мотивациялық,
когнитивтік,
іс-
әрекеттік,
құндылықтық-мәндік,
эмоциялық–еріктік
жақтары
қарастырылып,
әрбір
құзыреттіліктің
адам
әрекеттеріндегі
алатын
орны
белгіленген.
Жалпы білім беруді жаңарту барысын талдау бүгінгі
реформаларға
байланысты
мазмұнының
білім
беру
мекемелері басшылары мен педагогтардың кәсіби ойлауы
мен кәсіби іс–әрекеттерін дамытуды қажет етеді.
Жаңа парадигмаға сай басқару теориясы негізінен:
а) білім беру жүйесі мен мектептің ӛз ерекшеліктерін
ескере отырып, менеджмент идеяларына сүйенуі қажет;
б) кәсіби басқарушыларды даярлауға бағыт алу,
олардың құзыреттілігін қалыптастыруға және басқару
қызметін тиімді ұйымдастыруға жағдай туғызуға;
в) басқару объектісін, яғни жалпы білім беретін
мектептің педагогикалық жүйесін тануға негізделуі қажет.
Жалпы
менеджмент
теориясы
бүгінгі
таңда
постиндустриалдық, постмодерндік қоғам бағытына қарай
275
елеулі мәдени бұрылыстар жасауда. Білім беру де осы салаға
қарай бағдар алуда, сондықтан, жалпы менеджмент
теориясының кейбірін сыни тұрғыдан қарастыра отырып,
білім беру саласында қолдану әбден мүмкін. Ол туралы
ресейлік ғалым И. Д. Фрумин педагогикалық емес
салалардағы
ұйымдастыру теорияларын пайдалаудан
педагогтар бас тартпауы қажет
дейді. Ӛйткені, қазіргі
менеджерлер арасында кең тараған жалпы сапаны басқару
теориясының қызметкерлерді дамытуға, қызметкерлерді
қатыстыруға бағытталуына негіз болады және осы теорияда
берілген техникалық нұсқауларды білім беру мекемесіне
қатысты қолдануға да болады.
Білім беру мекемесі басшыларын оқытатын ұйымдар
қажеттігі тууына не себептер бар деген сұраққа Элмордың
жетілдіру–бұл оқытудың ӛзіңіздің жұмыс жасайтын
жеріңізде отырып дұрыс жұмыс жасауға үйрету қызметі
.
Оның ойынша, адамдар тиісті міндеттерді орындау үшін
бірге жұмыс жасауы керек, ӛйткені, олар ішкі процестерді
қозғалысқа келтіреді, сол арқылы адамдар ӛздері айналысып
жатқан жұмысты одан да жетілдірудегі жаңалықтарды,
жоғары деңгейдегі жетістіктерге жетуді үйренеді.
Әлемдік білім реформаларын зерттеуші
М. Фуллан
былай дейді: егер біз нәтижелі мектеп басшыларын
дайындағымыз келсе, онда біз оларға мектепті алға тарту
мақсатында ӛз жұмысын жақсартатын және дұрыс шешім
қабылдауға мүмкіндік беретін
қабілеттерін дамытуға
барлық жағдайды туғызымыз
керек, ӛйткені, білім беру
ұйымы басшысынан барлығы да инновациялық ӛзгерістердің
қозғаушысы және оның бастаушысы болады деп күтеді.
Тәжірибеден белгілі, кӛбінесе тек басшының ӛзі ғана
мектептің табысты болуының негізгі күші болып табылады,
сонымен қатар, оларды осы рӛлге дайындау үшін жасалған
мүмкіндіктер де ӛте кӛп емес.
Басқару теориялары мен тәжірибелері туралы
шетелдік,
отандық
зерттеулердегі
басқарушылардың
біліктілігі мен қабілеті, құндылықтары мен ұстанымдарына
қойылатын талаптарды жүйелеу және қазіргі білім беру
276
жүйесін басқарудың жаңа талаптарына сай білім беру
ұйымдарын
басқарушылардың құзыреттілігін
тӛмендегі
сапалармен белгілеуге болады:
–
карым-қатынас
құзыреттілігі
(сыртқы,
ішкі
байланыстар, ӛзара қарым-қатынастар, ӛзара
әрекеттесу, т.б.);
–
ақпараттық
құзыреттілік
(ақпарат
алмасу,
ақпараттарды ӛңдеу және пайдалану, ақпарат
кӛздерімен жұмыс, т.б.);
–
кызметтік
басқару
құзыреттілігі
(мәселені
анықтау, мақсат қою, жоспарлау, шешім
қабылдау, ұйымдастыру, бақылау, т.б.);
–
адам ресурстарын дамыту құзыреттілігі (ұжым
мүшелерін
қолдау,
кадрлармен
жұмыс,
педагогтарды дамыту, ынталандыру, т.б.).
Шетелдік зерттеушілер еңбектерінде қазіргі заман
басшылардың құзыреттілігіне берген сипаттамалары,
әсіресе, адам ресурстарын басқару құзыреттілігін дамыту
туралы еңбектер кӛбірек кездеседі.
Зерттеушілер еңбектерінде берілген тұжырымдар
бойынша посткеңестік елдердегі білім беру ұйымдарын
басқарушыларға тән құзыреттіліктерді талдау барысында
олардың кӛбіне басқарушылық қызметтің
іс-әрекеттік
компоненттерін қамтитынын
байқауға болады. Соған орай,
бүгінде түрлі деңгейлердегі білім беру ұйымдарын
басқарушылардың
қарым-қатынас, ақпараттық және
қызметтік басқару құзыреттіліктерін
дамыту қажетті
үдеріс екенін кӛрсетіп отыр.
Тәжірибе кӛрсетіп отырғандай, білім беру ұйымдарында
кӛбінесе, басқарушылардың ӛзіндік дамуын және оған ӛзі
басқарып отырған педагогикалық ұжымның инновациялық
мүмкіндіктерін қамтамасыз ететін тиімді құралдардың бірі–
жобалау
технологиясы
жеткіліксіз
дәрежеде
пайдаланылады. Оның себебі, жобалаудың ӛзіне тән
ерекшеліктері
бойынша
оны
нәтижеге
бағытталған
әрекеттер және ресурстарды анықтай отырып, белгілі бір
логикамен ұйымдастыра білу керек. Соған орай, оны жүзеге
277
асыру басқарушылар мен педагогтардың жоба жетекшілері
ретіндегі арнайы құзыреттіліктері болуын қажет етеді.
Педагогикалық жүйелердің барлық құрылымдарында
ӛзгерістерді
жүзеге
асыратын
түрлі
деңгейлердегі
басқарушылар мен педагогтар екенін белгілі, сонымен қатар,
ӛзгерістердің тиімділігі мен нәтижесі олардың жобалау
қызметін ұйымдастыра білу деңгейіне байланысты.
Білім
беру
ұйымдарын
басқарушылар
мен
педагогтардың жоба жетекшілері ретінде жобалау
әрекеттерін меңгеруі педагогикалық әрекеттерді сапалы және
түбегейлі ӛзгертуге, педагогтар мен білім алушылардың тың
идеялар мен жаңа іске ынталануына, жаңа жобаларды
белсенділікпен жүзеге асыруға мүмкіндік жасайды.
Сондықтан,
бүгінгі
таңда
түрлі
деңгейлердегі
басқарушылардың
жоба
жетекшілері
ретіндегі
құзыреттіліктерін арнайы қалыптастыру қажеттігі бар.
Жоба жетекшілерін арнайы даярлау оқу зертханалары
арқылы жүзеге асырылады. Жобалауды үйренуге арналған
оқу-тәжірибелік зертханасының мазмұны мен әдістемесін
құрастыру, жүзеге асыру, қорытындылау немесе жоба
жетекшілерін дайындау сатысы болып табылады.
Педагогтар мен басқарушылардың жобалауға қатысуы
оларды ізденіске, ӛздерінің зерттеу жобаларын жүзеге
асыруға, білім беру мазмұнын жаңартуға ықпал етеді.
Жобалауды ұйымдастыра білу инновациялық ӛзгерістер
жағдайында педагогтардың кәсіби әрекеттерінің маңызды
бӛлігіне айналатыны сӛзсіз.
Оқу зертханаларындағы мақсатты бағдарлы үйрету
жобаларын
жүзеге
асыруда
басқарушылар
мен
педагогтардың
ӛздерінің
іс-әрекет
барысында
құзыреттіліктерін дамыту, олардың оқу тәжірибелік
әрекеттерін ұйымдастыруға назар аударылады. Оқыту
мазмұнын айқындау үшін жобалауды басқарушылардың
бойында дамытуды қажет ететін сапалары, ӛзгертетін және
қайта құратын сапалары анықталады, сӛйтіп, аталған сапалар
жобалаудың объектілері болып белгіленеді.
278
Достарыңызбен бөлісу: |
