Дәстүрлі аймақтық ғылыми-әдістемелік конференция материалдары

342 
 
Қоғамды ақпараттандырудың негізгі  бағыттарының бірі,  IT технологияларды физика 
пәнін  оқытуда  қолданудың  әдістемесі  мен  құралдарын,  зертханалық  жұмыстарын  дамыта 
оқытудың  идеяларын  жүзеге  асыруға,  оның  сапасын  компьютерлерді  оқушылардың 
танымдық  іс-әрекетін  қолдануға  пайдалана  отырып,  білімді  ақпараттандыру.  IT 
технологиялар  әртүрлі  техникалық  құралдарды  пайдалануды  тұжырымдайды,  олардың 
ішінде  ең  бастысы  компьютер  болып  табылады.  Осылайша  оқу  үрдісінде  компьютерді,  IT 
технологияларды  пайдалану  заман  талабынан  туындаған  мәселе.  IT  технологиялар 
компьютермен жұмыс істеуге, оқу бағдарламасын қолдануға мүмкіндік береді.  
Әдістемелік  ғылым  үш  негізгі  сұраққа  жауап  береді:  «Не  үшін  оқыту?»,  «Нені 
оқыту?», «Қалай оқыту?». Жалпы білім беретін мектептерде физиканы оқыту үрдісіне жаңа 
IT технологияларды енгізуге байланысты бұл сұрақтардың жауабы түбегейлі түрде өзгерді.  
Физиканың  жалпы  білім  беру  курсы  физика  негіздерін  ғылым  ретінде  қарастырады. 
Оның  мазмұны  фактілерді,  ұғымдарды,  заңдылықтарды,  теорияларды,  моделдерді,  іргелі 
тәжірибелерді,  физиканың  әдістерін,  арнайы  ережелер  мен  ой  және  практикалық  қызмет 
тәсілдерін,  физиканы  практикада  қолдануды,  оның  негізгі  даму  сатысына,  атақты  физик-
ғалымдардың өмірі мен қызметіне қатысты тарихи мәліметтерді қамтиды.  
Оқытудың  қазіргі  IT  технологиясы  физика  курсының  мазмұнына  ғана  әсер  етіп 
қоймай,  оған  белгілі  бір  себептерге  байланысты  зерттеу  қиындық  тудырған  мәселелерді 
енгізу  арқылы,  оқыту  әдістері  мен  құралдарының  жүйесін,  белгілі  бір  пәнаралық 
байланыстың жүзеге асу мүмкіндігін    өзгертеді.  
Физиканы  оқытуда  жаңа  ақпараттық  құралдарды  енгізудің  отандық,  ресейлік  және 
шетелдік  тәжірибесі  оқу  ортасын  ескеру  қажеттігін  анықтап  отыр.  Бұл,  бір  жағынан  IT 
технологиялардың  негізінде  физиканы  оқыту  үрдісіне  қолдау  көрсетеді,  екінші  жағынан 
оқып-үйренушінің  жаңа  ақпараттық  құралдармен  қарым-қатынасының  жағымсыз 
нәтижелерін  амортизациялайды  және  орнын
 
толтырады.  Жалпы  білім  беретін  мектепте 
физиканы оқытуда оқу ортасы физика кабинетінде қалыптасады. Мектептегі физика кабинеті 
шартты түрде 3 қызметтік тәуелді аймаққа бөлінеді: мұғалімнің жұмыс аймағына, оқушының 
жұмыс  аймағына,  оқу  құралдарын  сақтау  және  профилактикалық  қызмет  көрсету  аймағы. 
Оқытудың  IT  технологиясын  қолдануды  құрылымдық  ұйымдастыру  осы  аймақтарды 
жоспарлауға  байланысты.  Тәжірибе  көрсеткендей  мектептегі  физика  кабинетінде 
компьютерлік  технологияның  ақпараттық  құралдары  келесідей  қойылуы  мүмкін: 
стационарлы  –  ақпараттық  технологияның  аппаратурасы  зертханалық  сыныптағы  тұрақты 
орынға  орнатылады  және  ол  біреу  ғана  болады;  жартылай  стационарлық  –  аппаратураның 
бір  бөлігі  сыныпта,  ал  басқа  бөлігі  қажетінше  зертханалық  сыныпқа  орнатылады.  Физика 
кабинетіне  оқытудың  аппараттық  технологиясының  аппараттық  құралдарын  стационарлы 
түрде  орналастыру  дидактикалық  ақпараттық  құралдарды  кешенді  түрде  қолдануға  ықпал 
етеді.  
Оқытудың  ақпараттық  технологиясын  енгізуге  физиканы  тұтас  оқытудың  қазіргі 
әдіснамасына  негізделе  отырып  анықталған  тұжырымдама  қосылады.  Бұл  әдіснаманың 
аясында  физиканы  ақпараттық  технологияны  пайдалана  отырып  оқыту,  біріншіден,  басқа 
әдістер  және  құралдармен  бірге;  екіншіден,  физиканың  басқа  пәндермен  пәнаралық 
байланыстар жүйесінде; үшіншіден, ақпараттық  технологиялық құралдардың  дидактикалық 
мүмкіндіктерін  және  олардың  психологиялық  –  педагогикалық  түрде  оқушыларға  әсерін 
ескеру негізінде қарастырылуы керек [2].  
Өзінің  күнделікті  жұмысында  оқытудың  ақпараттық  технологиялық  құралдарын 
пайдаланатын  физика  мұғалімінің  сабаққа  дайындығының  жалпы  әдістемесі  мыналарды 
қамтиды:  физика  пәні  бойынша  бағдарламада  анықталған  физиканы  оқытудың  жалпы 
мақсаттарын  сезіну;  берілген  сыныптың  даму  деңгейін  зерттеу;  физика  пәні  бойынша 
бағдарламада  көрсетілген  жалпы  мақсаты  берілген  сынып  оқушыларына  арнап  нақтылау; 
оқытудың  IT  технологияларының  сәйкес  әдістері  мен  құралдарын  таңдау;  бұл  құралдарды 
пайдаланып  оқу  іс-әрекетінің  ұйымдастырушылық  формасын  таңдап  алу.  Оқушылардың 
даму  деңгейінің  өзгеруі  сәйкесінше,  IT  технологияларды  қолдана  отырып  оқытудың 

343 
 
құралдары мен ұйымдастырушылық формасын таңдауды, сонымен қатар мақсатын нақтылау 
мен  өзгертуді  көздейді.  Мұндай  жүйенің  дамуы  физика  сабақтарының  әдістемесі 
диагностикасының компьютерлік әдістемесін қолданбалы етіп жасайды.  
Физика сабағын жоспарлағанда оқытудың IT технологиялық құралдары сабақтың бір 
бөлігін  ғана  қамтып,  оқушы  мен  мұғалім  арасындағы  қатынастың  «машинасыз»  тәсіліне, 
педагогқа  басымдық  берілуі  керек.  Дегенмен,  IT  технологиялық  құралдарды  пайдалануды 
негізге ала отырып, құрылған физика сабақтары да болуы мүмкін. Физика сабақтарында IT 
технологиялық  құралдарды  қолдануды  талдау  әдістемесін  пайдалану  мәселесі  де  маңызды 
болып  табылады.  IT  технологиялық  құралдарды  физиканы  оқыту  жүйесіне  енгізу  оған 
қайшы болмауы және де онымен дидактикалық сәйкессіздікке ұшырамауы керек.  
Физика  сабақтарында  пайдаланылатын  компьютерлік  дидактикалық  IT  құралдардың 
өзіндік ерекшеліктері деп бағдарламалық өнім құрылымында төмендегі моделдердің болуын 
атауға болады: 

 
физика бойынша білім; 

 
оқыту үрдісін басқару; 

 
оқып – үйренуші. 
Бұл  моделдер  дамудың  әр  түрлі  деңгейінде  болуы  мүмкін,  яғни  физика  мұғалімінің 
дидактикалық  компьютерлік  құралдармен  алғашқы  таныстығы  оған  дидактикалық 
ақпараттық  құралды  қолданып,  неге,  қалай  және  кімді  оқыту  керек  деген  іргелі  сұрақтарға 
жауап алуына мүмкіндік беруі керек.   
Физиканы оқытуда IT технологиялық құралдарды жасауда оқушының моделін есепке 
алу  үшін  ақпараттар  қорын  және  біліктер  тізімін  ескереді.  Өз  кезегінде  ақпараттық  қорды 
физика  курсының  құрылымы  және  білімдер  тізімі  құрайды.  Курстың  құрылымында  тек 
бөлімдердің  және  олардың  мазмұнының  анықтамасын  егжей-тегжейсіз  қарауға  жататын 
негізгі сұрақтардың тізімі беріледі. Қажетті детализация оқу үрдісі кезінде оқушы меңгеруі 
тиіс  білімдер  тізімі  ретінде  беріледі.  Білім  құрылымдық  жағынан  төмендегі  айдарлар 
бойынша  жіктеледі:  ұғымдарды  анықтау,  тұжырымдау  немесе  зерттеу,  қорытындылар, 
дәлелдер, теңдеулер, формулалар, қасиеттер.  
Соңғы уақытта білім туралы түсінік өте кең ауқымда дамыды, білімдер инженериясы 
пайда  болды  және  қарқынды  түрде  дамуда,  білікті  жинақтау  туралы  теориялық  жұмыстар 
бұл үрдістен артта қалуда және практикалық қызметте қатаң логикаға сүйенуге тура келеді. 
Сонымен бірге, білік оқытудың ең басты мақсаты болып табылады. Бұл жаңадан жасалатын 
дидактикалық ақпараттық оқу құралдарының әдістемелік сапасына едәуір ықпал етеді [3].  
Біліктілікті жалпы, нақты және эксперименттік деп үш класқа бөледі. Жалпыларға ең 
алдымен  әдістемелік  тұрғыдағы  біліктер,  мәселен,  құбылыстарды  талдай  білу,  физикалық 
модельдерді құру, табиғатта туындайтын теориялық қорытындылар мен үрдістер арасындағы 
қайшылықтарды  анықтау  және  т.б.  жатады.  Нақты  біліктердің  аясы  анағұлым  кең.  Оларға 
төмендегідей  сипаттағы  біліктер  жатады:  табу,  анықтау,  құру,  алу,  есептеу,  бағалау; 
ажырату, бөлу, таңдау, есепке алу, түсіну, өту, жіктеу, құрау, жалпылау, қолдану, пайдалану, 
тұжырымдау,  иллюстрациялау.  Эксперименттік  біліктер:  әртүрлі  шамаларды  өлшеу, 
құбылыстар мен үрдістерді өз бетінше талдау, өлшемнің дәлдігін анықтау және т.б. 
Сипатталған  идеологияны  ескере  отырып,  қазіргі  дидактикалық  ақпараттық 
құралдарды  құру  және  қолдану  оның  құрылымында  тек  физикалық  материалды  ғана  емес, 
оның моделі ретінде оқушыны да сипаттауға мүмкіндік береді. Жоғарыда сипатталған әдісті 
пайдалану  физика  курсының  әртүрлі  тақырыптары  мен  бөлімдері  бойынша  бағдарламалық 
дидактикалық  ақпараттық  құралдарды  жасауда  білімдер  қорын,  білікті  және  оқушының  әр 
типтегі  моделін  құруды  жеңілдетуге,  білімді  және  ең  бастысы  білікті  тексеру  және  тест 
құралдарын құруды реттеуді едәуір жеңілдетуге; білік пен оны анықтайтын білім арасында, 
сондай-ақ пәнаралық байланыс орнатуға мүмкіндік береді.  
Мұндай  дидактикалық  ақпараттық  құралдар,  негізінен,  нақты  әдіснамалық 
бағытталған  электронды  оқу  құралдары  болып  табылады  және  әсіресе  әдістемелік  көмек 
қажет жас физика пәнінің мұғалімдері үшін аса құнды.