Bulletin «Филология ғылымдары» сериясы

TT: Bir yıla tavşan derisi de dayanır –  KT

жүктеу 6,12 Mb. Pdf просмотр бет 66/361 Дата 05.11.2022 өлшемі 6,12 Mb. #38524

TT: Bir yıla tavşan derisi de dayanır –  KT: Bir jılğa koyan terisi de şıdaydı.  TT: İnsanın alacası içinde, hayvanın alacası dışında –  KT: Adam alası işinde, mal alası sırtında. Жартылай баламалық, бастапқы тілдегі мақал-мәтелдерде кездесетін сөздердің ең болмағанда  біреуінің мақсат тілдегі мақал-мәтелдерде кездесуі немесе тура келуі. Мысалы, түрікшедегі ‘Kurt  komşusunu yemez’ мақалы «қаншалықты жыртқыш болса да, жақындарына тиіспейді, оларға зиян  келтірмейді» мағынасында қолданылады. Қазақшада осыған ұқсас «Қасқыр да жолдасына қастық  қылмас» мақал кездеседі. Бұл топқа жататын мақал-мәтелдердің мағыналары бір, бірақ құрылымдық  жағынан әр түрлі болып келеді. Зерттеу нәтижесінде 5848 мақал-мәтел (43%) табылды. TT: Atlı yayayla yoldaş olmaz –  KT: Attı akısın jayauğa jibermeydi. TT: Eceli gelen keçi çobanın dayağına sürünür –  KT: Eşkini kuday urarda, şopannıñ tayağı tiyer. Еш сәйкес келмейтін баламалық , бастапқы тілдегі мақал-мәтелдердің мақсат тілде прагма- тикалық және морфологиялық жағынан еш ұқсастықтары болмайды. Бұл топтағы мақал-мәтелдер тек  қана аударма арқылы түсіндіріледі. Зерттеу барысында 4760 (35 %) мақал-мәтел табылды. Қорытынды.  Түркі мәдениеті мен өркениет тарихында жануарлар маңызды орынға ие екені рас.  Мысалдарда көрсетілгендей, жануарларға байланысты мақал-мәтелдер арқылы өмірде кездесетін  мәселелер түсіндірілсе, кейде адамдардың мінез-құлқы және өмірлік ұстанымдары бейнеленеді. Қарастырылған мәселеде қазақ тілі мен түрік тілдері арасындағы жануарларға байланысты мақал- мәтелдерді салыстырғанда айырмашылықтарынан гөрі ұқсастықтары байқалады. Алайда, осындай  ұқсастықтарды әлі де сақтап қалып, келешек ұрпаққа жеткізе білу ғалымдардың қолында. Қазақ ғалымдарының бірі Шәкір Ыбраев «Бізге түркі халықтарының бірлесуіне әр ұлттың рухани  мирасы мен тарихи мұраларын қайта жаңғырту қажет» дейді. Қарастырылған мақаламызда түркі  әлемінің бірлестігі үшін қажет болатын мәселе көтерілгендігіне сенімдіміз.   Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:  1 Mehmet Yardımcı, ''Makedonya ve Diğer Türk Yurtlarında Söylenen Ortak Atasözleri ve Deyimler''. –Македония,  1998. – 739 б.  2 Hatice Şahin. Kazak Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki Atasözleri Üzerine Bir Karşılaştırma Denemesi. – 1999. –  67 б.  3 Hakkı Yazıcı. Afyon karahisar Ata sözlerinin Coğrafi Analizi. Ulusal Coğrafya Kongresi. – Ыстамбұл. – 415 б.  4 Zeyneş Gümüş Muhittin. Türkçe Açıklamalı Kazak Atasözleri. – Анкара, 1995. – 417 б.  5 Mustafa Nihat Özön. Türk Atasözleri. – Ыстамбұл, 1956. – 516 б.  К.Ж. Жумабеков 1   1 Университет Омер Халис Демира, г. Нийде, Турция  жүктеу 6,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз