58
Аударма вексель (тратта) үшінші тұлғаға (ремитентке) көрсетілген
соманы төлеу туралы борышкерге (қарыздарға) бұйрықты мойында-
тады.
Борышкер акцепт, яғни төлеуге келісім бергеннен соң, қолма-
қол ақшаның қызметін орындай отырып, ол жазумен тұлғалардың
шексіз шеңберінде айналып жүре алатын аудару жазуы (индосса-
мент) траттаға қойылады.
Вексель жеткілікті дәрежеде сенімді бағалы қағаз болғанымен,
ол ақшаны қайтарып алуға толық кепіл бола алмайды. Борышкер
кәсіпорын (вексель беруші) банкроттық жағдайға түсіп және оның
мүлкі барлық вексельдер бойынша төлемдер үшін жетпей қалуы
мүмкін.
Жоғары сыныпты (классты) банкілер кепілдік беретін вексельдер
сенімдірек болады.
Аударма вексельдермен коммерциялық қызметтің бірқатар ва-
рианттары бар. Сатушы траттаны несиенің мерзімі біткенше ұстап
тұрып, одан соң олардың төлеуін талап етуі мүмкін. Бірақ, ол вексельді
банкіге белгілі мөлшерде кемітумен сатып, оны кепілдікке қойып,
банкіден ссуда алып немесе оны бағалы қағаздар нарығында сатып,
дереу ақшасын алуды артық көреді. Қазіргі уақытта жеткізушілер
мен алушылардың арасында есептесу түрлерін таңдауда шектеулер
жойылған. Кәсіпорындар несиеге өнім жіберу, жұмыстар орындау
және қызметтер атқаруы мүмкін.
Мұндай жағдайда алушылар мен тапсырысшылар кәсіпорынға
тек қана өнімнің (жұмыстардың, қызметтердің) құнын емес, оған
қоса төлемдердің мерзімін ұзартқаны үшін өсім — коммерциялық
несие үшін процентін аударады. Дәл осындай мәмілелерді жасау
үшін вексельді пайдалану өте қолайлы.
Мысалды қарайық: біздің кәсіпорынның жіберілген өнімі
есебінен вексель алдық (ұстадық). Вексельді төлеу және оның жабы-
лу мерзімі келгенше № 2020 «Өтеуге дейін ұсталатын ұзақ мерзімді
инвестициялар» шотында дебиторлық қарыз есептеліп тұрады.
Бұл жағдайда № 2020 шотқа әрбір вексель бойынша қарызды төлеу
мерзімдерге негізделіп, есеп айырысулардың ерекше карточкасын
жүргізу ұсынылады. Атап айтқанда, қамтамасыз етілген дебиторлық
қарызды төмендегіше белгілеу қажет:
1. Төлеу мерзімі
әлі келмеген вексельдермен;
2. Дисконтталған (банкіде есепке алынған) вексельдермен;
3. Төлеу мерзімі өтіп кеткен вексельдермен.
59
Ақша қаражаттың келу барысы бойынша бухгалтерлік есепте
мынадай жазу жазылады: Дт 1040 (1010) — Кт 2020.
Достарыңызбен бөлісу: