Дәріс сабақтарының конспектісі

Координаттық - сілтеуіш құрылғы деп пайдаланушы енгізуді осы құрылғы көмегімен жүзеге асыра алатын экрандағы орынды түсінеміз. Көрсеткіш - ол графикалық символ. Координаттық - сілтеуіш құрылғыға жүйеге кірудің орынын визуальды көрсетеді. GUI интерфейсте қолданылатындар көрсеткіштер, бағыт түріндегі жүйелік көрсеткіштен, графикалық қайта түйісу және І- бейнелі немесе бөренелік көрсеткіштен тұрады.

Тікелей манипуляциялау. GUI интерфейсінің ең маңызды қасиеті - тікелей манипуляциялауда болып табылады. Ол пайдаланушыға көрсеткіштің көмегімен объектілермен өзара қатынаста болуға мүмкіндік береді. . Мысалы , тышқанның көмегімен терезенің экрандағы орнын ауыстыруға болады. Терезе тақырыбы жолына көрсеткішті орналастырып , тышқанның батырмасын басып ұстап, тышқанды да жылжытып отырамыз. Мәзір немесе баламаларды таңдаудың көмегімен орындалатын әрекеттерді, тікелей манипуляциялауды қолдана отырып орындауға болады. Мысалы , көптеген жүйелерде құжат пиктограммаларын жұмыс үстеліндегі принтер пиктограммасына тасу нәтижесі - құжатты баспаға шығару болып табылады. Тікелей манипуляция арқылы орындалатын әрекеттерге Move (орын ауыстыру) ,Copy (көшіру), Delete (өшіру), Link (байланыстыру) операциялары жатады.

Басқада қасиеттер. GUI - интерфейске тән басқада жұмыс әдісіне - айырбастау буфері , пернелердің қиыстырулары , мәзірде және сұхбатта үдейтін пернелер, сонымен қатар тышқан - пернелердің өзара қатынасының қосымша мүмкіншіліктері жатады. Бұл механизмдер пайдалы болғанына қарамастан, GUI- интерфейстің маңызды қасиеттері ретінде қарастырылмайды.

GUI-интерфейсі қолданбалықтың жоғары дәрежесіне кепілдік бермейді. Бірақ дұрыс деңгейде жобаланған GUI-бағытталған программалық қосымша, пайдаланушы жұмысының тиімділігі жағынан, оның графикалық емес аналогынан асып түсуі мүмкін.

Негіздік WUI - стиль (Web User Interfase) иерархиялық құрылым мәзіріне ұқсас. Оны пайдаланушылар гиперсілтемелерді қолданудан басқаларын, графикалық емес интерфейс ортасында жұмыс істеу тәжірибесінен біледі. Қажетті навигация мәтіндік немесе визуалды гиперсілтемелерді пайдалану арқылы, бір немесе бірнеше қосымшалардың шеңберінде орындалады. қолданумен выполняется рамкаларда тердің немесе көзбен шолулардың гиперссылок . Гиперсілтемелердің құрылымына байланысты WUI интерфейсі шеңберінде, навигация қосымшасы, Web–парақтарды қосымша иерархиясында бір терезенің ішінде бір рет көрсетеді. тәуелділіктер құрылымдар гиперссылок қосымша навигация шектерде - ертіп әкеледі елестетуге иерархиялар қосымшалар біреудің үшін бір ішінде бірдің терезелер . WUI - стилі қолданатын қосымшаның негізгі ерекшеліктері төменде келтірілген:

- хабар әдетте, бір терезеде беріледі. Ол броузер деп аталынады, бірақ мәліметтерді қосымшада көрсету үшін бірнеше броузер терезесін қолдануға болады;

- броузер Web - қосымшаны мәзірмен қамтамасыз етеді ;

- әрекеттердің таңдауы шектелген, себебі функцияға қатынасты қамтамасыз ететін мәзірдің, қосымшамен өзара қатынасы күрделі;

- Web–парақ арнайы, кездейсоқ шығып қалатын мәзірді ашу үшін, клиенттік облысқа ішкі бақылау жүргізе алады.

- арнайы мәзірді жасау, қосымша программалау жұмыстарын талап етеді ;

- клиенттік облыстың дәстүрлі пиктограммалары жоқ ;

- көптегендер қосымшалар графикті және анимацияны эстетикалық немесе навигациялық мақсаттарда қолданады.

- броузер және оның қосымшалары WEB-парақтардағы графиктердің өшу мүмкіндіктерін қана­ғат­тандырады, сондықтан бізге тек мәтіні көрінеді.

- көрсеткіштің сүйеуі негізінен тышқан батырмасын шерту арқылы немесе навигациялық сілтеулерді таңдау арқылы іске асыры­ла­ды. “Drag and drop” технологиясы, белгілі ортадағы арнайы программалаудан басқа жерлерде, қолданылмайды. 2 батырмасының және тышқанның істейтін функциялары шектеулі.

Навигация. Гиперсілтеулерді немесе WUI-интерфейсінің функциялары арқы­лы орындалатын іздеу механизмін қолдану арқылы бір парақтан келесі параққа кө­шу. Пайдаланушы кездесетін парақтар сол немесе басқа WEB-түйіндер арқылы пайда болады.

WEB-броузер WEB-түйіндерде орын ауыстыру және WEB-түйіндер шегіндегі Back(Артқа) және Forward(Алға) батырмаларының базалық мүмкіндіктерін іске асырады. Сол және басқа WEB-түйіндердегі бір парақтан келесі параққа көшу навигациясы гиперсілтеулерді, WEB-түйіндердің сұлбаларын, батырмаларды және навигациялық панельді қолдану арқылы орындалады. WEB-парақтың негізгі мәні WEB-түйіндерге навигациялық құрылымды қолдану арқылы қажетті мәліметтерді қамтамасыз ету болып табылады. WEB-парақтар бір немесе бірнеше шексіз өрнектер мен түрлі-түсті графикалық элементтердің үйлесімді конструкциясы арқылы құралады. WUI-қосмшалары GUI-қосмшаларына қарағанда пайдаланушы ар­­қылы шақырылмайтын шексіз элементтерден тұрады.

WUI-интерфейсінің компоненттері. WUI-интерфейсінің кең таралған компо­нент­теріне баннерлер, навигациялық панельдер және әртүрлі әдістермен реттелген визуалдық немесе мәтіндік гиперсілтеулер жатады. Және де анимацияларға, графикаларға және түстерге қолданылатын әрекеттер орындалады:

- баннер – WEB-парақтардың жоғарғы бөлігінде көрінетін визуалдық тақы­рып;

- навигациялық панель – мәліметерге рұқсат етуді қамтамасыз ететін гиперсілтеулерді таңдаудың нұсқалары;

- гиперсілтеулер – келесі парақтың мәліметін көрсететін немесе суреттің фо­ку­сын басқа облысқа ауыстыратын таңдау нұсқалары;

- броузер – типтік броузер тақырыптан, экран шеңберінде көрінетін навигация­лық панель облысынан тұрады;

- каталог – нәтиже табылғанша қосымша іздеу нұсқалары арқылы навигация үшін қолданылатын гиперсілтеулерді таңдау нұсқаларының тізімі;

- іздеу және іздеу нәтижесі – пайдаланушы мәтінді іздеудің критерийлерін енгізетін және таңдайтын бір немесе бірнеше басқару элементтері. Іздеу нәтижеле­рі сол немесе басқа WEB-броузер терезелерінде көрсетіледі;

- құжат – WEB-құжат қосымша көздерге сілтеулері бар мәтіндік ақпарат немесе ақпаратты ашық түрде көрсету;

- жазбалар кітапшасы – кейбір WEB-түйіндер мәліметтерді ұйымдастыру үшін қолданылатын метафора түріндегі визуалдық кітапша. Навигациялық панельден айырмашылығы таңдау нұсқалары аз мөлшерде болу ғана.

Қалталық құрылғылардың пайдаланушылық интерфейсі (HUI).

Қазіргі кезде компьютерлердің екі PDA (Personal Digital Assistant-жеке цифрлық ассистент – кейбір арнайы функцияларды орындауға арналған қалталық компьютер) класы белгілі – біріншісінде кәдімгі GUI-стиль, екіншісінде GUI-ин­тер­фейсінің ішкі жиыны қолданылады. Пайдаланушының мәліметтерін енгізу үшін қалам және сенсорлық экраннан тұратын жестикуляциялық стиль қолданылады.

Әдетте, мұндай құрылғылардың экрандары өте кішкентій болады. PDA дисплейінің әрбір ауданы үстелдік және ықшам жүйелер үшін қолданылатын GUI-қосымшаларының терезелерінен кіші. PDA үшін негізінен столдық немесе ықшам компьютерлерге арналған GUI-бағытталған программалар қолданылады.

HUI-интерфейсі GUI-интерфейсінің кейбір мүмкіндіктерін қамтамасыз етеді, атап айтсақ пиктограмма, мәзір және көрсеткіштің қалпы. HUI-интерфейсі үшін жалпы стильді SIMP-стиль деп атауға болады (Screen – экран, Icon – пиктограмма, Menu – мәзір және Pointer – көрсеткіш). Осы арқылы GUI-интерфейсінің көптеген қасиеттері қамтамасыз етіледі, олардың кейбірі төменде көрсетілген.

1. 
   Пиктограммалар көптеген PDA-ларда қолданылады. Олардың мүмкіндікте­рі көрсету құрылғысының түріне сәйкес өзгереді. Пик­то­граммалар GUI-интерфейсіндегі секілді объектілерді, атрибуттарды және әрекеттерді ұсыну үшін қолданылады.
   

в) Қалам бір шерту секілді көрсеткіш ретінде жұмыс істейді. Сұхбаттар шақы­ры­лып жатқан объекттерді жауып тұратын терезелерде көрсетіледі. Мұндай терезелер GUI-терезелердің стандартты безендірулерін қабылдай алмайды. Олардың орнын ауыстыруға немесе өлшемдерін өзгертуге болмайды.

Кейбір PDA-ларға пернетақтаны қосуға болады, бірақ пайдаланушы қалам мен көрсеткіштердің бірге жұмыс істеуін үйрінуі қажет. Кейбір командаларды GUI-интерфейсінің командаларды тез таңдау пернелеріне эквивалентті «жестикуляциялық» пернелер комбинациялары арқылы орындауға болады.

HUI-бағытталған қосымшалардың негізгі мәселелері төменде келтірілген.

1. 
   Пайдаланушының мәлімет енгізулеріндегі талап етуді оңайлату.
   
2. 
   Дисплейдің шектелген ауданын қолдану.
   

Бұл интерфейс қосымшалармен жиі жұмыс істейтін дайындалған пайдаланушыларға арналған. Пайдаланушы қатаң белгіленген ішкі құрылымы бар командалар арқылы қосымшалармен жұмыс істейді. Командалар коды осы командалар арқылы орындалатын қосымшалардың функциясын теңестіреді. Командалар коды функцияның аталуын көрсетеді және түсінікті тілдегі сөздер ар­қы­лы немесе қысқартылған түрде жазылады. Командалар пайдаланушыға жүйенің сауалдарына жауап беріп отырудың орнына, лезде керекті функцияны өзгешеліктерін анықтауға мүмкіндік береді.