Биология 8 – сынып Ас қорыту жүйесі



жүктеу 442,66 Kb.
бет2/2
Дата21.12.2017
өлшемі442,66 Kb.
#5393
түріСабақ
1   2

]


Тірек сызба

  1. Азық – түлік тағамдық заттар

Ағза - ұлпа, жасуша


Кенеулі заттар
1. ақуыз 2. көмірсу 3. май 4.мин.заттар 5.дәрумен

100-120г 450г 1-1,5г су, Na CI

2-2,5л 10гр.

2. Ас қорыту мүшелері :

Ауыз қуысы тіл, тіс-32, 3 сілекей безі 0,5л-2л /көмірсу/




Жұтқыншақ / жұту /




Өңеш / 25 см /




Қарын 3 л дейін 4-8 сағ.

Қарын сөлі /НСІ, пепсин,

ақуыз/ 38-390.

Қорытылу.



Ұлтабар ұшы ұйқы безі / сілтілі орта /

Бауыр / ең ірі без/ өт. у-залалсыздандырады.
Ақуыз - амин қышқылдары

Май - май қышқылдары, глицерин

Көмірсу - глюкоза

Аш ішек /5-6 м/

Бүр – сіңіру


Май лимфа

ақуыз, көмірсу ---- қанға

Тоқ ішек /2-1,5м/

Н2О сіңіреді
Тік ішек

3. Тамақтану гигиенасы :
25 % 40 % 15 % 20 %

таңертең түс сәске кеш


Тіс – күрек, ит, азу тіс. Тіс – тіс түбірі, тіс мойыны, тіс сауыты.

Тіс құрылысы – кіреуке, дентин, артерия , вена, жүйке


2 сабақ. Материалды меңгерту. Оқулықпен жеке жұмыс

Мақсаты: Ас қорыту тарауы бойынша алған білімдерін өздігінен оқып, меңгеруіне жағдай жасау.

Шарты : 1. Ас қорыту мүшелерінің құрылысы мен қызметіне арналған тапсырмалар І-ІІ вариантқа беріледі.

2. Жауап эталоны бойынша дұрыс жауабын тексеріп, өзін-өзі бағалау.

3. Бағалау парағына бағасын қою.

І вариант


Мүшелер атауы

Құрылысы

Қызметі

Ауыз қуысы

А. Тіс

Б. Тіл


В. Сілекей бездері




Жұтқыншақ







Өңеш







Қарын







Аш ішек







Тоқ ішек







ІІ вариант

Тірек-сызба жасау. Тіс құрылысы, түрлері / суретін салу/. Кітаптағы суретпен салыстырып, тексеру.

2/ І-ІІ вариант тапсырмалары ауыстырылып беріледі.

3/ Сабақты қорытындылау. «Қысқа-нұсқа» ойыны арқылы алған білімдерін білім тексеру.



  1. Ас қорыту жүйесінің маңызы

  2. Ас қорыту бездерін ата.

  3. Ас қорыту мүшелерін ата

  4. Ауыз қуысында ас қандай өзгеріске түседі.

  5. Адамда қанша тіс бар, түрлерін ата.

  6. Қарын сөлінің құрамы.

  7. Қарынның қызметі.

  8. Аш ішектің бастамасы

  9. Өт бөлетін без.

  10. Аш ішекте не сіңіріледі?

  11. Тоқ ішекте не бөлінеді?

  12. Ас қорыту жолын тексеру әдістерін ата.


Қорытындылау. Үйге тапсырма § 44- §49 тірек-сызбаны жаттау.

2 сабақ тапсырмаларының жауаптары:




Мүшелер атауы

Құрылысы

Қызметі

Ауыз


қуысы

А/ Тіс-32. күрек, ит, азу тіс

Б/ Тіл – етті мүше, дәм реңситорлар бар.

В/ Сілекей бездері өзегі ауыз қуысына ашыларды.


Асты үсақтау.

Дәм сезу және сөйлеу мүшесі. Асты шылауға, жұтуға көмектеседі.

Ауызға түскен асты шылайды, залалсыздандырады, көмірсуды ыдыратады.


Жұтқыншақ

Түтік тәрізді мүше

Асты жұтуға қатысады.


Өңеш

Түтік - 25 см

Асты қарынға апарады


Қарын

Алмұрт тәрізді 3л сыйымды-лығы бар мүше. Ішек жағы безді эпителинмен астарлан-ған,тсілемейлі. Без сөл бөледі.

Ас қорытылады.Қарын бөлінетін фермент ақуызды синтездейді, сілемейді қабақ зақымданудан қорғайды, тұз қышқылы фермент жұмысын жеделдетеді және залалсыздандырады.

Аш ішек


5-6м ұзындығы. Бауыр мен ұйқы безінен сөл бөлінеді.

/12 елі ішек/ Аш ішек безі, ішек сөлін бөледі.



  1. Ақуыз бен көмірсу соңына дейін ыдырайды.

  2. Ас сіңіріледі.

Тоқ ішек


Ұзындығы - 1,5 м ішек

  1. Су сіңіріледі.

  2. Қорытылмаған ас сыртқа шығады.

3 сабақ. Тақырыпты дамыту, пысықтау. Жұбымен жұмыс.



Мақсаты : Ас қорыту жүйесі бойынша меңгерген білімдерін дамыту, пысықтау.

Шарты : 1. І-ІІ вариантқа арналған тапсырмалар әр оқушыға беріледі.

2.Дайын жауаптар бойынша оқушылар өзін-өзі сонан соң бірін-бірі тексереді. Оқушы өзіне қара сиямен, бір-біріне жасыл сиямен баға қояды.



  1. Он минуттан соң І-ІІ варинат тапсырмалары ауыстырылып беріледі.

  2. «Сілекейдің крахмалға әсері» зертханалық жұмыс.

І вариант

1 жұмыс

Аталған заттардан қоректік және кенеулі заттарды бөліп жаз.

Ет, көмірсу, нан, ірімшік, май, ақуыз, сүт, балық.

Қоректі зат: -----------------------------------------------------------------------------

Кенеулі зат: -----------------------------------------------------------------------------






2 жұмыс

А/ Тіс бөліктерін ата 1.

2.

3.

Б/ Тістің түрлерін ата 1.



2.

3.

В/ Тіс құрылысын жаз: 1.



2.

3.

4.



5.

6.





3 жұмыс

Бірінші қатардағы ас қорыту мүшелерінің қызметін келесі қатардан тауып, цифрмен белгіле.

а/ Ауыз қуысы 1. Ішек сөлі 5. Заттың аз ыдырауы

ә/ Қарын 2. Ұйқы безі сөлі 6. Заттың толық ыдырауы

б/ 12 елі ішек 3. Сілекей 7.Ақуыз бен сүт майы ыдырайды

в/ Аш ішек 4. Қарын сөлі 8. Көмірсуы ыдырайды



ІІ вариант

1 жұмыс

Төмендегі мүшелердің қажеттісін тауып қой.

1. Өңеш І. Ең үлкен без

2. Соқыр ішек ІІ. Тоқ ішектің бастауы

3. Қарын ІІІ. Ең ұзын мүше

4. Бауыр ІҮ. Қарыннан кейінгі

5. Аш ішек ү. «П» тәрізді мүше

6. Аппендикс ҮІ. Өт бөледі

7. Тік ішек ҮІІ. Асты қарынға өткізеді

8. 12 елі ішек ҮІІІ. Ас қорытылып бітеді.

9. Ұйқы безі ІХ. Астың сіңірілуі

10. Тоқ ішек Х. Ішек таяқшасы бактериысының

мекен ортасы






2 жұмыс

    1. жауабын 1-ҮІІІ сұрақтан тап.

1.Ақуыздың ыдырауы 6. Толқынды жиырылу

2. Майдың ыдырауы 7. Майдың бөлшектенуі

3. Көмірсу ыдырауы 8. Заттың ыдырауы, сіңірілуі

4. Су сіңіріледі 9. Улы затты ұстап қалады

5. Нәжістің түзілуі 10. Өт бөледі


І вариант ІІ вариант

І. 12 елі ішекте қорытылу І. Бүртіктер қызметі

ІІ. Ұйқы безі сөлінің қызметі ІІ. Бауыр қызметі

ІІІ. Ұйқы безі ферментінің қызметі ІІІ. Тоқ ішек қызметі

ІҮ. Ішектегі глицерин түзілуі ІҮ. Амин қышқылы түзіледі

Ү. Ауыз қуысынан басталады. Ү. Май қышқылы түзіледі

ҮІ. Астың ішекте жылжуы ҮІ. Өт жұмысы

ҮІІ. Ішек сөлінің қызметі ҮІІ. Аш ішек қызметі

ҮІІІ.Ішек бездерінің ферменттерінің ҮІІІ. Глюкоза түзеді

қызметі





3 жұмыс

1-10 жауабын 1-ХІІ сұрақтан тап.

1. Кариес 6. Тырысқақ /тиф/

2. Цинга 7. Май басу

3. Дизентерия 8. Гастрит

4. Холера / іш сүзегі / 9. Тәбет тартпау

5. Ішек құрт ауруы 10. Бауыр циррозы


І. Ішектің инфекциялық ауруы

ІІ. Ет пен балықтың шикі пісірілуі

ІІІ. Лас қолдан, су, көкөністен болады

ІҮ. Алдын алып егеді

Ү. Таза су, көкөніс пайдаланудан болмайды

ҮІ. Ауыз қуысын тазаламау

ҮІІ. Тамақтану гигиенасын бұзу

ҮІІІ. Дұрыс тамақтанудан болмайтын ауру

ІХ. Тіс таза болса болмайды

Х. Асты дұрыс әзірлемеу

ХІ. Темекі тарту, арақ ішу

ХІІ. Қозғалмау.


3 сабақ тапсырмаларының жауаптары:



І вариант

1 жұмыс. Қоректік зат 3,4,7,8

Кенеулі зат 2,5,6



2 жұмыс А/ 1. Тіс сауыты 2. Тіс мойыны 3. Тіс түбірі

Б/ 1. Күрек тіс 2. Ит тіс 3. Азу тіс

В/ 1.Кіреуке 2.Дентин 3.Көктамыр 4. Салатамыр 5.Жүйке 6.Қызыл иек

3 жұмыс. а-3,8 ә- 4,7 б- 2,6 в- 1,5

ІІ вариант

1 жұмыс. І-4, ІІ-6, ІІІ-5, ІҮ-8, Ү-10, ҮІ-4, ҮІІ-1, ҮІІІ-5, ІХ- 5, Х-2

2 жұмыс. І вариант І-1,2,3, ІІ-1,2,3, ІІІ-1,2,3,ІҮ- 2,Ү- 3, ҮІ-6, ҮІІ-1,2,3,ҮІІІ-1,2,3

ІІ вариантІ -8, ІІ-9,10, ІІІ-4,5, ІҮ- 1, Ү- 2, ҮІ-7, ҮІІ- 1,2,3,8, ҮІІІ-3

3 жұмыс. І -3,4,6, ІІ-5, ІІІ-3,4,5,6, ІҮ-3,4,6, Ү-3,4,5,6, ҮІ-7,

ҮІІ -7,8,10, ҮІІІ- 5, ІХ- 1, Х-1,8, ХІ- 9,10, ХІІ


Зертханалық жұмыс. «Сілекейдің крахмалға әсері»

Зертханалық жұмыс жүргізу реті :

1/ Әр оқушыға крахмал клейстері құйылған пробирка беріледі

2/ Пробиркаға гигиеналық талапқа сай аузын жауып отырып сілекей жинау

/ 2 см биіктікте /

3/ Сыныптың жартысы крахмал клейстері құйылған пробиркаға су

құйылады.

4/ Барлық пробирканы 10-15 минут қолымен қысып жылытады.

5/ 2-3 тамшы йод тамызу

6/ Пробиркадағы бояудың өзгеруіне назар аудару

7/ Қорытынды жасау.



Жұмыс бойынша қорытынды

Пробирка №1

Пробирка №2

Пробирка №3

Крахмал + сілекей + t

Йодпен тексеру

Крахмал көгермейді,ол қантқа айналады


Крахмал +су + t

Крахмал көгереді



Крахмал +сілекей + тұз

Крахмал көгереді



Қорытынды :

1/ Сілекей ферменттерінің әсерінен крахмал химиялық ыдырауға түседі.

2/ Фермент тек дене температурасында ғана әсер етеді.

Сабақты қорытындылау.

Қорытындылау. Үйге тапсырма § 44- §49 тірек-сызбаны жаттау.
Ас қорыту мүшелері жайлы, ішек-қарын аурулары, тамақтану гигиенасы жайл газет-журналдан, қосымша әдебиеттерден материал дайындау. Келесі конференция сабаққа тақырып беру, рольдер бөліп беру.

4 сабақ. Тақырыпты пысықтау, қорытындылау.



Деңгейлік тапсырмалар.

Мақсаты: Ас қорыту жүйесі бойынша алған білімдерін жинақтап қорыту.

Шарты : 1. Дайындалған деңгейлік тапсырмаларды оқушылар өз қалауы бойынша таңдап алады.

2. Әр деңгейге уақыт беріледі. ІІІ-деңгейге 5 минут, ІІ-деңгейге 8 минут,

І-деңгейге 10-15 минут.

ІІІ – деңгей


І вариант

1.Кенеулі және қоректік заттарды ата.

2. Ас қорыту жолын тексеру әдістерін ата

3.Келесі терминдерге анықтама бер.

Лизоцин


Гастрит

Липаза


ІІ вариант

1.Ас қорыту жолын ата

2.Астың ауызда қорытылуында не өзгеріс болады.

3. Төмендегі терминдерге анықтама бер.

Зондылау


Ақыл – тіс

Цирроз


ІІ – деңгей

І вариант

1.Сөл бөліну қалай жүзеге асырылады?

Ауыз қуысында қандай сөлдердің өзегі ашылады?

2. Қарында қандай зат ыдырайды?

Қарын сөлінің ферменті қандай жағдайда әсер етеді?

3.Сіңіру механизмін түсіндір.


ІІ вариант

1.Тіс құрылысы қандай? Неге сүттер зақымданса емдету қажет?

2.Тәбет ашатын қарын сөлі дегеніміз не, ол қандай жағдайда бөлінеді. Қарындағы тұз қышқылының рөлі қандай?

3. Аш ішектің сіңіру қызметін атқаруына байланысты ерекшелігін ата.



І - деңгей

ІІІ, ІІ деңгейді оқушылар жауап үлгісі бойынша бірін-бірі тексереді.




1

Қарын сөлінде май ыдырататын фермент липаза аз мөлшерде кездеседі. Ол тек сүт майларын ғана ыдыратады. Неге майдың негізгі бөлігі ішекте ыдырайды?

2

Жүйке жүйесінің қарын сөліне әсерін қалай дәлелдеген?

3

Сілекейде қорек құрамындағы крахмал глбкозаға дейін ыдырайды.

Неге ауыз қуысында крахмал толық ыдырамайды?



4

«Бауыр – ағзаны құтқарушы» - дегенді қалай түсінесіз?


Деңгейлік тапсырмалардың жауабы.

І – деңгей

1. Қарын сөліндегі липаза ферменті тек эмульсия күйіндегі майды ғана ыдыратады. Ондай май тек сүтте ғана болады. Басқа майлар қарыннан 12 елі ішекке барып, өт әсерінен ыдырай бастайды. Бауыр өт бөледі, ол өзек арқылы 12 елі ішекке бөлінеді де, май ыдырататын ұйқы безінің ферментін активтендіреді.



2. Қарын сөлі ас ауызға түскеннен – ақ бөліне бастайды. Мұны Павлов зерттеулерінен көруге болады. Ол өңешті кесіп сыртқа ашып қояды да, қарынға фистула қояды. Бірнеше күннен кейін итке ұсақталған қорек бергенде, қарынша ас түспесе де одан қарын сөлі бөлінген. Бұл ауыз қуысындағы рецепторлардың тітіркнуінен болған. Қарын сөлі тек астың ауыз қуысындағы рецепторларды тітіркенуінен ғана емес, ас иісі, әдемі әсемделген ас, тамақ туралы әңгіме де қарын сөлінің бөлінуіне әсер етеді.

3. Сілекейде крахмалды глюкозаға дейін ыдыратады. Сілекейде минералды тұздар да болады. Сілекейдегі ферменттің активтілігі жоғары болса да ауыз қуысындағы крахмал толық ыдырамайды. Себебі ас ауыз қуысында аз уақыт болады. Қарынға түскен ас түйіршіктерінде крахмал ыдырауын жалғастырады. Қарын сөлі қышқылдық орта, ал сілекей сөлі негіздік ортаға әсер етеді. Қарында ас түйіршектеріне қышқыл сөл әсер еткенше крахмал ыдырай береді. Себебі ас түйіршіктері қарын сөлін біртіндеп сіңіреді.

4. Бауыр ас қорыту мүшелерінен және ақуыз бен басқа заттардың ыдырауынан пайда болған улы заттарды залалсыздандырады және бөгеп қалады. Бауырда ағзаға қауіпті көптеген бактериялар өледі. Егер де бауырдан өтетін қанға дизентерия бациллін енгізсе онда жануар тірі қалады ал сол бациллді мойын көктамырына енгізсе өлім алдында болады. Бауырдың уы залалсыздандыру қызметі дәрі қабылдағанда да байқалады. Дәріні көктамырға енгізген, ішкеннен тез әсер ететіні де бауырдың залалдандыру қызметіне байланысты.

ІІ деңгей

І вариант

1. Сілекей бездерінің жұмысы астың рецепторларды тітіркендіруінен болады. Рецепторлар ауыз қуысының сілемейлі қабықшасында және тіл ұшы мен шеттерінде болады. Олардан тітіркену сезгіш нейрондар арқылы сөл бөлу орталығы болып табылатын сопақша миға барады. Сопақша мидан тітіркену қимыл нейрондары арқылы сілекей бездеріне барады да сілекей бездерінен сөл бөліне бастайды. Сөл тек тамақтанғанда ғана емес, оның иісін сезгенде, көргенде, тағам туралы сөз болғанда да бөлінеді. Сөл бөлінетін үш ірі без бар :

1. Шықшыт сілекй безі

2. Тіс түбіндегі сілекей без

3. Алқымдағы сілекей без

Сол тілдің сілекейлі қабықшасында орналасқан бездерден де, ауыз қуысынан да бөлінеді. Тәулігіне сілекей бездері 0,5 литрден – 2 литрге дейін сөл бөлінеді.

2. Қарын сөлінде ақуызды ыдырататын пепсин ферменті болады. Оны егер шала піскен жұмыртқа ақуызын қарын сөліне салып, 38-39 градус қыздырғанда ақуыздың толық ыдырауынан көруге болады. Фермент тек қышқыл ортада әсер етеді және жоғарғы температурада.

Қарын сөлінде сонымен қатар май ыдырататын да фермент болады. Бірақ, ол майды тек эмульсия күйінде ыдыратады. Мысалы сүт майы.

3. Астың ішектегі сіңірілуі ондағы бүртіктердің әсерінен жүреді. 1 см2 жерде 2500-ге жуық бүртіктер болады. Ол астың сіңірілу бетін ұлғайтады. Әрбір бүртікте қан және лимфа тамырлары болады. Оларға судағы еріген кенеулі заттар сіңіріледі. Сіңірілу – бұл тек диффузиялық процесс емес, сонымен бірге кенеулі заттардың бүртік қабырғаларынан тұратын күрделі физиологиялық процесс. Судың сіңірілуіне осмос қысымының маңызы зор. Қандағы осмос қысымының көтерілуінен судың сіңірілуі жылдамдайды.

ІІ вариант

1. Адамда 32 тіс бар. Олар күрек тіс, ат тіс, азу тіс болып бөлінеді. Тіс тіс сауытынан, тіс мойыны, тіс түбірінен тұрады. Тіс сауыты – кіреукемен қапталған, оның астында қатты қабат дентин орналасқан. Тістің ішкі қуысы, онда қан тамырлары мен жүйке тамырлары болады. Сау тіс – ас қорыту мүшелерінің саулығы. Ауру тіс – сүт тістері болса да ауызда астың қорытылуын толық қамтамасыз ете алмайды және инфекция орталығы болып табылатындықтан, ішек-қарын аурулары пайда болады.

2. Қарын сөлі – ауызға және қарынға ас түскенде ғана бөлінбейді, астың иісін сезгенде де бөлінеді. Ондай қарын сөлін – «Тәбет сөлі» деп атайды. Дәмді түрлендіріп дайындау, әр түрлі дәмдеуіштер ас ішпей-ақ тәбет ашады. Қарын сөліндегі тұз қышқылы қарындағы бактерияларды өлтіреді және ферменттерді активтендіреді.
3. Кернеулі заттардың негізгі сіңірілуі аш ішекте жүреді. Оның құрылысы сіңіруге жақсы бейімделген. Ақуыз, май, көмірсудың сіңірілуі бүртіктердің көмегімен жүзеге асырылады. Аш ішектің сілемейлі қабықшасындағы 1 см2 – 2500 бүртік кернеулі заттардың сіңірілу бетін ұлғайтады. Бүртіктер микронасос сияқты әсер етеді.

ІІІ деңгей.

1 вариант

1. Қоректік заттар : ірімшік, жұмыртқа, көкөніс, ет.

Кенеулі заттар : ақуыз, май, көмірсу

2. а/ зондылау әдісі - резина түтікті қарын, 12 елі ішекке енгізу.

б/ эндоскопия - оптикалық прибор енгізу.

в/ рентгенография, УЗИ.

3. Лизоцим - сілекей безіндегі кездесетін залалсыздандыратын зат.

Гастрит – қарынның сілемейлі қабықшасының қабынуы.

Липаза - майды ыдырататын фермент.

2 вариант

1.Ас қорыту жолы: ауыз қуысы – жұтқыншақ - өңеш – қарын - аш ішек-

тоқ ішек - тік ішек

2.Ауыз қуысындағы ас ұсақталып, сілекейге шыланып, ас түйіршіктеріне айналады. Аздап көмірсулар ыдырай бастайды.

3. Зондылау - ас қорыту жолына резина түтікше енгізу.

Ақыл тіс – азу тістің соңғы жұбы, адамға 20-22 жасында шығады.

Цирроз - бауыр ауруы.

4. Қорытындылау.

5. Үй тапсырмасы: Зачетқа дайындалу. т.с. қайталау.
5 сабақ. Тақырыпты бекіту.

Топпен жұмыс. «Тамақтану мен ішек – қарын жолының проблемалары» тақырыбында конференция сабақ

Мақсаты : Тарау бойынша алған білімдерін қорытып бекіту.

Шарты : 1. Сынып 6 топқа бөлінеді (3-4 адамнан)

2. Алдын ала берілген тақырып бойынша оқушылар баяндама

жасайды.


3. Баяндау уақыты 7 минут

Берілген тақырыптар :

  1. Ас қорытуды зерттеудегі Павловтың әдісі

  2. Ас қорыту жүйесіне кері әсер ететін жағдайлар

  3. Бауыр - ағзаны құтқарушы

  4. Тамақтану гигиенасы (тәбет, диета, пайдалы тағам)

  5. Ішек – қарын аурулары және олардың алдын алу.

Топ жұмысын бағалау критерийі

  1. Қысқа - нақтылығы

  2. Қосымша әдебиет пайдалану

  3. Қызықты фактілер келтіру

Аудиториядағы оқушылар әр баяндама оқылып болысымен 1-2 сұрақ беруіне болады. Мұғалім өзі бағалайды.

Сұрақ берген оқушыларды да берілген сұрақтың құндылығына қарай бағаланады.



Қорытындылау. Үйге тапсырма § 44- §49 тірек-сызбаны жаттау.

Сынаққа дайындалу.

6 сабақ. Қорытынды бөлім.

Тест

І вариант

1. Ас қорыту жүйесінің қызметі қандай ?

а/ астың ұсақталуы ;

б/ ас қорыту жолмен астың жылжуы ;

в/ астың сіңірілуі / ақуыз, май, көмірсу /;

г/ барлығы

2. Пенсин қандай ортада активті ?

а/ нейтрал ; б/ қышқылдық ; в/ негіздік орта



3. Ас қорыту жолын дұрыстап жаз :

а/ қарын; б/ аш ішек; в/ тік ішек; г/ жұтқыншақ

д/ ауыз қуысы ; е/ өңеш; ж/ тоқ ішек

4. Адамда қанша тіс бар?

а/ 25 ; б/ 36 ; в/ 32.



5. Ас қорыту жүйесін тексеру әдістерінде оптикалық прибор енгізу қайсысында қолданылады?

а/ зондылау ; б/ эндоскопия; в/ УЗИ, г/ рентгенография



6.Сілекейдегі залалсыздандыратын зат:

а/ лизоцим; б/ тұз қышқылы; в/ пенсин; г/ мальтоза



7. Сөл бөлу орталығы - ----------------------------------орналасады:

8.----------------------------------------қан тазартатын өт бөлетін, глюкозаны гликогенге айналдыратын без:

9. Лимфа тамырлары арқылы қай зат сіңіріледі?

а/ май ; б/ ақуыз ; в/ көмірсу



  1. Қанға қай заттар сіңіріледі?

а/ май ғана; б/ ақуыз ғана; в/ көмірсу ғана; г/ ақуыз бен көмірсу

ІІ вариант

  1. Ас қай ас қорыту мүшесінде сіңіріледі ?

а/ қарын; б/ аш ішек ; в/ тоқ ішек

  1. Ас қорыту жүйесіне тән ауру :

а/ бауыр циррозы; б/ гастрит ; в/ кариес.

  1. Ас қорыту мүшелеріне тән жауапты таңда.

1. өңеш; 6. ең үлкен без;

2. аппендикс; 7. асты қарынға өткізеді;

3. қарын ; 8. қоректі зат сіңіріледі;

4. бауыр ; 9. қоректі зат қорытылады;

5. аш ішек 10. ішек таяқшасы мекен ету ортасы


  1. Дұрыс жауабын сәйкестендір .

1. өт бөлінеді ; 6. соқыр ішек;

2. ас қорыту аяқталады; 7. тік ішек;

3. тоқ ішектің бастамасы 8. 12 елі ішек;

4. сөл бөледі; 9. ұйқы безі ;

5. таға тәрізді мүше /П/ 10. тоқ ішек


  1. Ретімен жаз.

1. өңеш ; 5. жұтқыншақ;

2. қарын ; 6. тоқ ішек ;

3. ауыз қуысы; 7. тік ішек.


  1. Сілекейдің құрамында су --------------------------------------болады.

  2. Аш ішекте ----------------------------------------------сіңіріледі.

  3. Ұлтабар ұшында ас толық қорытылады.

а/ иә ; б/ жоқ.

  1. Бауыр өт бөлмейді.

а/ иә ; б/ жоқ

  1. Ауызда өзгеріске ұшырайды.

а/ көмірсу ; б/ ақуыз ; в/ май.
Тест жауаптары

І вариант

1 – г, 2-б, 3-д-г-е-а-б-ж-в, 4-б, 5-в, 6-а, 7- сопақша ми, 8- бауыр,

9 – а, 10-б-в.

ІІ вариант

1) -в, 2) -б, 3) -1-7, 2-10, 3-9, 4-6, 5-8, 4) 1-8, 2-7, 3-6, 4-9, 5-10,

5) 3-5-1-2-4-6-7. 6) фермент, лизоцим, 7) ақуыз,май, көмірсу,

8) а; 9) б; 10) а.


СЫНАҚ

1 – билет

1. Аш ішекте қандай заттар сіңіріледі.

2. «Бауыр - ағзаны құтқарушы» дегенді қалай түсінесіз.

2 - билет

1. Ұйқы безінің сөлінің қызметі.

2. Тістің құрылысы.

3 - билет

1. Астың қарында қорытылуы

2. Ас қорыту жолын ата.

4 - билет

1. Астың ауызда қорытылуында қандай өзгеріс болады.

2. Су мен минералды заттар қайда сіңіріледі.

5 - билет

1. Жүйке жүйесінің қарын сөліне әсері

2. Сілекейдің құрамы қандай

6 - билет

1. Ас қорыту жолын тексеру әдістері.

2. Ас қорыту бездерін ата

7 - билет

1. Қоректік және кенеулі заттарды ата.

2. Тістің күту гигиенасы

8 - билет

1. Тамақтану гигиенасы

2. Кенеулі заттардың ыдырауы.
Пайдалынатын әдебиеттер :


  1. Әлімқұлова Р. Р. Сәтмбеков Биология. Алматы « Атамұра» 2004 ж

  2. Биология және салауаттылық негізі №1. 2004 жыл. 36 бет.

  3. Куприй С.А. Учебные модули по курсу «Биология» Алматы 2002 ж

4. Петришина О.А.. Е.Н. Попова. Мектеп жасындағы балалар гигиенасы.

Алматы «Мектеп» 1984 ж.

5 Панфилова Л.А. Адам анатомиясы, физиологиясы және гигиенасы. Саратов «Лицей», 1997 ж

6. «Шаңырақ» - Алматы, ҚСЭ, 1990



7. Юсупова М.М.. Адам анатомиясының практикумы.





жүктеу 442,66 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау