Дәріс конспектілері (тезистері) уе-10-18 фр 03

жүктеу 17,49 Mb.

бет	16/36
Дата	13.02.2022
өлшемі	17,49 Mb.
	#35851
түрі	Конспект

1 ... 12 13 14 15 16 17 18 19 ... 36

KS letsia

Қосылу реакциялары
НВч (Ad_E)

R – CHВчСН₃ Марковников ережесі

НВч(Н₂О₂)

R – CH₂ – СН₂Вч Караш эффектісі (Ad_R)

НОН(Н⁺)

R – CH ═ СН₂ + R – CH(ОН) – СН₃

Н₂SO₄

R – CH(ОSO₃H)СН₃

СІ₂ + НОН

R – CH(ОН)СН₂СІ

Тотығу реакциялары
KMnO₄ + HOH

RCH(OH)CH₂(OH)

KMnO₄ + H₂SO₄

R – COOH + HCOOH

R – CH ═ СН₂ + O₂(Ag)

R – CH – CH₂

O

Озонолиз

RCHO + HCHО

Полимерлену реакциялары.

п. R – CH ═ CH₂ – CH - CH₂

мономер

R п

Полимер

Бақылау сұрақтары:

1. Алкендердің химиялық қасиеттеріне қандай реакциялар тән?

6 – ДӘРІС. АЛКИНДЕР (АЦЕТИЛЕНДІ КӨМІРСУТЕКТЕР).

Дәрістің жоспары:

Номенклатура, изомерия
Үш байланыстың / – С ≡ С – / табиғаты.
Алу әдістері.

Дәрістің мақсаты: ацети ленді көмірсутектерге сипаттама беру

Дәрістің мазмұны:

Алкиндер деп /ацетиленді көмірсутектер/ көміртек атомдары үш байланыспен жалғасқан, қанықпаған көмірсутектерді айтады. Алкиндердің жалпы формуласы С_ПН_2П-2 гомологтық қатардың бастапқы мүшесі ацетилен – НС ≡ СН. 1836 жылы Эдмунд Дэви ашқан.

НОМЕНКЛАТУРА, ИЗОМЕРИЯ

Алкиндер қатарының бірінші өкілі, тривиальдық атаумен ацетилен деп аталады.

Рациональдық номенклатура бойынша алкиндерді ацетилендегі сутек атомдарының алкилмен алмастырылған деп қарайды.

Жүйелік /ИЮПАК/ атауы бойынша алкиндерді, қаныққан көмірсутектерге /алкандарға/ қолданылған қағидаларды пайдаланып атайды. Бірақ мынадай өзгерістер енгізіледі:

«АН» жалғауы «ИН» жалғауымен ауыстырылады.
Негізгі көміртегі тізбегінде үш байланыс / – С ≡ С – / болуы тиіс.
Негізгі тізбектің нөмірленуін үш байланыс жақын шеттен бастайды.
Үш байланыстың орнын цифрмен көрсетеді.

Алкиндер

Рационалдық атау

Жүйелік (ИЮПАК)

НС ≡ СН

НС ≡ С – СН₃

НС ≡ С – СН₂– СН₃

СН₃ – С ≡ С – СН₃

НС ≡ С – СН₂ – СН₂– СН₃

СН₃ – С ≡ С – СН₂– СН₃

Н С ≡С – СН – СН₃
СН₃

ацетилен

метилацетилен

этилацетилен

диметилацетилен

пропилацетилен

метилэтилацетилен

изопропилацетилен

Этин

Пропин

1 – бутин

2 – бутин

1 – пентин

2 – пентин

3 – метил – 1 – бутин.

Алкиндердің структуралық изомериясы көміртек тізбегінің құрылысына және көміртегі тізбегіндегі үш байланыстың орнына тәуелді.

Ацетилендік топтың тек екі валентті /– С ≡ С –/ болуына байланысты алкиндердің структуралық изомерлері алкендермен салыстырғанда кем болып келеді. Изомерлер саны жағынан алкиндер алкандар мен алкандардің ортасынан орын алады.
С ₆Н₁₄_алкан - 5 структуралық
С₆Н₁₂_алкен-₁₃изомерлер саны
С₆Н₁₀_алкин-₇
Алкиндерде геометриялық изомерлер /цис-транс/ болуы мүмкін бе?

Г еометриялық изомерия /кеңістік изомерия/ пайда болуы үшін қос байланыспен /– С ═ С –/ байланысқан көміртек атомдары әр түрлі атомдармен /немесе атомдар тобымен/ байланысуға тиіс. Сол әртүрлі орынбасарлар /этилен көмірсутектерде төртеу/ қос байланыс жазықтығының үстінде және астында орналасуына байланысты молекуланың кеңістіктегі пішіні өзгереді, сол себепті этилен көмірсутектеріне цис – транс изомерия тән.

Мысалы:

Н Н Н СН₃
С ═ С С ═ С
СН₃ СН₃ СН₃ Н

Цис-диметилэтилен транс-диметилэтилен

Ал ацетилен көмірсутектерінде небары екі орынбасар бар. Олар әртүрлі болған жағдайда да үш байланыс жазықтығының үстінде не астында орналасқаны молекуланың к е ң і с т і к пішінін өзгертпейді.

Н СН₃

жүктеу 17,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 12 13 14 15 16 17 18 19 ... 36