317
қауіпті тармақтарының кілегей қабатының ісінуі және созылмалы қою қақырықтын
шамадан тыс бӛлінуімен байланысты болатын аллергиялық ауру.
Демікпенің негізінде – организмнің, ҽртҥрлі аллергендермен сенсибилизациялану
нҽтижесінде дамитын, аллергиялық активтілігі жатады. Аллергиялық реакциялардың
негізінде – антиген-антидене
конфликтісі жатады, бҧл конфликт «шокты» немесе
«кҥйреген» мҥшедегі клеткаларда жҥреді.
Демікпенің себебі болып,
ішкі (эндогенді)
және
сыртқы (экзогенді)
түрткілерге
(аллергендер) болып есептеледі.
Аллергендерді келесі топтарға бҿлуге болады:
1. Жҧқпалы емес аллергендер (шаң, тозаң. ҿнеркҽсіптік, дҽрі-дҽрмек, кене, жҽндіктер, ҥй
жануарлары аллергендері).
2. Жҧқпалы аллергендер (вирустар, бактериялар, саңырауқҧлақтар, ашытқы жҽне т.б.)
3. Механикалық жҽне химиялық аллергендер (метал, ағаш ҧнтағы, кірпіш тозаңы, мақта
тозаңы, қышқылдар буы т.б.)
4. Физикалық, ауа-райының ҿзгеруі (ауаның қызуы мен ылғалдығының ҿзгеруі,
барометриялық қысымның, жердің магнит ҿрісінің жҽне т.б. ҿзгеруі).
5. Жҥйке іс-ҽрекетіне қапыл қатты ҽсер ету, кҥйзеліс (стресті) жағдайлар.
Жҧқпалы емес аллергендердің ішінде ҥй шаң-тозаңдарының маңызы ҥлкен.
Жасқа
дейінгі балалар ҥшін тамақ аллергендердің маңызы зор болып есептелінеді. Кҿбіне
бірнеше аллергендердің қосылуы байқалып отырады (поливалентті сенсибилизация).
Жҧқпалы аллергендердін арасында бактериальды аллергияға кҿп кҿңіл бҿлінеді. Кҿбіне
стафилакокқа, протейге жҽне ішек таяқшасының аллергеніне аса сезімтал, кҿп валентті
бактериальды аллергия кездесіп отырады. Демікпенің даму барысында қайталап соққан
жедел респираторлы аурудың, тыныс жолының қайталап қабынуларының маңызы зор.
Балалар демікпесінің дамуында ҿкпе тінінің антигендеріне, ҽсіресе, бронх бҧтағының
кілегей қабаты мен бронхтардың жҧмсақ еттерінің антигендеріне организмнің
сенсибилизациялануынан пайда болатын аутоиммунды механизмдердің
маңызы ерекше
болып саналады. Бҧл жағдайда бронх-ҿкпе аппаратына, ҿкпе тіндеріне жайғасып алатын
микроорганизмдердегі жалпы антиген детерминанттарының болуының маңызы бҿлек
(А.Ф. Адо). Сонымен қатар, вирусты инфекциялардың ықпалынан, бронхтарда ткандік
аутоантигендердің пайда болуы (Л.Е. Лезовская жҽне т.б.), Т-лимфоциттердің – супрес-
сорлардың функциялық жарамсыздығының дамуымен жҥретін, организмнің иммунды
жҥйесін, Т-лимфоциттерінің, реттеу қызметінің бҧзылуының маңызы бар (Р.В. Петров).
Сенсибилизация
факторларынан басқа, аллергиялық реакцияларға, тҧқым
қуалаушылық бейімділікте ҥлкен ҽсер етіп отырады. Тыныс жолының ткандерінің
тосқауылдық қызметінің тҧқым қуалаушылықтан пайда болған жетіспеушіліктің аллер-
гиялық антиденелердің жинақталуына организмнің аса жоғары қабілеттілігі, бронх-ҿкпе
аппаратының аллергиялық қабыну медиаторларына жоғары сезімталды болуы, эндо-
катехоламиндерге ß
2
-адренорецепторларының сезімталдығының тҿмендеуі де ҽсер етеді.
Екінші сатысында гистаминнен басқа да биологиялық
активті субстанциялардың,
атап айтқанда – серотонин, гепарин, ацетилхолин, брадикинин, баяу ҽсер ететін зат –
анафилаксиндер тҥзіледі. «Мес» клеткалардан бҧл медиаторлардың ҿте кҿп бҿлінуі жедел
типті аллергиялық реакцияның нҽтижесі болып есептелінеді, ол аллергендердің (ҥй шаңы,
жануарлар жҥнінің тозаңы т.б.) кҿп мҿлшерде бҿлінетін реагинмен ҽсерлесуінен пайда
болады. Аллергиялық реакциялардың іске асылуы циклді нуклеотидтер жҥйесіне
байланысты, ß
2
-адренергиялық жҥйенің бҧзылуынан кҿп бҿліне бастайды. Демікпе
кезіндегі ß
2
-адренорецепторлардың жарамсыздығы генетикалық
детерминирленген деп
есептейді. ß
2
-адренорецепторлардың
материальдық субстраты болып саналатын
клеткалық мембрана ферменті ß
2
-адренилциклазаның
белсенділігінің тҿмендеп,
антиспастикалық ҽсерінің іске асуына бағытталған реакциялар тізбегіне қатысатын клетка
ішіндегі циклдік АМФ жеткіліксіздігі пайда болады.
318
Артюс феномені бойынша жҥретін гиперсезімталды реакцияның ҥшінші тҥрі –
иммунды конфликтіге қатысатын IgЕ-ге жататын антиген-антидене преципитиндерімен
сипатталады. Иммунды кешендер ҿкпе тамырларының қабырғаларына бекітіліп, оларды
зақымдай бастайды да, ҿкпе васкулиті дамиды.
Аллергиялық реакцияның тҿртінші тҥрі баяу типті реакцияға жатады да, Т-
лимфоциттердің қатысуымен жҥреді, реакция негізінен бактериальды аллергияларда
байқалады.
БА-мен
ауыратын балаларда, вирустарға сенсибилизация сау балаларға қарағанда,
жоғары. Бҧл жерде грипптің вирустарын, парагрипптерді, адено- жҽне РС- вирустарды
атап айтқан жҿн. Жоғары тыныс жолдарында созылмалы инфекцияның болуы БА-ның
дамуында вирустардың арнайы маңызын артыра тҥседі.
Химиялық заттар (ксенобиотиктер) ҿздері тікелей аллерген
болып келеді немесе
организм белоктарына адсорбцияланғаннан кейін осындай қасиеттері пайда болады
(гаптендер).
Пассивті немесе белсенді шылым шегу, сыртқы ортаның поллютанттарының (кҥкір-
ттің тотықтары, озон, азот тотығы, автокҿліктер шығаратын газдар, нитраттар, сульфит-
тер) жҽне тҧратын мекендердегі поллютанттардың (азот тотығы, кҿміртегінің тотығы мен
қос тотығы, формальдегид) мҿлшеріні БА-ның дамуында алатын орындары ерекше.
Тамақ-тағамдардан – кҿбіне балық, жҧмыртқа, ет, шоколад, апельсин, мандариндер
жҽне олардың иісі аллерген болып табылады. Тҧрмыстық шаң, ҿсімдік, ҽсіресе гҥлдердің
тозаңдары да, аллергенге жатады.
Достарыңызбен бөлісу: 
