Бастауыш сынып

37

Жылдық  баға  есебі  үшін  білім  алушының  бөлім/ортақ  тақырыптар 

бойынша  және  тоқсандық  жиынтық  бағалаудағы  жалпы  саны  есептеледі. 

Бұдан соң оқу жылындағы балдың пайыздық мазмұны (50%:50%) пайыздық 

арақатынаспен анықталады. 

Оқу  жылындағы  бөлім/ортақ  тақырыптар  бойынша  және  тоқсандық 

балдың  пайыздық  мазмұны  жинақталады,  балды  бағаға  ауыстыру  шәкілі 

арқылы ауыстырылады. 

37,6% + 42,5% = 80,1% 

Баға 

Балдардың пайыздық мазмұны

«1»

0

«2»

1%-20%

«3»

21%-50%

«4»

51%-80%

«5»

81%-100%

80,1 % балды бағаға ауыстыру шәкіліне сәйкес – бұл баға «4».

2-сыныптағы  «Математика»  пәні  бойынша  білім  алушының  жылдық 

бағасы – «4». 

38

ҚОРЫТЫНДЫ

Оқыту тек білім берудің төңірегінде ғана болмайды, ол оқушының жеке 

тұлға  ретінде  жан-жақты  дамуына  да  тікелей  қатысты  болады.  Оқытудың 

қаншалықты  табысты,  ойдағыдай  өтетіні,  сондай-ақ,  білім  алушылардың 

қандай  қиындықтарды  басынан  өткізетіндігі  туралы  ақпаратты  мектептің 

тиімді  бағалау  жүйесі  көрсетеді.  Сондықтан    жаңартылған  білім  беру 

мазмұнын енгізу кезінде критериалды бағалау жүйесі қолданылады. 

Бағалау барысында қарапайым субъективті сандық бағаларды тіркеуден 

сапалы, объективті бағалауға өту жоспарланған. Оқу нәтижелерін бағалау 

барысында  жаңа  формалар  енгізілмек:  балдарды  қоюды  қарастыратын 

жиынтық  бағалау  мен  кері  байланыс  беруді  қамтитын  қалыптастырушы 

бағалау.

Мұғалімдерге  көмек  ретінде  білім  алушылардың  оқу  жетістіктерін 

қалыптастырушы  және  жиынтық  бағалау  үдерістерін  жоспарлау, 

ұйымдастыру  мақсатында  практикалық  ұсыныстар  берілген.  Атап 

айтқанда,  бағалауды  өткізудегі  қолданылатын  әр  түрлі  бағалау  түрлері 

(қалыптастырушы және жиынтық), олардың формалары (топтық, жұптық, 

жеке), бағалау критерийлерін құрастыру, кері байланыс беру, баға қою және 

тағы да басқаларын қамтитын мысалдар жиынтығы. 

Осылайша,  бағалаудың  жаңа  құралдарын  енгізу  де  жоспарланған: 

критерийлер,  әр  түрлі  деңгейдегі  тапсырмалар,  дескрипторлар,  оқу 

жетістіктерінің  деңгейлері,  балдар,  баға,  т.б.  –  бұл  оқуда  және  бағалауда 

мұғалімдер мен оқушылардың мүмкіндіктерін кеңейтуге ықпалын тигізеді. 

39

ҰСЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 

Блум Б.С. (1956). Классификация учебных целей. Нью Йорк: Лонгман.

Блум Б.С., Кратволь Д. (1956). Таксономия целей обучения. Нью Йорк: 

Лонгман.

Блэк П., Уильям Д. (2009). Педагогические исследования: формативное 

оценивание. Британский научный журнал исследований №29. 

Вуд  Д.,  Брунер,  Дж.  С.,  Росс,  Г.  (1976).  Скаффолдинг,  тьюторство  и 

компьютерное  сопровождение  обучения.  Журнал  детской  психологии  и 

психиатрии, 17(2), 89-100.  

Выготский Л.С. (1978). Развитие высших психических функций. Москва: 

изд. АПН РСФСР.

Кембридж  университетінің  білім  беру  факультетімен  бірлесіп, 

Педагогикалық 

шеберлік 

орталығы 

құрастырған, 

Қазақстан 

Республикасындағы педагог қызметкерлердің біліктілігін арттыру курсының 

деңгейлік  бағдарламасының  глоссарийі:  оқу-әдістемелік  құрал  (2012). 

Астана: «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ Педагогикалық шеберлік 

орталығы. 

Зимняя  И.А.  (1973).  Психология  слушания  и  говорения.  Москва: 

Докторская диссертация. 

Логвина И., Рождественская Л. Инструменты формирующего оценивания 

в деятельности учителя-предметника. Пособие для учителя. – Нарва, 2012. 

– 48 с.

Оценивание учебных достижений учащихся. Методическое руководство/

Сост. Р. Х. Шакиров, А.А. Буркитова, О.И. Дудкина. – Б.: «Билим», 2012. – 

80 с.

ЭЫДҰ (2014). Ұлттық білім беру саясатына шолу. Қазақстандағы орта 

білім беру.

Пинская М.А. Формирующее оценивание: оценивание в классе: Учебное 

пособие. – М.: Логос, 2010. – 264 с.

Уигнис Г. и Тай Дж. (2011). Что такое «обратный дизайн»? 

Уильям Д. (2008). Изменяя практику в классе. Заметки из исследований 

Ширли Кларка, Дилана Уильяма и Национальной стратегии. 

Уильям Д. и Томсон М. (2007). 5 основных стратегий для формативного 

оценивания. 

Фишман  И.С.,  Голуб  Г.Б.  Формирующая  оценка  образовательных 

результатов  учащихся:  Методическое  пособие.  -  Самара:  Издательство 

«Учебная литература», 2007. - 244 с.

Шамова  Т.И.  (2007).  Современные  средства  оценивания  результатов 

обучения в школе. - Москва: Педагогическое общество России.

40

ҚОСЫМШАЛАР

1-қосымша

Білім алушылардың оқу жетістігін бағалау туралы мұғалімнің 

рефлексияға қатысты сұрақтары 

Сабаққа дейін (жоспарлау)

• Менің сабақ жоспарым оқу мақсаттарынан, нақты күтілетін нәтижелерден

тұрады.

• Мен білім алушылардың  қабілеті мен қажеттіліктерін анықтай аламын,

мұны қалай түсіндіруге болатыны туралы жоспарым бар.

Сабақта

• Менің  білім  алушыларым  сабақтың  оқу  мақсаттарын,  күтілетін

нәтижелерін біледі.

• Мен әуелі білім алушыларымның осы сабақтағы тақырып бойынша білім,

дағды, түсіну деңгейлерін анықтаймын.

• Тапсырмалар оқу мақсаттарына сәйкес келеді.

• Әр білім алушы өзі орындайтын тапсырмалардың бағалау критерийлерін,

одан не күтілетінін біледі.

• Мен  білім  алушылардың  тапсырманы  орындау  бойынша  нәтижелерін

сабақ барысында, келесі сабақты жоспарлау кезінде пайдаланамын.

• Мен білім алушылардың өз білімдеріне жауапкершілікпен қарауына, бір-

бірінен үйренуіне, нәтижелерін бағалай алуына мүмкіндік беремін.

• Ашық сұрақтар білім алушылардың түсінгенін үнемі тексеріп отыру үшін

қолданылады.

• Білім алушыларға сұраққа жауап беру кезінде ойлануға уақыт беріледі.

• Мен білімін, түсінгенін тексеру үшін қалыптастырушы бағалаудың түрлі

әдістерін қолданамын.

• Мен  білім  алушылардың  ілгерілеуін  мониторингілеу  үшін  бағалау

нәтижелерін тіркеп отырамын.

• Білім алушылардың өз жұмысын, өзінің ілгерілеуін бағалауға мүмкіндігі

бар.

• Бағалау нәтижелері білім алушылардың оқудағы олқылықтарын анықтау

үшін қолданылады.

• Мен өз білім алушыларымның жұмысына сындарлы (конструктивті) кері

байланыс  беремін.

Сабақтан соң

• Мен талдаймын:

 

□ оқу мақсатына жетті ме, жетсе қалай?

 

□ не орындалды, нені орындау керек еді?

 

□ не орындалмады?

 

□ келесі жолы басқаша қалай жасауға болады?

 

□ нені қайталау қажет?

 

□ жоспарланған шарадан басқа білім алушылар тағы нені үйренді?

 

□ білім алушылардың барлығы оқу мен бағалау үдерісіне жұмылдырылды 

ма?

41

2-қосымша

 

Б.Блум таксономиясы бойынша бағалау критерийлерін бөлу 

Оқу  мақсаттарына  жету  деңгейін  анықтау  үшін  бағалау  критерийлері 

құрастырылады,  ол  Б.Блумның  таксономиясы  арқылы  оқу  мақсаттарына 

сәйкес ойлау дағдыларының деңгейі бойынша жіктеледі. 

Блум  таксономиясын  1956  жылы  америкалық  психолог  Бенджамин 

Блум когнитивтік ортада педагогикалық оқу мақсаттарын болжайтын алты 

ойлау дағдылары: білу, түсіну, қолдану, талдау, жинақтау, бағалау арқылы 

топтастыруды ұсынды.

Белгілі  дағдыларды  нақты  анықтау  критериалды  бағалаудың  маңызды 

аспектісі  болып  табылады.  Ойлау  дағдыларының  деңгейлері  үш  топтың 

төңірегінде берілді: 

•  білу және түсіну;

•  қолдану;

•  жоғары деңгей дағдылары (талдау, жинақтау, бағалау). 

Бағаланатын дағдылар сипаттамасы

Ойлау 

дағдыларының 

топтары

Сипаты 

Етістіктер 

Білу және түсіну

Нақты деректерді, ақпараттар 

мен сипаттамаларды, есте сақтау 

немесе елестету, меңгерген 

материалды дұрыс жеткізу, болжау 

немесе ақпаратты жеткізу арқылы 

түсіну және түсіндірудегі баға 

қабілеттілігі. 

атайды, назар аударады, 

есте сақтайды, талқылайды, 

анықтайды, айтады, жазады, 

қайталайды, көрсетеді, 

хабарлайды. 

Қолдану 

Бір мәселені нақты жаңа жағдайда 

шешу үшін меңгерген материалды 

қолданудағы баға қабілеттілігі. 

Білімді қолданудың таныстыру 

әдісі тәжірибелік жұмыстар, 

эксперименттер, жоба жұмыстары, 

мәселені шешу және жаңа және/

немесе түрлі нәтижелер жасау 

болып  табылады.  

қолданады, санайды, өзгертеді, 

таңдайды, топтастырады, 

аяқтайды, қорытындылайды, 

таныстырады, табады,  жасайды, 

ықпал етеді, зерттейді,  

эксперимент жүргізеді, 

түсіндіреді, сахналайды, 

түрлендіреді, сәйкестендіреді, 

жоспарлайды, көрсетеді, шешеді, 

пайдаланады, құрайды, іске 

асырады. 

42

Талдау, жинақтау 

және бағалау

Баға қабілеттілігі: 

- ақпараттық материалдарды жеке 

бөліктерге бөлу, дәлелді анықтау 

жолымен түрлі пікірлер алу үшін 

ақпараттарды немесе себебін, 

тұжырымын меңгеру, жалпы 

ережелер үшін дәлелдер табу; 

- жаңа мәнмәтінде бөліктерді (идея, 

элементтер) біріктіру, қиыстыру, 

мысалы хабарлама (сөз сөйлеу, 

баяндама оқу), әрекет жоспары, 

қажет мәліметті реттейтін кесте; 

- осы немесе басқа материалдың 

маңызын бағалау (бекітілген көркем 

шығарма, зерттеу мәліметтері).   

талдайды, бағалайды, 

топтастырады, есептейді, 

қабылдайды, салыстырады, 

байланыстырады, қарсы 

қояды, сынайды, талқылайды, 

саралайды, ажыратады, бөледі, 

зерттейді, эксперимент жүргізеді, 

түсіндіреді, пікір білдіреді, 

сәйкестендіреді, тексереді.

топтастырады, жинақтайды, 

қосады, үйлестіреді, құрайды, 

құрады, құрастырады, 

жалпылайды, біріктіреді, 

саралайды, ұйымдастырады, 

жоспарлайды, ұсынады, 

орнатады, біріктіреді, аргумент 

келтіреді, негіздейді, келіседі, 

салыстырады.

дәлелдейді, таңдайды, 

салыстырады, қорытынды 

жасайды, сендіреді, негіздейді, 

түсіндіреді, өлшейді, болжайды, 

алдын алады, ұсынады, пікір 

білдіреді, саралайды, бөліп 

көрсетеді, қосады, қолдайды, 

тексереді, бағалайды, талдайды.

Бағалау критерийлерін құрастыру кезінде мұғалім әр ойлау дағдыларының 

деңгейін көрсететін етістіктерді қолдануына болады.

Математика  пәні  бойынша  бағалау  критерийлерін  құрастырудың 

үлгісі, 1-сынып

Оқу мақсаты

Бағалау критерийлері

Ойлау дағдыларының  

топтары

Білім алушы:

Жазықтықтағы фигураларды 

ажырату (үшбұрыш,  

дөңгелек, төртбұрыш, 

тікбұрыш)/кеңістіктегі  

фигуралар (куб, шар,  

цилиндр, конус, пирамида) 

және оларды қоршаған  

ортадағы заттармен  

сәйкестендіру

Жазықтықтағы фигураларды 

(үшбұрыш, дөңгелек,  

төртбұрыш, тікбұрыш)/

кеңістіктегі фигураларды (куб, 

шар, цилиндр, конус, пирамида) 

анықтайды және атайды.

Білу және түсіну

Жазықтықтағы және 

кеңістіктегі фигураларды 

ажыратады.

Фигураларды қоршаған 

ортадағы заттармен  

сәйкестендіреді.

Қолдану

43

*Ескертпе: дөңгел

ектердің саны бір оқу мақсаты бо

йынша өткізілге

н сабақ санына сәйкес кел

еді

№

Білім 

алушының аты-жөні

Оқу мақсаттары

Қо

сымша пікірл

ер

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

3-қо

сымша

Қалыптастырушы бағалау нәтижесі бо

йынша бақылау парағы

Мұғалім ______________________   Кезең ______________________________   мақсатқа қол жеткізілді  Сынып  _______________________  Бөлім атауы ________________________  мақсатқа қол жеткізілмеді Сабақ саны  ___________________  Бөлімше  ___________________________ 

44

 4-қо

сымша

«Бекітілді»

_________________________________ _________________________________ 

Жиынтық бағалауд

ы өткізу жо

спары 

20_____ - 20______ оқу жылы

Пән_____________________________                                                                      Сынып________________________

Тоқ

сан

Тоқ

сан

дағ

ы а

пта

лар 

сан

ы

Ж

иы

нт

ы

қ б

ағ

ал

ау 

рә

сі

м

де

рі

ні

ң а

та

уы 

(б

өл

ім б

ой

ы

нш

а ж

иы

нт

ы

қ 

ба

ға

ла

уд

ы

ң 

та

қы

ры

пт

ары

)

апта

Ба

ға

ла

уды ө

тк

із

у 

ф

ор

м

асы

Ж

иы

нт

ы

қ б

ағ

ал

ау 

рә

сі

м

де

рі

н о

ры

нд

ау 

ұз

ақ

ты

ғы

Ме

рз

ім

і

Ес

кер

ту

құр

аст

ыру

сар

апт

ам

а жа

сау

бас

ып 

шы

ғар

у

45

5-қосымша

Бөлім/ортақ тақырыптар бойынша жиынтық бағалаудың 

қорытындысы  

туралы ата-аналарға арналған  ақпарат (рубрикалар)

Білім алушының

аты-жөні

Пән

Сынып 

Тоқсан ____

Бөлім/ортақ тақырыптар бойынша жиынтық бағалау «________________________»

Бағалау 

критерийлері

Оқу жетістігінің деңгейі

Төмен

Орта

Жоғары

(бағалау 

критерийлерінің 

тұжырымдамасы)

(бағалау критерий

лері бойынша білім 

алушылардың оқу 

жетістігінің төмен 

деңгейінің сипаты)

(бағалау критерийлері 

бойынша білім 

алушылардың оқу 

жетістігінің орта 

деңгейінің сипаты)

(бағалау критерийлері 

бойынша білім 

алушылардың оқу 

жетістігінің жоғары 

деңгейінің сипаты)

(бағалау 

критерийлерінің 

тұжырымдамасы)

(бағалау 

критерийлері 

бойынша білім 

алушылардың оқу 

жетістігінің төмен 

деңгейінің сипаты)

(бағалау критерийлері 

бойынша білім 

алушылардың оқу 

жетістігінің орта 

деңгейінің сипаты)

(бағалау критерийлері 

бойынша білім 

алушылардың оқу 

жетістігінің жоғары 

деңгейінің сипаты)

Мұғалімнің 

қосымша пікірлері:

(мұғалімнің пікірі)

Мұғалімнің аты-жөні _________________________________

Қолы_______________

 

Күні_____________

46

6-қосымша

Тоқсандық жиынтық бағалауды өткізу бойынша мұғалімдерге 

арналған нұсқау 

Білім  алушылар  орындарына  жайғасып,  тоқсандық  жиынтық  бағалау 

жұмысын орындауға дайын болған кезде мұғалім төмендегілерді орындауы 

қажет:

•  Тапсырманы білім алушы отырған партаның үстіне бетін төмен қаратып 

қояды, бетті аударып қарамауын өтінеді.  

•  Білім алушыларға бағалауды өткізу ережелерін сақтау қажеттігі туралы 

түсіндіру жұмыстарын жүргізеді.  

•  Бағалауды  өткізу  кезінде  білім  алушылардың  бір-бірімен  сөйлесуіне, 

көмек сұрауына, біреуге көмектесуіне болмайтыны туралы ескертіледі.  

•  Білім алушылардың тапсырманы орындауға қажетті құралдарының бар 

екеніне көз жеткізеді. 

•  Білім  алушылардан  тапсырма  парағының  бетін  аударып,  өзі  туралы 

мәліметті толтыруын сұрайды: білім алушының тегі, аты және сыныбы 

(мектебі). 

•  Алғашқы беттегі нұсқауды дауыстап оқып, жұмысты орындауға берілген 

уақытты хабарлайды. Бағалау жүргізіліп жатқан кезде білім алушылардың 

бір-бірімен сөйлеспеу керектігін ескертеді. 

•  Білім алушылардың нұсқауды түсінгеніне көз жеткізеді, сұрақ туындаған 

жағдайда жиынтық бағалау жұмысы басталмас бұрын жауап береді. 

•  Тақтаға басталу және аяқталу уақытын жазады, білім алушылар хабардар 

болу үшін қосымша дауыстап айтады.  

•  Бағалау  жүріп  жатқан  кезде  білім  алушылардың  жұмысты  өз  бетінше 

орындап  жатқанына  көз  жеткізеді.  Олар  бір-бірімен  сөйлеспеуі  қажет, 

бір-бірінен көшіруіне болмайды.  

•  Білім  алушылардың  тапсырманы  орындау  кезінде  көмек  болатын 

қосымша құралдарды қолданбағанына көз жеткізеді, мысалы, сөздіктер 

немесе  калькуляторлар  (егер  аталған  заттар  тоқсандық  жиынтық 

бағалаудың спецификациясында қарастырылмаған болса). 

•  Білім алушыларға «Математика», «Жаратылыстану» сияқты пәндерден 

шешу жолдарын көрсетіп, содан соң ғана жауап жазу бағанына тек нақты 

жауапты жазу қажеттігін түсіндіреді. 

•  Бағалау өтіп жатқан кезде мұғалім нұсқауға немесе жұмысты орындау 

уақытына қатысты сұрақтарға жауап береді. Мұғалім білім алушылардың 

жазуына, сұрақты өзгертіп айтуға көмектесуіне немесе ақпарат беруіне 

болмайды.  

47

•  Білім  алушылардың  келген,  келмегенін  белгілеп  алу  қажет.  Білім 

алушылардың жас ерекшелігіне қарай анықталған уақыт аралығы, яғни 

жұмысты орындауға неше уақыт қалғаны туралы ақпарат беру маңызды. 

Бағалау жұмысын аяқтауға 5 минут қалғанын білім алушыларға әрқашан 

ескертіп отыру қажет.  

•  Егер  кейбір  білім  алушылар  жиынтық  бағалау  жұмысын  белгіленген 

уақыттан бұрын орындайтын болса, өз жауаптарын қайта қарап шығуын 

өтінеді.  Жиынтық  бағалау  жұмысын  орындау  уақыты  аяқталған  соң 

білім  алушылардан  жұмысты  орындауды  тоқтатуын  және  қалам/

қарындаштарын  үстел  үстіне  қоюын  өтінеді.  Барлық  жұмыс  жиналып 

біткенше білім алушылардың бір-бірімен сөйлеспеуі және тыныш отыруы 

өте маңызды.  

48

«Педагогикалық шеберлік орталығы» ЖМ типографиясында басылды. 

010000, Астана қ., №31 көше, 37а үй. 

e-mail: info@cpm.kz.