Д.Қ. Естаева «Ӛнеркәсіптік қауіпсіздікті техникалық реттеу» Оқу-әдістемелік құрал Жезқазған 2020 2

150 
8. Жер асты қҧбырлары. Жӛндеу және монтаждау жҧмыстарын 
орындау 
Жер асты құбырлары үшін осы талаптардың ережелерін ескере 
отырып, техникалық жай-күйін кезеңдік бақылау белгіленеді. 
Жер асты құбырларын тексеру үшін әрқайсысы кемінде 2 м 
ұзындықтағы жекелеген учаскелерде топырақты ашу және қазып алуды, 
кейіннен оқшаулауды алып тастай отырып, тоттануға қарсы және 
протекторлық қорғанысты қарап, құбырды қарап, қабырғалардың 
қалыңдығын ӛлшей отырып, ал негізделген жағдайларда жекелеген 
учаскелерді кесіп алады. 
Ревизия үшін ашуға жататын учаскелердің саны құбырды пайдалану 
шарттарына байланысты белгіленеді: 
1) құбыржолдарды оқшаулаудың бүтіндігін аспаптардың кӛмегімен 
бақылау кезінде ашу оқшаулаудың анықталған зақымдалу орындарында 
жүргізіледі; 
2) іріктеп бақылау кезінде ашу құбырдың ұзындығы 200-300 м бір 
учаске есебінен жүргізіледі. 
Жер асты құбырларында жӛндеу және монтаждау жұмыстарын 
жүргізу кезінде температуралық деформацияларды ӛтеу, қолданылатын 
материалдардың сапасы, дәнекерленген жіктер, коррозияға қарсы 
жабындар бӛлігінде жоба талаптарының орындалуын және жүргізілетін 
жұмыстардың нәтижелері бойынша құжаттаманы уақтылы ресімдеуді 
бақылау белгіленеді. 
Жер асты технологиялық құбыржолдары топырақ коррозиясынан 
және тоттанудан адасқан токтармен қорғалады. 
Құбырлардағы жӛндеу және монтаждау жұмыстары дайындық 
жұмыстары орындалғаннан кейін жүргізіледі. 
Құбырларды қайта орнатуға және қайта жаңартуға жобалық 
құжаттама ӛзгергеннен кейін (қажетті сараптамалар мен келісулерді 
жүргізумен) жол беріледі. 
Құбыржолдарды жӛндеу құбыржолдар схемаларынан алынған 
кӛшірмені қоса бере отырып, тексеру және жарамсыз ету актілері негізінде 
орындалады. 
Жӛндеу және монтаждау жұмыстарын орындау кезінде қолданылатын 
тораптар, бӛлшектер мен материалдар, оларды бақылаудың кӛлемі мен 
әдістері белгіленген талаптарға сәйкес келеді. Сертификаттары жоқ 
құбыржолдардың элементтерін ӛнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарына 
сәйкес тексеру және сынау шартымен II және одан тӛмен құбыржолдар 
үшін ғана қолдануға рұқсат етіледі. 

151 
Сертификатының және зауыттық таңбалауының (Ру, Dу, болат 
маркасы) болуына қарамастан, қоспаланған болаттан жасалған 
құбырларды , фланецтерді және фасонды бӛлшектерді құбыржолдар үшін 
болат маркасын тексергеннен кейін ғана қолдануға рұқсат етіледі 
(химиялық талдау, стилоскопиялау және тағы сол сияқты). 
Барлық тораптар мен бӛлшектер жӛндеу және монтаждау 
жұмыстарының 
алдында 
тексеріледі. 
Құбырлардың, 
фасонды 
бӛлшектердің, фланецтердің, тӛсемдердің, арматураның корпустары мен 
қақпақтарының үстіңгі қабаттарында олардың беріктігі мен жұмысқа 
қабілеттілігін тӛмендететін жарықтар, раковиналар, үйеңкі, қабыршақтар 
және басқа да ақаулар болмайды. 
Таңбалау құжаттамаға сәйкес келеді. 
Құбырлар мен фасонды бӛлшектер қабырғаларының қалыңдығын 
тӛрт нүктеде екі ұшында ӛлшеу арқылы тексеру. Қабырғаның сыртқы 
диаметрі, сопақ және қалыңдығы белгіленген талаптарға сәйкес келеді. 
Бекіту бӛлшектерінің бұрандасының бетінде коррозия іздері, 
майысулар, үзіктер және беріктікті тӛмендететін басқа да ақаулар жоқ. 
Жоғары қысымды және I санатты құбырларда орнатуға арналған 
арматураны, сондай-ақ орнату алдында мерзімі ӛтіп кеткен барлық 
арматураны (құбырдың санатына қарамастан) тексеруге, оның ішінде 
беріктігі мен тығыздығына гидравликалық сынауға жатады. Қажет болған 
жағдайда ӛнеркәсіптік қауіпсіздік сараптамасы жүргізіледі. 
Жӛндеу-монтаждау жұмыстарын орындау кезінде осы талаптардың 
талаптарын басшылыққа алу қажет. 
Құбырлар мен бӛлшектерді дайындау кезінде белгілеу соңғысының 
сапасын бұзбайтын және дайындамаларға осьтік сызықтарды, бӛлшектерді 
дайындау және оларды тораптарға құрастыру кезінде қажетті ӛлшемдер 
мен қалыптарды нақты жағуды қамтамасыз ететін тәсілдермен жүргізіледі. 
Құбырларды кесу газ жалынды, плазмалық және механикалық 
тәсілдермен жүргізуге жол беріледі. Кесу тәсілдері болаттың маркасына, 
құбырлардың кӛлеміне және қосу тәсіліне байланысты бетінің сапасы мен 
тазалығына қойылатын талаптарды қамтамасыз ете отырып таңдайды. 
Құбырларды, әсіресе қоспаланған болаттан жасалған құбырларды 
механикалық тәсілмен кесуге артықшылық беру. 
Құбырларды кесу кезінде әрбір жаңадан құрылған ұшқа дайындаушы 
зауыттың таңбалануы кӛшіріледі. 
Дәнекерлеу технологиясы және дәнекерлеу материалдары жобада 
белгіленген талаптарға сәйкес келеді. 
Дәнекерленген қосылыстардың сапасын бақылау жобада белгіленген 
талаптарға сәйкес жүргізіледі. 

152 
Құбырлардың бұрандалы ұштары жобада белгіленген талаптарға 
сәйкес орындалады. 
Фланецтік қосылыстарды жинау алдында құбырлардың, арматураның, 
құбыржолдардың бӛлшектерінің тығыздағыш беттері, сондай-ақ металл 
тӛсемдер мен линзалар жуылады және құрғақталады. Фланецтерге 
(муфталарға) қосылатын құбырлардың шеттері белгіленген рұқсатнамалар 
шегінде параллель болады. 
Құбырлардың элементтерін дайындау кезінде құбырларды ию 
стандартты тік иілген бұрулар болмаған жағдайда, жоба бойынша 1,5 Dу 
астам иілу радиусы талап етілетін жағдайларда қолданылады. 
Штуцерлерді, бұршақтарды, дренаждарды дәнекерленген тігістерге 
және егер бұл дәнекерлеу жобада кӛзделсе, ішкі диаметрі 25 мм аспайтын 
бір штуцерді дәнекерлеуді қоспағанда, құбырдың майысқан және 
штампталған бӛлшектеріне пісіруге жол берілмейді. 
Штуцерлерді іріктелген бітеуіштерге пісіруге рұқсат етіледі, бұл ретте 
штуцердің осі құбыр осімен сәйкес келеді, ал оның шартты ӛтуі бітеуіштің 
шартты диаметрінің жартысынан аспайды. 
Екі құбырдың, құбырлардың бӛлшектермен, бӛлшектердің ӛзара 
түйісуі кезінде бұрыштық ауытқулар (осьтердің сынуы) рұқсат етілген 
мәндерден аспайды; сызықтық ауытқулар (осьтердің ығысуы) құбыр 
ұзындығының әрбір метріне 3 мм-ден аспайды, бірақ барлық ұзындығына 
10 мм-ден аспайды. Құрастыру кезінде кӛміртекті және кремний-
марганецті болаттан жасалған Ру≤10 МПа (100 кгс/см
2
) құбыржолдарын 
қоспағанда, құбырлар мен бӛлшектердің жиектерін күш-жігерді қолдана 
отырып біріктіруге жол берілмейді, олар үшін жинау процесінде жиектерді 
барлық периметр бойынша немесе оның бӛліктерін алдын ала 850-900°с 
дейін қыздырып домалату әдісімен қиыстыруға жол беріледі. 
Әр түрлі бӛлшектермен (келтеқұбырлармен, фасонды бӛліктермен, 
фланцсыз арматурамен, компенсаторлармен және тағы сол сияқтылар) 
дәнекерлеуге фланецтерді құрастыру кезінде осы Талаптардың 6-
тарауының талаптарына сәйкес фланецтердің тығыздағыш бетінің аралас 
бӛлшектердің осіне перпендикулярлығы мен сәйкес келуін қамтамасыз 
етеді. 
Құбырлардың, құбыржолдар мен арматуралардың фланецтік 
қосылыстарын құрастыру кезінде фланецтердің тығыздағыш беттерінің 
жанасуы қамтамасыз етіледі. 
Құбырлармен және бӛлшектермен фланецтерді құрастыру кезінде 
фланецті қосылыс осіне қатысты болттар мен шпилькалардың астына 
саңылаулар симметриялы орналастырылады. Екі аралас фланецтердің 
саңылауларының ығысуы саңылаудың және орнатылатын болттың (немесе 

153 
шпильканың) номиналдық диаметрлері айырмашылығының жартысынан 
аспайды. 
Тегіс дәнекерленген фланецтері бар құбырлар мен бӛлшектерді 
құрастыру кезінде фланецтің тығыздаушы беті мен құбырдың шеткі 
(құбырдың жетегі) арасындағы қашықтық құбырдың қалыңдығына тең 
қабылданады немесе құбырдың шартты ӛтуіне байланысты таңдалуы тиіс: 
құбырдың 
D
у 
, мм 
20 20-50 70-150 200 
225 
250-300 
350-450 
Недовод, мм 4 
5 
8 
8 
9 
10 
11 
Тіректерді жӛндеу және орнату кезінде келесі талаптарды сақтау: 
1) құбырлар тығыз, саңылаусыз және қиғаштарсыз қозғалмайтын 
тіректердің жастықтарына салынады, Құбырларды бекітуге арналған 
қамыттар құбырларға тығыз жанасады және оның орнын ауыстыруға жол 
берілмейді; 
2) егер бұл талап жобада кӛзделген болса, тіректердің жоғарғы 
жазықтығы деңгей бойынша салыстырылады; 
3) роликтер, шариктер мен катоктар еркін айнала алады және 
ұялардан түспейді, тіреуіш беттер қисықсыз жанасудың барлық ауданы 
бойынша жанасады; 
4) тіректер мен аспаларда серіппелерді қысу кергіш айлабұйымдармен 
қамтамасыз етіледі; орнату кезінде серіппелерді құжаттама нұсқауларына 
сәйкес созу; 
5) жылу ұзаруына (орын ауыстыруына) ұшырамаған құбыржолдар 
аспаларының тартпалары тіктеуішпен, ал жылу ұзаруына ұшырағандары - 
жағына, кері орын ауыстыруына, осы орын ауыстырудың жартысына 
еңкейіп орнатылады; 
6) құбырдың еңісін қамтамасыз ету үшін тӛсемдер тірек табанының 
астына орнатылады; құбыр мен тірек арасында тӛсемдерді орнатуға жол 
берілмейді; 
7) тіректерді қабырғаларға немесе колонналарға бекіту кезінде 
кронштейндер бетонға немесе кірпіш қалауға жанасады және күш салу 
элементтеріне бекітіледі; 
8) Құбырларды тӛсеу кезінде дәнекерленген тігістер диаметрі 50 мм-
ден кем құбырлар үшін 50 мм және диаметрі 50 мм-ден жоғары құбырлар 
үшін 200 мм-ден кем емес қашықтықта тіреудің шетінен орналасады; 
9) бойлық дәнекерленген жіктері бар құбырларды тіректерге салу 
кезінде оларды қарау үшін қол жетімді болатындай етіп орналастыру. 
Бұрыштық (таңбалық) жігі бар штуцерден немесе басқа элементтен 
Құбыр ию басталғанға дейінгі немесе кӛлденең дәнекерлеу жігі құбырдың 

154 
сыртқы диаметрінен кем емес, бірақ сыртқы диаметрі 100 мм - ге дейінгі 
құбыржолдар үшін кемінде 50 мм және үлкен сыртқы диаметрлі 
құбыржолдар үшін кемінде 200 мм. 
Ультрадыбыстық бақылауға жататын кӛлденең дәнекерленген 
қосылыстар үшін құбырдың (элементтің) бос тік учаскесінің ұзындығы 
тігіс осінен (жақын орналасқан дәнекерленген бӛлшектерге дейін, иілу 
басы, кӛрші кӛлденең тігіс осі және сол сияқтылар) әр жаққа кемінде: 
1) құбыр қабырғасының қалыңдығы 15 мм - ге дейін 100 мм; 
2) (5S + 25) мм - s құбыр желісі қабырғасының қалыңдығы 15-тен 30 
мм-ге дейін. 
Арматураны орнату кезінде оның құбырда дұрыс орналасуын анықтау 
үшін әрбір жағдайда нормативтік-техникалық құжаттаманы басшылыққа 
алу қажет. 
Арматура маховиктерінің осьтерінің бағыты жобамен анықталады. 
Сильфонды арматураны құбыржолдарда оларды сынағаннан, 
жуғаннан және үрлегеннен кейін орнату керек. Сынау, жуу және үрлеу 
уақытында сильфонды арматураның орнына уақытша катушкалар 
орнатылады. 
Арматураны арнайы цехтарда, жӛндеу-механикалық шеберханаларда 
немесе учаскелерде жӛндеу. Арматураны ұсақ жӛндеу (тӛсемдерді 
ауыстыру, тығыздамаларды ауыстыру, шпилькаларды, штурвалдарды 
ауыстыру және т.б.) оны орнату орнында жүргізуге рұқсат етіледі. 
Жӛндеуден 
кейін 
арматура 
беріктікке, 
тығыздыққа 
және 
герметикалыққа сынауға (нығыздауға) жатады. Беріктікке нығыздау ашық 
бекіту құрылғысында жүргізіледі. 
Арматураны жӛндеу және сынау нәтижелері актілермен ресімделеді. 
Актілер паспортпен немесе құбыржолдарға арналған пайдалану 
журналдарымен бірге сақталады. 
Шойын арматурада ақауларды дәнекерлеумен түзетуге жол 
берілмейді. 
Болат құйылған арматурада (жоғары қысымды арматурадан басқа) 
электр дәнекерлеу ақауларын түзетуге рұқсат етіледі: 
1) тығыздағыш және тірек беттеріндегі бірлі-жарым (екіге дейін) 
раковиналар; 
2) гидравликалық сынау кезінде ағатын жергілікті газ және ӛзге де 
раковиналар, жергілікті қопсытқыштар, жарықтар және құйма бетінің 10% 
- дан аспайтын сомада алатын ӛтпе раковиналар, оларды бӛлгеннен кейін 
ақаулы орындардың жиектері арасындағы қашықтық кемінде 50 мм болған 
жағдайда; 
3) тіреулер мен маховиктердегі ақаулар; 

155 
4) ысырмалардың және клапандардың тіректік беттеріндегі және 
корпустарындағы ақауларды барлық тіректік беттерді балқыту арқылы. 
Ақауларды түзетудің әрбір жағдайына материал мен пайдалану 
шарттарын ескере отырып технология жасалады. 
Дәнекерлеумен түзету үшін ақаулы орындар механикалық тәсілмен 
дайындалған (тісті кесумен, фрезерлеумен және тағы сол сияқтылар), бұл 
ретте ақаулы орынды зақымдалмаған металға дейін тазалайды. Жарықты 
жою кезінде оның шеті алдын ала бұрғыланады. Дәнекерлеуге бӛлу 
кесіндінің жиектері бойынша ӛткір ӛтпелерсіз қабырғалары бар кесе 
тәрізді пішінді болады. 
Ақаулы орындарды дәнекерлеуге дайындау сапасы белгіленген 
тәртіппен бақыланады. 
Ақауды дәнекерлеумен түзету тыныш ауада оң температурада (ӛтпе 
жолсыз) жүргізіледі. 
Балқытылған дәнекерленген тігістің негізгі металға күрт ӛтуі 
болмайды, дәнекерлегеннен кейін бұйым металл мен қождың 
шашырауынан тазартылды. 
Ақауларды дәнекерлеумен түзету кезінде электродтарды таңдау, 
бұйымды дәнекерлегенге дейін қыздыру, ақауларды түзеткеннен кейін 
термиялық ӛңдеу қажеттілігі технологиялық регламентпен анықталады. 

жүктеу 1,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: