Шелпек - қазақ дастарханының дәстүрлі, ертеден келе жатқан кәделі ұлттық тағамы. Қазақ үстеліне алғаш осы шелпектер қойылады. Шелпек - ұннан жасаған тағам, нанның бір түрі. Шелпектің пішіні - шеңбер. Ол табада немесе тандырда пісіріледі немесе майда қуырылады, қабатты (қатпарлы) қамырдан, май мен сүтке иленген қамырдан жасалады. Шелпектің бірнеше түрі бар, тіпті, нанның сипаты жалпақ және дөңгелек болса, әсіресе қамыры жұқа болса, оны шелпек деп отыр. Шелпектің әр халықта бірнеше өзгеше түрлері бар. Мысалы, лаваш шелпек, хычин, лакум, қыстыбый, тортилья, лепешка, қаптама, патыр, чаппати, кадзюри, момы, шөрек. Шелпектің ұнның алуан түрлерінен дайындайды. Түрлері Түрлері - Қатқабат шелпек — пісіріп алған шелпектің арасына қарақаттың қағын орап жасайды. Кейде оны қақ ораған шелпек деп те атайды.
- Май шелпек — сары майға илеп, онша жұқартпай пісіріледі. Май шелпектің арасына қойдың, жылқының шұжығын бүрмелеп те жасайды.
- Қиықша — қант, жұмыртқа қосып, сүтке илеп, жұқа жазылған, бетіне жұмырша, төрткүл өрнектерін басып, қиықшалап кескен шелпек.
- Сәлде — жіңішке таспа етіп тілінген, шумақтап майға қуырған шелпек. Оны қатты қыздырып, қытырлақ етіп қуырады. Табаққа саларда мейіз, көкнәр немесе жеміс шырындарын тамызып дәмдендіреді. Бұл көбіне мереке дастарқанына арналған.
- Бүкпе шелпек — ішіне жеміс қақтарын немесе қуырған ет салып бүріп пісіреді. Бүкпенің кейбір түрлерін табаға салып пешке де пісірген.
- Дөңгелек — тұзы татыған жылы суға, сорпаға, кейде ақ құйып, қатты илеп, дөңгелектеп жайып, майға қуырылған, күнделікті дастарқанған арналған тағам. Оны ашыған және ашымаған қамырдан да қуыра беруге болады.
- Ләйлек — беті алынбаған сүтке илеп, жұқалап жайып, жұмсақ етіп қуырған дөңгелек шелпек.
- Күлше — қоламтаға көміп пісірген нан. Қазір күлшені пісіру үшін, ұнды тұзы татыған суға қатты илеп, 15—30 мин бетін жауып толықсытады. Содан кейін қамырды жуандау есіп, бөлектеп кеседі де, оқтаумен дөңгелектеп жазады. Дөңгелек бетіне ағаш қасықтың сабымен өрнек жасайды. Содан кейін сары маймен майлап өте ыстық емес пешке 7—8 мин салып пісіреді. Күлше көбіне шай дастарқанына арналған ыстық нан.
- Су шелпек — майға, сүтке иленген шелпекті кейде құр суға қайнатып пісіреді. Су шелпек туралған етке, қуырдаққа, кейде бұршақ ботқасына, қызыл ірімшікке қоса табаққа салынады.
Достарыңызбен бөлісу: |