[18.25б.].

Жұмыс күшін кәсіпкер еңбек биржасы, немесе құлақтандыру арқылы жалдап алады.

Жұмысқа аларда кадрлардың білімі, мамандығы,тәжірибелілігі жеке қасиеттері т.б. ескерілуі керек.

Қажетті ақпарат –ресурстары қосымша қосуға мүмкіндіктерді ойластырып, алдын ала есептеу.

Финанс қаржыларының керек мөолшерін анықтау.

Жалпы ақшаның қажеттік көлемін мынандай формуламен шығаруға болады:
Аж=A1+A2+A3+A4+…AN

Аж - жалпы керекті қаражаттар;

А1- жалпы қоры;

А2- айналым қоры;

А3- құрал жабдықтар;

А3- ақпратқа т.б интелектуалды қызметке төлем;

А4-басқа мекемелерді атқарған жұмысына төлем т.б.

Бастапқы капитал а) жиналған қор; б) несиеге ақша алу.

Өндірістік істің қорытындысы. Сатудан түскен түсімнен өндірісте және коммерциялық шығындардың, яғни толық шығындардың айырмасы жалпы пайда болады. Жалпы пайда = жалпы түсім алу өндіріс және комерциялық шығындар, яғни пайда бұл салық төленгенде дейінгі пайда. Барлық салықтар, айыптар мен баждарды, төлегеннен кейін қалған пайда –таза пайда деп деп аталады. Кәсіпкерліктің финанс жағдайы бағалау үшін рентебельдік деңгейін шығарады.
Рентабельдік деңгей = таза пайда / шығындар + төлемдер Х100%
Венчурлік бизнес деген болады. Бұл инновациялық кәсіпкерлік –тәуекелдік бизнес. Ол технологиялық жаналықтардың бір түрі. Бұл ғылыми зерттеу жұмыстарының қорытындысы комерцияландыруға,әсіресе ғылым сайымдылығы көп өндіріс салаларында, бірінші кезекте жоғары технологиялық өндірістерде қолданылады, онда тәукелділік, тиімділікке кепілділік болмау мүмкін.

Коммерциялық кәсіпкерліктің іс өрісі тауар биржалары сауда мекемелері. Тауар биржалары ең көп тараған бірқалыпты істейтін көтерме сауда нарығы. Тауар биржаларында тауармен, жабдықтаушылармен, сауда жасаумен бірге, келісім шарттар жасау, яғни фьючерлік айырбас келісімдері жасалады. Мұнда шарттар бойынша төлемді мерізім уақыт өткенен кейін келісімге бағамен сатады. Мысалы, диханшылардың егін оруға қаражаты жоқ. Оған банкир ақша берем, сен 4-5 айдан кейін астағыңды мынандай бағамен сатасың деп келісім шарт жасайды. Ол көпшілік жағдайда нарық бағасынан төмен болады.

Тауар биржалары мынандай қызмет атқарады:

• 
  Сауда –сатық келісім жасауға делдалдық қызмет атқарады;
  

• 
  Тауар сатуды тәртіпке келтіреді, сауда операцияларын реттейді
  

• 
  Баға туралы, өндіріс жағдайын, тағы басқа бағаға ықпал ететін факторлар зжөнінде мәліметтер жинап жариялайды.
  

Коммерциялық кәсіпкерліктің негізгі жұмысы тауарды сатып алу –сату операцияларымен байланысты. Өндірісті кәсіпкерліктен коммерциялық кәсіпкерліктің айырмашылығы, бірінші тауар өндірсе, екіншісі сатып алып сатады. Сауда өндірістің жалғасы болып табылады.

Коммерциялық кәсіпкерлікке – қызмет түрін сипаттайтын, оның мазмұнының мәнін айқындайтын тауар-ақша қатынастары, тауар айырбастау операциялары жатады. Мұның өндірістік кәсіпкерліктен айырмашылығы – мұнда өнім өндіруге – байланысты өндірістік ресурстарды қамтамасыз ету қажеттілігі тумайды. Технологияның бастапқы сатысы ретінде, не сатып алу, нені қайта сату және қай жерде екенін таңдай білу қажет. Бұл мәселелерді іске асыру, ең алдымен тауар бағасының өткізу бағасы жағдайында көтерме сатып алу бағасы елеулі жоғары болуы керек екеніне сүйену қажет.

Коммерциялық кәсіпкерлікпен шұғылданар алдында нарықты маркетингалық талдау жасау керек. Жалпы алғанда маркетинг барлық шаруашылық істердіұйымдастыру, басқару жүйесін жасақтау болып табылады.

Коммерциядық келісімдер бағдарламасы:

• 
  Сауда делдалдық жұмыс атқаруға жұмысшылар жалдау;
  

• 
  Ғимарраттар, қоймалар, ұсақ сауда үй сатып алу немесе жолдау;
  

• 
  Тауар сатып алу, сату;
  

• 
  Тауар сатып алуға керекті несиелерді ұйымдастыру, табу және оны уақытында пайыз ставкасымен қайтару;
  

• 
  Жоспарлауға керекті ақпараттарды табу, жасақтау;
  

• 
  Тұтынушыларға тауар сатып ақшасын алу;
  

• 
  Финанс органдырына салық және басқа төлемдер мерізіміне төлеу.
  

Коммерциялық банкілер – бұл финанс – кредит мекемелері, негізінен акционерлік типте болады. Олар көпшілікке коммерциялық кәсіпорындарға несие береді, ол үшін пайыз ставкасымен берген несиесін қайрады. Банкіде активті және пассивті операциялар болады. Қор биржалары- бағалық қағаздар нарығы. Ол капиталдың қорзғаласын жеделдетеді және активтердің реалдық құнын анықтамайды.

1. 
   экспертік кеңес беру –мұнда маман өз бетімен диагноз қояды, шешімдер жасақтайды және енгізуге ұсыныстар береді;
   
2. 
   Процестік кеңес беру –кәсіпорынның маманы клиетпен белсенді түрде қарым – қатынаста болады, оны өз ойы айтуына ынталандырады, клиетпен бірге талдау жасайды сонан кейін ұсыныстар белгілейді;
   
3. 
   оқулық кеңес беру – лекция оқу, семинар өткізу, оқу құралдарын жасақтау т.б.
   

2. 
   Кәсіпкерлік – нарық қатынастарының негізі
   

2.1 Кәсіпкерліктің қызмет атқару жағдайлары, олардың ұйымдастыру – экономикалық формалары

Қазақстан нарығында барлық кәсіпорынды бірнеше топқа бөлуге болады:

Қазақстан Республикасы Президентінің Шаруашылық серіктестік жайлы және Мемлекттік кәсіпорын Жарлығына сай кәсіпкерлік қызмет шаруашылық серіктігісінің түріне қарай жеке және ұйымдық болуы мүмкін:

• 
  Жай, ол бірлескен қызмет шартына негізделеді;
  

• 
  Толық,барлық мүлікке ынтымақтастық жауапкершілік жүктеледі;
  

• 
  Жауапкершілік шектелген, салынған салым құны шеңберінің жауапкершілігі жүктеледі;
  

• 
  коммандитті –аралас жаукершілік (біреудің толық мүлікімен және басқаның салынған салымымен);
  

• 
  Қосымша жауапкершілікпен, өзінің салымдарымен және оған жататын мүлікпен қосымша жауапкершілік мойына алынады;
  

• 
  Өндіріс және тұтыну кооперативті;
  

• 
  Консортциумдар;
  

• 
  Акционерлік қоғамдар;
  

Кесте- 1

1. 
   Мемлекеттік бюджетте тұрған кәсіпорындар мен ұйымдар несие негізінде коммерциялық қызметпен айналысатын мемлекеттік-бюджеттік кәсіпорындар;
   
2. 
   Шаруашылық есеп, өзін өзі басқару негізінде жұмыс істейтін мемлекеттік шаруашылық есептегі кәсіпорындар.
   
3. 
   Мемелекеттік – жалгерлік кәсіпорындар, оның бір бөлімшесін немесе басқа мүліктерін сондағы еңбек ұжымының өзі жалға алған жағдайда құрылады. Жалға беру –мүліктерді (құрал –жабдықтарды) шарт бойынша белгілі бір төлем үшін уақытша басқа субьектілерге (кәсіпорындар, ұжымдар, жеке адамдар ) пайдалануға беру.
   
4. 
   Кооперативтік кәсіпорындар –бұл жаңа түрлі кооперативтер. Олар жалға алған немесе олардың пайдалануына берілген мүліктерді пайдаланып, тауар шаруашылығымен айналысу мақсатымен кооперативке мүше ретінде ерікті түрде бірлескен адамдар тобы. Олар өндірісті дербес, өзін өзі басқару және өзін өзі қаржыландыру принципіне сәйкес ұйымдастыру.
   

Кәсіпорын кәсіпкерлік қызмет өндірістік звеносының негізі болып табылады. Осы жерден бастап және ары қарай «кәсіпорын» мен «фирма » ұғымы боламалап қараймыз. Рас, олардың бір-біріне өзара айырмашылығы бар: «фирма» термині жиынтық ұғым, оған бір немесе бірнеше кәсіпорын мен өндіріс енуі мүмкін. Әдетте, кәсіпорынға бір жақты, бір өнімді өндіретін процесті жатқызамыз. Қазіргі жаңа жағдайда нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорындар өзінің өндірістік қызметінде толық өз бетінше еркіндігін алуда: ал барлық халық шаруашылығы кешенінен техникалық, ұғымдық, экономикалық және құқықтық тұрғыдан дараланған. Кәсіпорынның ұйымдық түрлері алдымен меншік түрімен айқындалмақ. Олар мынандай түрде болуы мүмкін:

• 
  Азаматтар меншігіне негізделген жеке кәсіпорындар;
  

• 
  Ұжым меншігіне негізделген кәсіпорындар.
  

Кооперативті кәсіпорын ақшалайға емес, жеке тұлғаның пайдалық негіздегі мүліктік жарнасына және олардың біріккен еңбек қызметтеріне негізделеді:

• 
  Акционерлік қоғам түрінің негізіндегі кәсіпорын, акционер меншігінің негізінде қызмет жасайды;
  

• 
  Мемлекеттік және қазыналық кәсіпорындар жалпы мемлекеттік міндеттерді шешу үшін құрылады;
  

• 
  Құрылтайшылар мүлігінің қосылуы негізінде біріккен кәсіпорындар құрылады, яғни оған шет ел заңды тұлғасы мен азаматтарда енеді[20.223б.].
  

Кәсіпкерлік классификациясы

Ұсақ кәсіпорындардың ірілену процесі ірі нарықтық құрылымдардың пайда болуына әкелді – картель, концерн, трест, корпорация.

Венчурлық бизнес – ол мемлекеттің бақылауымен қауіптік деңгейі жоғары инвестициялық жобаларды іске асыру, сонымен бірге ірі компаниялар жағынан қаржыландыру мен бақылау жағдайында шағын кәсіпорындар күшімен ғылыми-техникалық жобаларды жүзеге асыруды қарастырады.Венчурлық бизнес кәсіпорындарға азшығындармен және едәуір қысқа мерзімде инновациялық әзірлемелерді енгізуді қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, ол кәсіпорындарға персонал біліктілігі, ғылыми-техникалық ақпаратқа, тәжірибелі жабдыққа қол жетімділігі бойынша қосымша талаптар қояды.[21. 440б.]

Ірі компания (франчайзер немесе франшизер) және шағын кәсіпорындар (франчайзи) тобы арасындағы серіктестіктің бір формасы ретінде франчайзинг болып табылады. Франчайзинг бір сауда белгісімен жұмыс істейтін, бірдей кәсіпорындардың кең жүйесін құруды қарастырады. Осы жүйе шеңберінде, «ноу-хауға» ие және өндірістің материалдық ресурстарының негізгі жетекшісі, берілген бизнестің негізгі ұйымдастырушысы ретінде ірі корпорация қызмет етеді. Мысалы, «Дженарал Моторс» америка компаниясы, оның жүйесінде 11мың делдал бар. Қарастырылған қызмет сферасында көпшілікке танымал лидер «Макдоналдс» корпорациясы, «Холидей-Инн» қонақ үй бизнесі, көлікті жалға беру агенттігі «Херц», фотопленкаларды сату мен өндеу компаниясы «Кодак», техникалық қызмет станциялары «Экссон» т.б.[22. 25б.]

Субмердігерлік – тұтынушылар талабының үнемі өзгеруінен дайын өнімді өндіруге жартылай фабрикаттар мен жинақтаушы бұйымдар үнемі өзгереді, сондықтан ірі корпорациялардың көпшілігі жинақтаушы детальдарды дербес өндірмей, олардың өндірісін шағын кәсіпорындарға беруді тиімді деп санайды.

Лизинг – ірі корпорациялар белгілі шарттарда өндірістік жабдықты шағын кәсіпорындарға жалға бере алады. Лизинг шарттарымен берілген мүлік заң түрінде оны толық сатып алуға дейін немесе лизинг берушіге қайтаруға дейін ірі корпорацияның меншігінде қалады. Кәсіпорын банкрот болған жағдайда бұл мүлікке басқа да кредиторлар тарапынан талап қойылмайды.

Қазіргі таңда Франчайзингтің бірнеше түрі бар: іскерлік, өндірістік және сауда. Іскерлік франчайзинг шағын фирманы ұйымдастыруға құқықты сатуды білдіреді, ол аналық корпорацияның атын алады және сол қызметті тандайды. Өндірістік франчайзинг, аналық компаниядан сатып алынған шикізат пен материалдарды пайдаланумен өнімді, тауарларды өндіру және өткізуге құқықты сатуды қарастыады. Сауда франчайзингі, басты компанияның сауда белгісімен тауарларды сату құқықты сатып алудан тұрады, олар тауарды сатып алады және бөлшек саудамен өткізеді.

Бір қолға біріккен фирмалар саны мейлінше көп. Тек қана АҚШ-тың өзінде олардың саны 7млн құрайды. Қолдағы қаржы қорының шектеулілігі оларды бірігуге итермелейді. Сөйтіп санның салдарынан әртүрлі серіктестіктер құрылады.

Қазақстан Республикасында қолданып жүрген заңдар бойынша кәсіпкерлік субъектілеріне мемлекет нақты қолдау көрсетеді.

Кәсіпкерлік қызмет субъектілері заңды тұлға құрмай тұрып, азаматтық- құқықтық қытынастардың, әсіресе шетелдік заңды тұлғалармен қатынаста белсенді қатысушысы болуы белгілі дережеде қиын екендігін мойындау қажет. Сондықтан да соңғы жылдары еліміздің кейбір аймақтарында, әсіресе солтүстікте, шаруа қожалықтарының заңдық тұлға құра отырып, шаруашылық жүргізудің ірірек ұйымдық –құқықтық түрлеріне бірігу фактілері елеулі құбылыс болып отырғаны кездейсоқ емес. Мұнда шешім кәсіпкерліктің осынау жаңа суъектілірінің еңбек материал және басқа ресурстарын біріктіруге, сондай-ақ оңтайлыраң еңбек бөлінісін және өндірістің мамандандырылуын жүзеге асыруға мүмкіндік берді[23.52б.].

2.2 Сақтандыру қызметі – кәсіпкерліктің түрі ретінде
Елдегі әлеуметтік-экономикалық жағдайдың тұрақтылығы шағын және орта кәсіпкерліктің дамуына оң ықпал етті.

Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің мәліметтері бойынша 2005 жылы 1 қаңтарда Республикада 208,4 мың заңды тұлға тіркелген, оның 195,7 мың шағын кәсіпорынды құрайды, орта кәсіпорындар 10,67 мың. Бұл ретте, шағын кәсіпкерлік субъектілері жалпы санының 93,9 %-ін құрайды.

Шағын кәсіпкерлікте (заңды тұлғалар) жұмыспен қамтылған азаматтардың саны 2005 жылы 1 қаңтарда 524,6 мың адамға жетті, өсу 2003 жылғы тиісті күніне 8,7%-ті құрайды.

Кәсіпкерліктің ЖІӨ-ге қосқан үлесі 2003 жылы 16,2%-ті құрады, яғни салыстырмалы түрде шағын және орта кәсіпкерлік 25%-ті береді.

Заңды тұлғалар – кәсіпкерлік субъектілерінің тауарлар мен қызметтерді сатудан түскен кірістерінің артуы 2004 жылы 2003 жылға қарағанда 8,7%-ті құрады.

Кәсіпорындардың қалыптасқан салалық құрылымы соңғы жылдары өзгерген жоқ. Белсеңді заңды тұлғалар – шағын кәсіпкелік субъектілерінің жалпы санынан сауда, автомобиль жөндеу және үйде қолданылатын бұйымдар саласы – 40,5%-і басым жағдайды илеленген, шағын кәсіпкерлік саласында белсеңді халықтың жиынтық саны 163,6 мыңы жұмыспен қамтылған (шағын кәсіпкерлікте жұмыспен қамтылғандардың жалпы санынан 31%).

2003 жылы көлеңкелі экономиканың үлесі ЖІӨ-нен 22,6%-ті құрады,әйтсе де 1992 жылы 1998 кезенінде аталған көрсеткіш 30-38%-ке дейінгі аралықта бағаланды.

Бүгінгі күнде кәсіпкерлер қос бухгалтерлік жүргізе отырып, астыртын өндіріспен және жалған мәмілелермен айналысып не басқа да көлеңкелі операцияларға қатысып өз қызметтерін салықтардан жасыруға тырысады[24. 19б.].

Нарықтық экономикада кәсіпкерлік қызметінің түрлері көп, солардың ішінен қаржылық кәсіпкерліктің бірі сақтандыру.Қазіргі экономикада сақтандырудың маңызы мен орның ашу үшін эномикалық институтардың талдауынсыз айту мүмкін емес. Тәуекел мен экономикалық жүйедегі белгісіздік, сақтандыру институтарының қалыптасуы мен дамуына әсер етеді. Бірақ нарықтық экономикадағы сақтандыру компанияларының орнын бағалау үшін тәуекелді ғана зерттеу аз. Тәуекел категориясы тек қана сақтандыру қызметінің тарихи қалыптасу негізін түсіндіреді. Кәсіпкерліктің ұйымдық формаларының кеңеюіне байланысты және ақпаратты талдау әдістерінің өсуі, т.б. сақтандыру қызметіне байланысты экономикалық құбылыстардың болуы, осы экономикалық қызмет түрінің нарықтық экономика институттарының ажырамас бөлігі.[25.6б.]

Сақтандыру дегеніміз – кәсіпкерлік қызметтің бір түрі, сақтандыру ұйымы өз активтері есебінен жүзеге асыратын сақтандыру төлемі арқылы сақтандыру шартында белгіленген сақтандыру жағдайы немесе өзге де оқиғалар туындаған кезде жеке немесе заңды тұлғаның заңды мүліктік мүдделерін қорғауға байланысты қатынастар кешені.

Ал сақтандыру қызметі – сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымының сақтандыру (қайта сақтандыру) шарттарын жасау мен орындауға байланысты, Қазақстан Республикасы заңдарының талаптарына сәйкес уәкілетті органның лицензиясы негізінде жүзеге асырылатын қызмет.[26.3б.]

2005 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасының сақтандыру рыногында 37 cақтандыру ұйымы (оның ішінде: 3 - өмірді сақтандыру бойынша, 4 – Қазақстан Республикасының резидент еместерінің қатысуымен ), 12 сақтандыру брокері, 30 актуарий және сақтандыру ұйымдарының аудитін жүргізуге лицензиялары бар 36 аудиторлық ұйым лицензиялық қызметті жүзеге асырды.

Кесте – 3

Сақтандыру секторының институционалды құрылымы

Сақтандыру ұйымдарының меншік капиталдарының өсуіне байланысты жауапкершілік пен сақтандыру сыйақыларының көлемінің ұлғаюы өзіндік, ұстап қалуы – бәсекелестікке қарсы тұруға мүмкіндік береді. 2005 жылы сақтандыу сыйақыларының көлемі Жалпы Ішкі Өнімде (ЖІӨ) - 0,91%-ті берді, ал меншік капиталына қатынаста ЖІӨ - 0,61%-ті құрады. Қалай дегенімен, дамыған және кейбір дамушы елдермен Қазақстанның бұл көрсеткіштерін салыстыруға болмайды. Әлемдегі дамушы елдер тобы сақтандыру сыйақылар көрсеткіші ЖІӨ - нің 9,12% құрады.[27.35б.]

Кесте - 4

Сақтандыру секторының негізгі көрсеткіштері

2006 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша сақтандыру ұйымдарының есепті меншікті капиталының мөлшері 35 897,7 млн. теңге болды, бұл өткен жылдың осындай күнімен (01.12.2005 ж . – 24 053,4 млн. теңге ) салыстырғанда 49,2 %-ке көп болды. 2006 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша 1 сақтандыру ұйымы меншікті капитал жеткіліктілігінің пруденциалды нормативтерін орындамады.

Кесте - 5

млн. тенге

Қаржы көрсеткіштері

Сақтандыру ұйымдары активтерінің жиынтық көлемі 2006 жылғы 1 қаңтарда 73 346,3 млн. теңге болды, бұл 2005 жылғы 1 қаңтардағы осындай көрсеткіштен 66,3%-ке көп, оның ішінде:

Кесте - 7

млн . тенге

Сақтандыру ұйымдары активтерінің жиынтық көлемі

2005 жылы сақтандыру ұйымдарының инвестициялық портфелі құрылымында ҚР мемлекеттік бағалы қағаздар үлесі 51,2%-тен 38,2%-ке дейін кемісе, ал ҚР эмитенттерінің мемлекеттік емес бағалы қағаздар үлесі 28,1%-тен 37,7%-ке дейін, ал екінші деңгейдегі банктердегі салымдар 20,7%-тен 23,4%-ке дейін өсті. (Қосымша Б)

2006 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша сақтандыру ұйымдарының міндеттемелер сомасы өткен жылдағы осындай күнмен салыстырғанда 93,6%-ке өсе отырып, 28 086,5 млн. теңге болды.Есепті күнге сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарының қолданыстағы сақтандыру және қайта сақтандыру шарттары бойынша (қайта сақтандырушының үлесін шегере отырып) қабылданған міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз ету үшін құрылған сақтандыру резервтерінің көлемі 21 010,5 млн. теңге болды, бұл 2005 жылғы 1қаңтарда қалыптасқан резервтер көлемінен 157,8%-ке артық. Есепті күндегі қайта сақтандырушының сақтандыру резервтеріндегі үлесі 11 073,8 млн. теңге болды.

Кесте - 8

Сақтандыру секторының негізгі көрсеткіштері