Қазақстандағы практикалық журналистика. «MediaNet» Халықаралық журналистика орталығы, – Алматы, 2017

24
АВТОРЛАР
маРИя ГОРДЕЕВа
Журналистикада 20 жылдан бері қызметте: «Казахстанская правда» газетінен 
бастап  Reuters  агенттігіне  дейін.  ТВ,  радио,  газет,  журнал  және  ақпарат 
агенттігінде жұмыс тәжірибесі бар. 
Экономикалық журналистикаға маманданған.    

25
АВТОРлАР
маРИя ГОРДЕЕВа
назГүл ҚОЖаБЕКОВа
Theopenasia.net және newreporter.org жобаларының редакторы, Internews-
тің сертификатталған медиатренері, филология магистрі.

26
АВТОРЛАР
ШОлПан ЕлЕуСІзОВа
Алматы қаласында дүниеге келген. 
Журналистика  магистрі.  радиодағы  тікелей  эфир  жүргізу  тәжірибесі  –  20 
жыл, телевидениеде – 10 жыл. Сондай-ақ, іТ университетінің журналистика 
факультетінде  «радиодағы  ақпараттық  жанрлар»  курсының  оқытушысы, 
«радио мектеп» тренері (Мәскеу)

27
АВТОРлАР
ШОлПан ЕлЕуСІзОВа
ЕСЕнГүл КӘПҚызы
Журналист,  медиа-тренер,  оқытушы,  «Мінбер»  журналистерді  қолдау 
орталығының жетекшісі, Сүлейман Демирел университетінің «Құқық және 
әлеуметтік  ғылымдар  факультеті»  «Журналистика»  бағдарламасының 
координаторы, филология ғылымдарының кандидаты. 

ҚазаҚстандағы 
практикалық журналистика    
3.0
28
практикалық нұсқаулық
1-БөлІм. 
ЖуРналИСтИКаДағы 
тӘСІлДЕР мЕн тРЕнДтЕР

ҚазаҚстандағы 
   
3.0 
   практикалық журналистика 
практикалыҚ нұсҚаулыҚ
29
1-БөлІм. 
ЖуРналИСтИКаДағы 
тӘСІлДЕР мЕн тРЕнДтЕР

ҚазаҚстандағы 
практикалық журналистика    
3.0
30
практикалық нұсқаулық
Авторы   
Вячеслав абрамов
Жұмыс орны/қызметі  
 Vласть интернет журналы, 
                       бас редактор 

ҚазаҚстандағы 
   
3.0 
   практикалық журналистика 
практикалыҚ нұсҚаулыҚ
31
ИнтЕРнЕттЕГІ ЖаңалыҚтаР. 
«ЖАғА ҰСТАТАр» ТАҚЫрЫпТАр зАМАнЫнДА ОҚуғА ТАТИТЫн 
ДҮнИЕні ҚАлАй ЖАзАМЫз?
2010-жылдардың ортасы болар, қазақстандық интернет БАҚ оқырман тартудың ең оңай жолы – 
«жаға ұстатар» жаңалықпен арбау екенін анық түсінді. Сайттар ойнақылық жағынан бәсекеге түсе 
бастады, тақырыпқа әлдекімнің әрекетіне баға беретін пікірлер шығарылып, мақаланың сапасы на-
зардан тыс қалды. Есесіне, БАҚ жаңалықты қалай жазуға болмайтыны туралы үйренетін көп себеп 
берді. 
 
ИнтЕРнЕттЕ ЖаңалыҚ Жазу нЕГІзДЕРІ 
Жаңалық веб-сайт үшін жазыла ма, әлде ақпарат агенттігі немесе газет үшін жасала ма, маңызды-
сы – ол жаңалықта қызық, мүдде бар-жоғы. Ол тек сіздің қандай басылымда жұмыс істейтініңіз бен 
оның аудиториясы қандай екеніне қарай ғана ерекшеленеді.   Бизнес-басылымның оқырмандары-
на спорт жарыстарының немесе Алматы облысы оқушыларының Кореяда химиядан өткен олим-
пиадаға қатысуының нәтижесі қызық бола қоюы екіталай. Бұқаралық интернет-басылымдарының 
журналистеріне  қиынырақ  –  олар  ауқымы  кең  тақырыптар  бойынша  хабар  таратып,  оқырманға 
әлемде болып жатқан дүниенің бәрінен  ақпар  беруі  керек.  
Сонымен, 
жАңАлыҚПен  жұмыс  істейтін  БОлсАңыз  –  ең  АлДымен  Оны  Кімге 
АРнАП  жАзыП  ОтыРғАныңызДы  БілУіңіз  КеРеК  –  жУРнАлИст  өз  БАсылымының 
АУДИтОРИясын БілУге тИіс.
Интернет-басылымдар  бұқара  аудиторияға  арналған  және  арнайы  маманданған  болуы  мүмкін. 
Осыған байланысты, журналист жаңалықты қандай тілмен жазатынын таңдайды – бұқара аудито-
рияға арнап жазсаңыз – жеңіл де түсінікті, ал маманданған басылымда жұмыс істесеңіз – кәсіби бо-
луы керек. Қаржы туралы жазатын интернет-порталда кезекті бір жылдың кезекті бір тоқсанындағы 
банк жұмысының нәтижелерін жазар болсаңыз – онда комиссиялық табыс немесе қазіргі ликвидтік 
деңгейі сынды детальдарды атау маңызды, ал бұқаралық сайт оқырмандарына ондай егжей-тег-
жейлі ақпарат керек емес – оларға негізгі фактілерді атап кету жеткілікті.
Сөйте тұра, арнайы маманданған басылым үшін жазсаңыз да, бұқаралық сайт үшін жазсаңыз да – 
жаңалық түсінікті тілмен жазылуы керек. Кез келген журналистік мәтінге қатысты есте ұстайтын дү-
ние – мәтінді ақылдырақ әрі ақпаратқа қанықтырақ ету талпынысы оқырманды сіздің фанатыңызға 
айналдыра қоймасы, тіпті, кері нәтижеге әкелуі де мүмкін. 
Қысқарған  сөздер  мен  терминдерді  ашып  жазу  керек,  тіпті,  оқырмандарыңыз  Жіө  (жалпы  ішкі 
өнім), ҰБ (Ұлттық банк) немесе пӘ (президент әкімшілігі) деген не екенін білетініне сенімді бол-
саңыз да, әр редакция қай терминдер мен қысқарған сөздерді қолдануға болатынын, ал қандайын 
жаңалықтарда мүлде қолданбау керек екенін өз бетімен шешеді.  
Осылайша, 
жАңАлыҚ  ҚАнДАй  тілмен  жАзылАтыны  БАсылымның  АРнАйы 
мАмАнДАнғАн не БұҚАРАлыҚ БОлУынА БАйлАнысты. 
Бұрын жаңалықтарды шұғыл жариялау үшін ақпарат агенттіктері ғана бәсекеге түсетін еді, енді ин-
тернет-басылымдар да бәйгеге қосылды. Ұстаным біреу-ақ: маңызды (немесе шұғыл) жаңалықты 
кім бірінші болып жарияласа, әлеуметтік желіде жұрт назары да алдымен соған түседі, өзге БАҚ 
соған сілтеме жасайды (мүмкін), көп трафик те соған келеді. Ал трафик – жарнама әкеледі. Жаңа-
лықты жариялау жылдамдығының тағы бір маңыздылығы – оқырман маңызды жаңалықтарды қа-
тарынан бірнеше рет бір интернет-басылымнан алғаш оқыса, біртіндеп ақпарат алу үшін тек осы 
платформаға келе бастайды, осы басылымға адал болады.