Тақырып: Кәсіби қызмет және арнайы білім беру жүйесіндегі педагог тұлғасы

1.Арнайы білім беру жүйесіндегі кәсіби қызмет мазмұны

2.Арнайы білім беру жүйесіндегі педагог тұлғасы

ХХғ басында атақтынеміс педагогы П.Шуман былай деп жазған екен ; баланың психологиялық дамуы неғұрлым төмен баса, соғырлым мұгалімнің білім денгейіжоғары болуы керек.Педагогика тарихында Германия ең алғаш рет жалпы білім беретін мектептерде, білім беретін мұғалемдерді кәсіди дайындау курсын ашты. Дәл осы тұстарда, яғни суропада тұңғыш мұғалімдер семинариясы, сонымен қатар Берменнің саңырау балаларға арналған мектебіне мұғалімдер даярлау курсы ашылды.Ресейде 1898 жылы педагог – дефектологтарды дайындау курсы Санкт-Петербургте басталды. Дмаытуында ауытқұлар кездесетін балаларға дәріс беретін мұғалімдерді арнаулы мамандандырылған даярлыққа арналған курс ашпас бұрын ғасырлар бойы дәрігерлер, лингвисттер, дінқызметкерлерінен құралған практикалық – педагогикалық қызмет атқарылды. Қазігі таңда көптеген жоғары оқу орындары педагог- деффектологтар мен психологтар мамандырылған дайындық курсын өткізу бағдарламаларын ұсынуда. Сонымен АҚШ-та 230-дан астам бағдарламаға есептелген мұғалімдерді даярлау, қайта даярлау, кәсіби есептелігін атрттыру ұлттық жүесі жұмыс атқарады. Университеттерде батыс европвлық жүйе бойынша жалпы білім беретін мектептерде дәріс беретін мұғалімдерге арнаулы педагогика пәнінен курстар жүргізіледі курс саны ең кем дегенде 100-120 с құрауы керек.ХХғ аяғына таман Ресейдің педагогиқалық университеттерінде логопедия және алгофренопедогогика мамандықтарының бағдарламаларын дайындаған 30 га жуық білімшілер факультет , кафедралар құрылды. Сонымен қатар Ресейде арнаулы білім беру жүйесі бойынша 200 мыңнан астам педагогтар, (соның ішінде 10%- ы ғана педагог мамандығы бар) қызметатқарады.

Ерекше білім беру қажеттілігіне ие әрбір бала арнайы дайындығы бар педагог- дефектолог қана бере алатын педагогикалық көмек алуға құқұлы.

Арнаулы білім беру құрылымында педагогикалық қызмет үлкен жетістікке жету үшін қарапайым педагогикалық даярлық жеткіліксіз.

Педагог – дефектологтың мамандандырылған қызметі дәстүрлі мұғалімдік қызметі дәстүрлі мұғалімдік қызмет саласының аясына сыймай отыр, ол әлеуметтік-педагогикалық, психотерапевтік , консультативтік-диагностикалық және тағы басқа мүмкіншілігі шектеулі балалардың өміріне , арнаулы білім алуына бағытталған мұғалімдік емес қызмет көрсетулермен тығыз байланыста.

Қазіргі педагогикалық білім беру төмендегі педагогикалық мамандықтар бойынша дамып , қызмет етуде.

Тифлопедагогика –соқырлар мен көздері нашар көретіндерге дәріс беретін педагог мамандығын алып шығады тифлопедагог.

Сурдопедагогика- саңыраулар мен нашар естейтіндердің мұғалімі мамандығы бойынша сурдопедагог.

Олигофренопедагогика- ақыл-ойы дамуында әр түрлі ауытқулар кездесетіндерге білім беретін мамандық иесі олигофренопедагог.

Логопедия- логопед мамандығы бойынша бітіреді.

Арнаулы мектепке дейінгі педагогика – даму процесінде ауытқулар кездесетін мектепке дейінгі жастағы балаларды оқытатын педагог маманы дайындалады.

Денсаулық мүмкіншілігі шектеулі және психологиянық дамуы нашар адамдарды біліммен қамтамасыз ету мақсатында арнаулы психология мамандығы бойынша психологтар дайындалады.

Педагогикалық колледждерде ерекше білім беруді қажет ететін балаларды оқытуға арналған мектепке дейінгі және мектептерде қызмет атқара алатын тәрбиеші мамандығын алуға болады. Жоғарыда аталған мамандықтар ақыл-ойы нашар дамыған, денсаулығы ауыр мектепке дейінгі жастағы балалардан бастап, әлеуметтік жұмыстарда қызмет ете алатын ересектермен тығыз байланыс орнатуға зор ықпал тигізеді.Көптеген мамандықтар балалар мен ересектерге білім беруде үлкен педагогикалық көмек көрсетеді.

Педагог-дефектологтар мынадай арнаулы білім беру оқу орындарында мектепке дейінгі, мектеп, кәсіптік білім беру орындары жұмыс істей алады. Психологиялық-медициналық - әлеуметтік , консультативтік – диагностикалық орталықтарда , логопед пункттерінде , балалар үйі мен мектеп интернаттарда т.б. Сонымен қатар , педагог-дефектологтардың үй жағдайларында дамуында ауытқулар кездесетін балаларды жеке-жеке оқытып тәрбиелеуге мүмкіндігі жетеді.

Интеграциялық даму жағдайында және деференциялық икемделуде көпшілікті білім беру мекемелерінде оқитындарға , ортақ білім беру мекемелерінде , арнаулы психологтар мен педагог- дефектологтар қажеттілігі артады.Педагог-дефектологқа кәсіби білімнің деңгейінің күшіне қарай балаларды оқыту және тәрбиелеу барысында коррекциялы-даму және компенсациялық оқыту кластарында ұйымдастыруда аса зор еңбекті талап етпейді , көпшілікті мектептерде мұғалім өзі мектептік дезадаптация ауытқуы бар балаларды оқытуда қиындық сезінеді.

Педагог-дефектолог сол үшін жан-жақты және терең білім алады.Антропологиялық принципті педагог-дефектологтың ғылыми және тәжірибелік білімінің комплексті өзіндік критериі құрайды. Ол принцип адам жөніндегі қажетті білімді оның мөлшердегі социолизациясын , сонан соң арнаулы педагогиканың контекстіне дамудағы ауытқушылықтарды айырады және арнаулы пәндік облыстарында мысалы, олигофренопедагогика, сурдопедагогика ортақ мәліметі кітаптың 1-3 бөлімдерінде айтылған. Педагог-дефектологтың кәсіби көзқарасы дегеніміз ол процестерге өзіндік бағаның және сезінудің қорытындысында әлеуметтік өмірде болып жатқаны , қоғам өмірінде білімге құштарлығы мол адамдардың орны мен роліне әсер ететіні.

Кәсіпкердің іскерлік қабілеті оның шектеулі мүмкіндігі бар адамдарға әлеуметтік және жақсы өзгерістерді шешуші факторлығынан өзіне қояр талаптарынан көрінеді.

Педагог-дефектологтың кәсіби тәжірибесі шектеулі мамандығын көрсететін салалар алдын алу істері, педагогикалық анықтамалық диагностика кеңес беру, арнаулы педагогикалық ағарту, психологиялық және психотерапевтік көмектерге қатысу, әлеуметтік-педагогикалық қызметтер, педагог-дефектолог өз саласының ғана істерімен шектелмейді. Өз саласынан басқа ол әлеуметтік ізгілік акцияларының белсенді бастаушысы және қатысушысы болуға тиіс, шектеулі мүмкіндігі бар адамдарды құқығының қорғаушысы болуға тиіс.

Педагог-дефектолог өмір бойы оқиды. Ол өзінің кәсіби деңгейін, тәжірибесін дамытып отыруы керек және жұмыстарымен, шектеулі мүмкіндіктері бар балалардың ата-аналарымен бөлісуі тиіс.

Педагог-дефектологтың кәсіби қызметтерінің кәсіби зияндылығын ескеруі керек, сондықтвн оның саулығында ақаулықтың болмауы тиіс. Көз, құлақ, нерв жүйесі, жүрек-тамыр, имундық жүйелерге қатаң талап қойылады.Жұқпалы ауруларға қарсы тұру қабілеті, ауыртпалықтарды көтере білу қабілеті болуы тиіс. Мамандарға, соның ішінде логопедтерге дұрыс сөйлеу, дыбыстарды ақаусыз айту талаптары қойылады. Ең керектісі педагог-дефектолог кәсібіне жауапкершілік, ізгілік, өмір сүйгіштік, төзім, өз жұмысына беріктік, шектеулі мүмкіндігі бар адамдардың өмірлік қызығушылықтарына адалдық, тәрбиеленушілерге сүйіспеншілік, сыйластық, кәсіби адалдық.Педагог-дефектологтың жұмысының қорытындысы ғажапқа теңелетін кәсіптердің бірі болып табылады.

№30 дәріс