Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Филология ғылымдары» сериясы №4(62) 2017 ж.
253
шығармаларды оқытқанда қолану маңызды. М.Мақатаевтың «Мен таулықпын» өлең мәтініндегі ойды
айқындау, жинақтау, жүйелеу, қорыту үшін төмендегідей тапсырмалар ұсындық: 1. Өлеңдегі тауды
сипаттайтын сөздерді белгіле, сол сөздерді теріп жазып жүйеле. 2. «Асқар шыңдар желпиді бесігімді,
Бір орамын ағытып сәлдесінің», деген тармақтарды қайталап оқы, көз алдарыңа қандай бейне
елестейді? «Сәлде» сөзі қай заттық ұғымның орнына жұмсалып тұр? Асқар шыңның түсі қандай? Сөз
образын, көріністі, бейнені сипаттап айтып көр. 3. «Күн алғашқы сәулесін маған шашып, Маған келіп
түнейді қара тұман» – деу арқылы ақын нені меңзейді? Осы тармақтарда уақытқа қатысты сөз
қолданыстары бар ма? Тауып белгіле, өз түсінігіңді айт. 4. Мәтіндегі Ана сөзінің қолданысына назар
аудар. Өлеңде ақын Ана сөзін қандай ұғымда қолданған деп ойлайсыңдар? 5. Өлеңде табиғаттың тағы
қандай перзенттері аталады. 6. Өлеңді тұтас қайталап оқи отырып, тауға деген ақынның қарым-
қатынасы мен сезімін түсінуге күш сал. 7. Таудың қай қасиетін ақын ерекше қастарлейді? 8. «Тау
ұлы» тақырыбына ой толғау жаз. Мектеп оқулығында осы өлең мәтініне қатысты мынадай тапсырма
берілген екен: «Өлеңді мәнерлеп оқы, жаттап ал», «Ақынның ой-арманын әсірелеп, ақын қиялын
қалықтататын бейнелі сөдерді дәптерлеріңе жазып алып, есіңе сақтауға тырыс», «Өлеңнен тау
ұлында болуға тиіс қандай қасиеттерді аңғаруға болады» [4]. Бұл тапсырмалар дәстүрлі талдауларда
мақсат етіліп жүрген мәтіннің тақырыбы мен өзекті ойын танытуға да жетімсіздік етеді. Оның үстіне
ақын тау ұлының қасиеттерін сипаттауда басты мақсат етпейді. Тау ұлыны қатысты сындық
ұғымдағы сөздер, эпитеттер мәтінде жоқтың қасы. Бұндай дидактикалық жағынан кемшін сұрақ-
тапсырмалар оқушыны мейлінше тығырыққа тіреп, ой-қиялын шектейді [5].
Құзырлы тұлғаны дамыту және оған жан-жақты терең білім беру мақсатында көптеген білім беру
технологиялары ұсынылуда. Соның бірі – Сын тұрғысынан ойлау («СТО») технологиясы.
«СТО» технологиясын тәрбиеге енгізген американдық ғалымдар Женни Стил, Куртис Мередит,
Чарльз Темпл. Бұл технологияның философиясы мен теориясы ресейлік ғылым Л.С. Выготский мен
американдық ғалым Джон Дьюидің еңбектеріне сүйеніп жасалынған. Бұл озық педагогикалық
технология қазіргі әлемнің 52 мемлекетінде жүзеге асуда.
Сын тұрғысынан ойлау сабақтары және кез келген осы бағдарлама негізіндегі жасалатын шаралар
білім алушылардың өз бетінше тұжырым жасау, қорытындыға келу, құбылыстар арасынан тиімдісін
таңдай білу, мәселені шеше білу, пікірталас жүргізе білу, басқалармен қандай деңгейде болса да
қарым-қатынас жасай білу, қажет жерде өз көзқарасын өзгерту, топ алдында өз тұжырымын айта
білу, ойын қорғай білу қабілетін дамытады. Осының бәрі әрбір білім алушының өздігімен білім ала
білуін, сын тұрғысынан ойлау іскерлігін, зерттеу жұмыстарын жасауға мүмкіндік ашады. Білім
алушы мен оқытушы арасындағы ынтымақтастық орнайды.
Оқытушы:
1) Оқушының дербес таным іс-әрекетін кіргізуші. 2) Коррекция жасайды. 3) Ықпал
етуші, көмекші, ақылшы. 4) Психологиялық жағымды ахуал. 5) Эмоция тудырушы. 6) Мадақтаушы.
Білім алушы:
1) Ізденуші, зерттеуші. 2) Табушы, жаңа өнім жасаушы. 3) Білімді өз бетімен алушы.
4) Өзін-өзі, достарын тексеруші. 5) Бағалаушы, сараптаушы.
Қызығушылықты ояту кезеңінде қолданылатын әдістер білім алушылардың тақырыпқа
байланысты бұрынға алған білімдерін қолданып, қайта жаңғыртып, естеріне түсіруін қажет етеді. Бұл
кезеңде ассоциациялар жүйесін құрастыру –
Достарыңызбен бөлісу: