Тақырыбы: Девиантты мінез – құлық әлеуметтануына кіріспе

Тақырыбы: Девиантты мінез – құлық әлеуметтануына кіріспе

Девианттық мінез – құлықтың динамикасы мен тенденциясы бұл проблеманы біздің елімізде де өзектендіре түседі. Оның үстіне статистика қылмыстың жасарып бара жатқанын көрсетуде. Жасөспірімдер арасындағы топтық ұйымдасқан сипаттамасы қылмыстар өсуде. Өкінішке

Дәріс мазмұны орай қазіргі Қазақстан көптеген девианттық факторлар жиынтығын туғызып отыр. Осыған байланысты девиантты мінез – құлықтық тенденциясы мен осы заманғы сипаты ғылыми тұрғыда саналау ерекше маңызды болып отыр.

“Девиантты мінез – құлық әлеуметтануы” жеке – функционалды әлеуметтанулық теория ретінде ауытқушылық жүріс – тұрысты адамзат өмірінің түрлі салаларына тән әлеуметтік феномен ретінде қарастырады. Оның зерттеу тақырыбының ерекшелігі қарастыратын құбылыстарының шеңбері тарихы өзгергіш келеді және нақты қоғамда осы кезеңде қалыптасқан әлеуметтік нормаларға байланысты болуында.

“Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының” объектісі – ол санада бекітілген қажеттіліктер мен мүдделердің, құндылықты ұстанымдардың, қондырғылардың, білімдердің шынайы көрініс беруі ретінде ортаға шығарылатын нақты әрекет.

“Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының” пәні – адамдардың әлеуметтік нормалардан ауытқушылық жүріс – тұрысы және соған байланысты дамитын жағдайлар.

Осылайша, “Девиантты мінез – құлық әлеуметтануы” – қоғамдағы әлеуметтік ауытқушылықтарды, олардың себептерін, оларды тудыратын жағдайларын және алдын – алу шараларын зерттеумен айналысатын сала болып табылады.

Ғылыми әдебиетте ауытқушылық мінез – құлықты тұжырымдамалар жасаған. Оларға К.Маркстің, Ф.Энгельстің, Э.Дюркгеймнің, Р.Мертонның, Ломброзонның теорияларын еңгізуге болады. Ресейлік әлеуметтанушылардың арасынан А.А.Габианидің, С.Г.Климованың, Д.С.Голодтың еңбектерін атап өтуге болады.

1. 
   “Девиантты мінез – құлық әлеуметтануы” пәнінің зерттеу обьектісі
   
2. 
   “Девиантты мінез – құлық әлеуметтануы” тұжырымын жасаушылар
   

Смелзер Н. Социология.-М., 1994

Пригожин А.И. Современная социология организации –М., 1995

Спивак В.А. Организационное поведение и управление персоналом.- СПб, 2000

Азбука социологии /Под ред. Г.В.Дыльнова. Саратов, 1997.Вып. 1.

Аксененко Ю.Н., Аникин Л.С., Дыльноз Г.В. Карманный социологический словарь. Саратов. СГУ, 2002.

Аксененко Ю.Н., Аникин Л.С., Дыльнов Г.В., Климов В.А. Общая социология. Саратов, СГУ, 1999.

Дәріс №2

Тақырыбы: Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының пәні,міндеттері

Дәріс мазмұны: Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының пәні, объектісі және міндеттері. Девиантты мінез – құлық әлеуметтануы функционалды және әлеуметтанулық теория ретінде. Ауытқыған мінез – құлықтың теоритикалық және эмпирикалық зерттелу деңгейлері. Қоғам дамуының қазіргі кездегі девиантты мінез – құлық әлеуметтануының міндеттері. Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының түсініктемелік аппараты. “Девиантты мінез – құлық” теориясының мазмұны. “Девиация”, “әлеуметтік ауытқу”, “әлеуметтік паталогия”, “ассоциалды мінез – құлық”, “әлеуметтік дезорганизация”, “делинквенттік мінез – құлық” түсініктерінің байланыстары. Позитивті және негативті девиация. Әлеуметтік ауытқуды зерттейтін аралас ғылымдар ішіндегі девиантты мінез – құлық әлеуметтануының орны.

Мақсаты: Студенттерге Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының пәні, міндеттері, әлеуметтік өмірдің маңызды элементі ретіндегі қоғамдағы маңыздылығын түсіндіру

Өзін - өзі бақылауға арналған сұрақтар:

1.Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының пәні, объектісі және міндеттері.

2.Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының басқа ғылымдармен байланысы

Әдебиеттер:

Комаров М.С. Введение в социологию. –М., 1995

Анурин В.Ф. Основы социологических знаний. –М., 1997

Кравченко А.И. Социология. М., 2000.

Маркович Данило Ж. Общая социология. М., 1998.

Мостовая И.В. Зачет по социологии в кармане. М., 1999.

ТМД елдеріндегі девиантты мінез – құлық советтік және посткеңестік әлеуметтанулық, шығу ерекшеліктері әлеуметтік – құрылымдық жанасуды қабылдау ретінде. Қоғамдағы әлеуметтік ауытқу мен нормаға отандық әлеуметтанушылардың сипаттамасы.

1.Э.Дюркгеймнің аномия теориясының мәні

2. Р.Мертонның девиациялық теориясының шығу себебі

Әдебиеттер:

Радугин А.А., Радугина К.А. Социология – М., 1997

Энциклопедический словарь. М., 1997

Смелзер Н. Социология.-М., 1994

Пригожин А.И. Современная социология организации –М., 1995

Щепаньский Я. Элементарные понятия социологии. М., 1969

Абрамкин В.Ф., Чижов Ю.В. Как выжить в советской тюрьме: В помощь узнику. Красноярск: Восток, 1992. Актуальные проблемы девиантного поведения: борьба с социальными болезнями. Ежегодник/РАН. Институт социологии. М., 1995.

Дәріс №4

Тақырыбы: Ауытқыған мінез – құлық классификация.

Дәріс мазмұны: Ауытқыған мінез – құлық типологиясы мен классификациясының негізгі түрлері. Мінез – құлықтың объектісі, субъектісі бойынша ауытқыған мінез – құлық классификациясы. Алғашқы және екінші кезектегі девиация. Ауытқыған мінез – құлықтың патологиялық және патологиялық емес формалары. Заңға қарсы асоциалды және деструктивті (құрылымсыз) мінез – құлықтың негізгі формалары. Іс - әрекет, қызмет және өмір бейнесі девиантты мінез – құлық әрекетінің деңгейлері ретінде.

Әлеуметтік патология, оның негізгі формалары; қылмыскерлік, өзін - өзі өлтірушілік, жезөкшелік, алкоголизм, нашақорлық. Әртүрлі ауытқыған мінез – құлық формаларының әлеуметтік нәтижесі.

1.Ауытқыған мінез – құлық типологиясы

2.Мінез – құлықтың объектісі, субъектісі

Әдебиеттер:

Смелзер Н. Социология.-М., 1994

Пригожин А.И. Современная социология организации –М., 1995

Спивак В.А. Организационное поведение и управление персоналом.- СПб, 2000

Кудрявцев В.Н. Причинность в криминологии. М., 1968.

Иващенко Г.Т. Социальная реабилитация дезорганизованных детей и подростков в социальных учреждениях. М., 1996.

Занесенко А.С. Эта непонятная .молодежь. М., 1990.

Гилинский Я.И. Афанасьев B.C. Социология девиантного (отклоняющегося) поведения: Учебное пособие. СПб.: Спб филиал Ис РАН, 1993.

Нормалардың қоғамдық санадағы көрінісі. Әлеуметтік нормалар қоғамдық қарым – қатынасты ұйымдастырудың ерекше әдісі және түрі ретінде. Шығармашылық нормасы адамдық іс - әрекеттің ерекше түрі ретінде.

Әлеуметтік нормалардың классификациясы. Нормативті жүйелердің өзара әрекеттесу спецификасы. Құқық және мораль адамдар мінез – құлқының басты реттеушісі ретінде. Қазіргі Қазақстандағы құқықтың және адамгершіліктің нормалары.

Әлеуметтік нормалар деформациясы әлеуметтік ауытқу процесінің бір компоненті ретінде. Нормалар мен ауытқудың диалектикалық байланыстары.

1.Нормалардың қоғамдық санадағы көрінісі

2.Әлеуметтік нормалардың классификациясы

Әдебиеттер:

Аженов М.С., Бейсембаев Д. Социальная стратификация в Республике Казахстан, Алматы, 1997

Әженов М.С., Садырова М.С. Қоғамның әлеуметтік құрылымы. Алматы, 2004 ж.

Тернер В. Символ и ритуал –М., 1983

Бергер П. Приглашение в социологию- М., 1999

Кравченко А.И. Социология- М., 1998

Кузнецов В.Е. Исторические аспекты исследования самоубийств в России // Актуальные проблемы суицидологии. М.: НИИ психиатрии, 1981.

Социология преступности. М., 1966.

Ядов В.А. Социология в России. М., 1998.

Алиев И.А. Актуальные проблемы суицидологии. Баку: Элм. 1987.

Әлеуметтік бақылау институттары. Әлеуметтік бақылау элементтері. Әлеуметтік бақылау механизмдері. Әлеуметтік шектеулер. Индивидтің өзіндік санасы және әлеуметтік бақылау.

1.Әлеуметтік бақылау функциялары

2.Әлеуметтік бақылау институттары.

Әдебиеттер:

Смелзер Н. Социология.-М., 1994

Пригожин А.И. Современная социология организации –М., 1995

Спивак В.А. Организационное поведение и управление персоналом.- СПб, 2000 Аженов М.С., Бейсембаев Д. Социальная стратификация в Республике Казахстан, Алматы, 1997

Әженов М.С., Садырова М.С. Қоғамның әлеуметтік құрылымы. Алматы, 2004 ж.

Дюркгейм Э. Избранные произведения.

Иванов Л.О., Ильина Л.В. Пути и судьбы отечественной криминологии. М.: Наука,1991.

Кузнецов В.Е. Исторические аспекты исследования самоубийств в России // Актуальные проблемы суицидологии. М.: НИИ психиатрии, 1981.

Социология преступности. М., 1966.

Ядов В.А. Социология в России. М., 1998.

Алиев И.А. Актуальные проблемы суицидологии. Баку: Элм.


Дәріс №7

Тақырыбы: Ауытқымалы мінез – құлықтың бірегейлік механизмі

Дәріс мазмұны: Ауытқымалы мінез – құлықтың бірегейлік (жеке) деңгейі. Әлеуметтік қажеттілік тұлға мінез – құлқындағы әлеуметтік – психологиялық детирменанты ретінде. Қажеттіліктер классификациясы. Әлеуметтік позитивті, әлеуметтік бейтарап және асоциалды қажеттілікте.

Нақты өмірлік мәселе тудырған жағдайы девиация факторы ретінде. Мәселе туғызып отырған жағдайдың объективті мағынасы және оны тұлғаның субъективті тұрғыда қабылдауы. Жанжал өмірдің күрделі жағдайларының мазмұндық қыры ретінде. Макрожанжалды адамдардың күнделікті мінез – құлық деңгейімен байланысы. Тұлғаның биоәлеуметтік ерекшеліктері және девиация.

1.Ауытқымалы мінез – құлықтың бірегейлік деңгейі

2.Әлеуметтік позитивті, әлеуметтік бейтарап және асоциалды қажеттіліктер.

Әдебиеттер:

Смелзер Н. Социология.-М., 1994

Пригожин А.И. Современная социология организации –М., 1995

Спивак В.А. Организационное поведение и управление персоналом.- СПб, 2000

Молодежные движения и субкультуры Санкт-Петербурга: Социологический и антропологический анализ / Под ред. В.В.Костюшева. СПб: Норма, 1999.

Мстиславский С.Д. Свое и чужое. О пьянстве // Заветы. 1914, № 4.

Наркомания как форма девиантного поведения / Институт социологии РАН. Под ред. М.Е.Поздняковой. М., 1997.

Дәріс №8

Тақырыбы: Девиантты мінез – құлық механизмі бұқаралық әлеуметтік құбылыс ретінде.

Дәріс мазмұны: Бұқаралық әлеуметтік құбылыс деңгейіндегі девиантты мінез – құлық, ауытқымалы мінез – құлық әлеуметтануының пәндік саласы ретінде. Ауытқымалы мінез – құлықтың себептік комплексі; шынайы әлеуметтік процестер объективті әлеуметтік қарама – қайшылықтар - әлеуметтік институттар дисфункциясы ауытқымалы мінез – құлық.

Әлеуметтік дезорганизация ұғымы. Әлеуметтік қауымдастық дезорганизациясы және тұлға. Аномия концепциясы, оның батыстық әлеуметтануда дамуы. Қазіргі Қазақстандағы аномия және ауытқымалы мінез – құлық.

1.Әлеуметтік дезорганизация ұғымы

2.Қазіргі Қазақстандағы аномия және ауытқымалы мінез – құлық.

Әдебиеттер :Смелзер Н. Социология.-М., 1994

Пригожин А.И. Современная социология организации –М., 1995

Спивак В.А. Организационное поведение и управление персоналом.- СПб, 2000

Обозненко П.Е. Поднадзорная проституция Санкт-Петербурга по данным врачебно-полицейского комитета. Дисс. СПб., 1986.

Отклоняющееся поведен ие молодежи. Краткий словарь-справочник / Владимирский государственный педагогический университет, Владимир, 1994.

Отклоняющееся поведение современного городского подростка (по материалам социологического исследования в г.Нижнем Тагиле) / Екатеринбург: Институт экономики УрО РАН, 1996.

1.Қазіргі замандағы әлеуметтік бақылаудың негізгі тенденцияларының мәселелері. 2.Девиацияның негізгі деңгейлері: жалпы әлеуметтік, арнайы және жеке.

Бергер П. Приглашение в социологию- М., 1999

Кравченко А.И. Социология- М., 1998 Смелзер Н. Социология.-М., 1994

Методологические вопросы изучения социальных условий преступности / Отв. ред. В.К.Збруев. М.: Всесоюзный институт по изучению причин и разработке мер предупреждения преступности. 1979.

Отклоняющееся поведение молодежи / Отв. ред. Э.Раска. Таллин: Институт истории АН ЭССР, 1979.

Проституция и преступность / Овт. Ред. И.В.Шмаров. М.: Юридическая литература, 1991.

Ішімдікке салынудың алдын алудың басты мәселелері және Қазақстан Республикасындағы маскүнемдік. Қазақстан Республикасындағы алкоголизмнің ерекшеліктері. Әлеуметтік өзгеріс кезіндегі алкоголизмнің ерекшеліктері. Әлеуметтік өзгеріс кезіндегі алкоголизмнің себептері мен факторлары. Ішімдікке салыну мен маскүнемдіктің алдын алудың негізгі бағыттары. Әлеуметтанулық зерттеудің мемлекетте антиалкогольдік саясатты қарастырудағы маңызы

1.Алкоголь және оның табиғаты.

2.Қазақстан Республикасындағы алкоголизмнің ерекшеліктері.

Әдебиеттер:

Бергер П. Приглашение в социологию- М., 1999

Кравченко А.И. Социология- М., 1998 Смелзер Н. Социология.-М., 1994

Пригожин А.И. Современная социология организации –М., 1995

Спивак В.А. Организационное поведение и управление персоналом.- СПб, 2000

Әженов М.С., Садырова М.С. Қоғамның әлеуметтік құрылымы. Алматы, 2004 ж.

Тернер В. Символ и ритуал –М., 1983

Герцензон А.А. Преступность и алкоголизм В РСФСР / Под ред. Г.М. Сегала и Ц.М. Фейнберг. М.: Красный печатник, 1930.

Гилинский Я.И. Некоторые проблемы "отклоняющегося поведения» // Преступность и ее предупреждение / Отв. ред. М.Шаргородский. Л.: ЛГУ, 1971.

Жижиленко А.А. Преступность и ее факторы. Пг., 1922.

Нашақорлық әлеуметтік мәселе ретінде. Есірткіге бейімдеудің объективті, субъективті факторлары және мотивтері. Тұлғаның есірткіге үйренудің факторлары. Нашақорлықтың әлеуметтік нәтижелері.

1.Нашақорлықты зерттеудің негізгі әлеуметтанулық мәселелері.

2.Нашақорлықты зерттеудегі жүйелелік тәсіл.

3.Нашақорлық себептеріне мәдени түсініктеме.

Бергер П. Приглашение в социологию- М., 1999

Кравченко А.И. Социология- М., 1998 Смелзер Н. Социология.-М., 1994

Пригожин А.И. Современная социология организации –М., 1995

Спивак В.А. Организационное поведение и управление персоналом.- СПб, 2000

Эффективность действия правовых норм / Отв. ред. А.Пашков. Л.: ЛГУ, 1977.

Гилинский Я.И. Творчество: норма или отклонение? // Социологические исследования. 1990. № 2.


Дәріс №12

Тақырыбы: Нашақорлық әлемдік промлема ретінде

Дәріс мазмұны Нашақорлықты алдын алудын басты мәселелері. Нашақорлықты жастар жастар мәселесі ретінде. Нашақорлық халықаралық мәселе ретінде. Есірткіні заңдастыру; қарсы және келісу.Батыс елдерінде нашақорлықпен күресудің әдістері.

Қазіргі кездегі Қазақстандағы нашақорлықтың негізгі тенденциялары. Қазақстан Республикасында нашақорлықтың алдын алудын негізгі бағыттары. Әлеуметтік ақтау әлеуметтік бақылау әдісі ретінде. Нашақорлық процесінде қоғамдағы формалды емес ұйымдар мен нашақорларға әлеуметтік көмек көрсететін қызметкерлердің маңызы.

1.Нашақорлықты алдын алудын басты мәселелері

2.Нашақорлық халықаралық мәселе ретінде.

Әдебиеттер:

Бергер П. Приглашение в социологию- М., 1999

Кравченко А.И. Социология- М., 1998 Смелзер Н. Социология.-М., 1994

Пригожин А.И. Современная социология организации –М., 1995

Әженов М.С., Садырова М.С. Қоғамның әлеуметтік құрылымы. Алматы, 2004 ж.

Тернер В. Символ и ритуал –М., 1983

Яковлев A.M. Взаимодействие личности и общества в системе социального контроля // Социальная психология личности. М., 1979.

Маркович Д. Социальная экология. М., 1991.

Қылмыстық мінез – құлықты зерттеудің әлеуметтанулық әдісі, кемшіліктері мен жетістіктері. Нақты әлеуметтанулық зерттеудің қылмыстық әлемдегі саясатты қалыптастырудағы рөлі. Қазіргі Қазақстандағы қылмыстық іс: тенденциясы, жағдайы және даму жағдайлары.

1.Қылмыс әлеуметтанулық талдаудың спецификасы.

2.Нақты әлеуметтанулық зерттеудің қылмыстық әлемдегі саясатты қалыптастырудағы рөлі.

Әдебиеттер:

Смелзер Н. Социология.-М., 1994

Пригожин А.И. Современная социология организации –М., 1995

Спивак В.А. Организационное поведение и управление персоналом.- СПб, 2000

Болгов В.И. Социологический анализ новых форм социокультурной жизни, Социс. 2003, №2, с.28-38

Бунчак Я. Социкультурная трансформация в Словакии 1990-х годов/некоторые итоги/, Социс. 2004, №7, с. 115-119

Қазіргі кездегі өзін - өзі өлтірудің жыныстық өсу динамикасы. Өмірден өз еркімен кету мотивтерін әлеуметтанулық зерттеу.

Өз - өзіне қол жұмсауды зерттеудегі негізгі концепциялар мен жанасулар. Әлеуметтік – психологиялық дезадаптация, өмірлік – жанжалілік жағдай, Суицидтік акттің өзара әрекет факторлары нәтижесі ретінде.

Суицидтік мінез – құлықты алдын алудын жалпы әлеуметтік спецификалық шаралары.

1.Дюркгейм мен М.Н.Гернеттің еңбектерінде өзіне - өзі қол жұмсауға әлеуметтанулық талдау. 2.Өз - өзіне қол жұмсауды зерттеудегі негізгі концепциялар

Радугин А.А., Радугина К.А. Социология – М., 1997

Энциклопедический словарь. М., 1997 Смелзер Н. Социология.-М., 1994

Пригожин А.И. Современная социология организации –М., 1995

Спивак В.А. Организационное поведение и управление персоналом.- СПб, 2000

Кравченко С.А. , Романов В.А. Социология и вызовы современной социокультурной динамики, Социс., 2004, №8, с3-11

Сорокин П. Социальная и культурная динамика. Исследования изменений в больших системах искусства, истины, этики, права и общественных отношений, СПБ, 2000

Дәріс №15

Тақырыбы: Сексуалдық девиациялар: әлеуметтанулық талдау.

Дәріс мазмұны “Сексуалды мінез – құлық” феномені: биологиялық, мәдени, әлеуметтік аспектілері. Мәдени шеңбердегі секс. Сексуалды төңірек әлеуметтанулық талдаудың объектісі ретінде. Девианттық мінез – құлық сексуалдық қатынастар саласында. Сексуалды азшылық: норма ма әлде ауытқу ма?

Жезөкшелік әлеуметтік құбылыс ретінде. Жезөкшелік тарихи әлеуметтік аспектіде.Г.Зиммель жезөкшеліктің ақшалай мәні туралы. Жезөкшелікке байланысты қазіргі “әлеуметтік мифтер” туралы.Жезөкшелік жыныстық мораль либерализациясы контексінде. Жезөкшелікті әлеуметтік бақылау модельдері: прогибиционизм, регламентация және аболиционизм.

1. “Сексуалды мінез – құлық” феномені: биологиялық, мәдени, әлеуметтік аспектілері. 2.Девианттық мінез – құлық сексуалдық қатынастар саласында.

Бергер П. Приглашение в социологию- М., 1999

Кравченко А.И. Социология- М., 1998 Смелзер Н. Социология.-М., 1994

Пригожин А.И. Современная социология организации –М., 1995

Спивак В.А. Организационное поведение и управление персоналом.- СПб, 2000

Кравченко С.А. , Романов В.А. Социология и вызовы современной социокультурной динамики, Социс., 2004, №8, с3-11

Сорокин П. Социальная и культурная динамика. Исследования изменений в больших системах искусства, истины, этики, права и общественных отношений, СПБ, 2000


6. Тәжірибелік сабақты жүргізу жоспары.

1. 
   Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының қалыптасу кезеңдері
   
2. 
   Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының басқа ғылымдармен қарым-қатынасы
   

Мұғалім семинар барысында студенттердің жауаптарын олардың осы тақырып бойынша қаншалықты материал игергеніне байланысты бағалайды. Семинар соңында оұытушы сабақты қорытындылап, бағаларды жариялайды.

Волков ЮГ. Социология. М., 2001.

Волков Ю.Г., Добреньков В.И., Нечипуренко В.Н., Попов А.В. Социология. М., 2000.

Волков Ю.Г., Нечипоренко В.Н.. Попов А.В., Самыгин С.И. Социология. Ростов-на-Дону, 1999.

Добреньков В.И., Кравченко А.И. Социология (Социальные институты и социальные процессы): в 3 т. М., 2000. Т.З.

Тәжірибелік сабақ №2

Тақырыбы: Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының пәні, міндеттері.

Тәжірибелік сабақ мазмұны: Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының түсініктемелік аппараты. “Девиантты мінез – құлық” теориясының мазмұны.

Мақсаты: Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының пәні, міндеттері туралы түсінік алу

Сұрақтар:

1.Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының пәнінің зерттеу мәселелері

2. Девиантты мінез – құлық әлеуметтануының пәнінің міндеттері

Әдістемелік нұсқау: Дөнгелек үстел түрінде. Кеңейтілген әңгіме түрінде ұйымдастырып, ол дәріс материалына негізделуі керек. Нақты фактіге сүйеніп, сурет, доклад пайдалану. Өзекті мәселеге кеңінен тоқталу.

Әдебиеттер:

Осипов В.И. Социология. М., 1990.

Смелзер Н. Социология. М., 1928.

Социология: словарь-справочник. М., 1990.1.2.

Тощенко Ж.Т. Социология. М., 1994.

Тәжірибелік сабақ №3

Тақырыбы: Қазіргі заман әлеуметтануындағы девиантты мінез – құлықтың теориялары.

Тәжірибелік сабақ мазмұны: Девиантты мінез – құлықты зерттеуге тұлғалық жанасу. Ч.Ломброзоның антропологиялық моделі, Э.Сатерленттің әлеуметтік – психологиялық моделі – дифференцияланған байланыстар теориясы, Э.Фромның мәдени моделі әлеуметтік сипаты және оның деструктивтік теориясы.

Мақсаты: Қазіргі заман әлеуметтануындағы девиантты мінез – құлықтың теорияларының мәні жөнінде мәлімет алу

Сұрақтар:

1. Ч.Ломброзоның антропологиялық моделі

2.Э.Фромның мәдени моделі әлеуметтік сипаты және оның деструктивтік теориясы.

Әдістемелік нұсқау: Пікір-сайыс түрінде. Пікір сайыс дәріс материална және студенттің өзіндік жеке семинар сұрақтарына байланысты тапқан жауаптарына байланысты өткізіледі. Топ екіге бөлініп, екі түрлі көзқарасты ұстанады. Біреулері жақтайды, екіншілері қарсы шығады. Бұл сабақта студенттер нақты фактіге сүйеніп, өз позицияларын жан-жақты талқылап, дәлейді. Және соны шешу жоодарын көрсете білуі тиіс.

Әдебиеттер:

Лунеев В.В. Преступность в XXI веке ( методология прогноза) // Социологические исследования. 1996, № 7.

Максимов А. Российская преступность: Кто есть кто. М.: ЭКСМО, 1997.

Несовершеннолетние правонарушители: социологический проект (по материалам исследования в г. Нижнем Тагиле). Екатеринбург: Институт экономики УрО РАН, 1996.

1.Ауытқыған мінез – құлық түрлері

2.Ауытқыған мінез – құлық классификациясы.

Әдістемелік нұсқау: Пікір талас түрінде. 6-7 студенттер аудитория ортасына отырып мәселені талқылайды. Ал қалған студенттер оқытушымен бірге олардың айналасына отырып, олардың жауаптарын бағалайды. Пікір талас 20 минутты қамтуы тиіс. Пікір талас арнайы жоспарға байланысты жүргізіледі. Сабақ соңында студент- бақылаушылар өз ойларын білдіріп, әр қатысушының пікіріне баға береді.

Әдебиеттер:

Гилинский Я.И. Отклоняющееся поведение как социальное явление // Человек и общество. Л. ЛГУ. 1971. Вып.УШ.

Гилинский Я.И. Социология девиантного поведения как специальная социологическая теория // Социс, 1991, №4.

Гилинский Я.И., Раска Э. О системном подходе к отклоняющемуся поведению // Известия АН Эст.ССР. Т.ЗО. Общественные науки. 1981, №2.

1.Нормативті жүйелердің өзара әрекеттесу спецификасы.

2.Құқық және мораль адамдар мінез – құлқының басты реттеушісі ретінде.

Әдістемелік нұсқау: Топтық сабақ. Сабақта басты тақырып етіліп жоғарда сұрақтар алынады. Топ екіге бөлініп, әр топтан бір студент мини-докладпен шығады. Тақырыптың мазмұнын ашу. Әр топқа өзекті мәселені шешуе байланысты сұрақ беріледі. Әр топ сол мәселені шешудің технологиялық әдісін көрсетуі тиіс.

Әдебиеттер : Дюркгейм Э. Избранные произведения.

Иванов Л.О., Ильина Л.В. Пути и судьбы отечественной криминологии. М.: Наука,1991.

Кузнецов В.Е. Исторические аспекты исследования самоубийств в России // Актуальные проблемы суицидологии. М.: НИИ психиатрии, 1981.

Социология преступности. М., 1966.

Ядов В.А. Социология в России. М., 1998.

Алиев И.А. Актуальные проблемы суицидологии. Баку: Элм.

1.Парсонс бойынша әлеуметтік бақылау әдістері

2.Әлеуметтік мінез – құлықтың құрылымы

Әдіснемелік нұсқау: Топтық сабақ. Сабақта басты тақырып етіліп жоғарда сұрақтар алынады. Топ екіге бөлініп, әр топтан бір студент мини-докладпен шығады. Тақырыптың мазмұнын ашу. Әр топқа өзекті мәселені шешуе байланысты сұрақ беріледі. Әр топ сол мәселені шешудің технологиялық әдісін көрсетуі тиіс.

Әдебиеттер : За здоровый образ жизни (борьба с социальными болезнями ) / Отв. ред. Б.М.Левин. М.: ИС РАН, 1993.

Кузнецов В.Е. Истоки междисциплинарного подхода в отечественной суицидологии // Комплексные исследования в суицидологии. М.: НИИ психиатрии, 1986.

Меликсетян А.С. Проституция в 20-е годы // Социологические исследования. 1989, №3.

Тәжірибелік сабақ №7

Тақырыбы: Ауытқымалы мінез – құлықтың бірегейлік механизмі

Тәжірибелік сабақ мазмұны: Нақты өмірлік мәселе тудырған жағдайы девиация факторы ретінде. Мәселе туғызып отырған жағдайдың объективті мағынасы және оны тұлғаның субъективті тұрғыда қабылдауы

Мақсаты: Ауытқымалы мінез – құлықтың бірегейлік механизмі жөнінде түсінік алу

Сұрақтар:

1.Ауытқымалы мінез – құлықтың көрініс беру белгілері

2. Ауытқымалы мінез – құлықты жоюдың жолдары

Әдістемелік нұсқау: Дөнгелек үстел түрінде. Кеңейтілген әңгіме түрінде ұйымдастырып, ол дәріс материалына негізделуі керек. Нақты фактіге сүйеніп, сурет, доклад пайдалану. Өзекті мәселеге кеңінен тоқталу.

Әдебиеттер : Некоторые результаты социально-экономического исследования проблемы пьянства и алкоголизма (по материалам Грузинской ССР). Тбилиси: ТГУ, 1979. /

Обозненко П.Е. Поднадзорная проституция Санкт-Петербурга по данным врачебно-полицейского комитета. Дисс. СПб., 1986.

Отклоняющееся поведение молодежи. Краткий словарь-справочник / Владимирский государственный педагогический университет, Владимир, 1994.

Тәжірибелік сабақ №8

Тақырыбы: Девиантты мінез – құлық механизмі бұқаралық әлеуметтік құбылыс ретінде.

Тәжірибелік сабақ мазмұны: Қазіргі Қазақстандағы аномия және ауытқымалы мінез – құлық

Мақсаты: Девиантты мінез – құлық механизмі бұқаралық әлеуметтік құбылыс ретіндегі қаупін көрсету

Сұрақтар:

1.Қазіргі Қазақстандағы аномия мәселесінің зерттелу деңгейі

2.Қазіргі Қазақстандағы ауытқымалы мінез – құлықтардың түрлері

Әдістемелік нұсқау: Семинар анализ жасау түрінде жүргізіледі. Студенттерге арнайы тақырып бойынша алдын-ала дайындалған материал беріледі.Топ оны талқылып, күшті жақтарын, әлсіз жақтарын, ішкі қарама-қайшылықтарын көрсете білуі тиіс.

Әдебиеттер : Вопросы борьбы с преступностью М.: Юридическая литература, 1975.Вып.23.

Ворошилов С., Гилинский Я. Военная девиантология: Материалы научного военно-социологического исследования проблем девиантного поведения военнослужащих Кишенев. 1991.

1.Девиацияны ескертудегі әлеуметтік профилактикалық тәсіл.

2.Девиацияның негізгі деңгейлері: жалпы әлеуметтік, арнайы және жеке.

Әдістемелік нұсқау: Кеңейтілген әңгіме түрінде. Семинар түрі ашық әңгіме – тақырыптың мазмұнын ашу, жекелеген мәселені зерттеу, әртүрлі көзқарас пен концепциялардың бар екеніне назар аудару, семинарда шығармашылық талқылау жағдайын туғызу.

Мұғалім семинар барысында студенттердің жауаптарын олардың осы тақырып бойынша қаншалықты материал игергеніне байланысты бағалайды. Семинар соңында оұытушы сбақты қорытындылап, бағаларды жариялайды.

Теоретические вопросы изучения причинного комплекса преступности / Гл. ред. И.Б.Михайловская. М.: Академия МВД СССР,1981.

1.Әлеуметтік өзгеріс кезіндегі алкоголизмнің себептері мен факторлары.

2.Ішімдікке салыну мен маскүнемдіктің алдын алудың негізгі бағыттары.

3.Әлеуметтанулық зерттеудің мемлекетте антиалкогольдік саясатты қарастырудағы маңызы

О.КузнецоваН.Ф. Преступление и преступность. М.: МГУ, 1969.

1.Нашақорлық әлеуметтік мәселе ретінде.

2.Есірткіге бейімдеудің объективті, субъективті факторлары және мотивтері.

Әдістемелік нұсқау: Дөнгелек үстел түрінде. Кеңейтілген әңгіме түрінде ұйымдастырып, ол дәріс материалына негізделуі керек. Нақты фактіге сүйеніп, сурет, доклад пайдалану. Өзекті мәселеге кеңінен тоқталу.

Әдебиеттер : Хохряков Г. Ф. Формирование правосознания осужденных. М., 1985.

Климов В., Листвин В. Ф. Научное управление обществом и социальный контроль. Саратов, 1983.

1.Әлеуметтік ақтау әлеуметтік бақылау әдісі ретінде.

2.Нашақорлық процесінде қоғамдағы формалды емес ұйымдар мен нашақорларға әлеуметтік көмек көрсететін қызметкерлердің маңызы.

Әдістемелік нұсқау: Семинар анализ жасау түрінде жүргізіледі. Студенттерге арнайы тақырып бойынша алдын-ала дайындалған материал беріледі.Топ оны талқылып, күшті жақтарын, әлсіз жақтарын, ішкі қарама-қайшылықтарын көрсете білуі тиіс.

Әдебиеттер : Антонова O.У., Дыльнов Г.В. Социальный контроль. Саратов, СГУ, 2002.

Максимов А. Российская преступность: Кто есть кто. М.: ЭКСМО, 1997.

Несовершеннолетние правонарушители: социологический проект (по материалам исследования в г. Нижнем Тагиле). Екатеринбург: Институт экономики УрО РАН, 1996.

Тәжірибелік сабақ №13

Тақырыбы: Қылмыс әлеуметтанулық зерттеудің объектісі ретінде.

Тәжірибелік сабақ мазмұны: Қылмыстық адамгершіліктің, әлеуметтанулық және заңдық тұрғыдағы мәселелері.Кәмелетке толмаған жастардың қылмыстық мінез – құлықтары және ерекшеліктері.

Мақсаты: Қылмысты әлеуметтанулық зерттеудің объектісі ретінде қарастыру

Сұрақтар:

1.Нақты әлеуметтанулық зерттеудің қылмыстық әлемдегі саясатты қалыптастырудағы рөлі.

3.Қазіргі Қазақстандағы қылмыстық іс: тенденциясы, жағдайы және даму жағдайлары.

Әдістемелік нұсқау: Студенттерге нақты міндет беріледі. Әр студент осы сұраққа байланысты кез-келген өз ойын білдіреді. Айтылған ойын қағазға жазып отыру керек. Ал қалған студенттер оған қарсы өз пікірін білдіреді. Бұл әдіс студенттердің новаторлық идеяларының туына ықпал жасайды. Себебі бір адамның ойы екінші адамның ойын тудыруға ықпал жасайды.

Әдебиеттер: Афанасьев В.С.,Гилинский Я.И. Девиантное поведение и социальный контроль в условиях кризиса Российского общества. – СПб.,1995.

Джаманбалаева Ш.Е. Проблемы наркотизации и алкоголизации в республике // Социологические исследования. 1993

1.Суицидтік акттің өзара әрекет факторлары нәтижесі ретінде.

2.Суицидтік мінез – құлықты алдын алудын жалпы әлеуметтік спецификалық шаралары.

Әдістемелік нұсқау: Пікір талас түрінде. 6-7 студенттер аудитория ортасына отырып мәселені талқылайды. Ал қалған студенттер оқытушымен бірге олардың айналасына отырып, олардың жауаптарын бағалайды. Пікір талас 20 минутты қамтуы тиіс. Пікір талас арнайы жоспарға байланысты жүргізіледі. Сабақ соңында студент- бақылаушылар өз ойларын білдіріп, әр қатысушының пікіріне баға береді.

Әдебиеттер: .Абдиров Н.М.,Интыкбаев И.Р. Подросток в орбите Нашақорлықа, проблемы, предупрждение. – Караганда, Высшая школа КНБ,1997.

Актуальные проблемы социологии девиантного поведения и социального контроля. Сб. Статей. – М.,1992.

1.Жезөкшелік жыныстық мораль либерализациясы контексінде.

2.Жезөкшелікті әлеуметтік бақылау модельдері: прогибиционизм, регламентация және аболиционизм.

Әдістемелік нұсқау: Топтық сабақ. Сабақта басты тақырып етіліп жоғарда сұрақтар алынады. Топ екіге бөлініп, әр топтан бір студент мини-докладпен шығады. Тақырыптың мазмұнын ашу. Әр топқа өзекті мәселені шешуе байланысты сұрақ беріледі. Әр топ сол мәселені шешудің технологиялық әдісін көрсетуі тиіс.

Әдебиеттер : Голод С.И. Проституция в контексте половой морали // Социологические исследования.1988.

Джаманбалаева Ш.Е. Общество и подросток: социологический аспект девиантного поведения. – Алматы, 2002г – 278с

Иванов В.Н. Девиантное поведение: причины и масштабы // Социально – политический журнал, 1995.2

СОӨЖ жүргізу бойынша әдіснемелік нұсқаулар.

СОӨЖ екі функция атқарады. Консультативті және бақылаушы. СОӨЖ – бұл студенттің оқытушымен бірге ортақ жұмысы, себебі оқу сабағы диологтік режимде өтеді, мысалы: тренинг, дискуссия, іскерлік және дидактикалық ойындар, презентация, кейстар, жеке, топтық жобаларды дайындау.Әрбір СОӨЖге қандай бір мәселеге байланысты анализ жасау үшін материалдар дайындалуы керек.