Б. К. Копжасаров «Өсімдік коргау жоне карантин» кафедрасынын

зақымдайды. Ересек дернәсіл күйінде күздік көбелек, астық 
көбелегі жэне басқа да түн көбелектерінің қуыршақтарында 
кыстайды. Көктемде иелерін тастап, топырақ арасында ұзынша 
келген ақшыл-қоңыр пілләнің ішінде қуыршаққа айналады да 
мамыр айында үшып шыгады.
Өзбекстан және Тәжікстанда күзгі көбелектің паразиті. Оның 
негізгі 
ерекшеліктері 
өсімталдыгының 
жоғары 
болуы 
(500 
жұмыртқадан салады) және тез дамуы. Ауа райы жагдайларына 
байланысты бір үрпагының даму мерзімі 17 күннен 32 күнге дейін 
созылады. Сөйтіп жылына 6-7 үрпақ береді. Паразит дернәсіл 
күйінде 
көбелектің 
қуыршагы 
ішінде 
қыстайды. 
Көктемде 
апантелестің ұшып шығуы кеміргіш түн көбелектерінің төменгі 
жастагы қуыршақтарының үшып шыгуына тура келеді.
Сцелионид түцымдасы-^сеііопісіае).
Денесінің үзындығы 0,6-6 
миллиметрге дейін жететін қара түсті өте үсақ, мүртшалары 11-12 
буынды. Әр түрлі бөжектердің тек қана жүмыртқаларын залалдауға 
икемделген. Сондықтан бұларды 
жүмыртца жегілер
немесе 
теленоминдер
деп атайды.
Теленоминдердің жүмыртқа фазасынан бастап, ересектеріне 
дейінгі 
даму 
кезеңі 
иесінің жүмыртқасының 
ішінде өтеді. 
Залалданған жүмыртқалар бірте - бірте қоңырқай тартып, 2-3 
күннен соң меруерт реңді, кара- көк түске айналып, күннің 
сәулесінен құлгіырып корінеді. Көпшілік түрлері жылына бірнеше 
үрпақ беріп өніп - өседі. Мысалы, Краснодар өлкесінде зиянкес 
бақашықтың жүмыртқалау мерзімі ішінде теленоминдер 3 ұрпақ 
беріп көбейеді (Каменкова, 1955). Ал Тәжікстандағы қалқаншалар 
түқымдасына жататын қандалалардың жүмыртқа жегі паразиттері 
бір маусым ішінде 8 үрпаққа дейін береді (Рубцов, 1944). Бір 
үрпақтыц дамуы ауаның температурасына байланысты 10 күннен 30 
күнге дейін созылады. Өсімталдыгы өте жогары деп айтуга 
болмайды (орта есеппен 40-60 жүмыртқа). Зиянды бакашықтың 
және басқа да қалқаншалылар түқымдасына жататын түрлердің 
жүмыртқаларында 
паразиттік 
тіршілік 
ететін 
теленоминдер 
өздерінің жүмыртқа қорының 
50% үшып шыққаннан кейін 
алғашқы 
2-3 
күн 
ішінде 
салып 
үлгереді. 
Аналықтарының 
үрықтанганы да, үрыктанбағаны да жұмыртқа сала береді. Ал 
үрықтанбаған жүмыртқадан әрқашан да тек еркек дарақтар шыгады. 
Бүл қүбылысты 

жүктеу 16,49 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: