«Моноқалаларды дамыту бағдарламасының»

Жаңаөзен қаласы үшін 2014 жылы 1425,8 млн. теңге, оның ішінде республикалық бюджеттен – 1290,8 млн. теңге, жергілікті бюджеттен – 134,9 млн. теңге (оның ішінде, 104,0 млн. теңге «Өзенмұнайгаз» АҚ қаражаты) бөлінді.

«Маңғыстау облысының Жаңаөзен қаласын әлеуметтік-экономикалық дамытудың 2012-2020 жылдарға арналған Кешенді жоспарын бекіту туралы» ҚР Үкіметінің 2011 жылғы 11 қарашадағы №1321 қаулысына өзгерістер енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 16 қазандағы №1314 қаулысымен Жаңаөзен қаласын әлеуметтік-экономикалық дамытудың 2012-2020 жылдарға арналған өзектендірілген Кешенді жоспары бекітілді.

Жоспар аясындағы іс-шараларды іске асыруға 2012 жылы 14,9 млрд. теңге, оның ішінде республикалық бюджеттен 7,9 млрд. теңге жергілікті бюджеттен 2,5 млрд.теңге және өзге де қаражат көздерінен 4,5 млрд. теңге бағытталды. Әлеуметтік маңызы бар мына объектілердің: 200 пәтерлік коммуналдық екі тұрғын үйдің; Қызылсай және Теңге ауылдарындағы дәрігерлік амбулаториялардың; «Бостандық» шағын ауданындағы 320 орындық балабақшаның; Қызылсай және Теңге ауылдарындағы мәдениет үйлерінің; «Шаңырақ» шағын ауданындағы жедел басқару орталығының құрылыстары аяқталып, пайдалануға берілді.

Инженерлік инфрақұрылымды дамыту мақсатында, «Рахат-2» шағын ауданын сумен жабдықтау жүйесін (2-3 кезек); Жаңаөзен қаласына іргелес жатқан елді мекендердің аяқталмаған учаскелеріің инженерлік желілерін (газбен, сумен жабдықтау); қалалық суару жүйесіне айдау үшін сорғы станциясынан келген кәріздік тазартылған суды сақтау үшін ТБР-5000м3 салу; Жаңаөзен қаласының және Теңге, Қызылсай ауылдарының жұмыс жасап тұрған сумен жабдықтау және газбен жабдықтау желілерін ауыстыру; жылу желілерін қайта құрылымдау және кеңейту жобалары іске асырылды.

Жаңаөзен қаласында 5 спорттық және 5 ойнайтын аулалық алаңқай салынып, 2 мектеп ауласы жайластырылды. 3000 орындық орталық стадионға күрделі жөндеу жүргізілді.

Қалаішілік жолдарды салу және күрделі жөндеу (9,2 км), «Ақсу» шағын ауданындағы «Адайдың алпыс батыры» аллеясын, Бейбітшілік және Достық көшелерін, «Самал» шағын ауданының Маңғыстау, Қашаған, Сарбөпеев, және 17 маусым көшелерін және Қ. Сәтпаев көшесін абаттандыру бойынша жұмыстар аяқталды. 72 көпқабатты тұрғын үйдің алды сырланды. 16 объект 2013 жылға өтпелі болып табылады, тағы да 8 объектінің құрылысы басталмақ.

Кешенді жоспарды іске асыруға 2014 жылы 9,8 млрд. теңге жалпы сомасында, оның ішінде республикалық бюдждеттен – 5,9 млрд. теңге, жергілікті бюджеттен – 2,5 млрд. теңге, өзге қаражат көздерінен – 1,3 млрд. теңге бөлінді.

Жоспар аясында қатты-тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу, жою және көму комбинатының құрылысы; 6 шығар жолы бар үлгілік өрт сөндіру депосының құрылысы аяқталды. 8 жобаны іске асыру: «Мерей» шағын ауданындағы 1200 орындық орта мектептің құрылысы; бұрыннан бар электрмен жабдықтау желілерін реконструкциялау мен кеңейту; «Окарем-Бейнеу» магистралды газ құбырынан газ құбырын тарту және автоматтандырылған газ бөлу жүйесiн салу; «Кендірлі» курортты демалыс аймағын салу; КТҚ салу (1-кезек); әскери қалашық салу; Жаңаөзен қаласында әскери комиссариаттың ғимаратын салу; ішкі істер органдарының қызметкерлері үшін 60 және 100 пәтерлік екі тұрғын үй салу жалғасуда.

«Өңірлерді дамыту» бағдарламасының аясында облыстың қалаларындағы инженерлік инфрақұрылымды дамытуға республикалық бюджеттен 2013 жылы 2130,6 млн. теңге бағытталды. Осы қаражаттың есебінен трансформаторлық қосалқы станцияларды қайта құрылымдау, Ақтау қаласында жылумен жабдықтаудың магистралды желілерін, Жаңаөзен қаласында жарықтандыру желілерін салу және қайта құрылымдау бойынша жұмыстар жүргізілді.

Осы бағдарлама бойынша 2014 жылы

Бұдан басқа, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 шілдедегі №961 қаулысымен Мемлекет басшысының «Қазақстанды әлеуметтік жаңғырту: жалпыға ортақ еңбек қоғамына қарай жиырма қадам» атты мақаласында берілген тапсырмаларын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары бекітілді. Әлеуметтік жаңғырту мына бес бағыт: әлеуметтік заңнаманы жаңарту; әлеуметтік-еңбек қатынастарының тиімді моделін қалыптастыру; өмір сапасының қазақстандық стандарты; әлеуметтік жаңғыртудың ақпараттық-мәдени құрамдасы; әлеуметтік үдерістерді мемлекеттік басқарудың тиімді жүйесі бойынша жүзеге асырылуда.
3. ӨҢІР ДАМУЫНЫҢ ПАЙЫМЫ

Маңғыстау облысы табысты ұлғайту және көмірсу шикізатын қайта өндіруден, жоғарғы құн қосылған құрылыс индустриясының дамуынан, тартымды туристік аймақ имиджін негіздеуден, Қазақстанның батысындағы аймақтық инфрақұрылымды модернизациялау және халықаралық көлік қатынасын жетілдіруден өмір сүру сапасының деңгейі тұрақталған аймақ болады.

Маңғыстау облысы дамуының негізгі стратегиялық мақсаты тұрғындар өмірінің сапасы мен жағдайын көтеру болып табылады. Оның артуы өңірдің жоғары бәсекеге қабілеттілікке ие және ұлттық экономиканың тұрақты дамуын қамтамасыз ететін салалар есебінен жүзеге асырылады. Өмір сүру сапасы және жоғары стандарттар өңірлік бәсекеге қабілеттіліктің салдары болып табылады.

Негізгі мақсатты жүзеге асырудың маңызды нәтижесі адам өмірін жақсартатын, денсаулық сақтаудағы сапалы көрініс, әлеуметтік қызмет көрсетудегі, мәдениет, спорт, дамыған көлік, тұрмыс инфрақұрылымын қамтамасыз ететін қозғалыста, үйлесімді және бәсекеге қабілетті экономиканы құру.

Аймақтың тиімді интеграциясын ұлттық және әлемдік нарыққа шығуын қамтамасыз етуге, өндірістік күштерді тиімді орналастыру есебінен әлеуметтік экономикалық дамуды жеделдетуге;

Қазақстан дамуының локомотиві іспеттес аймақтың беделін нығайту және еліміздің жаңа кеңістіктік дамуын құруда белсенді ат салысуға;

Инновациялық өндірістерді қалыптастыру, жұмыс істеп тұрған кәсіпорындармен жетілдіру;

Табиғи ресурстарды игеру және өңдеу;

Азық түлік қауіпсіздігі, халықты жұмыспен қамту, экономиканы диверсификациялар факторы ретінде агроөнеркәсіп кешенін дамыту;

Инфрақұрылымның барлық нысандарын жетілдіруге;

Аймақтың тұрақты дамуына негіз ретінде экологиялық жағдайды қамтамасыз етуге. Экономикалық қызметті экологизациялау есебінен құрылымдық қайта кейіптеу шеңберінде қоршаған орта жағдайын түбегейлі жақсартуға бағытталған.

Бағдарламаны жүзеге асыру құралы болып: 2011-2015 жылдарға арналған Маңғыстау облысы аймағын дамыту Бағдарламасы бойынша іс шара жоспары, тиісті мемлекеттік құрылым басқармаларының стратегиялық және операциялық жоспарлар, коммерциялық және қоғамдық ұйымдардың бизнес жоспарлары және жобалары. Жоғарғы құн қосылған жекелеген салалардың басымдылықтардың дамуы үшін тиімді басқару және жағдай жасау. Дамуға бағытталған бюджет қаражатын тиімді пайдалану.

Бәсекеге қабілетті және үйлесімді экономика құру жөніндегі Әкімдіктің алға қойған мақсатты саясаты даму стратегиясы бағдарламасында шоғырлануы қажет. Басымдықтарды бағалау стратегиялық талдау және сарапшылардың қорытындысы негізінде жүргізілген. Осылайша Маңғыстау облысы өңірлік даму бағдарламасының мынадай басымдығы анықталды:

I: тұрғындар өмірінің сапасын көтеру;

II: мұнайгаз өндіру секторы және мұнайхимия;

III: туризм;

IY: ұлттық деңгейдегі сауда логистикалық орталық негіздеу;

Y: ауылшаруашылығы;

YI: құрылыс материалдары өнеркәсібі.

Ұлттық экономиканың дамуын қамтамасыз ететін Маңғыстау облысы мынадай міндеттердің шешілуін қамтамасыз етуі қажет:

Энергиямен қамтамасыз ету үшін және Қазақстан халықаралық энергетикалық міндеттерді орындау үшін көмірсутегі кені кеңінен өндірілуі қажет;

Көмірсутегі шикізатын түбегейлі өңдеуді ұйымдастыру;

Көмірсутегінің минералды шикізат базасын қалпына келтіру тиімділігін көтеру;

Қоршаған ортаны қорғауды күшейту;

Азық түлік қауіпсізігі мәселесін шешу;

Көлік және байланыс инфрақұрылымын дамыту;

Қызмет көрсету саласын, оның ішінде туризмді дамыту.

ЖӨӨ, ФКИ жыл сайынғы нақты өсуі өткен жылға пайыз есебімен алғанда: 2011 ж. – 99,7%, 2012 ж.–102,2%, 2013 жылы – 103,4%, 2014 жылы – 104%, 2015 жылы – 107,5%.

Өнеркәсіптік өнімінің, ФКИ жыл сайын нақты өсуі өткен жылға қатысты пайыз есебімен алғанда: 2011ж. – 95,8%, 2012 ж. – 98%, 2013 ж. – 99,5%, 2014 ж. – 102,9%, 2015 ж. – 107,1%.

Өңдеу өнеркәсібінің нақты көлем индексі 2011 жылы – 112,1%, 2012 жылы – 90%, 2013 жылы – 109,1%, 2014 жылы – 111,2%, 2015 жылы - 102,1%.

Электр қуатын өндіріп шығаруды 2011 жылы 4,59%-ға, 2012 жылы – 4,93%-ға, 2013 жылы – 5,27%-ға, 2014 жылы – 5,61%-ға, 2015 жылы – 5,95%-ға дейін арттыру.

Мұнай өндіру көлемі 2015 жылға қарай – 21,8 млн. тонн ( 2009 жылы– 18,4 млн. тонн).

Ауыл шаруашылығы жалпы өнімінің, ФКИ нақты жыл сайын өсуі өткен жылға қатысты пайыз есебімен: 2011 ж. – 119,5%, 2012 жылы – 103%, 2013 жылы – 106,4%, 2014жылы – 107,2%, 2015 жылы – 110%.

Құрылыс жұмыстарының жыл сайын нақты өсуі, ФКИ өткен жылға қатысты пайыз есебімен: 2011 ж. – 100,6%, 2012 ж – 100,2%, 2013 ж. – 103,9%, 2014 ж. – 102,2%, 2015жылы – 104,3%.

Сауданың, жыл сайын нақты өсуі, ФКИ өткен жылға қатысты пайыз есебімен: 2011ж. – 108,7%, 2012ж. – 111%, 2013 ж. – 114,6%, 2014 ж. – 111,1%, 2015 ж. – 113%.

Адам өмірінің күтілетін ұзақтығы 2015 жылға қарай 70 жасқа дейін артады (2011ж. – 70,46 жыл, 2012ж.- 68,7, 2013ж.-68,6; 2014-68,9; 2015-70).

1000 адамға шаққанда жалпы өлім-жітім – 2015 жылы 5,3 (2011ж.- 5,29; 2012-6,0; 2013-5,9; 2014-5,6; 2015-5,3).

100 000 тірі туғанға қатысты ана өлімі –2015 жылы 27,7 (2011ж.- 30,9; 2012-33,7; 2013-31,2; 2014-29,4).

1000 тірі туғанға қатысты сәби өлімі –2015 жылы 13, (2011ж.- 17,2; 2012-16,3; 2013-15,2; 2014-14,1).

Балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамту (3-тен 6 жасқа дейін): 2011 жылы – 60,7%, 2012 жылы – 63,4%, 2013 жылы – 67,9%, 2014 жылы – 68,1%, 2015 жылы – 71,0%.

2015 жылға қарай жұмыссыздық деңгейі 5,5%-ға дейін азаяды (2010 – 6,4%).

Табысы күнкөрістің ең аз шамасынан төмен халықтың облыстағы жалпы халық санынан 2015 жылға қарай үлесі – 4,5% (2010 – 11,6%).

2015 жылға қарай дамудың жоғары әлеуеті бар АЕМ саны - 7 бірлік (2010ж. – 4 бірлік).

Облыс халқының 2015 жылға қарай полиция қызметкерлеріне сенімінің болжанушы деңгейі– 55% (2010 ж. – 50%).

Құрылыс жұмыстарының ФКИ 2015 жылы- 104,3%.

Жергілікті маңызы бар автомобиль жолдарының қанағаттарлық және жақсы күйдегі үлесі 2015 жылға қарай 74 км-ге дейін өседі.

2015 жылға қарай ауылдық жерлерде орталықтандырылған сумен қамтамасыз етуге қол жеткізу жалпы ауылдық елді мекендер санынан – 71,7%.

Жоғарыда аталған құжаттардың мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған Маңғыстау облысы дамуының мүмкін сценарийлері

Қазақстанның орташа шұғыл әлемдік экономикалық дамуының негізгі варианнары бірнеше негізгі факторымен анықталады.

қазақстанның экономикалық энергия, білім, жоғарғы техналогиялар және басқа салалардың даму және салыстырылым ерекшеліктерінің іске асырылу деңгейімен;

өңдеу өндірісінің жаңару қарқынымен және еңбек өндірісінің алға басуымен;

көлік және энергетикалық инфрақұрылым даму қарқынымен;

адами капитал сапасын жоғарлату қарқындылығымен және орташа класты негіздеумен;

еуразиялық экономикалық кеңістіктің интеграциясымен;

әлемдік көмірсутек нарығындағы баға конъюнктурасымен;

Осы факторлардың жүзеге асырылуына қарай орта мерзімді перспективада әлеуметтік-экономикалық дамудың үш сапалы сценарийін бөліп көрсетуге болады – инерциялық, энергия-шикізаттық және инновациялық.

Барлық сценарийлерде ұқсас сыртқы экономикалық жағдайлар қабылданған – жаһандандырылу мен өңірлендіру үрдістерінің теңгерімделген қатынасы кезінде әлемдік экономиканың динамикалық өсуі. Орта мерзімді перспективада әлемдік экономикалық жылына 4 % өсуі үтілуде. Барлық нұсқаларда мұнайдың әлемдік бағасы 2012 жылы оратша 100 АҚШ доллары барельге тең келеді, 2013-2017 жылдары орташа 90-85 АҚШ доллар деңгейінде болады.

Барлық сценарийлер бәсекелестікті дамытуға, меншік құқықтарын және экономикалық еркіндіктерді қорғауға, инвестициялық ахуалды жақсартуға бағытталған институтционалдық қайта құрылулардың реттік өткізілуін ескереді. Сонымен қатар екінші және үшінші сценарий шеңберінде белсенді құрылымдық саясатты немесе инвестициялық ахуалдың жағдайына, өндірістің құрылымына және экспортқа маңызды әсер ететін бәсекеге қабілеттілікті арттыру саясатын өткізу жоспарланып отыр. Басқаша айтқанда, екінші және үшінші сценарийде әлдеқайда жоғары сапа және Экономикалық пен әлеуметтік институттардың тиімділігі ескеріледі.

Пессимистік даму сценариі

Оның негізінде көмірсутектер экспорты өсуінің тежелуімен, дайын тауарлардың ішкі нарықтарын ашумен, өңдеу өндірістерінің бағалық бәсекеге қабілеттілігінің төмендеуімен байланысты оның әлеуетінің тарылуы кезінде дамудың экспорттық-шикізат үлгісін консервациялау жатады. Инерциялық даму сценарийі мынадай болып сипатталады:

экономиканың салыстырмалы басымдықтарын іске асыратын жаңа ұзақ мерзімді жобалар мен бағдарламалардың жүзеге асырылуынан бас тарту;

әлеуметтік инфрақұрылымның жаңартылу үдерісін тежейтін халықтың экономикалық таралуын күшейту.

Осы сценаридың экономикалық өсуі мынадай факторларға байланысты:

құбыр инфрақұрылымының баяу таралуымен және жаңа кен орындарының жеткіліксіз игерілуімен шектелетін көмірсутектер экспортын арттыру мүмкіндіктері;

өңдеу өндірістерінің технологиялық бәсекеге қабілеттілігін төмендету және импорттың озушы өсуін сақтау;

адами капитал сапасының төмендеуі;

еңбек өнімділігінің өсуі жылына 3-4%-дан төмен.

Аталған сценарийде отын-энергетикалық кешенде жұмыс нақты басталған жобалар ғана іске асырылады. Осындай жағдай 2013 жылдан кейін мұнай өнірісінің тоқтап қалуына және әлемдік нарықтағы қазақстандық қуат тасушылары үлесінің азаюына алып келеді. 2015 жылға қарай экономикалық өсудің инфрақұрылымдық шектеулері толық көлемде жасалады (энергетикалық қуат тапшылығы, көлік инфрақұрылымының тапшылығы). Қазіргі заманғы құрылымдық сипаттамалары да сақталады: экспортта да, капиталды жинауда да шикізат экспортының басымдығы, өңдеу секторларының әлсіз дамуы, жоғары технологиялық секторлардың және білім экономикасының анклавтық сипаты. Өңдеу өндірістерінің бәсекеге қабілеттілігі жалпы төмен болып келеді.

Облыстың ЖӨӨ өсу қарқыны 2015 жылға қарай 1-2% төмендейді. 2015 жылға қарай көмірсу кеңінің көлемі күрт қысқартылады, тұрғындар өмірінің деңгейі түсуі көптеген әлеуметтік мәселелердің шешілмеуінен әлеуметінің қысымы жоғарлайды.

Нақты даму сценарийі. Аталған сценарий Маңғыстау облысының дәстүрлі салаларда бәсекеге қабілетті әлеуетін іске асыру есебінен, энергия-шикізаттық салалардың сапалы деңгейін арттыру және Маңғыстау облысының Қазақстандағы шикізат мамандандырылуын нығайту есебінен инерциялық дамудың шектеулерін жартылай алып тастауға мүмкіндік береді. Ол мынадай болып сипатталады:

өндірістің жаңа аудандарында өндеуді және тиісті құбырлардың құрылысын қамтамасыз ететін ірі жобаларды (оның ішінде, жеке және шетел инвестицияларын тартумен) іске асыру;

жаңа технологияларды енгізу есебінен кен орындарын пайдалану тиімділігін күрт арттыру;

қазақстандық көмірсутектердің экспорт бағытын әртараптандыру, тиісті инфрақұрылымды құру;

атом және баламалы энергетиканың үлесін бірте-бірте арттырумен энергетиканы жаңарту және белсенді дамыту;

технологиялық жаңаруды және бәсекеге қабілеттіліктің артуын қамтамасыз ететін энергетикада, отын және шикізат салаларында (металлургия, негізгі химия), біріккен машина жасау өндірістерінде инновациялық белсенділікті арттыру;

жоғары технологиялық секторлардың инновациялық белсенділігінің төмен деңгейі және импорттың жоғары қарқынын сақтау.

Мұнай-газ саласының жылдамдатылған дамуына негізделген өсудің жаңа көздерін қалыптастыру. Технологиялық даму түрткісіне өңдеу өнеркәсібі, машина жасаудағы мұнай-газ саласына арналған жабдықтар, химия өнеркәсібі ие болады. Экспорттық-шикізат ядросымен байланыссыз қалған салалар құлдырап жатқан бәсекеге қабілеттілікпен сипатталатын инерциялық режимде дамиды.

Экономикалық өсу мүмкіндіктері негізінен мынадай факторлармен анықталады:

қуат тасушыларының экспортын, шикізатты және көлік қызметтерін облыс экономикасын көмірсутектердің әлемдік нарық конъюнктурасынан тәуелділігімен түсіндіріледі;

көлік инфрақұрылымының жылдамдатылған дамуымен;

ішкі энергия тұтынуды қамтамасыз ету мүмкіндіктері, оның жоғары динамикасы экономика құрылымында энергияны көп қажет ететін шикізат салаларының басымдылығымен түсіндіріледі;

энергия-шикізаттық және көлік салаларым ен байланыссыз өңдеу өндірістерінің технологиялық бәсекеге қабілеттілігінің артта қалуымен;

адами капиталдың сапасын арттыру серпінінің жеткіліксіздігімен;

әлеуметтік және өңірлік дифференциацияның және орта тапты қалыптастырудың төмен серпінінің сақталуымен.

Облыстың ЖӨ өсу қарқыны 2015 жылға дейін жылына 4-5 пайызды құрайды.

Оптимистік даму сценарийі. Бұл сценарий облыс экономикасының дәстүрлі және жаңа ғылымды көп қажет ететін секторларында және білім экономикасында нақты басымдықтарын іске асыру есебінен өсудің инновациялық көздерін пайдалануды сипаттайды. Ол мыналарды ескереді:

жаңа технологияларды енгізу есебінен кен орындарды пайдалану тиімділігін арттыру, өндірілетін көмірсутектердің көлемін арттыру, көмірсутек шикізатының жаңа кен орындарын әзірлеу;

Ақтау агломерациясын адами капиталдың сапасын және халықтың өмір сүрі стандарттарын арттыруды қамтамасыз ететін әлеуметтік инфрақұрылымды тереңдетілген жаңарту, оның ішінде білім беру, денсаулық сақтау, тұрғын үй секторы;

экономиканың инфрақұрылымдық салаларын жаңарту – көлік, электр энергетикасы, байланыс және ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, ол екінші сценариймен салыстырғанда энергия сақтаудың тиімділігін арттырады;

Маңғыстау облысында экономикалық дамудың өңірлік орталығын құру;

өңдеу өнеркәсібінде және қызметтер саласында шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту есебінен жаңа жұмыс орындарын құру.

Аталған сценарийді іске асыру мұнай-газ саласының жылдамдатылған дамуына негізделген өсудің жаңа көздерін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Технологиялық даму импульсіне өңдеу өнеркәсібі, машина жасаудағы мұнай-газ саласына арналған жабдықтау, химия өнеркәсібі, сонымен қатар құрылыс индустриясымен, туризммен байланысты экономиканың парспективалы секторлары ие болады. Ауыл шаруашылығында, негізінен мал шаруашылығында өнімділік артады.

ЖӨӨ өсу қарқыны 2015 жылға дейін жылына 8-9 пайызды құрайды.

Әлеуметтік қызмет саласының мемлекеттік-жек серіктестік принциптерінде дамуы, әлеуметтік салада қызмет көрсетудің сапасын арттыруды қамтамасыз етіп, экономикалық өсудің сапасына оң әсер етеді.

Қорытындылай келе, жақын арада Маңғыстау облысының экономикалық дамуы экономика дамуының екіншүі сценарийі бойынша жүреді деп айтуға болады, оған энергия ресурстарына бағалардың артуы әсер етеді. Экономикалық дағдарыстың екінші толқынының пайда болуы кезінде, экономикалық даму дамудың бірінші сценарийіне ауысуы мүмкін, осы уақытқа қарай Қазақстан экономикасындағы инновациялық әлеуеті критикалық салмаққа ие бола қоймаған жағдайда байқалады. Әлемдік нарық өнімімен бәсекеге түсе алатын өнімі бар инновациялық инфрақұрылымды уақтылы қалыптастыру кезінде, Қазақстан мен Маңғыстау облысының экономикасы ұзақ мерзімді перспективада үшінші инновациялық сценарий бойынша дамиды.