26
Топталған реттеу. Бір түрлендіргішті бір уақытта бірнеше АҚ
параметрлерімен басқару үшін пайдалану өте сирек кездеседі. Реттеу дәлдігі
және аралығы жинақталған техникалық құралдарымен және бағдарламалық
қамдаумен анықталады. Әртүрлі сорғылардың сорғы қондырғыларын
пайдалану мүмкіндігі шығарылған. Энерготиімділіктің төмендеуі себебі аз су
тұтыну кезінде барлық сорғы қондырғылары төмен ПӘК режімінде жұмыс
істейді. Үлкен қуаты бар ЖТ жоғарғы бағаға ие.
Аралас реттеу. Бір жиілікті реттелетін сорғы қондырғы және бірнеше
реттелмейтін СҚ жүйесі – бұл каскадты реттеу жүйесі, бірақ реттеудің
жоғарлаған дәлдігімен, ЖТ қолдануымен және басқару алгоритмімен
күрделендірілген. Негізгі кемшіліктері қондырғы ресурсының қысқаруы және
қозғалтқыштың жіберілу кезіндегі өтпелі үрдіске байланысты желіде
кернеудің тасталуыны пайда болады. Басқа шешімі, желідегі тоқтың
тасталуын төмендететуін ғана емес, СҚ элементтерінің тозуын азайтуын және
гидро соққыны алдын алуға мүмкіндік беретін, сорғы қондырғысының
жиілікті түрлендіргішпен каскадты қосылуын бірге жай жіберілетін
қондырғымен қолдану болып табылады. ЖЖҚ қолдану жүйенің пайдалну
бағасын көтереді.
Каскадты жиілікті реттеу. Технико экономикалық көрсеткіш бойынша
каскадты жиілікті реттеу оңтайлы болып келеді. Бұл әдіс реттеудің жоғары
сапасын, сорғы стансасының жоғары энерготиімділігін және жетілдіру
шамасымен қамтамасыз етеді. Жұмыс алгоритмі (Қосымша А, сурет А.1):
- негізгі жиілікті реттеу СА жүктеме аралығындағы технологиялық
параметрді тұрақтандырады, бір агрегатты, номиналды айналу жиілігіне
біртіндеп үдеу арқылы қамтамасыздандырады;
- жиілікті реттелетін жиілік айналуының номиналды жұмыс кезіндегі
жүктеменің ары қарай жоғарлауындағы электроқозғауыш сорғы агрегаты
қоректенетін желімен үйлестіріледі, ал түрлендіргіш негізгі болатын басқа СА
басқаруға ауысады;
- осылай жүктеменің ары қарай жоғарлауында келесі қосымша агрегат
қосылады;
- жүктеменің төмендеу кезінде кері бағытта біртіндеп орындалады.
Сорғы станциясында бар басқару құрылғысы [11]. Отандық және
шетелдік замануи реттеу жүйесіндегі сорғы қондырғыларының жұмыс тәртібі
автоматтандырылған реттелетін электрлік жетегі арқылы жүзеге асады.
Мұндай жүйеде реттелетін параметр болып сұйықтық тегеуріні болып
табылады. Техниканың замануи дамуы үлкен дәлдікпен берілген тегеурінді
ұстап тұруын қолдайды. Бірақ жоғары жоғары дәлдік сорғы агретгатының
электроқозғалтқыш айналу жиілігінің үздіксіз өзгеруіне және осының
нәтижесінде сорғы агрегатының жеке элементтеріне қарсы таңбалы
жүктемінің пайда болуына себеп болады (иілгіш жалғастырғыштар, сорғыны
қозғалтқышпен жалғайтын және т.б), оларды алдын ала тозуына әкеліп соқты-
ратын. Сондықтан кейбір жағдайлар қатарында реттеу жүйесінің жоғары
27
сезімсіздік аймағын орналастыру қажет болады, яғни тегеуріннің
тұрақтылығын төмендетеді.
Ыстық сумен қамдау жүйесінде сорғы қондырғысының реттелетін
электрлік жетегі ретінде электрлік жетектің бір түрін пайдалану
қарастырылады, соның ішінде: индукторлы жалғастрғыш жылжуы ББ-3509
(басқару блогы) тристорлы блогынан қыздыру көзімен және осыған ұқсас;
ТЖТ (тоқтың жиілігін түрлендіргіш) сериясының жиілікті түрлендіргіштері,
ТЖТ-2 SAMI (Stromberg фирмасы) және басқа түрлері.
Сұйықтық тегеурінің тұрақтандаруы су бөлініуі төмендеген кезде
желідегі тегеуріннің көтерілуінен қалыптасып, ал реттеу жүйесінің қозғалыс
нәтижесінде сорғының электрлік қозғалтқышының айналу жиілігі төменейді.
Сутұтынуының жоғарлауы кезінде керісінше желідегі сұйықтық тегеуріні
түсіп, ал айналу жиілігі жоғарлайды. Құбыр жүйесіндегі сұйықтық тегеурінің
тұрақтандыру жүйесінің негізгі мақсаты болып тегеурінді берілген мәнде
ұстап тұру.
Желіде тегеурінді тұрақтандыру жүйесінде қосымша реттелмейтін
сорғылардың қосылуын қарастыру керек.
Реттелетін жетекпен өте еңістелген сипаттамасы бар ең үлкен сорғы
агрегаттары жабдықталуы керек. Біртектес сорғыны пайдалану кезінде
көмескі аймағы пайда болмас үшін реттелмейтін сорғылардың жұмыс
доңғалағында аз реттелетін диаметр болуы қажет. Айналу жиілігі жоғары
болатын максималды беріліс режіміндегі реттелетін сорғының диаметрі мен
жұмысы тең болған жағдайда ұсынымға сай жоғары қуатты қозғалтқышпен
жабықталған болуы керек.
Айқын мүмкіншіліктеріне қарамасытан, сорғы қондырғысында
реттелетін электрлік жетек кең таралым алмады. Қазіргі кезде оны кең
қолдануы үшін талап етеілетн шарттар жасалған. Шалаөткізгіш техникасының
қызу дамуы түрлендіргіштің статикалық негізінде сенімді және қымба емес
реттелетін электрлік жетекті жасап шығаруға мүмкіндік берді. Сонымен бірге
әлемдік энергетикалық дағдарыс энергетикалық қордың шынайы бағасын
көрсетеді және олардың ұтымды шығындалуына себепші болды. Осының
нәтижесінде
автоматтандырылған
реттелетін
электрлік
жетекпен
жабдықталған сорғы қондырғыларын жасап шығару және зерттеу бойынша
жұмыстары кеңейді. Төменде кейбір қондығыларының сипаттамасы
келтірілген.
Индукторлы жалғастрғыш жылжуы негізінде реттелетін электрлік
жетегі бар сорғы стансасын айдау. Сорғы стансаларында реттелетін электрлік
жетегі бар АБЖ мақсаттылық пайдалануы, еліміздегі бағалар байланысын
ескере жабдықтарға, электр энергияға және т.б факторларға ВНИИВОДГЕО
жұмысына негізделген. Бұл болжаулардың тәжірбиелік тексерісі Мәскеу
қаласындағы Иванов сорғы станциясында жасалған. Бұл станцияда екі
орнатылған сорғы агрегаты бар, оның алтауы ИЖЖ-мен жабдықталған.
Агрегаттың номиналды параметрлері: берілісі 800 м
3
/сағ (О,22 м
3
/с), тегеурін
33 м (О,33), қуаты 160 кВт, айналу жиілігі 960 айн/мин , айналу моменті ИКС
