Аудит функциялары мен объектілері, пәні

Еліміздің экономикасында нарықтық қатынасқа көшу барысында – ғылыми, білім мен практикалық қызметтің даму жолында жаңа ғылым

Аудит дегеніміз – ол, кәсіпорынның табыстылық есебін тексеріп, онда көрсетілген шаруашылық табыстылық көрсеткіштерінің дұрыстығын анықтап, сонымен қатар бухгалтерлік есебін, қаржысын, салық заңдарын, банк және әлеуметтік есеп процесін келісім-шарт бойынша кәсіпкер ретінде тексеріп арнайы төлем арқылы қызмет көрсету.

Аудит – ол табыстылық отчетін немесе соған қатысты объектілер туралы информацияларды арнайы қорытынды жасау үшін дербес тексеру жүргізу

Аудит – ол шаруашылық, табыстылық операцияларының заңдылығын тексеріп, әртүрлі меншіктегі кәсіпорындардың бухгалтерлік есебі мен отчетының дұрытығын анықтап, арнай толем арқылы бақылау тексеру, түсініктеме беру, сараптау қызметін көрсету.

Кәсіпорын шаруашылығының жеке бір бөлігін немесе түгелдей шаруашылығын қамтитын аудит болса да «алғашқы құжаттарды» тексеру немесе «алғашқы есепті» тексеру міндетті түрде жүргізіледі. Аудит процесі одан әрі қарай бухгалтерлік есептің жүргізілуі мен оның құрылымын – ұйымдастырылуын тексерумен жалғасатыны объективті жұмыс. Ондай болмаған жағдайда аудиттік тексеруді тиянақты, дұрыс жүргізілді деуге болмайды.

Нақты әр елдердегі аудит туралы анықтама берген авторларды қарастыратын болсақ, Англия ғалымы Рой Додж «аудит – тәуелсіз, дербес тексеру және табыстылы ақпарат туралы өз пікірін айту» - деп анықтама бернген. Басқа бір Англиядағы белгілі бухгалтерлік есеп аудит маманы Роджер Адамс «Аудит негізінде кәсіпкерлік ретінде қызмет көрсету, қоғам үшін өте қажет информациялардың дұрыстығын анықтау мен кәсіпорынның табыстылық отчеттарын, ақпаратын тексеріп, басылымға шыққан мәліметтердің шындығын анықтау» деп анықтама берген.

Америкалық профессор Джек Робертсон өзінің монографиясында «Аудит – ол кәсіпорын ақпартындағы мәліметтердің пайдаланушылар үшін табыстылық отчет көрсеткіштеріндегі информациялық рискіні барынша азайту» деп анықтама береді. Осы аты аталған үш авторлардың ойын қорытындылайтын болсақ, Англиялық есеп және аудит маманы Р.Адамс өз анықтамасында аудиттің мағынасына қоғамдық тұрғыдан қарайтындығын көрсетеді. Бұл ойдың мемлекеттер үшін, әр елдің экономикасының дамуына аудит жұмысының атқаратын рөлі өте жоғары деп бағалау. Себебі, аудит кәсіпорын шаруашылығының тиянақты дамуына кепілдік беретіні анық. Яғни, кәсіпорындардың тиянақты дамуы қамтамасыз етілген жағдайда ол елдің экономикасында даму болады деген сөз.

Аудит дегеніміз – дербес тәуелсіз аудит мамандарының кәсіпкерн ретінде келісім-шарт бойынша тапсырушылардың шаруашылық табыстылық ақпаратын, бухгалтерлік есеп көрсеткіштерін тексеру арқылы анықтап, экономикалық талдау жасап, қажет болған жағдайда сараптау жүргізіп, аудитолық қорытынды жасау және әр түрлі түсініктеме қызметін көрсету» деп ойлаймын. Себебі аудит жұмысының көлемі, объектісі шаруашылық субъектінің қалауында толық немесе бір бөлімін аудиттік тексеруді тапсыру тапсырушының еркінде. Екіншіден, қандай ақпарат болмасан оның мәліметтерінің дұрыстығы, қатесіздігі, тек қана бухгалтерлік есеп көрсеткіштері арқылы анықталады. Үшіншіден, аудиттің негізгі мақсаты – аудиторлық қорытынды жасау. Тапсырушының өз тарапына төлем жасап, аудит жасатуды бірден бір мақсаты – аудит қорытындысын алу. Себебі тек аудит қорытындысын алған шаруашылық субъектілерінің ақпараты басылымға шығады. Яғни, ол шаруашылық жүргізуіне кепілдік алады деген сөз. Барлық сыбайластарымен кідіргісіз қарым-қатынаста болады.

Аудиттің мазмұнын анықтамалары арқылы қарастырғаннан кейін оның негізі түсінікті болған сияқты.

Аудитор – кәсіпкер, табыс табу үшін кәсіпорындарға қызмет көрсетеді.

Шаруашылық субъектісі кәсіпорын, оған аудитор қорытындысы керек. Ол кезінде басылымға шығуына кепілдік береді.

Мемлекет, кәсіпорындардың жақсы жұмыс жүргізіп табысты болғанын қалайды, себебі олар салық төлейді, аудит жұмысына құштар болу себебі аудитор тексеру барысында табыстылық ақпаратын тексеріп кәсіпорын қанша табыс тапқанын, қанша салық төлейтінін анықтайды. Ал қажет болған жағдайда аудитор тікелей мемлекеттік салық инспекциясына мәлімет бере алады. Яғни, аудит жүргізілген кәсіпорындарда табыс сомасын жасырып қалу, салық төлемеу үшін қылмысқа немесе басқалай әр түрлі жалтарушылыққа жол берілмейді.

Аудит пәні және объектілері олардың алдына қойылған мақсаттар және міндеттер арқылы анықталады.