216
«Сиқырлы сөздер» ойыны
Тәрбиеші кез-келген өтінішті айтады, ал оқушы оны әдепті түрде айтуы керек.
Мысалы: Айнаш, дәптерді бер. «Айнаш, өтінемін дәптерді берші »
Дамыту ойындары –баланың танымдық және ерік-эмоциялар сферасын
дамытуға бағытталған іс-әрекет.
Дамыту ойындардың маңыздылығы оқушылардың ынта- ьқыласын есепке ала
отырып, оқуды қызықты етіп, білім, білік, дағдыны қалыптастыру. Дамыту ойындарға
қойылатын бipiншi талап -оқушының танымдық әрекетін, қызығушылығын дамыту.
Танымдық ойындардың да түрлері көп. Мысалы, сөз жүмбақ, сөз тізбек,
кроссворд, викторина, психологиялық жаттығулар, логикалық есептер, тренинг, тест,
т.б. Танымдық ойындар жас ерекшеліктеріне қарай күрделене түседі. Адам
бойындағы қызығушылығын, қабілеттерін арттыруға, білімін шыңдауда танымдық
ойындардың алар орны ерекше.Адамның танымы биіктеген сайын, дүниеге көзқарасы
да кеңейе түседі.
Саусақ ойыны -ұрпақтан ұрпаққа жалғасын тауып келе жатқан, әрі үлкен мәні
бар мәдени шығармашылық. Саусақ ойынын ойнай отырып, балалар қоршаған
ортадағы заттар мен құбылыстарды, жан- жануарларды, құстарды, ағаштарды т.б
көптеген бейнелерді бейнелей алады.
Ал тіл кемістігі кездесетін балалардың жалпы қимылдары, соның ішінде бұлшық
етінің қимылдары жеткілікті деңгейде дамымайды.
Сөйлеу тілі мүшелері әрекетінің қозғалуларының дамуы қол саусақтарының нәзік
қимылдарының дамуымен тығыз байланыста болғандықтан, бала қолының ептілігін
толық жетілдіру, түзету — тәрбие жұмысын жүйелі жүргізуді қалайды.
Ұлттық ойындар – ата-бабамыздан бізге жеткен мұра сияқты өткен күн мен
бүгінгіні байланыстыратын баға жетпес байлығымыз, асыл қазынамыз, өнеріміз.
Сондықтан оны үйренудің, күнделікті өмірде пайдаланудың пайдасы орасан зор. Ойын
баланың алдынан өмірдің есігін ашып, оның шығармашылық қабілетін оятып, бүкіл
өмірімен жалғаса береді. Ойын сан ғасырлар өтсе де адамзат баласына ақыл-ой
жетекшісі, денсаулық кепілі, өмір тынысы болып қала береді.
Дидактикалық ойынның негізгі мақсаты баланы қызықтыра отырып, жаңа
сабақты немесе өткен материалды берік меңгерту болып табылады. Дидактикалық
ойындар барысында балалардың есте сақтау, көру, сезіну, қабылдау, ойлау, сөйлеу
процестері дамып, заттарды пішініне, көлеміне қарай іріктеуге әр түрлі қимылдарды
орындауға үйренеді. Оқушылардың қызығушылықтарын туғызатын, ойын әрекетінің
ең негізгі түрінің бірі-дидактикалық ойындар .
Оқыту
тәжірибесінде
дидактикалық
ойындардың
бірнеше
түрі
қалыптасқан.Атап айтқанда,
түзете-дамыта оқыту сыныптарда төмендегі ойын
түрлері жиі пайданылады.»Қай әріпті жоғалттым», «Қай буынды жоғалттым», «Бос
торкөзді толтыр», «Қызықты торкөз», «Сөйлем қуаласпақ», «Тыныс белгісін тап»,
«Екі-екіден жұпта», «Кім тапқыр», «Сөз ойла-тез ойла», «Ойлан,тап», «Кім
шапшаң?», «Қай дыбыстан басталады», «Қағып алып, жауабын айт», «Сиқырлы
сандық».
217
Сюжеттік-рөлдік ойын - бұл өмірлік жағдайлардың белгілі бір мінез-құлық
немесе эмоционалдық жақтарын меңгеру ниетінде алдын-ала бөлінген рөлдер арқылы
қатысушы топтардың сахналап ойнауы.
Рөлдік ойындар шағын топтарда (3-5 қатысушы) жүргізіледі. Қатысушылар
карточка арқылы (тақтада, қағаз парақтарда және т.б.) тапсырма алады, рөлдерді
бөледі, жағдайды ойнайды және барлық топқа ұсынады (көрсетеді). Оқытушы
балалардың мінез-құлқын ескере отырып рөлді өздері бөледі.
Түзете-дамыта оқыту сыныптарында сергіту ойындарын өткізудің маңызы зор.
Олар -оқушылардың шаршамауына,демалуына әсер етеді.
Ойын-оқушылардың оқуға деген ынтасын арттыратын құрал.Оларды
жалықтырмай әр түрлі ойын ұйымдастыру арқылы мен сабақты қызықты өткізуге
тырысамын.
Мұғалім оқушыларға түзете оқу-тәрбие үрдісінде түрлі ойындарды пайдаланып,
олардың танымдық белсенділігін арттыратындай тапсырмалар беріп отырса, онда
оқушылардың оқуға деген ынтасы артып, танымдық үрдістері мен психологиялық
қасиетттерін дамытып, психикалық дамуы тежелген балаларды өз жасындағы
балалардың даму деңгейiне жеткiзуге болады.
Ойнай отырып баланың тілін дамыту жобаның жоспарлануының тиімділігі
«Ойын – бұл баланың рухани дүниесіне оны қоршаған ортасы туралы
ұғымдардың және түсініктердің жандандыратын ағыны енетін үлкен жарық терезе
сияқты», деп Сухомлинский В.А. жазған болатын. Қазіргі заманда мектепке дейінгі
білім беру жүйесінің жағдайы жаңаруда және дамуда. Жаңа Мемлекеттік стандарт
мектепке дейінгі білім беру қызметінің негізі болып базистік оқу жоспары
анықтайтынын педагогтың іс-әрекеті емес, бала - педагогикалық процестің субъекті
ретінде болатынын көрсетеді. Біртіндеп қиындап отырған ойын іс-әрекетінің
міндеттері балаға алға жүруді, өз шығармашылық қасиеттерін дамытып, өздігінен
жетілуге мүмкіндік береді. Ал ойын - сауық, демалыс ретінде бола тұрып, оқытуға,
шығармашылыққа, адам қарым-қатынастарының өмірдің әр-түрлі салаларында
көрінудің, оларды модельдеуіне айналуға мүмкін. Еркін сюжетті-рөлді ойын —
мектепке дейінгі жастағы балалар үшін ең қызықты іс-әрекет. Оның тартымдылығы —
ойнай отырып, бала субъективті еркіндікті сезінеді, тәжірибелік туынды іс-әрекеттегі
қарсылықтарға тап болып, қиынға түсетіндердің барлығы — заттардың, әрекеттер
және қарым-қатынастардың оған тәуелді екенін сезінеді. Сонымен қатар,
педагогикалық әдебиетте балабақшадағы балалардың ойын іс-әрекеті тиісті деңгейіне
жете алмайтыны туралы мәселе бірнеше рет көтерілген болатын. Ойын — кез келген
әрекет
сияқты бей-берекет
пайда
болмайды
—
ересектер
тарапынан
қалыптастырылады. Балалар ойнай алу үшін олардың саналарында эпизод-
әрекеттердің жиынтығы тұрақталу тиіс. Балалар қандай әрекеттерді орындау керек
екенін білулері қажет және меңгерген білімдерінен тек осындай лайық сәттерді таңдай
біліп, оларды қиялдан құрылған жаңа сәттер ойлап таба білулері тиіс. Сондықтан
тәрбиешінің бала ойынын ұйымдастыру технологиясын меңгеру мәселесі айрықша
өзекті болып отыр. Осы әдістемелік нұсқауларда сюжетті ойынды ұйымдастырудың
жаңа әдісі — модельдеу арқылы ұсынылып отыр. Әзірленген модельге сүйене отырып,
тәрбиеші балаларға алдағы уақытта бақылаған оқиғалардың эпизодтарын,
