Дәріс Web технологиялар негіздері

-  Оқиғалы модель  –  сценарийдің орындалу кезінде қандай іс-әрекет  жіберетіні  яғни 

сценарийлер арқылы басқарып жіберу тәсілін анықтайды. 

Macromedia Flash. 

World  Wide  Web  (Дүниежүзілік  торы)  бүгінгі  күні  қарқынды  дамуда.  Әдеттегі 

статикалық  ақпаратты  Web-сайтары  (Web-sites)  бұрынғыдай  соңғы  қолдаушылардың 

қызығушылығын  өзіне  тарта  алмайтын  болды.  Сондықтан  график  және  GIF 

форматындағы анимациялық файлдарды еңгізу арқылы Web дизайнерлері мен өңдеушілер 

өз Web парақтарына керемет көрініс беруге тырысады.  

GIF,  JPEG  және  PNG  дәстүрлі  форматтарда  сақталған  графиктер  сайттарға  жақсы 

көрініс пен эффектілер бергенімен жүктелу кезінде ондай беттердің өлшеміне байланысты 

графикалық файлдар көп уақыт алады. Ондай жағдайда анимация құрудың тиімді құралы 

ретінде,  программалық  өнім  –  Macromedia  Flash  болып  табылады.  Яғни  ол  Web  өңдеу 

кезіндегі  алғ  Web  дизайнерлері  мен  өңдеушілер  өз  Web  парақтарына    қойылған 

мақсаттарға жетуге көмек береді. Басқа графикалық қосымшалармен салыстырғанда Flash 

Web  және  файлдан  шығаратын  қорытындыларды  баспаға  шығаруға  арналған  көптеген 

артықшылықтары бар.  

Мысалы: Өзіндік математикалық формулаларымен анықталатын, формалар өлшемін, 

түсін  және  орналасуын  сипаттайтын  векторлық  графиктерде  қолданылады.  Векторлық 

графиктер түзулерден және қисықтардан тұрады. Демек ол расторлық, сондықтан графика 

үлкен  емес  растор  нүктелері  мен  пиксельдерден  тұрады.  Математикалық  формулаларды 

қолдаудың негізгі артықшылығы Web үшін ең қажеттісі файлдарды аз өлшемде сақтау.  

Дауыстарды, графиктерді  және анимацияларды қысып сақтау. Ондай файлды қысу, 

ағымды  жіберу  кезінде,  сайттың  Web  браузерінде  толық  жүктелгенше  көрініс  беруіне 

қызмет  етеді.  Бұл  дегеніміз  сайттың  бір  векторлық  графика  көрініс  беріп  жатса,  ол 

уақытта басқа графикалар мен дауыс, анимациялар жүктелу үстінде болады.  

Flash-та  интерактивтілік  түрлі  құрамдардан  тұруы  мүмкін.  Қарапайым  графиктерді 

анимацияларды  немесе  ірі  тақырыптарды  кез-келген  сайт  объектілерінде  немесе 

аймақтарда  шексіз  қолдану  мүмкіндіктерінен  басқа  толық  бағытталған  құрамдарды 

енгізуге  болдады:  батырмалар,  меню  немесе  анимациялар  фрагменттері.  Ондай 

әрекеттерді  (Actions)  енгізу  арқылы  интерактивті  фильмдерді  құруға  болады.  Flash-та 

интерактивті  элементтерді  басқаруды  құру  үшін  сценарийлерді  құру  тілі  –  Action  Script 

ұсынылады. 

  Flash–та  өңделген  көрініс  пен  мәтіндер,  векторлық  графиканың  негізінде 

әрқашанда анық және нақты көрінеді. Flash қолданушының суреттер салуына көмектеседі. 

Flash  кейбір  кездерде  негізгі  геометриялық  формаларды  құру  үрдісінде  оларды  тани 

алады. Сонымен бірге қолданушының дұрыс сыза алмаған формаларын, қалауынша дұрыс 

геометрикалық    формаға  келтіруіне  мүмкіндік  туғызады.  Мысалға  доғал  немесе 

дөңгелекті тезірек сызу керек болса, кез келген дөңгелек форма сызсаңыз, оны толқынды 

және  лайықты  доғал  немесе  дөңгелек  етеді.  Flash  сонымен  қатар  тік  немесе  толқынды  

тұзулер құруға көмектеседі.  

  Flash  құрамында  сапалы  Flash  фильмдерді  құруға  арналған  негізгі  құралдары  бар. 

Бұл  құрал  ActionScript  –  оқиғалы-басқарылатын  тіл  және  Flash-те  орнатылған.  Сіздің 

беттеріңізді ActionScript интерактивті етеді. Сіз пернетақтаның немесе тышқанның әсерін 

сезінесіз  және  кез  келген  бір  анық  кадрды  ойнату  кезінде  осы  кадрға  қандай  да  бір  іс-

әрекет жасай аласыз.  

  ActionScript-ті  толық  меңгеру  үшін  алдын-ала  программалаудан  (C++,  JavaScript) 

тәжірибеңіз  болуы  қажет.  Дегенмен  Flash  тілінің  қасиеттернің  бірі  Flash-те  сапалы  код 

жазу  үшін,  Flash  немесе  ActionScript-ті  жан-жақты  меңгеруіңізді  қажет  етпейді.  Сіз 

өзіңіздің жұмысыңызға қажетті тілді ғана қолдануыңызға болады. 

Әдебиет: 5 нег.[349-372], 10 нег[31-70] 

Бақылау сұрақтары: 

1. Dynamic HTML қандай негізгі принциптерден құралады? 

2. Интернет технологиясында Flash –ті қолданудың қандай ерекшеліктері бар? 

3. Flash-те ActionScript тілінің тағайындалуы қандай? 

 

 

Дәріс 13. 

Интернетті құрудың технологиясына жасалған ұсыныстар. 

 Клиент машинасы үшін бағдарламалық нұсқаулықтар.  

JavaScript. VBScript. Java. 

JavaScript  

Web, гипермәтін жүйесі, екі жақты қарастырылады. Біріншіден, гипермәтіннің өтуіне 

байланысты бейнелену. Екіншіден, беттердегі бейнелену (мәтін, сызба, мобилді код және 

т.б.)  көптеген  ақпаратты  нысандарды  құрайды.  Ең  соңғы  жағдайда  гипермәтіннің  өтуі  – 

бұл суретті мәтін жөніндегі ақпаратты фрагмент.  

Көптеген  ақпаратты  нысандар  HTML  –  беттермен  гипермәтін  жүйесінің  ролін 

атқарады.  Осы  жол  «беттер»  дайын  компоненттерден  алынған  бейнелеу  жолы  тиімді 

болып табылады.  

Web дилемма «клиент – сервер» сәулетпен байланысты беттердің бастысы. Беттердің 

клиент әрі сервер жағынан бастысы болып табылады. Ең соңғысы сервер жағынан (Server 

Site  Includes).  Netscape  компаниясы  1995  жылы  клиентті  және  беттерді  басқару 

механизмнде JavaScript бағдарламасын дайындады.  

Сонымен, JavaScript –  Web гипермәтін бетіндегі клиент жағының басқару сценариін 

көрсетеді.  Егер  дәлме  –  дәл  JavaScript  –  клиент  жағының  ғана  бағдарламасы  емес. 

Liveware  JavaScript  өтпелі  Netscape  қойылымының  құралы  болып  табылады.  Алайда, 

JavaScript ең кең таралғаны клиент жағындағы бағдарламаны қамтамасыз ету.  

JavaScript мүмкіндігіне, мысалы келесі жатады:  

– өзгерген мәліметтерді бейнелеу, уақыты немесе күні;  

– күніне  байланысты  ауыспалы  мазмұнды  бағдарлама  браузер  қолданысындағы 

немесе басқа жағдайлардағы;  

– беттің  түрін  өзгерту,  егер  қолданушы  тышқанды  басса  немесе  бағыттағышты 

элементтен өткізсе.  

JavaScript  үлкен  деңгейлі  тілде  күшті  мүмкіндігі  бар.  Ол  машиналы  код  сияқты 

қызмет атқармаса да браузерлерге шығуға мұмкіндік  береді, Web – бет, кейбірде жүйеге 

шығасыз.  Java

тм

 немесе С – ден айырмашылығы, JavaScript компиляциясыз бағдарлама, ал 

бағдарламалық кодты орындау үшін виртуалды машинаны браузердің жүктемелеуіне әсер 

етеді.  JavaScript    Java

тм

  немесе  С++  еске  түсіруші  сәулет  нысанында  жұмыс  атқарады. 

Тілдің  осындай  мүмкіндіктері  конструкторлар  сияқты  сызбаны  жасауға  жаңа  деңгейлі 

абстракциялар, яғни бірнеше рет қолданылатын бағдарламалық кодты жасауға мүмкіндік 

береді.  Web  жасаушылар  JavaScript  клиент  жағынан  бұрынғы  сервер  жағынан 

орындалатын функцияларды атқарады. Ең жақсысы – форманы тексеру. Бағдарламашылар 

HTML  –ді  енгізгенде  Web  –  сервер  және  CGI  сценарийне  ақпаратты  жіберетін,  ондағы 

енгізілген мәліметтер тексерілетін.  

Егер  мәліметтер  қате  болмаса,  онда  CGI  сценарийі  жұмысын  жалғастырады.  Бірақ 

қате  табылғанда  қолданушы  хабарламаны  қайталап  алатын.  Сонда  артық  жұмыстар 

атқарылатын.  Форманы  жіберу  үшін  HTTP  –  дің  серверінен  арнаулы  тапсырыс  қажет. 

Мәліметтерді жіберген соң қайтадан CGI сценарийн орындауға тура келеді. Осы процесс 

қайталанып  отырады,  өйткені  қолданушы  қате  жібереді.  Қолданушы  қателескенін 

хабарлама қайтып келгенде біледі.  

Сценада  JavaScript  көрінеді.  Web  –  серверге  қолданушы  хабар  жібермес  бұрын 

форма элементтерін тексеру қажет. HTTP санын азайтуға себепші болады, форманы қайта 

толтырғанда  қатенің  азаюына  себепші  болады.  Сондай  –  ақ    JavaScript  cookie  –  ді  оқуға 

және жазуға мүмкіндік береді – бұл операцияға Web – сервер құралдарымен тақырып жазу 

үшін қолданалады.