140
азаматтық әсемдігі адамдарды қоғамдық тәртіп және құқықтық әрекеттерін орындауға
жетелейді.
Баланың эстетикалық көзқарасын тәрбиелеу, әсемділік қасиеттері бар әртүрлі
өмірдегі қатынастар мен әсерлер ықпалымен жүзеге асырылады. Кіші мектеп
жасындағы балалардың эстетикалық көзқарасы үздіксіз дамиды. Оған себеп болатын
нәрсе ‒ оқу, қоғамдық және тұрмыстық еңбектің жаңа жүйе деңгейіне көтерліуі.
Эстетикалық көзқарасты тәрбиелеудің негізгі құралы ‒ өнер. Ол шындықты
көркем, сезімді қабылданылатын бейнелер арқылы бере отырып және осылар арқылы
адам сезімі мен санасына әсер етіп, оның өмірлік көзқарасын қалыптастыруға жәрдем
етеді. Педагогикада эстетикалық көзқарасты тәрбиелеу тәрбиенің басқа салаларымен
тығыз байланыста қаралады. Балалардың ақыл-ой тәрбиесін, зерттелген құбылыстар
әсемдігін ашпай жүзеге асыру мүмкін емес. Еңбекке тәрбиелеу ‒ адамдардағы
әсемдікті, еңбек мазмұны мен үрдісін танымай саналы тәртіп пен мінез құлықты
тәрбиелеу мүмкін емес. Сондай-ақ, әсемдікке көзқарасты тәрбиелеуді өмірден,
белсенді іс-әрекеттен және мұраттарға жету жолындағы күрестен оқшау қарауға
болмайды. Мектеп баланы әсемдікті өмірден, адамдар қылықтарынан, еңбек іс-
әрекетінен, еңбек нәтижесінен көруді және ләззат алуды үйреніп қана қоймайды,
күнделікті өмірде осы әсемдікті жасау ынтасы мен талпынысын тәрбиелейді.
Сонымен эстетикалық тәрбие ‒ табиғаттағы, өнердегі, еңбектегі, өмірдегі ең
жақсыны қабылдау, одан ләззат алу. Эстетикалық тәрбие адамды дүниедегі әдемілік
атаулыны бағалай білуге үйретеді. Өнер шығармаларын тануға, қастерлеуге баулиды.
Эстетикалық тәрбиенің өзіне тән міндеттері бар. Олардың бірі ‒ эстетикалық
сезімді және эстетикалық қабылдауды тәрбиелеу. Өмірдегі, өнердегі әдемілікті сезу
және көру адамдарда әртүрлі болады. Біреулер әдемілікке үңіле қарап, оның сырын
білуге тырысады, ал, кейбіреулер оған онша мән бермейді, қалай болса солай қарап,
жанынан өте шығады, әдемілікті сезу үшін, оны түсіну үшін ең алдымен бейнелеу
өнері, музыка және ән саласы бойынша әрбір адамда түсінік, білім болуы қажет. Білім
адамды әдеміліктің обьективтік критерилерімен қаруландырады. Білімді адам
сұлулықты бағалай біледі, түсінеді. Айналадағы дүниеге сезімталдық, эстетикалық
қабылдау қырағылығы, ықыластылық, қамқорлық баланың эстетикалық дамуының
негізі болады.
Эстетикалық ұғымды, пайымдауды, баға беруді қалыптастыру ‒ эстетикалық
тәрбиенің тағы да бір міндеті. Әдемілікті сүю, оған түсіну үшін балаға негізінен
көмектесетін білім. Сондықтан бала бейнелеу өнері саласындағы ырғақ, үндестік,
музыка мен әндегі дыбыстарды және өнер әдістері туралы білімді игеруі қажет.
Осыған байланысты ол эстетикалық терең түсінуге тырысады, пайымдай және бағалай
алады.
Көркемдікке және сұлулыққа баға беру үшін эстетикалық танымның маңызы өте
зор. Эстетикалық таным ‒ бұл өмірдегі, еңбектегі және табиғаттағы сыртқы әдемілік
пен нағыз сұлулықтың аражігін ажырата білу, өнер шығармаларына жоғары талап қою.
Қазіргі жағдайда біздің қоғамдық өміріміздегі қажетті мәселелердің бірі баланың
эстетикалық белсенділігін тәрбиелеу. Ол әдемілікті сезіп және оның заңдарын түсініп
қана қоймай, осы заңдар бойынша өзін қоршаған айналаға өзгеріс жасауы қажет.
Өмірге кіріккен эстетика (еңбек, табиғат эстетикасы, адамдар қатынасы және жай-
141
жағдай эстетикасы) адамды сүйсіндіреді. Адам белсенді түрде өмірдегі әдемілікке,
көркемдікке өз үлесін қосып, оны көріксіздіктен, ұсқынсыздықтан қорғауы қажет.
Балаларды эстетикалық белсенділікке тәрбиелей отырып, оларды өздігінен
ілтипатты оқырман, қайырымды көрермен, сезімтал тындаушы болуға баулу керек.
Балалар әдебиетті оқуға, кинофильмді, теледидарды, спектакльді көруге, музыканы
тындауға өте ынталы болады. Әртүрлі әдеби, музыкалық шығармалардағы іс-әрекеттің
оқиға желісін дұрыс түсіну үшін балаларды көп ізденуге үйрету, бағыт беру
ұстаздардың басты міндеті.
Эстетикалық тәрбиенің маңызы міндеті ‒ өнер және әдебиет салаларында
балалардың қабілетін, ынтасын және бейімділігін дамыту. Осыған орай, мектепте
оқушылардың ықтимал мүмкіндіктерін және қабілетін барынша анықтау керек.
Балалабақшадағы балалардың эстетикалық түсініктері, олардың еңбекке әсемдік
тұрғысынан қатынасы, өзіндік белсенді іс-әрекетімен байланысты екенін көрсетеді.
Мәселен өзі шешу мүмкіндігі болғанда ғана оның әрі мінез-құлықты, әрі әсемдік көңіл-
күйі жай табады.
Балалардың оқу еңбегіне талғампаздық көзқарасын дамыту, білімдегі оқудың
қозғаушы күші, дем берушісі ретінде пайдалану үшін балалардың өзіндік белсенді іс-
әрекетін ұйымдастыру, көркемдік ләззат және құлықтық әсер алуды қамтамасыз ететін
еңбектің нәтижесіне жетуіне көмектесу қажет.
Эстетикалық тәрбиесіз адам өмір сүре алмайды. Эстетикалық тәрбие балаға тек
мектепте ғана емес, үйде, қоғамда, сабақтан тыс жұмыста, көшеде жүрсе де керек. Сол
үшін біз мұғалімдер әрқашан көптеген педагогтармен пікір алмасып белгілі бір тиімді
әдіске сүйене отырып жұмыс жүргізуіміз керек. Сонда ғана біз ойы кең, талғамы биік,
ынтасы зор, қызығушылық қабілеті мол болашақ Қазақстан Республикасының
эстетикалық тәрбиесі бар өскелең ұрпақ тәрбиелейміз.
Әдебиеттер:
1.
Алмаханова Х. Жас өспірімдерге эстетикалық тәрбие. Әдітемелік нұсқау. –
Алматы, 1990.
2.
Ұзақбаева С.А. Балаларға эстетикалық тәрбие берудегі халық дәстүрі. ‒ Алматы,
1990.
3.
Ұзақбаева С.А. Эстетикалықтәрбие негіздері.13 Дәріс. ‒ Алматы, 1991.
4.
В.Сухомлинский. Балаға жүрек жылуы. - Алматы, 1976
5.
Р.Қоянбаев. Тәрбие теориясы. - Алматы, 1990.
ОЙЫН - МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ТІЛІН ДАМЫТУДЫҢ
БАСТЫ ҚҰРАЛЫ
Аманбекова С.Г., Кәрімқызы Н.
Қарағанды қаласы «№2 «Батыр» санаторлық балабақшасы»КМҚК
«Ойын баланың алдынан өмір есігін ашып,
оның шығармашылық қабілетін дамытады,
