15
1.1-сурет – Ақпараттық жүйенің масштабы бойынша бөлінуі
Жалғыз ақпараттық жүйелер – ереже бойына автономды жеке
компьютерлерде іске асырылады (желі қолданылмайды). Осындай жүйелерде
бірнеше қосымша болуы мүмкін, жалпы ақпараттық қормен байланысты, бір
пайдаланушы мен қолданушылар тобымен жұмыс істеуі есептеулі және
уақыт бойыша жұмыс бөлінеді. Осы қосымшалардың көмегі арқылы
локальды және үстел жүйесі деректер қоры арасында белгілі Clation, Clipper,
Fox Pro, Paradox, dBase және Microsoft Access болып табылады.
Топтық ақпараттық жүйе – ақпаратты ұжымдық жұмысшы топтар
мүшесімен қолдануға негізделген және локальды есептеу техникасының
қорымен жиі құрылады. Жұмысшы топтың қосымшаларын жобалау үшін
деректер қорының сервері қолданылады ( SQL сервер деп аталатын). SQL
сервердің әр түрлі көптеген түрлері бар, коммерциялық және бос таратылған,
олардың ішінде кең таралған серверлі деректер қоры Oracle, DB2, Mircosoft
SQL Server, Inter Base, Sybase, Informix.
Корпоративті ақпараттық жүйе – жұмысшы топты дамыту жүйесі
болады,
олар
ірі
мекемелерге
негізделген
және
жылжымалы
территориялардың тораптары мен желілерін қолдайды. Негізінен
иерархиялық құрылымның бірнеше деңгейлерінен тұрады. Осындай
жүйелерге
клиент-сервер
архитектурасына
сай, мамандандырылған
серверлер немесе көп деңгейлі архитектуралар. Осы жүйелерді жобалауда
серверлердің деректер қорын қолдануға болады, және де топтың ақпараттық
жүйелерінде көбінесе Oracle, DB2 және Microsoft SQL server серверлеріне
таралған.
Топтық және корпоративті жүйелерді функционалдық сенімділігі мен
мәліметтерді сақтау талаптары жоғары. Бұл қасиеттері мәліметтердің
тұтастығын қамтамасыз етеді, сілтемелер мен транзакциялардың деректер
қорының серверлары.
Сала бойынша қолданылу классификациясы:
Ақпараттық жүйе сала бойынша қолданылуы 4 топқа бөлінеді:
1) транзакцияны өңдейтін жүйе;
2) шешім қабылдаушы жүйе;
3) ақпараттық – анықтама жүйесі;
4) кеңселік апараттық жүйе.
16
Кесте 1.1 – Ақпараттық жүйенің сала бойынша қолданылуы, бөлінуі
Транзакцияны өңдейтін жүйе – өз кезегінде, деректерді өңдеу
тиімділігіне қарай пакеттік ақпараттық жүйе және жедел ақпараттық жүйе
болып бөлінеді. Ақпараттық жүйеде ұйымдастыруды басқаруда жедел өңдеу
транзакциясы режимына ие – OLTP ( Online Transfction Processing ), кез
келген уақытта домен ағымдағы мәртебесін көрсету үшін, пакетті өңдеу
режимі сирек пайдаланылады. OLTP жүйелері үшін жүйелі түрде
сипатталады ( үдемелі болуы мүмкін ) өте қарапайм ағын транзакциялары, өз
алдында тапсырыстар, төлемдер, сұраныстар тағы да сол сияқтылар
көрсетіледі.
Олардың маңызды талаптары:
1) жоғары өнімділікті өңдеу транзакциялары;
2) телекоммуникация
бойынша қашықтықта деректер қорына
ақпаратқа кепілді қол жеткізу.
Шешімді қабылдауды қолдайтын жүйе – DDS ( Decision Support
System) – ақпараттық жүйенің басқаша түрін көрсетеді, қиын сұраныстардың
көмегі арқылы түрлі бөлімдерде деректерді талдау және іріктеу: уақытша,
географиялық және басқада көрметкіштер.
Гипермәтіндік
және
мультимедиалық
құжаттардың
негізінде
ақпараттық – анықтамалық жүйенің кең классы. Осындай ақпарттық жүйенің
дамуын ғаламтор желілерінде алынған.
Кеңсе ақпараттық жүйе классы қағаздағы құжаттарды электронды
нысанға ауыстыруға бағытталған, өндірістік істі автоматтандыру және
құжаттарды басқару.
Ұйымдастыру бойынша классификациясы:
Ұйымдастыру тәсілі бойынша топтық және корпаративті ақпараттыө
жүйе келесі класстарға бөлінеді:
1) файл – сервер архитектурасына негізделген жүйе;
2) клиент – сервер архитектурасына негізделген жүйе;
3) көп деңгейлі архитектураға негізделген жүйе;
Ақпараттық жүйе
Транзакцияны
өңдейтін жүйе
Шешім
қабылдаушы
жүйе
Ақпараттық –
анықтама жүйесі
Кеңселік
ақпараттық жүйе
Жедел өңдеу
транзакциялары;
Пакеттік өңдеу
транзакциялары.
Жедел
аналитикалық
өңдеу;
Экспериметтік
жүйе.
Электронды
құжаттар жүйесі;
Географиялық
ақпараттық жүйе;
Гипермәтіндік
жүйе.
Құжаттар жүйесі;
Жұмысты
автоматтандыру;
Құжаттар ағынын
басқару.
17
4) ғаламтор/интранет – технологиясына негізделген жүйе.
Кесте 1.2 – Ақпараттық жүйенің ұйымдастыру бойынша бөлінуі
Ақпараттық жүйе
1. файл – сервер
архитектурасына
негізделген жүйе
2. клиент – сервер
архитектурасына
негізделген жүйе
3.көп деңгейлі
архитектураға
негізделген жүйе
4.ғаламтор/
интранет –
технологиясына
негізделген жүйе
Кез келген ақпараттық жүйеде керекті функционалды компоненттерді
белгілеп алуға болады, ақпараттық жүйенің әр түрлі шектеулі
архитектураларын түсінуге көмектеседі. Ақпараттық қосымшалардың
құрылуы, егжей – тегжейлі ерекше нұсқаларын қарастырамыз.
Кесте 1.3 – Ақпараттық жүйенің функционалды компоненттер типі
Мағынасы
Аты
Ерекшелігі
PS
Presentation
Services
(көрсетілім
құралдары)
Пайдаланушыға кірісін қабылдау құрылғысын
қамтамасыз етеді және оған байланысты
қолдау
бағдарламасымен
PL
логикалық
көрсетілім компоненттеріне сәйкес фактіні
көрсетеді.
PL
Presentation
Logic
(логикалық
көрсетілімдер)
Пайдаланушы мен ЭВМ арасындағы өзара іс-
қимылды
басқарады.
Пайдаланушы
әрекеттерін мәзірден таңдаған кезде өңдейді,
түймені басқан кезде немесе тізімнен элеметті
таңдайды.
BL
Business or
Application
Logic
(қолданбалы
логика)
Шешім қабылдайтын ережелер жиынтығы,
есептеулер мен операциялар, қосымшаны
орындауға тиіс.
DL
Data Logic
(деректерді
басқару
логикасы)
Деректер қорымен операциялар (SQL –
операторлар), қолданбалы логиканы басқару
деректерін орындау және іске асыру.
DS
Data Services
(деректер
қоры мен
операциялар)
ДҚЖБ іс әрекеті, логикалық басқаруды
деректерді орындау үшін шақыру, деректердің
айла
тәсілі,
деректерді
анықтау,
транзакцияның
жасалған
немесе
кейін
қалдырғаны тағы сол сияқты. Әдетте ДҚБЖ
SQL қосымшасын құрастырады.
