zajecia_kazach_nauczyciele.indd 7
8/10/16 12:18 PM
Бұдан кейін сынып жетекшісі сұрақ қояды: «Баласы бекітілген ережелерді бұзған жағдайда ата-аналар қандай әрекет
жасайды?»
-
ата-аналар бұндай жағдайдағы өздерінің әрекет тәсілдерін ұсынады. Сынып жетекшісі оларды тыңдайды, одан кейін
түсіндірмесін айтады:
Мұғалімнің 2-ТҮСІНДІРМЕЛЕРІ
Жастар ережелерді бұзудың салдары туралы білу қажет және бұндай жағдайларда әділ жазаланатынын білу қажет. Жас
адам сәтсіздік кезде ол сынға және шеттеуге кездеседі деп үміттенеді. Ата-аналардың өте жұмсақ және сенімді
серіктес болуы – өздерін уәде бергендей ұстаса және өздерінің әлсіздіктерін, қателерін және білмегендіктерін білгендері
өте маңызды. Салдары іс-әрекет ережелері ретінде қабылдану қажет. Бала олармен келіспеуі мүмікін, өйткені оларды ата-
аналар орнатады. Мысалы, «Дүйсенбіден бастап мен тек кір киімдер салатын себеттің ішіндегі киімдерді жуамын». Әрбір
ережені бұзу табиғи түрде жазалауға әкеледі, мысалы, егер сен үйге біз келіскен уақытта келмесең, онда келесі демалыста
сен ешқайда бармайсың; егер сен мектептің қабырғаларына жаман сөздер жазсаң немесе сурет салсаң, онда сен ол жерлерді
ақтауың керек және т.б.
Жазалау тиімді болуы үшін, олар келесідей болуы қажет:
-
алдын-ала белгілі
-
қатаң, бірақ кемсітпейтін
-
«кінәға» барабар болуы керек
-
дереу (уақыты ұзармауы керек, мүмкіндігіне қарай ережені бұзғаннан кейін лезде болуы керек)
-
кезең кезеңмен – қажет болуына қарай және кінәнің ауырлығына қарай қатаң болуы керек
-
балаға түсінікті – ол не үшін жазаланғанын түсінуі кереу.
Жазалауды анықтаған кезде нені болдырмау керек:
-
кек
-
тиісті емес әрекетті мадақтау
-
ата-аналар орындай алмайтын қорқытулар және уәде беру
-
айыптыны ұялту
-
тек жазалауды көздеу және баланың іс-әрекетіне тиісті болса мадақтамау.
Жазалау тәрбиелеудің жалғыз құралы еместігін есте сақтау қажет.
Егер бала бекітілген ережелерді бұзбасы балаға сыйлық беру және мадақтау керек.
5
«Бір-біріне жақындай түсу – зиянды әдеттерден алыстау» ата-аналарға арналған сабақ
жасөспірімдердің – VII-X сыныптың оқушыларының ата-аналарына арналған
«Бір-біріне жақындай түсу – зиянды әдеттерден алыстау» ата-аналарға арналған сабақ
жасөспірімдердің – VII-X сыныптың оқушыларының ата-аналарына арналған
zajecia_kazach_nauczyciele.indd 8
8/10/16 12:18 PM
Практикалық жаттығу: «Менің баламның темекі шеккенін, ішімдік ішкенін және есірткіні
қолданып көргенін неден білуге болады?» (20 минут)
Мақсаты
Ата-аналардың «ескертуші дабылдар» тақырыбын терең білуі және ата-аналардың іс-әрекеттің қауіпті үлгілерінің
алдын алудағы рөлі тақырыбына әңгімелесу.
Егжей-тегжейлі сипаттау
Сынып жетекшісі, қатысушыларды үш кіші топқа бөледі*. Әрбір топтағы ата-аналар бірігіп сол мәселені шешеді,
бірақ әртүрлі «психобелсенді заттарға» қатысты. Әрбір кіші топ өзінің өкілін (команданың көшбасшысын) таңдайды,
ол оның ұсыныстарын жалпы пікірталасқа ұсынады. Сынып жетекшісі әрбір топқа қағаздың парағын және қалам
таратады.
Ата-аналар келесі сұрақты талқылайды: «Баламның келесілерді қолданатынын қалай білуге болады:
a)
темекі шегетінін? (1 кіші топ)
б) ішімдік ішетінін? (2 кіші топ)
в) өзге психобелсенді заттарды?» (3 кіші топ)
Әрбір кіші топ өздерінің бақылауын қағаз парағына жазады.
Әрбір жаттығуға берілген уақыт аяқталғаннан кейін, сынып жетекшісі әрбір кіші топтан бірігіп талқылаудың нәтижесін
ұсынуды сұрайды. Қалғандары әрбір кіші топтың айтқандарын мұқият тыңдайды, ал сынып жетекшісі келесі сұлба
бойынша тақтаға «дабылдарды» жазады:
Психобелсенді заттар
Іс-қимылдағы өзгерістер
Сыртқы бейнесіндегі өзгерістер
Шылым
Ішімдік
Есірткі
Қажет болған жағдайда сынып жетекшісі ата-аналарды толықтырады және қорытынды (түсіндірмелер) жасайды.
6
*Қатысушыларды кіші топтарға әртүрлі бөлуге болады. «Бірінші, екінші, үшінші» болып саналуды сұрайға болады.
Одан кейін «біріншілер» «біріншілермен», «екіншілер» «екіншілермен», «үшіншілер» «үшіншілермен» отырады.
Мұғалімнің ТҮСІНДІРМЕЛЕРІ
Әрбір жасөспірім ересектерден қандай да болмасын психобелсенді заттардың бірін қолданатынын жасарады. Бірақ қандай
да болмасын психобелсенді заттардың бірін қолданатын кез келген жасөспірімде, тәжірбелі байқаушы оларды қолдануын
білдіретін машықтарды анықтай алады. Бастапқыда бұндай машықтар аз болады, бірақ жасөспірім психобелсенді
заттарды көп қолданған сайын «алдын ала ескертуші дабылдар» көп пайда бола бастайды.
Баласында темекі шегудің немесе ішімдік ішудің бірінші машықтары байқалған кезде ата-аналар оған қатты мән бермейді,
өйткені олар бұндай жағдай олардың отбасында және олардың балаларында болуы мүмкін емес деп ойлайды. Алайда,
жасөспірімдердің өтпелі кезеңінде бұндай сынақтар жиі болып тұратынын есте сақтау қажет, сондықтан ата-аналардың
қауіпті дабылдарды басынан бастап байқауы өте маңызды. Ата-аналар ерте іс-әрекет жасай бастаса, көмек көрсету
тиімді болады.
-
Кейбір жағдайларда, егер ата-ана баласына көмектесе алмайтынын сезсе, білікті мамандарға жүгінген дұрыс. Баладағы
барлық өзгерістер психобелсенді заттарды қолданудан болмайтынын есте сақтау керек. Олардың себебіне отбасындағы
және мектептегі мәселелер, бақытсыз махаббат, әсерлі қақтығыстар және өзге көптегер жағдайлар болуы мүмкін. Бұндай
мәселелерге де тиісті назар аудару қажет.
Ата-аналар баласын қадағалай отырып, оны жеткілікті түрде білдіртпей жасау керек. Балаға негізсіз ұрсуға немесе
кінәлауға болмайды. Бұл наразылық тудыруы және қарым-қатынасты бұзуы мүмкін.
