Қазақстан тарихы пәнінен оқу-әдістемелік кешен


Негізгі ұғымдар:Ұлы Отан соғысы, "Барбаросса жоспары", майдан арсеналы, депортация, мобилизация, тыл, 316 атқыштар дивизиясы



жүктеу 4,73 Mb.
бет2/2
Дата29.01.2018
өлшемі4,73 Mb.
#8054
1   2

Негізгі ұғымдар:Ұлы Отан соғысы, "Барбаросса жоспары", майдан арсеналы, депортация, мобилизация, тыл, 316 атқыштар дивизиясы.


1. Кеңес Одағының Ұлы Отан соғысының басталуы.Екінші дүниежүзілік соғыс (1939-1945) тарихтағы ірі соғыстардың бірі, оның өртін халықаралық империализмнің екпінді күштері: Германия, Италия, Жапония тұтандырды. Гитлер және оның сыбайластары фашистік соғыс машинасының күшімен КСРО елін құртуды мақсат етті. Фашизм Кеңес Одағын бөлшектеп «Остландия» (Белоруссия мен Прибалтика), «Московия» (Россия), (Москва, Тува, Ленинград, Горький, Ветка, Қазан, Уфа, Пермь), «Украина» (Волга өңірі, Воронеж), «Кавказ» (Армения, Азербайжан, Грузия, Солтүстік Кавказ) сияқты отар елдерді құруды жоспарлады. Сонымен қатар фашистер Кеңестік Азия жерінде «Гросс Түркістан», «Еділ-Орал» деген қуыршақ мұсылман мемлекеттерін құруды көздеді. 1941 ж. 22 маусымда Германия Кеңес Одағына тұтқиылдан шабуыл жасады. Фашистік басқыншыларға қарсы кеңес халқының Ұлы Отан соғысы басталды. Адам саны мен соғыс техникасы жағынан фашистер басым болды. 1941 ж. 30 маусымда КСРО Мемлекеттік Қорғаныс Комитеті Президиумының Указымен 14 әскери округ территориясында мобилизация жарияланды. Коммунистік партия шаруашылықты соғыс жағдайына бейімдеуге, барлық күш пен құралдарды елімізді қорғауға жұмылдыруға басшылық жасап, жау тылында партизандық соғысты ұйымдастырды. Кеңес армиясы жаңа әскери құрамалар және халық жасақтарымен толыға түсті. Бірінші кезеңде соғыс Солтүстік-батыс (Ленинград), Батыс (Москва), Оңтүстік-батыс (Украина) бағытында жүрді. Басты әскери қимылдар: 194 1ж. шекарадағы шайқастар. Брест қамалы қорғанысы; Прибалтика және Белоруссияның басып алынуы; Ленинград блокадасының басталуы, Смоленск шайқасы (1941); Киев, Одесса, Севастополь қорғаныстары (1941-42). Герман әскерлерінің Украина мен Қырымды оккупациялауы, Москва шайқасы. 1942 ж. аяғы - 1943ж. бас. Сталинград қорғанысы (түбегейлі бетбұрыс).


Мемлекеттік қорғаныс комитетінің шешіміне сәйкес, Қазақстанда бес ұлттық дивизия мен бригада жасақтау ұйғарылды. Олар: 105, 106, 96 ұлттық атты әскер дивизиялары және 100, 101 ұлттық атқыштар бригадасы. Соғыстық бастапқы 3 айының ішінде 238, 310, 314, 387, 391, 316 атқыштар дивизиялары құрылды. 1939ж. халық санағы бойынша Қазақстанның халқы 6.2 млн. адам еді. Соғысушы армия қатарына 1.196.164 қазақстандық сапқа тұрды.
2. Қазақстандықтардың майдандағы ерліктері.ҰОС–ң даңқты тарихының беттеріне жазылған қазақстандықтардың ерлігі аз болған жоқ. Брест қамалын қорғаушылардың қатарында мыңдаған қазақстандықтар болды. Олардың арасында Г. Жұматаев, Ш Шолтыров, К. Иманқұлов, Е.А. Качан болды. Жау тылында қалған көптеген жауынгерлер партизан қозғалысына қатысты.Олар Ж. Саин, Қ.Қайсенов, Ә. Шәріпов. Мәскеу түбіндегі шайқаста қазақстандықтардың жауынгерлік даңқы шықты. Республикада жасақталған 316 атқыштар дивизиясына Мәскеуге апаратын негізгі жолдардың бірі – Волокаламск тас жолын қорғау тапсырылды. Мұнда майор Б. Момышұлы басқарған 1073 ұландық атқыштар полкі жау шабуылына дивизияның басқа бөлімдерімен бірге ерлікпен тойтарыс берді(Б. Момышұлына 1990ж. Кеңес Одағы Батыры атағы берілді). 316 дивизиясының жоғары қаһармандық қабілетін қамтамасыз етуге оның командирі И.В. Панфилов зор еңбек сіңірді. Дубосеково разъезі түбінде 28–гвардияшыл-панфиловшылар жаудың 50 танкісінің шабуылына қарсы тұрды. Мәскеудің қорғау тарихына панфиловшылар дивизиясы бөлімдерінің саяси жетекшілері П.В. Вихров, М. Габдуллин, автоматшылар Төлеген Тоқтаров, Рамазан Аманкелдиев мәңгі өшпес із қалдырды.

КСРО көп шығынға ұшырады, 27 млн. астам адам мерт болды. Шамамен олардың 410 мыңы қазақстандықтар. Соғыстың тарихынан алған сабақтар мен қорытындылар ешқашан ұмытылмауға тиіс.


3. Қазақстан экономикасын майдан мүддесіне бағындыру.Республиканың экономикасы әскери бағытқа көшірілді: бейбіт мақсаттарға жұмсалатын қаржы мейлінше қысқартылды, көптеген кәсіпорындар қорғаныс өнімдерін шығара бастады. Майдан шебінен адамдардың, өндіріс потенциалының және мәдени байлықтардың еріксіз көшірілді, көптеген қиыншылықтар туғызды. 1941-45жж. Қазақстаннан батыс аудандардың 532.5 мың тұрғыны баспана, жұмыс, тыл еңбекшілерінің қатарынан өз орнын тапты. 970 мыңдай депортацияланған немістер, поляктар осында келді. Бөлшек сауда жүйесіне азық-түлік және көпшілік қолды товарлар бұрынғыдан 7-15 есе аз түсті, баға 10-15 есе көтерілді. Елде халықты нан және басқа да маңызды азық-түлікпен жабдықтауға карточка жүйесі енгізілді. Қазақстанға 220 фабрика, завод, ұстаханалар, артель мен өнеркәсіп комбинаты көшіріліп әкелінді. Неміс әскерлерінің КСРО-ға терең бойлап кірген, Еділ бойындағы шайқастар кезінің өзінде-майдан шебі Қазақстанға жеткен жоқ. Соғыстың бірінші күнінен-ақ Қазақстан оның арсеналдарының біріне айналды. Қарағанды шахтерлері ерен еңбек етті. 4 жыл ішінде олар 34млн. тонна көмір шығарды. Орал-Ембі мұнайлы ауданының кәсіпоындары сұйық отын шығаруды 39%арттырды, электр қуатын өндіру 2 есеге өсті. Республика мыс, қорғасын өндірудегі жетекші орнын сақтап қалды, осымен бірге зерттелген кеніштердің негізінде металдар шығару, бойыту, балқыту кәсіпорындары: Шығыс Қоңырат молибден, Ақшатау молибден-вольфрам, Текелі полиметалл комбинаттары және т.б. салынды. 1941-45жж. Барлығы 460 завод, фабрика, кеніш, шахта және жеке өндірістер салынды.

Көптеген колхоздарда жұмыс істеп жүргендердің 70-80% әйелдер болды. Қазақстан еңбекшілері Ақтөбе облысы «Құрман» колхозының звено жетекшісі Шығанақ Берсиев тарының гектарынан 202ц. өнім алып, дүние жүзілік рекорд жасады. Қызылорда облысы «Авнгард» колхозының звено жетекшісі Ыбырай Жақаев күріштің гектарынан 172ц. өнім алды. Қазақстанның ауыл-село еңбеккерлері өздерінің патриоттық және еңбек парызын өтеді. 1941-45жж. Олар майдан мен елге 5879 мың тонна астық, 734 мың тонна ет және т.б. азық-түлік, өнеркәсіп үшін шикізат берді.


Бекітуге арналған сұрақтар:


  1. Екінші дүниежүзілік соғыспен Ұлы Отан соғысының негізгі себептерін атаңыздар. Ұлы Отан соғысы басталған күнді атаңыз.

  2. Фашистік Германияны жеңуде Қазақстан халқы қандай үлес қосты?

  3. Ұлы Отан соғысы жылдарында Қазақстанда құрылып ерекше ерлігімен көзге түскен әскери құрылымдарды атаңыз.

  4. Қазақстан- майдан арсеналы дегенді қалай түсінесіз?

  5. Неше қазақстандық екі мәрте Ұлы Отан соғысының батыры атағын алды?

  6. Ұлы Отан соғысы жылдары ғылыммен өнер қандай рөл атқарды?

  7. Ұлы Отан соғысы жылдары КСРО-да ұлтаралық қатынас қалай болды?

  8. Ұлы Отан соғысының жеңісінің тарихи маңызы қандай?


Әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Оқу құралы. Алматы, 2005.

  2. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  3. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  4. Қазақстан тарихы. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: «Аруна», 2006.

  5. Қ.С. Қаражан, Ж. Әбсеметова, Ф.А. Қозыбақова және т.б. Қазақстан тарихы: лекциялар курсы. Алматы: Заң әдебиеті, 2009. – 376 б.

  6. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.

  7. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2008. – 640 б.



Дәріс 27.

Тақырыбы: ҚАЗАҚСТАННЫҢ 1946-1950 ЖЫЛДАРДАҒЫ ДАМУЫ.
Мақсаты: Студенттерге соғыстан кейінгі елдің бейбіт өмірге көшуі, қоғамдық-саяси жағдай туралы мәлімет беру.
Негізгі ұғымдар: әкімшіл-әміршіл жүйе, жеке басқа табыну,демилитаризация, ақша реформасы, карточкалық жүйе.
Жоспар:

  1. Қазақстанның қоғамдық-саяси өмірі.

  2. Тың және тыңайған жерлерді игеру.

  3. Қазақстанның мәдени дамуы.


1. Қазақстанның қоғамдық-саяси өмірі.Кеңес елінде 1920ж. ортасында әбден күшіне мінген қатты әміршіл-әкімшіл жүйе 1930-50жж. бас кезінде өзінің шарықтау шыңына жетті. Адамның бас бостандығын тұншықтыру, оның құқын есепке алмау,адамдарды өндіргіш құралдарынан алыстату, мемлекетті басқару билігіне ықпал жасау саясатын қалыптастыру сияқты теріс құбылыстар тән еді. Елде И.В. Сталиннің жеке басына табыну бел алды. Қоғамдық сананың барлық дәрежесінде әлеуметтік жаңғырудың комплексті бағдарламаларына көшуге қоғамдық-саяси құрылым кедергі жасады. Осындай күрделі жағдайда қоғамдық ғылымдар партия комитеттерінің қатаң бақылауымен дамыды. Ленинград пен Мәскеуде «Ленинград ісі», «Дәрігерлер ісі» қолдан жасалып жатқан кезде Қазақстанда «Бекмаханов ісі» ұйымдастырылды. Жас талантты тарихшы Е. Бекмаханов «Қазақ КСР-і тарихын» даярлау үстінде жұмыс істеп жатқан ғалымдарды қатарында болды,оларға А.М. Панкратова, А.П.Кучкин, Б.Д. Греков, Н.М.Дружинин, т.б.Кеңес тарихшылары жатты. Кітап 1943 ж. маусымында жарыққа шықты. «Тарихтағы» отарлауға қарсы көтерілістерге берілген баға ғылыми кескілескен айтыс тудырды. Бекмахановтың «ХІХғ. 20-40жж. Қазақстан» (1947ж.) деген монографиясында айтылған оның көзқарастары буржуазияшыл-ұлтшыл деп жарияланды. «Правда» газетінде кітап айыпталды. Бекмахановты ғылыми атақтарынан айырды. 25жылға соттады. 1954ж. Қазақстанға қайта оралды. Бұндай істер жалғыз болған жоқ. Республиканың көрнекті қоғамтану ғалымдары А.Жұбанов, Х.Жұмалиев, Б.Сүлейменов, Е.Смаилов,жазушылар Ю.Домбровский, Ә.Әбішев, Қ.Аманжолов, Қ.Бекқожин, С. Бегалин сияқты саяси айыптармен жазаланды. Қудалауға ұшыраған Қазақ ССР Ғылым Академиясының Президенті Қ.И.Сәтпаев пен М.О. Әуезов Қазақстаннан Мәскеуге кетіп қалуға мәжбүр болы.

Сталин дүние салғаннан кейін (1953 ж. 5 наурыз) Л.П. Берияның қылмысты іс-әрекетін тоқтату қоғамдық өмірді демократияландыру жолындағы маңызды кезең болды. 1956ж. ақпанда Мәскеуде КОКП-ның ХХ съезі өтті, оның өзекті мәселесі Сталиннің жеке басына табынуды жою болды. КОКП ОК-ның бірінші хатшысы Н.С.Хрущев бастаған коммунистер партиясы И.В.Сталиннің жеке басына табынушылықтың және оныңсалдарына талдау жасауға тырысты. «Жылымық жылдары» деген атпен тарихқа енген 1950ж. ІІ жартысынен бергі кезеңдекөптеген игі іс атқарылды. Басшылықтың ұжымдық принципі енгізіліп, әміршіл-әкімшіл басқару жүйесі босаңси бастады. Елімізде іске асырылған экономикалық, әлеуметтік және идеологиялық шаралар нәтижесінде дамудың көптеген көкжиектері ашыла бастады.



2. Тың және тыңайған жерлерді игеру.1954ж. КОКП ОК ақпан-наурыз Пленумдарында елімізде азық-түлік мәселесін шешу үшін шығыс аудандарда тың және тыңайған жерлерді игеру мәселесі қойылды. Оны игеруге Қазақстан кеңінен қарастырылды. Қысқа мерзімде егіс көлемі 35 млн. гектарға дейін жеткізіп, солтүстік аудандарда жаңа поселкелер, совхоз орталықтары салынды. Қазақстанға Ресей, Украина, Белоруссиядан 1954-56жж. 640мың адам келді. (Ауыл шамруашылығы механизаторлары, құрылысшылар, денсаулық сақтау қызметкерлері т.б.) Тың жерлерге Кеңес әскері қатарына қайтқан жауынгерлер көп келді. Олардың күшімен Көкшетау облысында «Кантемировец», Солтүстік Қазақстанда «Тамановец», Қарағанды облысында, «индустриальный» және т.б. совхоздар құрылды. 1950ж. аяғ. Қазақстанның ауыл шаруашылығының материалдық техникалық негізгі едәуір нығайды.

1954-60жж. Республикада тың игеру есебінен сатық өндірудің жалпы көлемі 106млн. тоннаға жетті. Қазақстанда жаңа қалалар бой көтерді. Өнеркәсіп орындары салынды. Жаңа темір жол, тас жол желілері тартылды. Тың игеру республиканың экономикасын ілгерілетті. Тың игерудің зардаптары да болды. Басқа республикалардан келгендердің саны шамадан тыс көбейді. Ұлттық мектептер жабылып, қазақ балалары мектеп-интернаттарда оқытыла бастады. Оқу орыс тілінде көшірілді. Мал шаруашылығына зиян келтірілді. Мал жайылымы, шабындық жерлер азайып, малдың саны кеміді. Тың игеру экстенсивті әдіспен жүргізілді. 1945-60жж. Қазақстанның өнеркәсібінің отын-энергетика саласы жақсы дамыды. Қарағанды көмір алқабында ондаған ірі шахталар мен байыту фабрикалары іске қосылды.Екібастұзда ашық әдіспен көмір өндірудің көлемі күрт ұлғайды. 1950ж. көмір жабу, қопару және оны вагондарға арту толық механикаландырылды. Бұл жылдары Алматыда, Құлсарыда, Өскеменде су электр станциялары, Жезқазғанда жылу-электр орталығы салынды. Қарғанды мен Шымкентте қосымша қуаттар іске қосылды. Бұқтырма СЭС құрылысы басталды. Теміртауда қазақ металлургия заводы іске қосылды. Ақтөбе ферросплав заводының қуаты едәуір ұлғайтылды. Өскемен қорғасын-м ырыш комбинаты алғашқы өнімін берді. Сонымен қатар Жезқазған кен байыту фабрикасы, Өскемен тау-кен машина- жабдықтарын жасау зауыты мен Соколов-Сарыбай комбинаты, Ақтөбе хром қоспалары заводтары салынды. Химия өнеркәсібі дами бастады. Социалистік жарыс кең орын алды. Жеңіл өнеркәсіп салалары да дамыды. Республикада аса бай өнеркәсіп шикізатының болуы және оны орталыққа тасу көлік пен байланыс жүйелерін дамытудаға әсер етті.

1946-90жж. Қазақстан территориясында Семей, Капустин Яр, Азғыр т.б. полигондары жұмыс істеді. Ядролық сынақ полигонының ең ірісі Семей полигоны болды. Ядролық қаруды тұңғыш сынау 1949ж. 29 тамызда өткізілді. Ядролық сынақтар өткізу адамдар денсаулығына, аймақтың табиғи ортасына үлкен зардаптар тигізді.
3. Қазақстанның мәдени дамуы.Соғыстан кейінгі жылдары мәдениеттің материалдық базасы әлсіз болды. 1946ж. маусым айында КСРО Ғылым Академиясы қазақ филиалының негізінде Қазақ КСР ҒА-ң құрылуы республиканың мәдени өміріндегі елеулі оқиға болды. Қазақстанда ғылымды дамытуға көрнекті орыс ғалымдары С.И. Вавилов, И.П.Бардин, А.М. Панкратова ұйымдастырушылыққызмет көрсетті. Тұңғыш Президенті – Қ.И.Сәтпаев болды. 1950ж. Қазақстанда қоғамдық салаларының базасы кеңейтілді. КазМУ-де философия факультеті ашылды. 1950ж. аяғына қарай ҚКСРҒА-ң жүйесінде 50 ғылыми-зерттеу мекемесі, оның ішінде 19 институт, 13 сектор, 2 музей, обсерватория, 3 ботаника бағы мен 8 ғылыми база жұмыс істеді.

1957ж. бастап ядролық физика саласында зерттеу жұмыстары жүргізіле бастады, космос сәулелері лабораториясы, Астроботаника секторы ашылды. 1947ж. М.Әуезов «Абай» романының 2 кітабын жазып бітірді. 1955ж. жазушының іргелі туындысының дүниеге келді. 1959ж. М.Әуезовке әдебиет пен өнер саласында Лениндік сыйлық берілді.

Ғ.Мүсіреповтың «Оянған өлке» романы 1950ж. ұлттық жетістігінің бірі болды. С. Мұқанов «Сырдария» романында замандастарының өмірін, еңбегін, арман-мақсаттарын бейнелейді. «Өмір мектебі» трилогиясын жазды. Ғ. Мұстафиннің «Шығанақ», «Миллионер»повестер жарық көрді. «Қарағанды», «Дауылдан кейін» романдарын жазды. Ә. Тәжібаев «Шайтан», «Портреттер» поэмасын жазды.

Орыс, ұйғыр, кәріс, неміс жазушылырының шығармалары да болды. Қазақстанда жалпыға бірдей міндетті орта білім беру жүйесі енгізілді. Республикада 9мыңға жуық мектеп, 55 жоғары және 240 орта арнаулы білім беретін оқу орындары жұмыс істеді. Мәдениет сарайлары театрлар, музейлер, клубтар, кітапханалар қызмет етті. Теледидар кең көлемде жұмыс істеді, радио хабарымен қамтылды. Кітап шығарылды. Ә.Нұрпейісовтың «Қан мен тер»трилогиясы,Әзілхан Нұршайықовтың «Ақиқат пен аңыз» романы жарық көрді. Композиторлар С. Мұхамеджанов,Е.Рахмадиев, Ғ. Жұбанова, Н. Тілендиев өздерінің тамаша шығармалары қазақ музыкасын байыта түсті.Е.Серкебаев, Б. Төлегенова, «Гүлдер», «Досмұқасан» ансамбльдері. Қазақфильм студиясының «Атаманның ақыры», "Қыз Жібек", "Транссібір Экспресі", «Ана туралы аңыз» сияқты фильмдерін шығарды.


Бекітуге арналған сұрақтар:


  1. Соғыстан кейінгі жылдары Қазақстандағы саяси жағдай қандай болды?

  2. Соғыстан кейінгі жылдары Қазақстанның экономикалық дамуы қандай қиыншылықтарды бастан кешірді?

  3. Кеңес және партия басшылары соғыстан кейінгі жылдардағы экономикалық дағдарыстыстан шығуды қалай ойластырды?

  4. Қазақстанда тың және тыңайған жерлерді игеру қашан басталды?

  5. Тың және тыңайған жерлерді игерудің қорытындылары мен нәтижелерін анықта.

  6. Н.С. Хрущев КОКП Орталық Комитетінің бірінші хатшылығынан қашан босатылды?

  7. 1958ж. тамыздағы Теміртау қаласында болған еңбекшілердің наразылығына не себеп болды?

  8. Қазақстан соғыстан кейінгі жылдары білім және ғылым саласында қандай жетістіктерге жетті?


Әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Оқу құралы. Алматы, 2005.

  2. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  3. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  4. Қазақстан тарихы. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: «Аруна», 2006.

  5. Қ.С. Қаражан, Ж. Әбсеметова, Ф.А. Қозыбақова және т.б. Қазақстан тарихы: лекциялар курсы. Алматы: Заң әдебиеті, 2009. – 376 б.

  6. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.

  7. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2008. – 640 б.


Дәріс 28.

Тақырыбы: ҚАЗАҚСТАННЫҢ 1960-1980 ЖЫЛДАРДАҒЫ ДАМУЫ.
Мақсаты: Студенттерге 1960-80 жж. Қазақстанның қоғамдық-саяси, әлеуметтік-экономикалық дамуы жөнінде мәлімет беру.
Негізгі ұғымдар:тоқырау, дамудың экстенсивті жолы, шаруашылық есеп.
Жоспар:

  1. 1960-1970 жж. экономиканы реформалау әрекеттері.

  2. «Тоқырау» кезеңіндегі Қазақстанның экономикасы.

  3. Республиканың қоғамдық-саяси және мәдени дамуы.


1. 1960-1970 жж. экономиканы реформалау әрекеттері.1965 ж. басталған экономикалық реформа бастапқы кезде экономикалық дамуға белгілі дәрежеде серпін берді. Тоғызыншы бесжылдықта жоспарлау жүйесі бойынша Қазақстанда 1578 кәсіпорын жұмыс істеді. Тоталитарлық жүйе оның өмір сүріп отырған экономикалық құрылымының шеңберінен шығуына жол бермеді. Осының салдарынан 1970ж. басында экономикалық реформаның қоғамдық өндірістің тиімділігін арттыруға бағытталған идеялары бұрмаланды. Реформаның негізгі мақсаты – кәсіпорындардың шаруашылық дербестігін жоспарлы кеңейту-тек көрсеткіштерді кемітуге және коллективтердің көтермелеу қорларын қалыптастыру болды. Көптеген кәсіпорындар пайда табудың қызығына беріліп, өз өнімдерінің бағасын қолдан жоғарлату жолына түсті. Бағаның өсуі есебінен алынған пайда жалақыны көбейтуге мүмкіндік берді, оның өсуі еңбек өсімділігінің өсуін басып озды, мұның өзі 1970ж. бас. ақпараттық процестердің басталуының себебі болды, бұл экономиканың дамуына теріс ықпал жасады. Кәсіпорындардың дербестігін кеңейте отырып, министрліктер мен ведомстволардың әкімшілік және экономикалық өкілеттілігін күшейтті.

Реформаның сәтсіздікке ұшырауының негізгі себебі саяси саладағы демократияландыру процесінің тежелуі болды. Ол тек экономикалық ұйымдық-техникалық саласымен ғана шектеліп, қоғамның саяси құрылымына, меншік қатынасына соқпады, мемлекеттік меншіктің монополиясын сақтады, нарықтық қатынастарды теріске шығарды. Л.И. Брежнев пен оның төңірегінділер реформа негізінде экономиканы терең қайта құруға қарсы болды. 70ж. бас. Реформаны жүргізу тоқтатылды.


2. «Тоқырау» кезеңіндегі Қазақстанның экономикасы.1970-85жж. Республиканың индустриялық әлеуеті өсе түсті. Өнеркәсіпті өркендетуге 40.8 млрд. сом жұмсалды. Негізгі өндірістік қорлар 3.1 есе артты, оның ішінде химия және мұнай химиясында 6.5 есе, машина жасауда 4есе, отын өнеркәсібінде 3.8 есе өсті. 1000-дай өнеркәсіп газ өңдеу заводы, Шевченко пластмасса, Қарағанды резина-техника, Павлодар және Шымкент мұнай өңдеу заводтары.Екібастұз және Ермак ГРЭС-тері, Қапшағай су-электр станциясы, т.б.

Экономиканы басқаруды қатаң орталықтандырудың жағдайында өнеркәсіптің құрылымы шикізат өндіруге бағытталған сипатын сақтап қалды. Республика өнеркәсібінің жартысына жуығы одақтық министрліктің қарамағында болды.

1970-80жж. алып кәсіпорындар түріндегі шикізат салаларын дамытуға бағыт ұстау өнеркәсіптің өңдейтін және қайта өңдейтін өндірісінің өсу қарқыны төмен болуына, халық тұтынатын тауарлар тамақ және жеңіл өнеркәсіп өндірісінің дамуы жеткіліксіз болуына әкеп соқтырды. Тұтынатын азық-түлік емес тауарлардың 60% Қазақстанға басқа республикалардан алынып келінді. Экономикадағы дағдарысты құбылыстардың өсуі халық шаруашылығының бір қалыпты дамымауына алып келді.

КОКП ОК (1965ж.) Пленумы талдап жасаған аграрлық реформа ауыл шаруашылығын интенсивті жолға түсірудің талпынысы болды. Ұлттық табысты аграрлық саланың пайдасына қарай қайта бөлу, шаруашылық есепті енгізу, ауыл шаруашылығын өнімдерінің сатып алу бағасын арттыру шаралары белгіленді.Республиканың ауыл шаруашылығы ірі инвестиция алды. 1971-78жж. Оған 58.2 млрд сом жұмсалды.


3. Республиканың қоғамдық-саяси және мәдени дамуы.Қоғамдағы саяси жағдай 1970-ші жылдардың бас кезі жаңашыл үрдістердің едәуір әлсіреуімен, қоғамдық қүрылыс принциптері мен түрлерінің тоқырауға ұшырауымен ерекшеленді. Саяси өмір принциптеріне түзетулер енгізген мұндай бетбұрыстың пайда болуы ең алдымен 1968 жылдың тамыз айында бес ел әскерлерінің Чехословакия жеріне енгізілуіне байланысты болатын. Өйткені дәл осы елде саяси құрылымды жаңартуға, нарықтық қатынастар жолымен экономикалық реформалар жүргізуге бағытталған барынша ауқымды, түбегейлі ұмтылыстар көріне бастады. Яғни, онда социализмнің "сталиндік", "кеңестік" нұсқасын жою және демократиялық қоғам орнату туралы мәселелер көтерілді. А. Дубчек бастаған коммунистік партияның бұл бағытына халықтың көпшілік бөлігі қолдау көрсетті.

Алайда КСРО басшылығымен бұл ұмтылыс 1968 жылы "Прага көктеміне" қарсы төндірілген "интернационалдық акцияның" салдарынан іске аспай қалды. Осының нәтижесінде 1960-шы жылдар ортасындағы бетбұрыс кертартпа күштердің құрсауында қалды. Бүл оқиғаның ізі суымастан "ревизионизмге" қарсы басталған идеологиялық науқан ЧКП дамуындағы дағдарысты жоюға, бірқатар басқа коммунистік партиялардағы оппортунистік күштерге теориялық соққы беруге, партия, оның социалистік қоғамдағы жетекші рөлі туралы "маркстік-лениндік" тұжырымдаманы қайта қалпына келтіруге жәрдемдесуге тиіс болды.

Алайда тарих тәжірибесі коммунистік құрылыстың КОКП Бағдарламасында белгіленген міндеттері өзіне сай саяси және практикалық шешімдер таба алмағандығын көрсетті. Ал мұның өзі көптеген сауалдың жауабын кемелденген социализм тұжырымдамасынан іздеу кажеттілігін алдын-ала аңғартты. Социализмді бірте-бірте жетілдіру идеясы саяси бағыттың өзегіне айналды.

Билеуші партияның басшылығы Қазан (1917 ж.) оқиғаларының 50 жылдығына жасаған баяндамасында Кеңес халқы жүріп өткен тарихи жолдың басты қорытындысы кемелденген социализмнің орнатылуына әкеледі деген тұжырым жасаған болатын. Бұл "тұжырымдаманың" өзінен бұрынғы теориялық қисындамалардан айырмашылығы социализмнің қоғам дамуының едәуір ұзақка созылатын кезеңі екендігін мойындауынан көрініс тапты. Ол тұрғыдан алғанда "коммунизмге қарай алып адыммен секіру" идеясынан бас тарту жағдайына байыпты баға беру көрінісі болғандығы шүбәсіз. Бірақ бұл түжырымдама " 30-40-шы жылдары мерейі үстем болған, өтпелі кезеңнің бүкіл проблемалары шешіліп бітті, социалистік мұраттар негізінен жүзеге асты және осының бәрі дәлелденген" деп санайтын әлеуметтік-экономикалық даму пайымына арқа сүйеді.

Осының салдарынан социализмді жетілдіру жолдарын іздестіру ісі (егер мұндай іздестіру жүргізілсе), ескірген түсініктер аясындағана қанат жаюға мүмкіндік алды. Социализмнің іркіліссіз және қайшылықсыз үдере өркендеуі теориясы экономикалық және әлеуметтік жетістіктерді ерекше ұлғайтып көрсетуге, шындықты боямалап жеткізуге итермеледі. Қоғам әзегіне енген қайшылықтардың, тоқыраушылықтың, төрешілдіктің асқыну себептерін жабулы күйінде қалдыра берді. Қоғамның даму құбылысы өткен кезеңдегі жетістіктермен салыстыра қарастырылғандықтан, сөздер мен үғымдар бірте-бірте шындыққа мүлде жанаспайтын мазмұнға ие болды, теория да шынайы мән-мағынасынан айырыла бастады.

Қиялдағыны қолдағыдай етіп көрсетуге тырысушылықтың барынша асқындаған көрінісі КСРО-ның 1977 жылғы Конституциясында орын алды. КОКП Орталық Комитетінің мамыр (1977 ж.) пленумы мақұлдаған Конституция жобасы бүкілхалықтық талқылауға ұсынылды. Талқылау барысында не бәрі 400 мыңға жуық ұсыныс келіп түсті. 1977 жылғы казанның 7-сі күні тоғызыншы сайланған КСРО Жоғарғы Кеңесінің кезектен тыс жетінші сессиясы Негізгі Заңның тексін қабылдады. Бұл күн Конституциясы күні болып жарияланды.

1978 жылғы наурыздың 17-сі Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Төралқасы республика Конституциясының жобасын бас-аяғы бір-ақ айға созылған "бүкілхалықтық талқылауға" ұсынды. Оның іргетасын Кеңес мемлекетінің Негізгі Заңы құрады. Сыншыл рухтағы ресми қоғамдық пікірге кереғар келетін материалдар, әлбетте, ескерусіз қалды. 1978 жылдың 18-20 жұлдыздарында Қазақстан билеуші партиясының ОК-і мақұлдағаннан кейін, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің кезектен тыс жетінші сессиясы Жаңа Конституцияны қабылдады.

Демократияны шектеу, еңбек адамын меншік пен билікке жақындатпау, адамның қүқын аяқасты ету т.б. болатын кеңес қоғамының саяси жүйесіне тән белгілер, міне, осындай. Жаттандық пен қасандыққа бой ұру демократиялық институттардың қатып-семуіне және формалді сипат алуына әкеп соқты. Қалыптасқан жағдай Кеңестердің демократиялык, ішкі мүмкіндіктерінің тынысын тарылтып, адымын ашқызбауға айналды. 1970-1980 жылдары жетекші органдар тарапынан Кеңестер жұмысын жақсарту жөнінде ондаған қүжаттар қабылданғанымен, оң өзгерістер болған жоқ және болуы да мүмкін емес еді. "Мемлекеттендіру" процесі кәсіподақтарды, комсомолды және қоғамдық ұйымдарды да қамтыды. Қоғамдық ұйымдардың партиялық-мемлекеттік аппаратпен тұтасуы, олардың дербес негіздерін жоққа шығаруға әкеп тіреді.

Бұл кезеңге тән болған сөз бен іс, қабылданған шешімдер мен олардың орындалуы арасындағы алшақтық кеңес адамдарының бойында самарқаулық пен немқұрайдылык туғызды. 1950-60-шы жылдардағы реформалардың сәтсіздікке ұшырауы, ауыз толтырып айтарлықтай нәтижелердің болмауы жарияланған мақсаттар мен ниеттерге сенімсіздікпен қарау рухын дүниеге әкелді.
Бекітуге арналған сұрақтар:


  1. Республика Конституциясының жобасы бүкілхалықтық талқылауға қашан ұсынылды?

  2. 1979ж. Ақмола қаласында жастардың шеруге шығуына не себеп болды?



Әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Оқу құралы. Алматы, 2005.

  2. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  3. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  4. Қазақстан тарихы. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: «Аруна», 2006.

  5. Қ.С. Қаражан, Ж. Әбсеметова, Ф.А. Қозыбақова және т.б. Қазақстан тарихы: лекциялар курсы. Алматы: Заң әдебиеті, 2009. – 376 б.

  6. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.

  7. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2008. – 640 б.



Дәріс 29.

Тақырыбы: ҚАЙТА ҚҰРУ ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН.

Мақсаты: Студенттерге 1985 жылдан бастап тәуелсіздік алғанға дейінгі Қазақстанның дамуы жөнінде мәлімет беру.
Негізгі ұғымдар: Қайта құру, жариялылық, демократияландыру, жеделдету, милитаризация.
Жоспар:

  1. Қайта құру қарсаңындағы Қазақстан.

  2. Қайта құрудың басталуы.

  3. 1986-жылғы Желтоқсан оқиғасы.


1. Қайта құру қарсаңындағы Қазақстан.1985ж. дейін негізгі егін шаруашылығы жұмыстары жер жырту, тұқым себу, дәнді-дақылдарды жинау, мал шаруашылығы жұмыстары 75-98% техникаландырылды. Ауыл шаруашылық проблемаларын тек күрделі қаржыны көбейту арқылы ғана шешуге тырысу нәтиже бермеді. Адамның мұқтажына көңіл бөлмеушіліктің салдарынан, 1987ж. ауылдық жерлерде денсаулық сақтау мекемесі болмады. Республика ауыл шаруашылық өнімдері өндірісін қарқындату бірқалыпты жүрмеді.

КОКП-ң бүлінуі оның әлеуметтік-экономикалық саясаттағы қатерлі ұлттық қатынасқа әсерін тигізбей қойған жоқ. Брежневтік басшылық оларды мүлтіксіз әрі мәселені шешудегі табыстарды асыра бағалау кемелденген социализм концепциясынан туындады. Социалистік ұлттардың федерацияданшығу қажеттігі пайда болуы мүмкін емес деген пайымдау үстемдік құрды.


2. Қайта құрудың басталуы. 1985 жылы наурызда КОКП ОК Бас хатшысы қызметіне М.Горбачев сайланды. 1985 жылы сәуірде өткізілген КОКП ОК пленумында М.Горбачев әлеуметтік-экономикалық жүйе мен қоғамдық өмірге реформалар – қайта құрулар жүргізетінін мәлімдеді. Қайта құру саясаты мемлекеттің қоғамдық-саяси институттарының бүкіл жүйесін демократияландыру және халықтың өзін-өзі басқаруын тереңдету деп түсіндірілді. Қайта құру саясатының негізгі бағыттары- қоғам өмірін демократияландыру және жариялықты дамыту, әлеуметтік-экономикалық дамуды жеделдету болды. Сонымен бірге 1985 жылы сәуір Пленумында әлеуметтік-экономикалық дамуды жеделдету туралы қаулы қабылданды. Жеделдету саясатының мақсаты-өндірісті басқару әдістерін өзгертіп, ғылыми-техникалық жетістіктерді енгізу арқылы халық шаруашылығын дамыту. Іс жүзінде ол өндіріс орындарын шаруашылық есепке көшіру және жекеменшік түрлерін дамыта отырып, нарықтық экономикаға бетбұрыс жасау еді. Бұл саясатты іске асыру бағытында бүкіл елде кооперативтік қозғалыс басталды. Кооперативтік шаруашылықтардың тиімді жақтары бірден байқалды. Бірақта жеделдету бағыты ғылыми тұрғыда негізделмей асығыс енгізілген еді. Мемлекет басшылары экономиканы басқаруда әлі де директивалық әдістерге сүйенді. Бұл жеделдету бағытының басты қайшылығы болатын. Бірақ бұл шаралар экономиканы дағдарыстан шығара алмады. Халық шаруашылығындағы жағдай ауырлай түсті. Күнделікті тұтынатын тауарлар тапшылығы айқын сезіле бастады. Азық-түлік түрлері азайып кетті. Қоғамның саяси жүйесін жаңартпайынша экономиканы басқарудың жаңа әдістері нәтиже бермейтіндігі дәлелденді.

1987 жылы қазанда КОКП ОК Пленумында Мәскеу қалалық партия комитетінің бірінші хатшысы Борис Ельцин қайта құру мен реформалардың жүзеге асырылуының баяулығын қатты сынға алды.

1987 жылы қарашада Қазан төңкерісінің 70 жылдық мерекелік мәжілісі болып өтті. Онда М. Горбачев кеңестік қоғамның дамуының негізгі тарихи кезеңдеріне саяси баға берді. Бас хатшының баяндамасында сталинизм қылмысты құбылыс деп танылып, тарих «ақтаңдақтары» жаңа тұрғыдан қаралуы тиіс деген қортынды жасалды.

1988 жылы маусымда КОКП ХІХ Бүкілодақтық конференциясы өткізілді. Конференцияда қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуына жан-жақты талдау жасалды. Онда партия басшылары тарапынан саяси жүйеге реформа жүргізбейінше әлеуметтік-экономикалық өзгерістер жасаумүмкін еместігі мойындалды.

Қоғамның саяси және әлеуметтік өміріндегі қайшылықтар күшейе берді. Мемлекеттік жоспарлау барысында республикалар мүддесі екінші кезекке ысырылды. Өйткені қазба байлықтан түскен табыстар республикаларға аз мөлшерде ғана беріліп, жергілікті халық оның игілігін көре алмады. Тұтыну тауарларының 60 %-ы шеттен тасымалданды. Ғылым мен мәдениет, білім беру салаларын қаржыландыруда «бюджеттік қалдық» ұстанымы сақталып қалды. Рухани салада да терең қайшылықтар орын алды. Мәдениет халықтық дәстүрінен, ұлттық келбетінен айырыла бастады. Қазақ тілі қоғамдық қызметінен айырылып, тұрмыстық тіл деңгейіне түсті. Нәтижесінде 1954- 1986 жылдары 600-ден астам қазақ тілінде оқытатын мектеп жабылды.

Маңызды саяси шешімдер Мәскеуде қабылданып, одақтас республикаларға оларды орындау үшін бұйрық ретінде жіберіліп отырды. Орталықтың шешімдерімен келіспеу, оған сын айту «ұлтшылдық» ретінде бағаланды. Қазақстан халқының көз алдында Арал мен Семей экологиялық қасіреті қалыптасып жатты. Кеңес қоғамында адамдардың әлеуметтік немқұрайдылығы күшейді.



3. 1986-жылғы Желтоқсан оқиғасы. 1986 жылы ақпан-наурызда Қазақстан Компартиясының ХҮІ съезі болып өтті. Съезде әлеуметтік-экономикалық дағдарыстың жекелеген кемшіліктерін сынаумен шектелді.

Республикамызды 1960-1962 және 1964-1986 жылдар аралығында ұзақ уақыт басқарып, еліміздің өсіп-өркендеуіне зор үлесін қосқан Дінмұхамет Ахметұлы Қонаев (1912- 1993)болды. Ол КОКП ОК Саяси Бюросының мүшесі, әрі үш мәрте Социалистік Еңбек Ері атағын алды. Д.А. Қонаевтың қайраткерлігі мен адамгершілік қасиеттері халыққа мәлім болды. Сонымен бірге мемлекет қайраткері ретінде Д.А. Қонаев та сол уақыттағы әміршіл-әкімшіл жүйенің перзенті еді. Сол себепті Д.А. Қонаевтың саяси тағдырын Кремль шешті.

1986 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің V Пленумы шақырылды. Пленумда ұйымдастыру мәселесі қаралып, ол не бары 18 минутқа созылды. Пленумның қаулысы бойынша КОКП ОКөкілі Г. Разумовскийдің ұсынысымен Қазақ КСР Компартиясы ОК-нің бірінші хатшысы Д.А. Қонаев қызметінен алынды. Қазақ КСР Компартиясы ОК-нің бірінші хатшысы болып Ульяновск облыстық партия комитетінің біріші хатшысы болып істеген Геннадий Колбин тағайындалды (1986-1989).

Орталықтың мұндай өктемдігі қазақ халқының тарапынан заңды наразылық туғызды. Өйткені қоғам өмірін қайта құрамыз, демократия мен жариялық орнатамыз деп ұрандаған партия басшылығының бұл саяси қадамына халық бірден қарсылық білдірді. 1986 жылы 17 желтоқсанда Алматыда қазақ жастарының жаппай толқуы басталды. Мұндай наразылық шерулері республиканың басқа қалаларында да ұйымдастырылды.

Желтоқсан көтерілісінің сылтауы Г.В. Колбиннің республика басшысы болып тағайындалуы еді. Ал басты себептері- Мәскеудегі орталық биліктің ұлт саясатындағы әділетсіз ұстанымы мен Кеңес үкіметінің ұлттық мәдениет пен халықтың салт-дәстүрлеріне қысым жасап, ашық түрдегі орыстандыру саясатының жүргізілуі болды. Қазақ тілінде білім беретін мектептердің жаппай жабылуы мен жоғары оқу орындарында қазақ тілінде білім беретін бөлімдердің болмауы да ауылдан қалаға келген жастар үшін ауыр психологиялық қысым болатын. Қайта құру жариялаған демократиялық ұстанымдар арасындағы қарама-қайшылықтар, яғни орталық партия басшылығының сөзі мен ісіндегі сәйкессіздік те халықтың ашу-ызасын туғызған еді.

Жастардың наразылығы бейбіт әрі саяси сипатта басталды. Басқа ұлт өкілдеріне қарсылық пен мемлекеттік құрылысты өзгерту туралы үндеулер көтерілген жоқ. Конституцияға қайшы келетін саяси талаптар да қойылған жоқ болатын. Алайда партия басшылығы саяси наразылықты өкімет билігіне төнген қатер деп бағалады. Сол себепті бірден Алматы гарнизоны әскери дайындыққа келтірілді. КСРО Ішкі істер министрі А. Власов Кеңес Одағының 8 қаласынан Алматыға Ішкі істер министрлігі әсәскерлерінің арнайы бөлімдерін жіберуге шешім қабылданды. Бұл билік тарапынан жасалған Конституцияға қайшы келетін заңсыз әрекет еді. Бейбіт шеруді тарату мақсатында билік арнайы «Боран» («Метель») операциясын жасады. Бұл операцияға Г. Колбин өзі жетекшілік етті. Кеңес әскері халыққа қарсы сойылдар, саперлік күректер, арнайы үйретілген иттер, су шашатын машиналар сияқты қару түрлерін қолданды.Осылайша Комунистік партия мен Кеңестік өкімет билігі адамзатқа қарсы жасалған қылмыстың басты ұйымдастырушысына айналды. Мыңдаған қазақ жігіттері мен қыздары Желтоқсан көтерілісінің құрбандары болды. Солардың бірі Алматы архитектура құрылыс институтының студенті Қайрат Рысқұлбеков еді. 1988 жылы КСРО жоғарғы соты оған берілген ату жазасын 20 жыл бас бостандығынан айыру жазасымен ауыстырды. Өкінішке орай, ол 1988 жылы мамырда белгісіз жағдайларда қайтыс болды. 1996 жылы 9 желтоқсанда Президенттің жарлығымен Қ. Рысқұлбековке Халық Хаһарманы атағы берілді.

Соңғы деректерге қарағанда, 17-19 желтоқсанда алаңға 60 мыңдай адам шыққан, соның 8 мыңнан астамын ұстап, қаланың сыртына апарып тастаған, 103 адам бас бостандығынан айырылып, екі адам (Қ.Рысқұлбековпен М.Әбдіқұлов) ату жазасына кесілген. 52 адам партиядан, 787 адам комсомол қатарынан шығарылып, жоғарғы оқу орындарының 12 ректоры қызметінен алынды.

1987 жылы шілдеде КОКП Орталық Комитеті «Қазақ республикалық партия ұйымдарының еңбекшілерге интернационалдық және патриоттық тәрбие берудегі жұмыстары туралы» қаулы қабылдады. Бұл қаулыда Желтоқсан көтерілісі «қазақ ұлтшылдығының көрінісі деп бағаланды». Ресми билік қазақ халқының саяси наразылығының маңызын төмендету мақсатымен оны қатардағы оқиға ретінде бағалаған болатын.

1989 жылы маусым-мамыр айларында КСРО Халық депутаттарының І съезінде М.Шаханов КОКП басшылығынан Желтоқсан көтерілісіне әділ баға беруді талап етті. М. Шахановқа академик А. Сахаров белсенді саяси қолдау көрсетті. Осындай талаптың нәтижесінде Желтоқсан оқиғаларына байланысты түпкілікті баға беру жөніндегі комиссия құрылды.Комиссия төрағалығына М. Шаханов бекітілді. Комиссия жұмысының нәтижесінде қаулыдағы «қазақ ұлтшылдығы» деген айып қате деп танылды.

1990 жылғы 24 қыркүйекте Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының қаулысында бейбіт шерудің жаппай тәртіпсіздікке ұласып кетуінің себебі көрсетілді. Республика басшылығының саяси дәрменсіздігі, қиын жағдайда бейбіт жол көрсете алмауы мен партия жетекшілерінің қарулы күшке сүйенуі болған еді. Өйткені Челябі, Новосібір, Ташкент, Уфа, Тбилиси, т.б. қалалардан әкелінген әскери бөлімдердің жауынгерлерінің қатыгездікпен жасаған әрекеттері қазақ жастарын да жауап қайтаруға мәжбүр етті.

1991 жылы желтоқсанда 1986 жылғы 17-19 желтоқсан көтерілісіне қатысқаны үшін жауапқа тартылған азаматтарды ақтау жөнінде Президенттің жарлығы шықты. 17 желтоқсан –Демократиялық жаңару күні деп жарияланды.
Бекітуге арналған сұрақтар:


  1. М.С. Горбачев әлеуметтік-экономикалық дамытуда жеделдету бағытын қашан жариялады?

  2. Желтоқсан оқиғасының себебі не болды?

  3. Желтоқсан қайраткерлерін атаңыз.

  4. 1989ж. Жаңа Өзен қаласында болған толқудың себептерін атаңыз.


Әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Оқу құралы. Алматы, 2005.

  2. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  3. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  4. Қазақстан тарихы. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: «Аруна», 2006.

  5. Қ.С. Қаражан, Ж. Әбсеметова, Ф.А. Қозыбақова және т.б. Қазақстан тарихы: лекциялар курсы. Алматы: Заң әдебиеті, 2009. – 376 б.

  6. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.

  7. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2008. – 640 б.



Дәріс 30.

Тақырыбы: ҚАЗАҚСТАННЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ТӘУЕЛСІЗДІГІН АЛУЫ.
Мақсаты: Студенттерге Қазақстанның тәуелсіз егеменді мемлекет болып, ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары,еліміздің әлемдік қауымдастықтағы ролі жөнінде мәлімет беру.
Негізгі ұғымдар: Референдум, Президент, Конституция, Парламент, консолидация, кәсіби мемлекет, инфрақұрылым, сенат, мәжіліс, инаугурация, көп партиялылық жүйе.
Жоспар:

  1. КСРО-ның ыдырауы және оның себептері.

  2. Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін алуы.

  3. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздері.

1990ж. КСРО-ң орасан зор кеңістігінде экономикалық дағдарыс болды. КОКП басшылары басқаруға қабілетсіздігін көрсетті. Орталықтың іс қимылы ең қажет тауарлардың, азық-түліктің жетіспеу перспективасы көлденең тартылған аймақтар арасындағы ондаған жылдар бойында қалыптасқан экономикалық байланыстарды үзе бастады. Республикада экономикалық дербестікке ұмтылу үрдістері пайда болды,-толыққанды дербестік – егемендік жариялау процесі басталды. Қазақ КСР-да республиканың өзін-өзі басқару, онда Қазақстан территориясындағы табиғи байлықтар мен өндіріс құрал-жабдықтарына, республикасының меншіктік құқы дәлелденді, Қоғамдағы жаңғыртуға бағытталған қозғалысы Н.Ә. Назарбаев басқарды.

1990ж. ортасында «Азат»қозғалысы және «Азат»саяси партиясы пайда болды. Басты мақсаты ТМД шеңберінде Қазақстанның мемлекеттік егемендігі үшін күрес деп белгіледі.

1990ж. 24 сәуірде республика Жоғарғы Кеңесі Қазақ КСР-ң президенті лазауымын белгіленді, оған Н. Назарбаев сайланды. 1990ж. 25 қазанда республика Жоғарғы Кеңесі Қазақ КСР-ң мемлекеттік егемендігі туралы Декларация қабылданды. Егемендік алу Қазақстанда жалпы демократиялық процестердің барысын шапшаңдатты.

1991ж. 1 желтоқсан Қазақстан тарихында тұңғыш рет республика Президентін жалпы халықтық сайлау өтті. Тұңғыш қазақ ғарышкері Т.Әубәкіров ғарышқа ұшты.

1991ж. 16 желтоқсанда «Егемендік туралы заң» қабылданды. Қазақтың Кеңестік Социалистік республикасы – Қазақстан Республикасы болып аталды.

1991ж. 21 желтоқсанда Алматыда ТМД құрылды.

Рәміз дегеніміз белгілі бір нәрсені өз қалпынан өзге, жанама сипаттап көрсетуден туатын сыр-таңба, эстетикалық категория, шартты белгі. Елтаңба, Ту, Әнұран - әрбір тәуелсіз мемлекеттің ажырамас бөлігі. 1992 ж. 4 маусым Қазақстан тарихында мемлекеттік рәміздердің дүниеге келген ерекше мәртебелі күн.

Қазақстан Республикасы туының авторы — Ш.Ниязбеков. Тудың біртүстілігі Қазақстан халқының бірлігін білдірсе, көгіддір түс геральдика тілінде адалдықты, кіршіксіз тазалық пен пәктіктің нышаны, күн — энергия көзі, байлықгың нышаны. Тудағы бүркіт бейнесі мемлекеттік билікті, кеңдікті білдіреді, еркіңдіктің, тәуелсіздіктің, боашаққа деген талпыныстың нышаны. Төл туымызды даралап тұрған тағы бір белгі оның сабына таяу тік тартылған ұлттық өрнекті жолақ. Онда "Қошқар мүйіз" деп аталатын қазақы өрнек салынған.

Тәуелсіз Қазақстанның жаңа Елтаңбасының авторлары — Ж.Мәлібеков пен Ш.Уәлиханов. Елтаңба мәңгі өмірдің белгісі, отбасы берекесін, бірлікті, байлықты, бейбітшілікті меңзейді.

Қазақстан Әнұраны әуенінің авторлары — композиторлар М.Төлебаев, Е.Брусиловский, Л.Хамиди болса, мәтінінің авторлары — ақыңдар М.Әлімбаев, ҚМырзалиев, Т.Молдағалиев, Ж.Дәрібаева. Әнұранда халқымыздың еркіңдікке құштар көңілі, тамыры терең болмысы, келешегіне бағытталған арманы көрініс тапқан. Әнұран патриоттық сезімнің белгісі. Әнұранның әуені 1992 ж. 4 маусымда, ал мәтіні 1992 ж. 11 желтоқсанда бекітілді.
Бекітуге арналған сұрақтар:


  1. КСРО-ның ыдырауына не себеп болды?

  2. Қазақ КСР-і Қазақстан Республи касы болып қашан өзгертілді?

  3. ҚР тәуелсіздігін қашан жариялады?

  4. ҚР Ұлттық рәміздері қашан қабылданды?

  5. ҚР қандай әлемдік ұйымдарға мүше?

Семинар сабақтарының жоспары және әдістемелік нұсқау
Семинар 1.

Тақырыбы: ҚОЛА ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН. (1 с.)

Жоспар:

  1. Қола дәуірінің кезеңделуі.

  2. Андронов мәдениеті.

  3. Қола дәуіріндегі шаруашылық және қоғамдық өзгерістер.


Әдістемелік нұсқау:

Семинар тақырыбы бойынша дайындалған кезде студенттердің ең алдымен келесі мәселелерге назар аударуы қажет: адамзаттың пайда болуы туралы түсініктер, адамзат тарихының археологиялық кезеңделу бойынша тас, қола және темір дәуірлеріне бөлінуі. Бірінші сұрақ бойынша қола дәуірінің кезеңделуі ерте қола, орта қола, кейінгі қола кезеңдерінің хронологиялық мерзімін анықтап, әрқайсының ерекшеліктеріне сипаттама беріледі. Қола дәуірінің Қазақстан аумағынан табылған ескерткіштері: тұрақтар, қоныстар, құрылыстар, т.б. және оларды қай ғалымдардың зерттегені жайында айтып өту керек.

Екінші сұрақ бойынша Андронов мәдениетінің таралу аймағы, ооның ашылуы, таралу аймағы, зерттелуі, осы мәдениетке тән белгілер, оны жасаушы тайпалардың ескерткіштері туралы айтылады. Қазақстан аумағынан табылған қола дәуірінің ескерткіштері, Орталық Қазақстандағы Беғазы-Дәндібай мәдениетінің зерттелуі (Ә. Марғұлан, А. Оразбаев, С. Черников, А. Максимова, т.б. ), ескерткіштері, т.б. мәселелер назардан тыс қалмауы тиіс.

Үшінші сұрақ бойынша: 1) қола дәуіріндегі шаруашылықтағы өзгерістер – егіншіліктің, металлургияның, қолөнердің дамуы, мал шаруашылығының көшпелі сипат алуы; 2) адамзат қоғамындағы өзгерістер – тайпалардың құрылуы, қоғамда ер адамдардың үстемдігінің орнауы, оның себептері, әлеуметтік және мүлік теңсіздігінің өсуі, сондай-ақ материалдық және рухани мәдениеттің дамуы туралы айтылады.


Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Оқу құралы. Алматы, 2005.

  2. Ермұханова Х.К. Қазақстан тарихы: Жоғары оқу орындарына түсушілерге арналған оқулық-тест. Алматы: «Шың кітап», 2010. – 360 б.

  3. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы, 2007. – 274 б.

  4. Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінге дейін. (Очерктер). Алматы «Дәуір», 1994. – 446 б.

  5. Қазақстан тарихы. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы, 2006. – 768 б.

  6. Қ.С. Қаражан, Ж. Әбсеметова, Ф.А. Қозыбақова және т.б. Қазақстан тарихы: лекциялар курсы. Алматы: Заң әдебиеті, 2009. – 376 б.

  7. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007. – 344 б.

  8. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2008. – 640 б.


Семинар 2.

Тақырыбы: ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДАҒЫ АЛҒАШҚЫ ТАЙПАЛЫҚ ОДАҚТАР МЕН МЕМЛЕКЕТТЕР. (1 с.)

Жоспар:

  1. Сақтар және сарматтар.

  2. Ғұндар.

  3. Үйсіндер.

  4. Қаңлылар.


Әдістемелік нұсқау:

Семинар сабағының бірінші сұрағы бойынша мына мәселелерге жауап берілуі тиіс: ерте темір дәуірінің хронологиялық шеңбері, бұл кезеңдегі қоғамдық және шаруашылық өзгерістер, сақ тайпалары туралы археологиялық және жазба деректер (грек және парсы деректері), сақ және сармат тайпаларының орналасу аумағы, олардың қоғамдық құрылысы, шаруашылығы мен мәдениеті, көршілес елдермен қарым-қатынастары, т.б. Сонымен қатар, сақ және сармат тайпаларының археологиялық ескерткіштерінің зерттелуі (К. Акишев, З. Самашев, т.б.) туралы мәлімет беріп, Есік, Бесшатыр, Шілікті, Берел қорымдарынан, Аралтөбеден табылған құнды ескерткіштерге жан-жақты сипаттама беріледі.

Екінші сұрақ бойынша ғұн тайпалары (хунну, сюнну) туралы тарихи деректер (қытай, еуропалық деректер), олардың қоғамдық-саяси құрылысы, басқару ісі, шаруашылығы, мәдениеті сияқты мәселелер қамтылады. Ғұндардың Қазақстан аумағына қоныс аударуына, олардың келуімен осы аумақтағы тайпалардың антропологиялық өзгеріске ұшырауына, яғни монғолоидтық белгілердің пайда болуына, «Халықтардың ұлы қоныс аударуы» және бұл мәселеге қатысты қазіргі кездегі ғылыми көзқарастарға кеңірек тоқталу керек.

Үшінші және төртінші сұрақтар бойынша үйсін және қаңлы тайпалары туралы мәлімет беретін археологиялық және жазба деректер, бұл тайпалардың этникалық тарихы, қоғамдық-саяси құрылысы, әскери ісі, мәдениеті туралы айтылады. Картадан үйсіндер мен қаңлылардың орналасқан аумағы анықталып, жазба деректер бойынша халқының саны, шаруашылық түрлері, олардың ғұндармен, Қытаймен және т.б. елдермен елшілік байланыстары, соғыстары сипатталады.

Соныман қатар, семинар тақырыбына байланысты тарихи терминдерге, адам есімдеріне анықтама беріліп, тарихи оқиғалардың болған уақыты мен орны нақты көрсетіледі.
Ұсынылатын әдебиеттер:


  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Оқу құралы. Алматы, 2005.

  2. Ермұханова Х.К. Қазақстан тарихы: Жоғары оқу орындарына түсушілерге арналған оқулық-тест. Алматы: «Шың кітап», 2010. – 360 б.

  3. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы, 2007. – 274 б.

  4. Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінге дейін. (Очерктер). Алматы «Дәуір», 1994. – 446 б.

  5. Қазақстан тарихы. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы, 2006. – 768 б.

  6. Қ.С. Қаражан, Ж. Әбсеметова, Ф.А. Қозыбақова және т.б. Қазақстан тарихы: лекциялар курсы. Алматы: Заң әдебиеті, 2009. – 376 б.

  7. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007. – 344 б.

  8. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2008. – 640 б.


Семинар 3.

Тақырыбы: ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДАҒЫ ОРТАҒАСЫРЛЫҚ МЕМЛЕКЕТТЕР. (1 с.)
Жоспар:

  1. Түрік және Батыс Түрік қағанаттары.

  2. Түргеш және Қарлұқ қағанаттары.

  3. Оғыз мемлекеті. Қимақ қағанаты.

  4. Қарахандар мемлекеті.

  5. Қыпшақ мемлекеті.


Әдістемелік нұсқау:

Семинардың бірінші сұрағы бойынша алдымен Түрік қағанатының құрылуы, жер аумағы, қоғамдық құрылысы, түріктердің Иранмен, Византиямен, эфталиттармен қарым-қатынастары туралы айтылады. Содан кейін Түрік қағанатының екіге бөлінуі, Батыс Түрік қағанатының жер аумағы, этникалық және қоғамдық-саяси құрылысы сипатталады.

Екінші сұрақ бойынша Түргеш қағанатының құрылуы, түргештердің арабтармен және қытайлармен қарым-қатынастары туралы мәлімет беріледі. Қарлұқтардың этникалық құрылысы, олардың Ұйғыр қағанатынан бөлініп, Жетісуға қоныстануы, шаруашылығы мен мәдениеті сипатталады.

Үшінші сұрақ бойынша алдымен оғыз және қимақ тайпалары туралы тарихи жазба деректерге тоқталу керек. Содан кейін Оғыз мемлекетінің этникалық және саяси тарихы, олардың көрші елдермен (Русь, Еділ Бұлғариясы, салжұқтар) қарым-қатынастары туралы айтылады. Қимақ қағанатының аумағы, қимақтардың сыртқы саясаты, шаруашылығы мен мәдениеті жөнінде мәліметтер беріледі.

Төртінші сұрақ бойынша жауап бергенде мына мәселелер қамтылуы керек: Қарахандар мемлекетінің жер аумағы, отырықшы шаруашылықтың және қалалық мәдениеттің дамуы, исламның кеңінен таралуы, Қарахандардың Орталық Азиядағы халықтармен (салжұқтармен, қарақытайлармен) қарым-қатынастары, т.б.

Бесінші сұрақ бойынша қыпшақтардың шығуы туралы болжамдар, Дешті-Қыпшақта олардың үстемдігінің орнауы, этникалық және қоғамдық-саяси құрылысы, шаруашылығы туралы айтылады. Қыпшақтардың оғыздармен, қимақтармен, Хорезммен және Русьпен қарым-қатынастары туралы мәліметтер беріледі.

Соныман қатар, семинар тақырыбына байланысты тарихи терминдерге, адам есімдеріне анықтама беріліп, тарихи оқиғалардың болған уақыты мен орны нақты көрсетіледі.
Ұсынылатын әдебиеттер:


  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Оқу құралы. Алматы, 2005.

  2. Ермұханова Х.К. Қазақстан тарихы: Жоғары оқу орындарына түсушілерге арналған оқулық-тест. Алматы: «Шың кітап», 2010. – 360 б.

  3. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы, 2007. – 274 б.

  4. Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінге дейін. (Очерктер). Алматы «Дәуір», 1994. – 446 б.

  5. Қазақстан тарихы. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы, 2006. – 768 б.

  6. Қ.С. Қаражан, Ж. Әбсеметова, Ф.А. Қозыбақова және т.б. Қазақстан тарихы: лекциялар курсы. Алматы: Заң әдебиеті, 2009. – 376 б.

  7. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007. – 344 б.

  8. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2005, 2008. – 640 б.



Семинар 4.

Тақырыбы: ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДАҒЫ МОНҒОЛ ШАПҚЫНШЫЛЫҒЫ ЖӘНЕ ХІІІ – ХV ҒАСЫРЛАРДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТЕР (1 с.)

Жоспар:

  1. Монғолдардың Қазақстан мен Орта Азияны жаулап алуы.

  2. Алтын Орда.

  3. Ақ Орда.

  4. Моғолстан.

  5. Көшпелі өзбектер мемлекеті.

  6. Ноғай Ордасы. Сібір хандығы.


Әдістемелік нұсқау:

Бірінші сұрақ ХІІІ ғ. басында Орталық Азияда Монғол мемлекетінің құрылуы, оның әскери күш-қуаты, қоғамдық құрылысы мәселелерін қарастырудан басталады. Одан кейін монғолдардың Қазақстан мен Орта Азияға әскери жорықтарының басталу уақыты, оның себептері, монғол әскерінің дайындығы, жергілікті халықтың монғолдарға қарсылық көрсетуі, «Отырар апаты», Хорезмді жаулап алу жайлы мәліметтер келтіру керек. Монғол ұлыстарының құрылуы мәселесін түсіндіру барысында Жошы, Шағатай, Үгедей және Төле ұлыстарының құрамына кірген аймақтар картадан көрсетіп, «ұлыс» сөзінің мағынасын анықталады. Шыңғыс хан мен оның ұлдарынан кейін ішкі саяси күрестің өрістеуі барысында монғол ұлыстарының бөлшектене түсуі, ХІІІ ғ. ортасында жекелеген мемлекеттердің бөлініп шығуы (Бату ұлысы, Орда Ежен ұлысы, Хайду мемлекеті, т.б.), бұл мемлекеттердегі түркі тілдес халықтардың шешуші ролі жайлы баяндалады.

Екінші сұрақ бойынша Батудың 1235–1242 жж. Еділ бойына, орыс князьдіктеріне және Шығыс Еуропа елдеріне жасаған жорықтарының нәтижесінде Алтын Орданың құрылуы, жер аумағы, орталығы болған қалалары анықталады. Алтын Орданың мемлекеттік, азаматтық, әскери, шаруашылық, сот істерін жүргізетін органдарға сипаттама беріледі. Бату, Берке, Менгу-Темір, Өзбек, Жәнібек хандардың кезіндегі ішкі саяси, халықаралық жағдай, мемлекеттік құрылысы туралы айтылады. Алтын Орданың этникалық құрамына, әралуан тілі мен мәдениетіне назар аударылады.

ХІІІ–XV ғғ. өмір сүрген Ақ Орда туралы сұрақты қарастыру барысында Орда Ежен ұлысының құрылу тарихы, ішкі және сыртқы саяси жағдайы бойынша жауаптар дайындалу керек. Картаны пайдалана отырып, Ақ Орда мемлекетінің жер аумағы, онымен шекаралас елдер анықталады. Мемлекеттің күшеюіне, Алтын Ордадан саяси тәуелсіздікті иеленуіне ат салысқан Мүбарак Қожа, Ерзен, Ұрыс хандардың қызметі және олардың өз заманындағы саяси істерге араласуы жайлы мәліметтер келтіріледі. XIV ғ. 2–ші жартысындағы Ақ Орда мемлекетінің билеушілері Ұрыс (Орыс) ханның (1361–1377), Тоқтамыс ханның (1380–1395) Орта Азия әміршісі Темірмен (1370–1405) күресі, оның саяси салдары жөнінде түсіндіруге болады. Ақ Орданың жер аумағы қазіргі Қазақстанның басым бөлігін алғанына, халқының құрамында жергілікті тайпалардың (қыпшақ, арғын, қоңырат, керей, найман, үйсін, т.б.) басым болғанына және оның болашақ Қазақ хандығының этникалық негізін құрағанына назар аударылады.

Моғолстан мемлекеті сұрағында Шағатай әулетінің ұлысы ыдырағаннан кейін Моғолстанның құрылуы, орналасқан аумағы мен алғашқы билеушілерінің (Тоғылық Темір, Ілияс Қожа, Қызыр Қожа) жүргізген саясаты туралы қарастырылады. «Тарих-и Рашиди» еңбегінде мемлекет тарихын көрсеткен Мұхаммед Хайдар Дулатидың деректеріне тоқталып, мемлекеттегі басқару жүйесі, жер иелену тәртібінің дамуы, көрші елдермен қарым-қатынастары, Әмір Темірдің Моғолстанға қарсы XIV ғ. 70-90 жж. жасаған жорықтарының зардаптары туралы мәліметтер келтіріледі. XV ғ. 1-жартысында Мұхаммед хан билігі тұсында Моғолстандағы саяси жағдайдың тұрақтануы, Уәйіс ханның ойраттармен күресі мәселелеріне назар аударылады. Қазақ хандығының құрылуы қарсаңында билік жүргізген Есен-Бұға ханның (1429–1462) саясатына, XVI ғ. басында Моғолстан мен Қазақ хандығының Жетісу өңірінде, Шығыс Түркістанда жүргізген соғыстарына сипаттама беріледі. Моғолстанның этникалық құрамы түркі тілдес тайпалар мен түркіленген монғол тайпаларынан тұрғаны, үстемдік еткен монғол тілдес тайпалардың түркіленіп, жергілікті халықпен араласуы жайлы айту керек.

Көшпелі өзбектер мемлекеті (Әбілхайыр хандығы) сұрағын қарастыру мемлекеттің құрылған уақыты мен жер аумағын анықтаудан басталады. Шайбан ұрпағы Әбілхайырдың (1428–1468) билікке келуі туралы баяндай келіп, хандықтың этникалық құрамына, қоғамдық құрылысына тоқталу керек. Мемлекеттің XV ғ. 40-шы жж. Сырдария мен Қаратау өңіріндегі қалаларды иеленіп, Сығанақты орталық еткені, Әбілхайыр ханның көрші елдерге қатысты ұстанған саясаты жөнінде түсіндіріледі. Мемлекеттегі ішкі саяси жағдайдың болашақ Қазақ хандығының құрылуына тигізген ықпалы айтылады. Әбілқайыр хандығының әлсіреп, бірнеше ұлыстарға бөлініп кету себептеріне талдау жасалып, мемлекеттің XV ғ. Орта Азия мен Қазақстанның этносаяси тарихында алатын маңызды ролі көрсетіледі.

Семинардың алтыншы сұрағын қарастырғанда ең алдымен Алтын Орданың ыдырап, Ақ Орданың әлсіреуі барысында Қазақстанның солтүстік-батысында Ноғай Ордасының пайда болуы, жер аумағы мен этникалық құрамы жайлы айтылады. Мемлекеттің саяси тарихына тоқталғанда Ноғай Ордасының негізін салушы Әмір Едігенің (1396–1419) маңғыт жұртын нығайтуға бағытталған саясаты туралы мәліметтер келтіріліп, қоғамдық құрылысы сипатталады. XVI ғ. 30-50 жж. қазақ ханы Хақназардың тұсында ноғай–қазақ қатынастарының белсенді түрде дамуы, XVI ғ. 2–ші жартысында Ноғай Ордасының бірнеше мемлекеттік бірлестіктерге ыдырап, ноғайлардың Ресеймен, Қырым хандығымен қарым–қатынастары жайлы жауаптар дайындалады.

Сібір хандығының тарихына қатысты айтылатын мәселелер: «Сібір» атауының шығуы мен мағынасы жөніндегі түрлі көзқарастар, XIV ғ. 60-жж. Сібірде Түмен хандығының құрылуы, Шайбани ұрпақтарының билікке келуі және олардың Тайбұға әулетінің хандарымен саяси билік үшін күресі, т.б. Сібір хандығының XVI ғ. тарихында көрнекті орын алған шайбанилік Көшім ханның (1556–1598) тұлғасына тоқталып, оның Ресей патшалығымен қарым-қатынасы, Ермак бастаған казактармен күресі және Сібір хандығының XVI ғ. соңында Ресей құрамына алынғаны туралы айтылады.

Семинар тақырыбына байланысты тарихи терминдерге, адам есімдеріне анықтама беріліп, тарихи оқиғалардың болған уақыты мен орны нақты көрсетіледі.
Ұсынылатын әдебиеттер:


  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Оқу құралы. Алматы, 2005.

  2. Ермұханова Х.К. Қазақстан тарихы: Жоғары оқу орындарына түсушілерге арналған оқулық-тест. Алматы: «Шың кітап», 2010. – 360 б.

  3. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы, 2007. – 274 б.

  4. Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінге дейін. (Очерктер). Алматы «Дәуір», 1994. – 446 б.

  5. Қазақстан тарихы. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы, 2006. – 768 б.

  6. Қ.С. Қаражан, Ж. Әбсеметова, Ф.А. Қозыбақова және т.б. Қазақстан тарихы: лекциялар курсы. Алматы: Заң әдебиеті, 2009. – 376 б.

  7. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007. – 344 б.

  8. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2005, 2008. – 640 б.



Семинар 5.

Тақырыбы: ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ. (1 с.)

Жоспар:

  1. Қазақ халқының қалыптасу кезеңдері.

  2. «Қазақ» этнонимінің әлеуметтік және этникалық мәндері.

  3. Қазақ хандығының құрылуы.

  4. ХV ғ. соңында Қазақ хандығының нығаюы.


Әдістемелік нұсқау:

Бірінші сұрақ бойынша қазақ халқының пайда болуы мен этникалық тарихына байланысты бірнеше ғылыми көзқарастардың бар екендігі назарға алынады. Біріншіден, этногенетикалық үрдісті сипаттауға қатысты қазақ халқының пайда болуының миграциялық және автохтондық тұжырымдары, екіншіден, қазақ халқының этногенезінің аяқталу кезеңі жайлы монғолдарға дейінгі (А. Левшин, Х. Әділгереев, М. Ақынжанов, т.б.), этносаяси (В. Вельяминов-Зернов), өзбек-қазақтық (Ш. Уәлиханов, В. Юдин, т.б.) көзқарастар туралы айтылады. Қазақтардың халық болып қалыптасуына әсер еткен басты факторлар анықталады.

Келесі сұрақ бойынша «қазақ» атауы алғаш рет кездесетін тарихи деректерді анықтап, олардағы «қазақ» атауының шығуына байланысты пікірлер мен болжамдарға кеңінен сипаттама берілуі қажет. Қазақ атауының шығу тегін б.з.б. І мыңжылдықтың 2-ші жартысында Қазақстан аумағында өмір сүрген «сақ», «каспи» т.б. тайпалардың атымен байланыстыратын Ә. Х. Марғұлан, А.Бернштам, М.Ақынжанов сияқты ғалымдардың тұжырымдары айтылады. Одан кейін, «қазақ» сөзінің мағынасын өз алдына еркін жүрген, ерікті адамдар деп түсіндіретін В. Радлов, Ш. Уәлиханов, М.Х. Дулати, Ш.Құдайбердіұлы, т.б. ғалымдардың тұжырымдарына тоқталу керек.

Семинардың үшінші және төртінші сұрақтары бойынша тарихи деректердегі мәліметтерге сүйеніп, Шығыс Дешті Қыпшақ пен Жетісуда құрылған Көшпелі өзбектер мемлекетінің және Моғолстанның XV ғ.-ң 50-60 жж. саяси-әлеуметтік, этникалық жағдайына сипаттама беріледі. Керей мен Жәнібек сұлтандардың төңірегіне топтасқан тайпалардың Әбілхайыр ханның қол астынан бөлініп, Батыс Жетісуға қоныс аударуы Қазақ хандығының құрылуына негіз болғанын айту керек. Моғолстан ханы Есенбұғаның қазақ сұлтандарымен одақ құрып, оларға жер бөліп беруіндегі көздеген саясатының мәні, XV ғ.-ң соңғы ширегіндегі Қазақ хандығының шекарасының кеңеюіне және халық санының өсуіне ықпал еткен саяси-әлеуметтік факторлар анықталады.


Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Оқу құралы. Алматы, 2005.

  2. Ермұханова Х.К. Қазақстан тарихы: Жоғары оқу орындарына түсушілерге арналған оқулық-тест. Алматы: «Шың кітап», 2010. – 360 б.

  3. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы, 2007. – 274 б.

  4. Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінге дейін. (Очерктер). Алматы «Дәуір», 1994. – 446 б.

  5. Қазақстан тарихы. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы, 2006. – 768 б.

  6. Қ.С. Қаражан, Ж. Әбсеметова, Ф.А. Қозыбақова және т.б. Қазақстан тарихы: лекциялар курсы. Алматы: Заң әдебиеті, 2009. – 376 б.

  7. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007. – 344 б.

  8. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2005, 2008. – 640 б.


Семинар 6.

Тақырыбы: ХVІІІ ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ. (1 с.)

Жоспар:

  1. Қазақ халқының жоңғар басқыншылығына қарсы Отан соғысы.

  2. Абылай хан тұсындағы Қазақ мемлекеті.

2.1 Абылай хан билігінің күшеюі.

2.2 Абылай ханның ішкі және сыртқы саясаты.


Әдістемелік нұсқау:

Семинарға дайындықты Қазақстан тарихынан арнайы әдебиеттерді, оқулықтар мен оқу құралдарын, мерзімдік басылымдарда тақырыпқа байланысты жарияланған ғылыми мақалаларды оқып білуден бастау керек. Семинардың бірінші сұрағы бойынша дайындалу барысында мына мәселелер назарға алынады:



  • ХVІІІ ғ. басындағы Қазақ хандығының геосаяси жағдайы және сонымен байланысты мәселелер;

  • Тәуке хан билік етуінің соңғы жылдарында орталық хан билігінің әлсіреуі және бытырңқылықтың күшеюі;

  • Қазақ-жоңғар соғыстарының себептері, қарсыласушы тараптардың мақсаттары;

  • Екі жақтың соғысқа дайындық деңгейі. Әскерінің құрамы, қарулану жағдайы;

  • Қазақ-жоңғар соғыстарының кезеңдері, алғашқы шабуылдардың нәтижелері, негізгі шайқастар, кезеңдердің нәтижелері;

  • Соғыстың әскери және саяси нәтижелері, тарихи маңызы.

Семинардың келесі сұрағы бойынша жауап бергенде келесі мәселелерді басшылыққа алу керек:



  • Абылай ханның (Әбілмансұр) әлеуметтік шығу тегі. Мінез-құлқы, көзқарастары қалыптасуының алғышарттары. Оның тұлға ретінде қалыптасуына өскен ортасының немесе өмір сүру жағдайының тигізген әсері;

  • Саяси немесе қоғамдық қызметінің басталуы;

  • Қай әлеуметтік топтың немесе таптың мүддесін білдіргенін, бұл топтың тарихи мақсаттарын, ерекшеліктерін анықтау;

  • Абылай ханның жеке басының қасиеттері. Олардың қойылған мақсатқа жету үшін қаншалықты жарамды болуы;

  • Өз мақсаттарына жету үшін қолданған амалдарын, тәсілдерін сипаттау. Олар уақыт талабына қаншалықты сәйкес келуі;

  • Қол жеткізген нәтижелері, табыстарының (сәтсіздіктерінің) себептері;

  • Абылай ханның тарихтағы рөлі. Оның қызметінің оқиғалардың әрі қарай өрбуіне тигізген әсері.


Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Оқу құралы. Алматы, 2005.

  2. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы, 2007. – 274 б.

  3. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. ІІІ том. Алматы «Атамұра», 2002.

  4. Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінге дейін. (Очерктер). Алматы «Дәуір», 1994.

  5. Қ.С. Қаражан, Ж. Әбсеметова, Ф.А. Қозыбақова және т.б. Қазақстан тарихы: лекциялар курсы. Алматы: Заң әдебиеті, 2009. – 376 б.

  6. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.


Семинар 7.

Тақырыбы:ҚАЗАҚСТАННЫҢ РЕСЕЙ ИМПЕРИЯСЫ ҚҰРАМЫНА ҚОСЫЛУЫНЫҢ БАСТАЛУЫ. (1 с.)

Жоспар:

  1. Қазақ халқының жоңғар басқыншылығына қарсы Отан соғысы.

  2. Кіші жүздің және Орта жүздің Ресей империясының қол астына өтуі.


Семинар 8.

Тақырыбы:ХІХ ҒАСЫРДЫҢ 1-ШІ ЖАРТЫСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН. (1 с.)

Жоспар:

  1. Орта жүз бен Кіші жүзде хан билігінің жойылуы.

  2. Бөкей Ордасындағы 1836-1838 жж. шаруалар көтерілісі.

  3. Кенесары Қасымұлы бастаған халық-азаттық күресі (1837-1847).


Семинар 9.

Тақырыбы:ҚАЗАҚСТАННЫҢ ХХ Ғ. БАСЫНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК-САЯСИ ДАМУЫ. (1 с.)

Жоспар:

  1. 1905-1907 жж. орыс революциясы жылдарындағы Қазақстан.

  2. Бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарындағы Қазақстан.

  3. 1916-жылғы ұлт-азаттық көтеріліс.


Семинар 10.

Тақырыбы:ҚАЗАҚСТАН АҚПАН ЖӘНЕ ҚАЗАН РЕВОЛЮЦИЯЛАРЫ КЕЗІНДЕ. (1 с.)

Жоспар:

1. Ақпан буржуазиялық-демократиялық революциясынан кейінгі қазақ өлкесі.

2. Қазақ комитеттерінің құрылуы. Бірінші жалпықазақ съезі.

3. Қазан төңкерісі кезіндегі Қазақстан. Кеңестер билігінің орнауы.


Семинар 11.

Тақырыбы: ХХ Ғ. 20-30 ЖЖ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ЖАҒДАЙЫ. (1 с.)

Жоспар:

1. Қазақстанда жаңа экономикалық саясатқа көшу және оның барысы.

2. Индустрияландыру және ауыл шаруашылығын ұжымдастыру.

3. Мәдени саладағы жетістіктер мен қайшылықтар.


Семинар 12.

Тақырыбы: ҚАЗАҚСТАН ҰЛЫ ОТАН СОҒЫСЫ ЖЫЛДАРЫНДА. (1 с.)

Жоспар:

1. Кеңес Одағының Ұлы Отан соғысының басталуы.

2. Қазақстандықтардың майдандағы ерліктері.

3.Қазақстан экономикасын майдан мүддесіне бағындыру.


Семинар 13.

Тақырыбы: ҚАЗАҚСТАННЫҢ 1946-1950 ЖЫЛДАРДАҒЫ ДАМУЫ. (1 с.)

Жоспар:

1. Қазақстанның қоғамдық-саяси өмірі.

2. Тың және тыңайған жерлерді игеру.

3. Қазақстанның мәдени дамуы.


Семинар 14.

Тақырыбы: ҚАЗАҚСТАННЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК ТӘУЕЛСІЗДІГІН АЛУЫ. (1 с.)

Жоспар:

1. КСРО-ның ыдырауы және оның себептері.

2. Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздігін алуы.

3. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздері.


Семинар 15.

Тақырыбы: ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ІШКІ МЕМЛЕКЕТТІК БАСҚАРУ САЯСАТЫ. (1 с.)

Жоспар:

1. Тәуелсіз Қазақстанның саяси институттарының қалыптасуы.

2. Саяси партиялар мен қоғамдық қозғалыстар.

3. Қазақстан Республикасының Конституциясы.



ОСӨЖ және СӨЖ тапсырмалары
ОСӨЖ № 1.

Тақырыбы: ТАС ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН.

Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар:



  1. Алғашқы адамдардың пайда болуы туралы қандай ғылыми көзқарастар белгілі?

  2. Алғашқы қауымдық құрылысқа тән ерекшеліктерді сипаттаңыз.

  3. Палеолит дәуірінде Қазақстан аумағын мекендеген алғашқы адамдар шаруашылықтың қандай түрлерімен айналысты?

  4. Палеолит дәуіріндегі адамдардың әлеуметтік ұйымдасуы қандай кезеңдерден өтті?

  5. Мезолит дәуірінің басты ерекшеліктеріне сипаттама беріңіз.

  6. Неолит дәуірінде адамдардың шаруашылығы мен кәсібінде қандай жаңалықтар болды?

  7. Тұтыну шаруашылығынан өндіруші шаруашылыққа ауысу дегенді қалай түсінесіз?

  8. Энеолит дәуіріне тән басты ерекшеліктер қандай?


СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. Тас дәуірінің әрбір кезеңдерінің хронологиясы, басты ерекшеліктері, Қазақстан аумағынан табылған ескерткіштері және оларды зерттеген ғалымдар туралы мәліметтер беретін кесте құрастыру.
2-тапсырма. Картамен жұмыс.

Картадан тас дәуірінің Қазақстан территориясынан табылған археологиялық ескерткіштерінің орындарын көрсету және контур картаға түсіру.


3-тапсырма. Реферат, баяндама жазу.

  1. Қазақстандағы тас дәуірінің ескерткіштері.

  2. Қазақстандық археологтар және олардың қызметі.


Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Алматы, 2005.

  2. Кан Г. В., Шаяхметов Н. У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  3. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  4. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2003, 2005, 2008.

  5. Мұхамедов М. Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы: «Қарасай», 2007.


ОСӨЖ № 2.

Тақырыбы:ҚОЛА ДӘУІРІНДЕГІ ҚАЗАҚСТАН.

Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар:



  1. Қола дәуірі қандай кезеңдерге бөлінеді? Әр кезеңнің хронологиялық шегін анықтаңыз.

  2. Андронов және Беғазы-Дәндібай мәдениеттерін қай археологтар зерттеді?

  3. Андронов мәдениеті қандай кезеңдерге бөлінеді? Андронов мәдениеті ескерткіштеріне тән өзіндік ерекшеліктерді анықтаңыз.

  4. Орталық Қазақстандағы қола дәуірінің кезеңдері мен ескерткіштерін атаңыз.

  5. Солтүстік, Батыс, Шығыс және Оңтүстік Қазақстандағы қола дәуірінің ескерткіштерін атаңыз.

  6. Қола дәуіріндегі рулар арасында қақтығыстардың болып тұрғанын немен түсіндіресіз?

  7. Қола дәуірінде діни наным-сенімдердің болғанын немен дәлелдеуге болады?

  8. Қола дәуіріндегі тұрғын үйлердің салынуында қандай өзгерістер болды?

  9. Қола дәуірінің соңғы кезеңінде Қазақстан аумағында көшпелі шаруашылықтың қалыптасуына қандай факторлар әсер етті?


СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. Қола дәуірінде адамдардың шаруашылығында және қоғамдық өмірінде болған өзгерістерді көрсететін кесте құрастыру.
2-тапсырма. Картамен жұмыс.

  1. Андронов мәдениетінің, Беғазы-Дәндібай мәдениеті ескерткіштерінің таралу аймағын картадан тауып көрсету.

  2. Қазақстандағы қола дәуірінің археологиялық ескерткіштерін картадан көрсету және контур картаға түсіру.


3-тапсырма. Реферат, баяндама жазу.

  1. Андронов және Беғазы-Дәндібай мәдениеттері.

  2. Көшпелі мал шаруашылығының қалыптасуы.


Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Алматы, 2005.

  2. Кан Г. В., Шаяхметов Н. У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  3. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. І том. Алматы: «Атамұра», 1996, 2010.

  4. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы, 1994.

  5. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2003, 2005, 2008.


ОСӨЖ №3.

Тақырыбы:ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДАҒЫ АЛҒАШҚЫ ТАЙПАЛЫҚ ОДАҚТАР МЕН МЕМЛЕКЕТТЕР.

1) Сақтар мен сарматтардың археологиялық ескерткіштері.

2) Сақтардың әлеуметтік ұйымдасуы және шаруашылығы.

3) Ғұндардың саяси тарихы.

4) Үйсіндер мен қаңлылар туралы деректер.
Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар:



  1. Ерте темір дәуірінің хронологиялық шегі мен ерекшеліктерін анықтаңыз.

  2. Сақ тайпаларының Қазақстан жерінен табылған археологиялық ескерткіштерін атаңыз.

  3. Қазақстандағы темір дәуірі ескерткіштерін қай археологтар зерттеді?

  4. Сақ тайпаларының ескерткіштері – қорғандар мен обалардың әр түрлі көлемде тұрғызылуы нені білдіреді?

  5. Сақтар мен сарматтарда шаруашылықтың қандай негізгі және қосалқы түрлері дамыды?

  6. Сақтардың қолданбалы өнерінде дамыған «аңдық стильге» сипаттама беріңіз.

  7. Сақ тайпаларының қоғамдық құрылысы мен әлеуметтік жіктелуі туралы не білесіз? Сақ қоғамындағы патшалардың, абыздардың, жауынгерлердің және қауым мүшелерінің рөлін анықтаңыз.

  8. Сармат тайпаларының одағы қай аумақта мекендеді және қандай тайпаларға бөлінді?

  9. Ғұндардың саяси және қоғамдық-шаруашылық құрылысы туралы қандай жазба деректерде айтылады?

  10. Ғұн тайпаларының тарихын зерттеумен қандай ғалымдар айналысты?

  11. Ғұн мемлекетіндегі басқару жүйесі қандай болды?

  12. Ғұндардың қоғамында қандай әлеуметтік топтар болды?

  13. Ғұндардың бір бөлігінің Қазақстан аумағына қоныстануының себебі неде?

  14. Ғұндардың көрші елдермен, атап айтқанда Қытаймен, қаңлылармен және үйсіндермен қарым-қатынастары туралы не білесіз?

  15. Мөде (Маодунь), Чжи-чжи, Хуханье, Аттила және т. б. ғұн билеушілерінің тарихи қызметіне сипаттама беріңіз.

  16. «Халықтардың ұлы қоныс аударуының» себептері мен салдарларын анықтаңыз.

  17. Ежелгі замандағы жазба деректерге үйсіндер мен қаңлылар туралы қандай нақты мәліметтер сақталған?

  18. Үйсіндердің Қытаймен қарым-қатынастарына сипаттама беріңіз.

  19. Қазақстан аумағынан үйсіндердің қандай археологиялық ескерткіштері табылды?

  20. Үйсіндер мен сақтардың мәдениетіндегі ұқсастықтарды неден байқауға болады?

  21. Қаңлылардың Қазақстан аумағынан табылған мәдени ескерткіштерін анықтаңыз.

  22. Қаңлылардың үйсіндермен, ғұндармен және Қытаймен қарым-қатынастары қандай болды?


СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. Картамен жұмыс.

  1. Картадан Қазақстан территориясынан табылған ерте темір дәуірінің археологиялық ескерткіштерін көрсетіңіз.

  2. Сақ және сармат тайпаларының мекендеген жерлерін картадан көрсетіп, контур картаға түсіріңіз.

  3. Картадан б.з.б. IV-ІІІ ғғ. ғұн тайпаларының мекендеген аумағын көрсетіңіз.

  4. Картаны пайдалана отырып, ғұндардың қоныс аудару бағыттарын анықтаңыз.

  5. Картадан үйсіндер мен қаңлылардың мекендеген жер аумағын анықтау және оны кескін картаға түсіру.


2-тапсырма. Реферат, баяндама жазу.

  1. Ежелгі парсы және грек жазба деректеріндегі сақтардың тарихы.

  2. Ерте темір дәуіріндегі тайпалардың археологиялық ескерткіштері.


3-тапсырма. Ғұндардың тарихында орын алған оқиғалармен байланысты келесі жылдар бойынша кесте құрастыру:

Б.з.б. IV–ІІІ ғасырлар, б.з.б. ІІІ ғасыр, б.з.б. 209 жыл, б.з.б. 59 жыл, б.з.б. 55 жыл (б.з.б. 47 жыл), 93 жыл, ІІ–V ғасырлар, 410–453 жылдар.
4-тапсырма. Үйсін және қаңлы тайпалық одақтары туралы нақты тарихи мәліметтер (мекендеген аумағы, әкімшілік құрылысы, халқы, әскер саны, қалалары, т. б.) бойынша кесте құрастыру.
Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Алматы, 2005.

  2. Кан Г. В., Шаяхметов Н. У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  3. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  4. Қ. С. Қаражан, Ж. Әбсеметова, Ф. А. Қозыбақова және т. б. Қазақстан тарихы: лекциялар курсы. Алматы: Заң әдебиеті, 2009.

  5. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2003, 2005, 2008.

  6. Мұхамедов М. Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.


ОСӨЖ №4.

Тақырыбы: VI–X ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТЕР.

Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар:



  1. Ерте орта ғасырларда Қазақстан аумағында қандай мемлекеттер құрылды?

  2. Түрік қағанаты қай мемлекеттермен дипломатиялық қарым-қатынастар орнатты?

  3. Түрік және Батыс Түрік қағанаттарының қоғамдық құрылысына сипаттама беріңіз.

  4. Батыс Түрік қағанатының әлсіреуі мен құлауының себептерін анықтаңыз.

  5. Шығыс Түрік қағанатының көрші елдермен қарым-қатынастарына сипаттама беріңіз.

  6. Түргештер Сұлу қағанның билігі тұсында қандай жетістіктерге қол жеткізді?

  7. 751 жылы Тараз маңында болған Атлах шайқасының тарихи маңызы қандай?

  8. Қарлұқтардың, оғыздардың және қимақтардың этникалық және тайпалық құрамына сипаттама беріңіз.

  9. Оғыздар мемлекетінің құлау себептері қандай болды?

  10. Қимақ қағанатының әлсіреуіне қандай ішкі және сыртқы факторлар әсер етті?


СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. VI ғ. ортасы – ХІ ғ. басында Қазақстан аумағында өмір сүрген мемлекеттер туралы нақты тарихи мәліметтер бойынша кесте құрастыру.
2-тапсырма. Картамен жұмыс.

VІ–ХІ ғғ. Қазақстан аумағында өмір сүрген ерте ортағасырлық мемлекеттердің жер аумағын, басты қалаларын кескін картаға түсіру.


Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Алматы, 2005.

  2. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. І том. Алматы: «Атамұра», 1996, 2010.

  3. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  4. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2003, 2005, 2008.

  5. Мұхамедов М. Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.


ОСӨЖ №5.

Тақырыбы: Х ҒАСЫР – XІІІ ҒАСЫРДЫҢ БАСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН АУМАҒЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТЕР.

Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар.



  1. Қарахан әулеті мемлекетінің этникалық құрамына қандай тайпалар кірді?

  2. Қарахан әулеті мемлекетінде қандай жоғары лауазым иелері болды?

  3. ХІ ғ. 30-40 жылдары Қарахан әулеті мемлекеті қандай дербес иеліктерге бөлінді? Олардың әрқайсына сипаттама беріңіз.

  4. Қарахан әулеті мемлекеті қандай халықтармен соғыстар жүргізді?

  5. Қыпшақтар туралы алғашқы мәліметтер қай жазба деректерде кездеседі?

  6. «Дешті Қыпшақ» атауы қашан пайда болды және оның мағынасы қандай?

  7. Қыпшақ мемлекетінің этникалық құрамына қандай тайпалар кірді?

  8. Қыпшақтар қоғамында әлеуметтік теңсіздіктің қандай белгілері болды?

  9. ХІ-ХІІ ғғ. қыпшақтардың Хорезм мемлекетімен қарым-қатынастарына сипаттама беріңіз.


СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. Х ғ. – ХІІІ ғ. басындағы Қазақстан аумағындағы мемлекеттердің (Қарахан әулеті мемлекеті, Қыпшақтар мемлекеті, Қарақытайлар мемлекеті) этникалық-саяси құрылымы бойынша кесте құрастыру.
2-тапсырма. Қарахан әулеті мемлекетінің тарихына қатысты келесі жылдар бойынша хронологиялық кесте құрастыру:

942 жыл, 960 жыл, 999 жыл, 1004-1005 жылдар, ХІ ғ. 30-40 жж., 1141 жыл, 1213 жыл.
3-тапсырма. Картамен жұмыс.

Картадан Қарахан әулеті мемлекеті мен Қыпшақтар мемлекетінің жер аумағын анықтап, контур картаға түсіру.


Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Алматы, 2005.

  2. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. І том. Алматы: «Атамұра», 1996, 2010.

  3. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  4. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2003, 2005, 2008.

  5. Мұхамедов М. Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.


ОСӨЖ №6.

Тақырыбы: VI–ХІІ ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН ЖЕРІНДЕГІ МӘДЕНИЕТ.

Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар:



  1. Ұлы Жібек жолының халықаралық сауда жолы ретінде қалай қалыптасты?

  2. Ұлы Жібек жолы бойында саудаға қандай тауарлар шығарылды?

  3. Ұлы Жібек жолының тарихи маңызы қандай болды? Ұлы Жібек жолы халықаралық сауда жолы ретіндегі маңызын қандай себептерге байланысты жоғалтты?

  4. Көне түрік жазуы ескерткіштері қай жерлерден табылды? Оларды кімдер зерттеді?

  5. Көшпелілердің діни наным-сенімдерін және оның ерекшеліктерін сипаттау.

  6. Х-ХІІ ғғ. қалалар санының өсуіне қандай жағдайлар себебін тигізді?

  7. Х-ХІІ ғғ. қалалардың құрылысында қандай жаңа ғимараттар пайда болды?

  8. Ортағасырлық қалаларда қолөнердің қандай түрлері кең дамыды?

  9. Х-ХІІ ғасырларда Қазақстан жеріндегі түркі тілдес ғылым мен әдебиеттің дамуына үлес қосқан қандай ғалымдар белгілі?

  10. Дамыған орта ғасырларда ғылым салаларының дамуына қандай себептер болды?


СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. Реферат, баяндама жазу.

  1. Орхон-Енисей ескерткіштеріндегі түрік қағанаттарының тарихы.

  2. Ерте ортағасырлық Қазақстанның рухани мәдениеті.

  3. Орта ғасырлардағы (VI-XІІ ғғ.) Қазақстан қалалары.

  4. Ұлы Жібек жолы және оның қазақстандық тармақтары.


Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Байпаков К. М., Нұржанов А. Ұлы Жібек жолы және ортағасырлық Қазақстан. Алматы, 1992.

  2. Кан Г. В., Шаяхметов Н. У. Қазақстан тарихы. Алматы, 2007.

  3. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. І том. Алматы, 1996, 2010.

  4. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  5. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2003, 2005, 2008.


ОСӨЖ №7.

Тақырыбы: ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ.

Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар:



  1. «Қазақ» атауы қандай ортағасырлық жазба деректерде кездеседі?

  2. Қазақ халқының этникалық ұйытқысының қалыптасуына қандай тайпалар негіз болды?

  3. Қазақ халқы қалыптасуы қандай кезеңдерден өтті?

  4. «Қазақ» атауының әлеуметтік мағынада қолданылуы қай кезге жатады және ол қандай ұғымды білдірген?

  5. Қазақ атауының саяси және этникалық мәнге ие болуы қай кезеңге жатады?

  6. Қазақ халқының қалыптасуының аяқталу үрдісін жылдамдатқан саяси, экономикалық, мәдени факторларды анықтау.

  7. Қазақ халқының қалыптасуы нешінші ғасырларда аяқталды?

  8. Қазақ хандығының құрылуы туралы қай ортағасырлық деректе айтылады?

  9. Қазақ хандығының құрылуының тарихи алғышарттары қандай болды?

  10. Қазақ хандығының құрылуы қарсаңында қазақ жерінде өмір сүрген мемлекеттердің саяси, әлеуметтік-этникалық жағдайларына сипаттама беру.

  11. Қазақ хандығы қашан құрылды, алғашқы қазақ хандары кімдер болды?

  12. Керей мен Жәнібек сұлтандар қандай себептерге байланысты Моғолстан жеріне қоныс аударды?

  13. Қазақ хандығы Шығыс Дешті Қыпшақтағы қандай саяси дағдарыс кезінде құрылды?



СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. Реферат, баяндама жазу.

  1. Қазақ халқының шығу тегі туралы.

  2. Қозыбасы – Қазақ хандығының туы тігілген жер.

  3. Қазақ хандары.


Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Алматы, 2005.

  2. Кан Г. В., Шаяхметов Н. У. Қазақстан тарихы. Алматы, 2007.

  3. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. І том. Алматы; «Атамұра», 1996, 2010.

  4. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы, 1994.

  5. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2003, 2005, 2008.

  6. Мұхамедов М. Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.


ОСӨЖ №8.

Тақырыбы: XV ҒАСЫРДЫҢ СОҢЫ - ХVІ ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ.

Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар:



  1. Қазақ хандығының нығайып, жер көлемінің ұлғаю себептерін анықтау.

  2. Бұрындық хан мен Қасым хан билігі тұсында Қазақ хандығының күшеюі неден байқалды?

  3. «Қасым ханның қасқа жолы» дегеніміз не? Оның мазмұнына сипаттама беру.

  4. XVI ғ. 20-30 жылдарында қандай хандар билік жүргізді және бұл кезеңде Қазақ хандығының саяси жағдайы қалай өзгерді?

  5. Хақназар хан өз саясатында қандай табыстарға қол жеткізе алды?

  6. Хақназар хан Ташкент билеушісі Баба сұлтан мен өзбек ханы Абдаллахтың арасындағы келіспеушілікті қалай пайдаланды?

  7. Тәуекел ханның билігі тұсында Қазақ хандығының құрамына қандай қалалар қосылып алынды?

  8. XVII ғ. 2-ші жартысында Қазақ хандығы қандай көршілес елдермен байланыстар орнатты?


СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. Қазақ хандарының билік құрған жылдары бойынша хронологиялық кесте құрастыру.
2-тапсырма. ХVІ ғ. Қазақ хандығы тарихы бойынша төмендегі жылдарда болған оқиғаларды анықтаңыз:

1511-1518 (1523) жж., 1514 жыл, 1538-1580 жж., 1573 жыл, 1580 жыл, 1586 жыл, 1594 жыл, 1595 жыл, 1598 жыл.
3-тапсырма. Картамен жұмыс.

Картадан XVІ ғ. Қазақ хандығының аумағын көрсету, контур картаға түсіру.


Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы. Алматы, 2005.

  2. Кан Г. В., Шаяхметов Н. У. Қазақстан тарихы. Алматы, 2007.

  3. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. ІІ том. Алматы, 2010.

  4. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы, 1994.

  5. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2003, 2005, 2008.


ОСӨЖ №9.

Тақырыбы: ХVІІ ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫ.

Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар:



  1. XVII ғ. басында Қазақ хандығының саяси жағдайы қандай болды?

  2. Тұрсын ханның Есім ханмен жоғарғы хандық билік үшін таласуы немен аяқталды?

  3. «Есім ханның ескі жолы» дегеніміз не?

  4. Жоңғар мемлекеті қашан және қай аумақта құрылды?

  5. Жоңғар қонтайшыларының қазақ жеріне шапқыншылық жасаудағы көздеген мақсаты қандай болды?

  6. XVII ғасырдың 2-ші жартысында Қазақ хандығының әлсіреу себебі неде?

  7. 1643 жылғы Орбұлақ шайқасы туралы не білесіз? Бұл шайқаста қазақтардың жеңіске жетуінің себептері қандай?

  8. Тәуке хан ішкі саяси билікте қандай өзгерістерді енгізді?

  9. «Жеті жарғы» дегеніміз не? «Жеті жарғы» бойынша қылмысы үшін құн төлеу мөлшері қанша болды?


СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. Хронологиялық кестені толтыру. ХVІІ ғ. Қазақ хандығының тарихы бойынша төмендегі жылдарда болған оқиғаларды анықтаңыз:

1598-1613 жж., 1613-1627 жж., 1627-1628 жж., 1628-1644 жж., 1643 жыл, 1644-1652 жж., 1652 (1680) – 1715 жж.
2-тапсырма. Картамен жұмыс.

Картадан XVІІ ғ. Қазақ хандығының аумағын көрсету, контур картаға түсіру.


Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Алматы, 2005.

  2. Кан Г. В., Шаяхметов Н. У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  3. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. І том. Алматы, 1996, 2010.

  4. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  5. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2005, 2008.

  6. Мұхамедов М. Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.


ОСӨЖ №10.

Тақырыбы: ҚАЗАҚ ЖҮЗДЕРІ. ЭТНИКАЛЫҚ ҚҰРАМЫ МЕН АУМАҒЫ.

Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар:



  1. «Жүз» ұғымының мағынасын түсіндіріңіз.

  2. Қазақ хандығының аймақтық-әкімшілік бөлінісі ретіндегі «жүз» ұғымы қай кезеңде қалыптасты?

  3. Қазақ ру-тайпаларының жүздерге бөліну принципінің негізінде қандай факторлар тұрды?

  4. Қазақ жүздерінің пайда болуы туралы қандай халық аңыздары сақталған?


СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. Қазақ жүздерінің пайда болуы туралы Ш. Уәлиханов, Н. Аристов, В. Бартольд, С. Аманжолов, Т. Сұлтанов сияқты ғалымдардың пікірлерімен танысып, оларды салыстырыңыз.
2-тапсырма. Қазақ жүздерінің рулық-тайпалық құрамы мен қоныстанған аумағы бойынша кесте құрастырыңыз және оған түсініктеме беріңіз.
3-тапсырма. Картамен жұмыс.

Картадан қазақтың үш жүзінің құрамына кіретін ру-тайпалардың қоныстанған аумағын анықтап, әр жүздің жер аумағын контур картаға түсіру.


Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Алматы, 2005.

  2. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  3. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. І том. Алматы, 1996, 2010.

  4. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  5. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2005, 2008.

  6. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.


ОСӨЖ №11.

Тақырыбы: ХVІ-ХVІІ ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАНДЫҒЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ.

Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар.



  1. XV-XVI ғғ. Қазақ хандығының мемлекеттік құрылысы қандай сатылардан тұрды?

  2. Қазақ хандығында ақсүйектер категориясына кімдер жатты?

  3. Қазақ қоғамында феодалдар тобына кімдер жатты?

  4. Қарасүйектер категориясына халықтың қай топтары жатқызылды?

  5. Қарапайым халық феодалдарға қандай міндеткерліктер атқарды?

  6. Қазақ хандығында сот билігін жүргізу кімдердің қолдарында болды?

  7. Қазақ қоғамындағы билер мен батырлардың рөлі қандай болды?

  8. Қазақтардың көшпелі мал шаруашылығында маусымдық жайылымдар қандай кезеңдерге бөлінді?

  9. Қазақ хандығында егіншілік қай аудандарда жақсы дамыды? Оның себебі неде болды?

  10. Қазақ ханының қандай құқықтары болды? Қазақ ханын сайлау құқығына кімдер ие болды?

  11. Қазақ хандығының әлеуметтік-экономикалық өмірінде қалалар қандай рөл атқарды?

  12. Қалалардың экономикалық жағынан әлсіреуіне қандай жағдайлар себеп болды?


СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. Қазақ қоғамының ХVІ-ХVІІ ғғ. әлеуметтік жіктелуі (ақсүйек, қарасүйек) бойынша сызба құрастыру.
Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Алматы, 2005.

  2. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  3. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. І том. Алматы, 1996, 2010.

  4. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  5. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2005, 2008.

  6. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.


ОСӨЖ №12.

Тақырыбы: ХVІ-ХVІІІ ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ МӘДЕНИЕТІ.

Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар.



  1. Мәдениеттің қандай түрлері бар?

  2. Материалдық мәдениет дегеніміз не? Оған нелер жатады?

  3. Қазақ халқының қандай ұлттық салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары бар?

  4. Қазақ халқының ұлттық киімдері және олардың түрлері туралы не білесіз?

  5. Қазақ халқының қандай ұлттық тағам түрлері бар?

  6. Рухани мәдениет дегеніміз не? Оған нелер жатады?

  7. Қазақтың қандай ұлттық ойындарын білесіз, олардың маңызы қандай?

  8. Қазақ халқының музыка өнерінің қандай салалары бар? Қазақтың қандай ұлттық музыкалық аспаптары бар?

  9. Ауыз әдебиеті шығармаларының қандай түрлері белгілі?

  10. XVI-XVIIІ ғғ. қазақ халқының қандай ақын-жырауларын білесіз?

  11. Жыраулар шығармашылығының басты тақырыбы қандай болды?

  12. Билердің Қазақ хандығында атқарған қызметі қандай болды? XVІI-XVIIІ ғғ. өмір сүрген қазақ билерін атаңыз.


СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. XVI-XVII ғасырларда қазақ тарихы бойынша жазылған тарихи шығармаларға сипаттама беру.
2-тапсырма. Реферат, баяндама жазу.

  1. ХVI-ХVIІ ғасырлардағы қазақ халқының материалдық мәдениеті.

  2. Кейінгі орта ғасырлардағы қазақ ғалымдары.


Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Алматы, 2005.

  2. Бес ғасыр жырлайды. Екі томдық. І том. Алматы, 1989.

  3. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  4. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. І том. Алматы, 1996, 2010.

  5. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  6. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2005, 2008.

  7. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.


ОСӨЖ №13.

Тақырыбы: ҚАЗАҚ - ЖОҢҒАР СОҒЫСТАРЫ.

Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар.



  1. XVIII ғ. басында Қазақ хандығының саяси жағдайы қалай өзгерді? Осы кезеңде Қазақ даласына қандай көрші елдер шабуылдар жасап отырды?

  2. XVIII ғ. басында қазақ жүздерінде қандай хандар билік жүргізді?

  3. Қазақ хандығына әскери жорықтар ұйымдастырған жоңғарлардың басты мақсаттары қандай болды?

  4. Қазақ елінің тарихында «Ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама» кезеңі қандай оқиғаны білдіреді?

  5. Қазақ халқының жоңғар басқыншылығына қарсы күресін кімдер ұйымдастырды? Бұл күрестің басында қандай хандар мен батырлар тұрды?

  6. Қазақтардың жоңғарлармен соғыстары кезінде қандай ірі шайқастар болып өтті?

  7. «Ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама» кезінде қазақтар қандай жағдайға ұшырады?

  8. Қазақ хандығына қарсы әскери жорықтар ұйымдастырған қандай жоңғар қонтайшылары белгілі?

  9. 1726 жылғы Мәслихат қай жерде өтті? Онда қандай басты мәселе қарастырылды?


СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. Хронологиялық кестені толтыру. Қазақ-жоңғар соғыстары кезіндегі басты оқиғаларды жылдар бойынша анықтаңыз: 1710 жыл, 1715-1718 жж., 1718 жыл, 1723 жыл, 1723-1727 жж., 1725 жыл, 1726 жыл, 1729/1730 жыл.
2-тапсырма. Тарихи қайраткерлердің кім екенін анықтау.

Қайып хан, Болат хан, Әбілқайыр хан, Әбілмәмбет хан, Жолбарыс хан, Сәмеке хан, Цеван-Рабдан, Қалдан-Церен.
Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Алматы, 2005.

  2. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  3. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. І том. Алматы, 1996, 2010.

  4. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы, 1994.

  5. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2005, 2008.

  6. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.


ОСӨЖ №14.

Тақырыбы: ҚАЗАҚСТАНДЫ РЕСЕЙГЕ ҚОСЫП АЛУДЫҢ БАСТАЛУЫ.

Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар.



  1. Қазақ-орыс елшілік байланыстары қай кезден басталды?

  2. 1594 жылғы Қазақ хандығынан Мәскеу патшалығына Құлмұхаммед бастаған елшіліктің мақсаттары қандай болды?

  3. Тәуке хан билік жүргізген кезде Қазақ хандығы мен Сібір қалалары арасында қандай байланыстар орнатылды?

  4. Қайып хан Ресей патшалығына қандай елшіліктер аттандырды?

  5. XVIII ғ. басында Қазақ хандығы қай мемлекеттермен шектесіп жатты?

  6. XVIII ғ. басында Жоңғария мемлекетін басқарған Цеван-Рабдан сыртқы саясатта қандай мақсатты көздеді?

  7. Кіші жүз ханы Әбілқайыр Ресейге қандай мақсатпен елшілік аттандырды?

  8. Кіші жүзі ханы Әбілқайыр Ресейге адалдық жөнінде қай жылдары ант берді?

  9. XVIII ғ. басында Ресейдің Қазақ даласына қатысты ұстанған саясаты қандай болды?

  10. XVIII ғ. басында Ресей үкіметі Қазақ даласына қандай экспедицияларды аттандырды? Ертіс өзені бойында қандай бекіністер тұрғызылды?


СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. Мына тарихи қайраткерлердің кім екенін анықтау:

Құлмұхаммед, Ораз-Мұхаммед, В. Степанов, Әбілқайыр хан, Сейітқұл Құндағұлұлы, Құтлымбет Қоштайұлы, Анна Иоанновна, А. Тевкелев, Барақ сұлтан.
Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Алматы, 2005.

  2. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  3. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. І том. Алматы, 1996, 2010.

  4. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  5. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2005, 2008.

  6. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.


ОСӨЖ №15.

Тақырыбы: АБЫЛАЙ ХАН ТҰСЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТІ.

Тапсырмалар:

Талқылауға арналған сұрақтар.



  1. Абылайдың тұлғасы қай оқиғадан кейін мәлім болды?

  2. Абылайдың Қазақ даласындағы саясаты қандай мақсатта жүргізілді?

  3. Абылай сұлтан Орта жүздің атынан Ресейге адалдық жөнінде қай жылы ант берді?

  4. Абылай хандық билікте қандай өзгерістерді жүзеге асырды?

  5. Абылай хан Ресей және Цин империяларымен қандай дипломатиялық байланыстар орнатты?

  6. Абылай ханның ордасы қай өңірде орналасты?

  7. Абылай хан Жоңғар мемлекетіне қатысты қандай саясат ұстанды?


СӨЖ тапсырмалары:

1-тапсырма. Мына тарихи қайраткерлердің кім екенін анықтау:

Әбілмансұр, Қалдан-Церен, Бұқар жырау Қалқаманұлы, Уәли хан, Елизавета Петровна, ІІ Екатерина, Әмірсана.
2-тапсырма. Абылай ханның билігі тұсында Қазақ хандығының Жоңғар хандығымен, Ресей империясымен, Цин империясымен және қырғыздармен жүргізген сыртқы саясатына сипаттама беретін сызба құрастыру.
Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Алматы, 2005.

  2. Әбуев Қ. Қазақстан: тарих және тағылым. Астана «Елорда», 2006.

  3. Кан Г. В., Шаяхметов Н. У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  4. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. І том. Алматы, 1996, 2010.

  5. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  6. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2005, 2008.

  7. Мұхамедов М. Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.


ОСӨЖ №16.

Тақырыбы: ҚАЗАҚТАРДЫҢ ЕМЕЛЬЯН ПУГАЧЁВ БАСТАҒАН ШАРУАЛАР СОҒЫСЫНА ҚАТЫСУЫ.

Тапсырмалар:

1-тапсырма. Тарихи қайраткерлердің кім екенін анықтау.

Сырым Датұлы, Е. Пугачев, Нұралы хан.


2-тапсырма. Талқылауға арналған сұрақтар.

  1. Е. Пугачев бастаған көтеріліске қазақтар не себептен қатысты?

  2. Е. Пугачев көтерілісіне қай жүздің қазақтары қатысты?

  3. Е. Пугачев бастаған көтеріліске қандай қазақ сұлтандары қолдау білдірді?

  4. Е. Пугачев бастаған көтеріліс кезінде Нұралы хан бастаған феодалдар қандай позицияны ұстанды?

  5. Е. Пугачев қазақтарды көтеріліске қатыстыру үшін оларға қандай уәде берді?


Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Әбдәкімұлы Ә. Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге дейін). Алматы, 2005.

  2. Кан Г.В., Шаяхметов Н.У. Қазақстан тарихы. Алматы: «Алматыкітап», 2007.

  3. Қазақстан тарихы. Құрастырған: Ермұханова Х.К. Алматы: «Шың кітап», 2010.

  4. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін. І том. Алматы, 1996, 2010.

  5. Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Очерктер. Алматы: «Дәуір», 1994.

  6. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. Алматы, 2005, 2008.

  7. Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. Алматы, 2007.


Аралық және қорытынды аттестаттау материалдары
«Қазақстан тарихы» пәнінен мемлекеттік емтихан сұрақтары

(тарихшы емес мамандықтарға арналған)




  1. Тас дәуіріндегі Қазақстан. Палеолит және мезолит кезеңдері. Қазақстан тарихының ежелгі кезеңінің шаруашылығы және әлеуметтік ұйымдасуы.

  2. Неолит дәуіріндегі Қазақстан. Энеолит кезеңінің ерекшеліктері.

  3. Қазақстан қола дәуірінде. Дәуірдің ерекшелігі, шаруашылығы және әлеуметтік ұйымдасуы. Андронов және Беғазы-Дәндібай мәдениеті.

  4. Сақ-скиф дәуірі. Дәуірдің ерекшелігі, шаруашылығы және әлеуметтік ұйымдасуы.

  5. Ғұн мемлекеті. «Халықтардың ұлы қоныс аударуы» және оның дүниежүзілік тарихтан алатын орны.

  6. Үйсіндер мен қаңлылар мемлекеті. Саяси тарихы. Шаруашылығы, тұрмысы және қоғамдық ұйымдасуы.

  7. Ерте түрік дәуірі. Түрік және Батыс Түрік қағанаттары.

  8. Қазақстан территориясындағы ерте феодалдық мемлекеттер. Түргеш және Қарлұқ қағанаттары.

  9. Оғыз конфедерациясы. Қимақ қағанаты. Саяси тарихы, қоғамдық құрылысы, шаруашылығы.

  10. Қазақстанның түрік дәуіріндегі материалдық және рухани мәдениеті (VI-XII ғғ.).

  11. Көне түрік руникалық жазба ескерткіштері. X-XII ғғ. түркі тілдес әдебиетінің дамуы.

  12. Қарахандар мемлекеті. Саяси тарихы, қоғамдық құрылысы, мәдениеті.

  13. Қазақстанның ортағасырлық тарихындағы қыпшақтардың рөлі.

  14. Ұлы Жібек жолы және оның көне түрік мемлекеттерінің экономикалық және саяси дамуындағы алатын орны.

  15. Қазақстан территориясын моңғолдардың жаулап алуы. Қазақстанның моңғол ұлыстарының құрамына енуі.

  16. Қазақстан Алтын Орда құрамында. Саяси тарихы, шаруашылығы, мәдениеті мен қоғамдық ұйымдасуы.

  17. Алтын Орданың ыдырауы. Ақ Орда мемлекетінің саяси тарихы.

  18. Моғолстан мен Ноғай Ордасы: этникалық құрамы және саяси тарихы.

  19. Әмір Темір империясының құрылуы. Әмір Темірдің Дешті Қыпшақ және Моғолстан жеріне жорықтары.

  20. Көшпелі өзбектер мемлекеті. Өзбек ұлысының құрамына кірген этникалық компоненттер.

  21. Сібір хандығының этникалық құрамы және саяси тарихы. Көшім хан.

  22. Қазақ хандығының құрылуы. Керей мен Жәнібек.

  23. Қазақ халқының этногенезі. «Қазақ» сөзінің этимологиясы. Оның әлеуметтік және этникалық мазмұны.

  24. Қасым хан кезіндегі Қазақ хандығының нығаюы. Оның ішкі және сыртқы саясаты.

  25. XVI ғ. 2-ші жартысы – XVII ғ. басындағы Қазақ хандығы. Хақназар, Тәуекел және Есім хандардың қызметі.

  26. XVII ғ. – XVIII ғ. басындағы қазақ-жоңғар қарым – қатынастары. Жәңгір хан. Орбұлақ шайқасы.

  27. Тәуке хан кезіндегі Қазақстанның саяси жағдайы. «Жеті жарғы» заңдар жинағы.

  28. XVI ғ. аяғы – XVIII ғ. басындағы қазақ-орыс қарым – қатынастары. Дипломатиялық елшіліктер.

  29. XVI-XVIII ғғ. Қазақстан мәдениеті: Қазтуған, Үмбетей, Бұхар жырау шығармашылығы.

  30. XVI-XVIII ғғ. қазақтардың шаруашылығы. Қазақ қоғамындағы феодалдық қатынастардың ерекшеліктері.

  31. XVI-XVIII ғғ. қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымы.

  32. Қазақ жүздерінің құрылуы. Оның этникалық құрамы мен территориясы.

  33. Қазақ билері. XVII-XVIII ғғ. қазақтардың қоғамдық өміріндегі олардың рөлі. Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би.

  34. Қазақ халқының жоңғар шапқыншылығына қарсы ұлт-азаттық күресі. «Ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама» жылдары. Аңырақай шайқасы.

  35. Қазақстанның Ресейге қосылуының басталуы: алғышарттары, негізгі кезеңдері.

  36. Абылай хан тұсындағы Қазақ хандығы. Оның ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттары.

  37. Қазақтардың Емельян Пугачев бастаған шаруалар көтерілісіне қатысуы (1773-1775 жж.)

  38. 1783-1797 жж. С. Датұлы бастаған Кіші жүз қазақтарының көтерілісі.

  39. 1822-1824 жж. реформалар. Хандық билікті жою, патша үкіметінің жаңа әкімшілік-территориялық бірліктерді құруы. Көкшетау округінің ашылуы.

  40. Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалыс (1837-1847 жж.).

  41. И. Тайманұлы мен М. Өтемісұлы бастаған Бөкей Ордасындағы қазақтардың көтерілісі (1836-1838 жж.)

  42. Қазақстанның Ресейге қосылуының аяқталуы. Қазақстанның онтүстігінің жаулап алынуы. Оның әлеуметтік – экономикалық салдары.

  43. 1867-1868 жж. «Уақытша ереже». Қазақстанға капиталистік қатынастардың енуі.

  44. 1868-1869 жж. Торғай мен Орал облыстары қазақтарының бас көтеруі. 1870 ж. Маңғыстаудағы көтеріліс.

  45. Шоқан Шыңғысұлы Уәлихановтың (1835-1865 жж.) ғылыми және қоғамдық қызметі.

  46. XIX ғ. Қазақстандағы білім беру мен ағарту ісінің дамуы. Ыбырай Алтынсаринның педагогикалық қызметі.

  47. XIX ғ. 2-ші жартысында қазақ жазба әдебиетінің қалыптасуы. Абай Құнанбайұлының (1845-1904 жж.) шығармашылығы.

  48. XIX ғ. Қазақстанның материалдық және рухани мәдениеті. Ақан сері, Біржан сал шығармашылығы.

  49. Ресейдегі аграрлық дағдарыс. XIX ғ. 2-ші жартысы – XX ғ. басындағы Қазақстанға қоныс аудару саясаты және оның салдары.

  50. Қазақ қоғамының әлеуметтік жіктелуі. XIX ғ. соңы – ХХ ғ. басындағы ұлттық зиялы қауымның қалыптасуы.

  51. XIX ғ. 2-ші жартысы – XX ғ. басындағы Қазақтандағы әлеуметтік-экономикалық өзгерістер.

  52. 1905-1907 жж. бірінші орыс революциясы жылдарындағы Қазақстан. II Мемлекеттік Думадағы қазақ депутаттарының қызметі.

  53. XX ғ. басындағы қазақ ұлттық интеллигенциясы. «Айқап» журналы мен «Қазақ» газеті.

  54. Қазақстандағы 1916 ж. ұлт-азаттық көтеріліс, оның тарихи маңызы.

  55. 1917 ж. Ресейдегі Ақпан буржуазиялық – демократиялық революциясы және Қазақстан.

  56. 1917 ж. «Алаш» партиясының құрылуы, оның бағдарламасы мен көсемдері.

  57. 1917 жылғы Қазан төңкерісі. Қазақстанда Кеңес үкіметінің орнауы.

  58. 1918-1920 жж. Азамат соғысы. «Әскери коммунизм» саясаты және оның зардаптары.

  59. 1920 ж. «Қырғыз (Қазақ) АКСР-ның» құрылуы, оның тарихи маңызы. КСРО-ның құрылуы.

  60. Жаңа экономикалық саясат (ЖЭС) жылдарындағы Қазақстан. 1921-1922 жж. жер-су реформалары.

  61. Қазақстандағы 1920-1940 жж. индустрияландыру саясаты. Оның ерекшеліктері.

  62. XX ғ. 30-шы жылдарындағы күштеп ұжымдастыру саясаты және оның салдары.

  63. «Кіші Қазан» идеясының жүзеге асырылуы. Қазақстанда тоталитарлық жүйенің орнауы.

  64. 1920-1930 жж. Қазақстан мәдениеті. Халыққа білім беру жүйесінің құрылуы және дамуы. Әдебиет және өнер.

  65. 1930 жылдардағы қоғамдық-саяси өмір. Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының құрылуы.

  66. XX ғ. 30-50 жж. Қазақстандағы қоғамдық-саяси жағдай. Ұлттық зиялы қауым өкілдеріне қарсы репрессиялар.

  67. Кеңес үкіметі кезіндегі Қазақстандағы ұлттық саясат пен демографиялық үрдістер (1917-1991 жж.).

  68. Қазақстан Ұлы Отан соғысы жылдарында (1941-1945 жж.). Қазақстандықтардың майдандағы ерліктері.

  69. Қазақстан – майдан арсеналы. Көкшетаулықтардың Ұлы Отан соғысы жеңісіне қосқан үлестері.

  70. XX ғ. 40-60 жж. Қазақстан мәдениетінің дамуы.

  71. Қазақстан «Хрущевтік жылымық» кезеңінде: реформа жасау әрекеттері мен демократиялық идеяларды жаңғырту (1953-1964 жж.).

  72. Тың және тыңайған жерлерді игеру: қорытындылары мен зардаптары.

  73. 1960-1970 жж. ортасындағы Қазақстан. Экономиканы реформалау әрекеттері.

  74. Қазақстан «тоқырау» кезеңіңде (1970-1985 жж.): саясат, экономика, мәдениет.

  75. XX ғ. 60-80 жж. Қазақстан мәдениетінің дамуы.

  76. Қазақстандағы қайта құрудың басталуы. 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы. Жастардың қоғамды демократиялық жаңғырту жолындағы күресі.

  77. Қазақстан қайта құру кезіңінде. 1985-1991 жж. ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіптегі дағдарыс.

  78. КСРО-ның ыдырауы. Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін жариялау.

  79. Қазақстанның 1991 жылы тәуелсіздік алғаннан кейінгі дамуы. Ішкі саясаттың негізгі бағыттары.

  80. Қазақстан Республикасының жаңа мемлекеттік рәміздерін қабылдау (Елтаңба, Ту және Әнұран).

  81. 1995 ж. 30 тамыздағы ҚР-ның Конституциясы және оның маңызы.

  82. Тәуелсіздік жылдарындағы Қазақстанның экономикалық дамуы (1991-2011 жж.).

  83. Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығының құрылуы. ТМД жүйесіндегі Қазақстанның орны мен ролі. Еуразиялық Одақ құру идеясы.

  84. 1991-2011 жж. Қазақстан ғылымының, мәдениетінің және білім беру жүйесінің даму деңгейі. Астана – тәуелсіз Қазақстанның жаңа елордасы.

  85. «Қазақстан - 2030» даму стратегиясы (1997 жылғы Президент Жолдауы).

  86. Қазақстанның қазіргі таңдағы сыртқы саясатының негізгі бағыттары және халықаралық ұйымдардағы қызметі. Қазақстанның ЕҚЫҰ-на төрағалығы.

  87. Қазақстанның қазіргі таңдағы саяси партиялары және олардың қызметі.

  88. Қазақстандағы қазіргі таңдағы экологиялық проблемалар.

  89. ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың «Тарих толқынында», «Қазақстандық жол» атты еңбектері.

  90. ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың халыққа Жолдауы: «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» (қараша, 2014 жыл).


Тест тапсырмалары
Археологиялық кезеңделуге сәйкес адамзат тарихы қандай дәуірлерге бөлінеді?

тас, қола және темір

тас, мыс және қола

тас, мыс және темір

мыс, қола және темір

тас, мыс және қалайы
Тас дәуірінің ежелгі кезеңі қалай аталады?

Палеолит

Мустье

Мезолит

Неолит

Энеолит
Палеолит дәуіріндегі алғашқы адамдардың қоғамдық ұйымының бастапқы кезеңін көрсетіңіз.

Алғашқы тобыр

Тайпа

Рулық қауым

Көршілік қауым

Тайпалар одағы
Палеолит дәуірінің хронологиялық кезеңін көрсетіңіз.

б.з.б. 2 млн 500 мың жыл – б.з.б. 12 мың жыл

б.з.б. 2 млн 500 мың жыл – б.з.б. 800 мың жыл

б.з.б. 2 млн 500 мың жыл – б.з.б. 140 мың жыл

б.з.б. 2 млн 500 мың жыл – б.з.б. 40 мың жыл

б.з.б. 2 млн 500 мың жыл – б.з.б. 3 мың жыл
Жебелі садақ пен бумеранг қай дәуірде пайда болды?

Мезолитте

Неолитте

Палеолитте

Энеолитте

Қола дәуірінде
Алғашқы питекантроп адамының қалдықтары ең алғаш қай жерден және қашан табылды?

Ява аралынан, 1891-жылы

Чжоу-коу-дянь үңгірінен, 1927-жылы

Тесіктас үңгірінен, 1938-жылы

Олдувай шатқалынан, 1959-жылы

Кроманьон үңгірінен, 1868-жылы
1938 жылы неандерталдық баланың сүйегі қай жерден табылды?

Өзбекстандағы Тесіктас үңгірінен

Германияның Неандерталь жерінен

Шығыс Африкадағы Олдувай шатқалынан

Қытайдағы Чжоу-коу-дянь үңгірінен

Индонезиядағы Ява аралынан
«Нomo sapiens» – саналы адамға жататын алғашқы адамның түрін көрсетіңіз.

Кроманьон

Дриопитек

Питекантроп

Синантроп

Австролопитек
Оңтүстік Қазақстаннан табылған ежелгі палеолит кезеңіне жататын тұрақтарды көрсетіңіз.

Тәңірқазған, Бөріқазған

Ащысай, Үсіктас

Шақпақата

Дүзбай

Обалысай, Өгізтау
Археолог Х. Алпысбаев Оңтүстік Қазақстандағы қай жерде зерттеу жұмыстарын жүргізіп, ежелгі палеолит дәуірінің ескерткіштерін тапты?

Қаратау маңында

Тянь-Шань маңында

Кентау маңында

Ұлытау маңында

Алатау маңында
«Матриархат» дегеніміз не?

Аналық рулық қауым

Тайпалардағы көсемдер билігі

Көршілік қауым

Аталық рулық қауым

Алғашқы тобырдың тіршілігі
Мезолит дәуірінің хронологиялық шеңберін анықтаңыз.

б.з.б. 12 000 жыл – б.з.б. 5 000 жыл

б.з.б. 5 000 жыл – б.з.б. 3 000 жыл

б.з.б. 140 000 жыл – б.з.б. 40 000 жыл

б.з.б. 40 000 жыл – б.з.б. 12 000 жыл

б.з.б. 2 000 жыл – 1 000 жыл
Адамзаттың тұтынушы шаруашылықтан өндіруші шаруашылыққа өтуі қай кезеңде болды?

Неолитте

Кейінгі палеолитте

Мезолитте

Энеолитте

Қола дәуірінде
Неолит дәуірінің хронологиялық шеңберін анықтаңыз.

б.з.б. 5 000 жыл – б.з.б. 3 000 жыл

б.з.б. 12 000 жыл – б.з.б. 8 000 жыл

б.з.б. 40 000 жыл – б.з.б. 12 000 жыл

б.з.б. 2 000 жыл – б.з.б. 1 000 жыл

б.з.б. 140 000 жыл – б.з.б. 40 000 жыл
«Энеолит» дегеніміз, бұл –

Мысты тас дәуірі

Қола дәуірі

Жаңа тас дәуірі

Ерте тас дәуірі

Орта тас дәуірі
Солтүстік Қазақстан облысынан табылған энеолит кезеңінің ескерткішін көрсетіңіз.

Ботай мәдениеті

Түгіскен, Ұйғарақ ескерткіштері

Беғазы-Дәндібай мәдениеті

Келтеминар мәдениеті

Арқайым қалашығы
Ботай мәдениетіне жататын тұрақтардан қазба жұмыстары нәтижесінде не табылды?

Жылқы сүйектері

Қыш ыдыстар

Әйел мүсіндері

Еңбек құралдары, қару-жарақтар

Микролиттер, нуклеустер
Ботай мәдениетін зерттеген археологты көрсетіңіз.

В. Зайберт

К. Ақышев

Х. Алпысбаев

С. Черников

Ә. Марғұлан
Қола дәуіріндегі адамдардың қоғамдық құрылысында қандай өзгеріс болды?

тайпалық бірлестіктер құрылды

адамдар тобыр болып өмір сүрді

аңшылар мен терімшілер қауымы қалыптасты

ру бірлестіктері құрылды

мемлекеттер құрылды
Қола дәуірінде Сібірді, Қазақстанды, Орал өңірін және Орта Азияны мекендеген тайпалардың мәдениеті шартты түрде қалай аталады?

Андронов мәдениеті

Келтеминар мәдениеті

Жетіасар мәдениеті

Қола мәдениеті

Маханжар мәдениеті
Қола дәуірінің хронологиялық шеңберін анықтаңыз.

б.з.б. XVIII ғасыр – б.з.б. VIII ғасыр

б.з.б. XVIII ғасыр – б.з.б. ХV ғасыр

б.з.б. XV ғасыр – б.з.б. XIІI ғасыр

б.з.б. XII ғасыр – б.з.б. VIII ғасыр

б.з.б. VIІI ғасыр – б.з.-ң VІ ғасыр
Андронов мәдениеті деп не себептен аталды?

Алғаш Андроново селосы маңынан табылуы себепті

Андроновтық стильде жасалуына байланысты

Андронов есімді археологпен байланысты

Андронов тайпасының атымен байланысты

Барлық жауаптар дұрыс
Андронов мәдениетін қай жылы және қай археолог алғаш тапты?

1914 жылы, Тугаринов

1954 жылы, Марғұлан

1927 жылы, Грязнов

1930 жылы, Теплоухов

1969 жылы, Ақышев
Қола дәуірінің соңғы кезеңінде Қазақстанның далалық аудандарында мекендеген тайпалар шаруашылықтың қай түріне көшті?

Көшпелі мал шаруашылығы

Сауда-саттық және қолөнер

Үй маңында мал өсіру

Суармалы егіншілік

Қала салу, ғимараттар тұрғызу
Темір дәуірінің хронологиялық шеңберін көрсетіңіз.

б.з.б. VIII ғасыр – б.з.-ң VI ғасыр

б.з.б. 5 – 3 мыңжылдықтар

б.з.б. 2 – 1 мыңжылдықтар

б.з.б. XVIII – б.з.б. VIII ғасырлар

б.з.б. XV – б.з.б. VІІІ ғасырлар
Б.з.б. 530 жылы парсы патшасы Кирмен соғысып, оны жеңіп шыққан сақтардың патшасын көрсетіңіз.

Томирис

Скунха

Спитамен

Зарина

Спаргапис
Б.з.б. 518 жылы сақ тайпасының жауынгері Ширақ қандай ісімен әйгілі болды?

Парсыларды шөл далаға апарып адастырды

Сақтардың парсыларға қарсы күресін ұйымдастырды

Парсы патшасы ІІ Кирдың басын алды

А. Македонский әскерлерін Сырдариядан өткізбеді

Сақтардың патшасы болып сайланды
Геродот және өзге де антик тарихшылары сақтарды қалай атаған?

Азиялық скифтер

Сэ

Турлар

Құдіретті еркектер

Савроматтар
Ахеменидтік сына жазба деректерінде сақтардың қандай топтары аталады?

Тиграхаудалар, хаумаваргалар, парадарайалар

Массагеттер, савроматтар, дайлар

Аргиппейлер, аримаспылар, ассилер

Амюргия-сақтар, ортокарибантия-сақтар

Исседондар, сакараулдар, каспилер
«Алтын адам» ескерткіші қай қорымнан табылды?

Есік қорымынан

Шырық-Рабад қаласынан

Бесшатыр қорымынан

Берел қорымынан

Шілікті қорымынан
Сақ тайпаларының қолданбалы өнерінде тараған стильді көрсетіңіз.

Аңдық стиль

Зооморфтық стиль

Зерлеу, оқа жүргізу

Жарып түсіру

Полихромдық стиль
Ерте темір дәуірінде Қазақстан аумағының батыс және ішінара солтүстік аудандарын мекендеген тайпаларды көрсетіңіз.

Савроматтар

Скифтар

Массагеттер

Сақтар

Қаңлылар
Сақ мәдениетінің белгілі өкілі, б.з.б. VI ғасырда өмір сүрген философты көрсетіңіз.

Анахарсис

Скил

Полиэн

Скунха

Спаргапис
Ғұндар туралы қытай деректері нешінші ғасырға жатады?

б.з.б. ІІІ ғасырға

б.з.б. ІІ ғасырға

б.з.б. І ғасырға

б.з.-ң І ғасырына

б.з.-ң ІІІ ғасырына
Қытай деректерінде ғұндар қандай атаумен көрсетілген?

Сюнну (хунну)

Усун

Сэ

Кангюй

Сяньби
Ғұндардың жоғарғы билеушісінің лауазымы қалай аталған?

Шаньюй

Қаған

Түменбасы

Көсем

Гуньмо
Б.з.б. 206 (209) жылы ғұн тайпаларын кім басқарды?

Мөде

Чжичжи

Хуханье

Аттила

Лаошань
Ғұн қоғамы оңтүстік және солтүстік топтарға қашан бөлінді?

б.з.б. І ғасырдың ортасы

б.з.б. ІІІ ғасырдың ортасы

б.з.б. ІІ ғасыр

б.з.-ң І ғасырдың аяғы

б.з.б. V ғасырдың ортасы
Б.з.б. І ғасырдың ортасында солтүстік ғұндарды кім басқарды?

Чжичжи

Мөде

Аттила

Ши Хуаньди

Хуханье
Ғұн қоғамында шаньюйден кейінгі орында кімдер тұрды?

Түменбасылар

Қауым мүшелері

Қолөнершілер

Рубасылар

Ақсақалдар
Ғұндардың Қазақстан жеріне қоныс аударуының екінші толқыны қашан басталды?

Б.з.-ң 93 жылы

Б.з.б. 206 жылы

Б.з.б. 55 жылы

Б.з.б. 93 жылы

Б.з.-ң 55 жылы
Үйсіндер иеліктерінің орталығы қай өңірде болды?

Іле өзені аңғарында

Ертіс өзені бойында

Солтүстік Моңғолияда

Батыс Қазақстанда

Сырдарияның төменгі ағысы, Арал маңы
Үйсіндер туралы алғашқы жазба деректер қай ғасырда пайда болды?

Б.з.б. II ғасырда

Б.з.б. VIII ғасырда

Б.з.б. ІV ғасырда

Б.з.-ң II ғасырында

Б.з.-ң III ғасырында
Үйсіндер жайлы алғаш мәліметтер жазған қытай елшісін көрсетіңіз.

Чжан Цянь

Сыма Цянь

Бань Гу

У-Ди

Ши Хуаньди
Үйсіндердің жоғары билеушісінің лауазымы қалай аталды?

Гуньмо

Усун

Шаньюй

Сюнну

Асиан
Чигучен (Қызыл Аңғар) қаласында қай тайпалардың билеушісінің ордасы орналасты?

Үйсіндердің

Ғұндардың

Юечжилердің

Сарматтардың

Қаңлылардың
«Сармат» этнонимі көне жазба деректерде алғаш қай ғасырдан бастап кездеседі?

б.з.б. III ғасыр

б.з.б. VIII ғасыр

б.з.б. VI ғасыр

б.з.б. ІV ғасыр

б.з.б. I ғасыр
Б.з.б. ІІ ғасырда сармат бірлестігінің құрамына кірген тайпаларды көрсетіңіз.

Аорстар, роксоландар, сирактар

Аргиппейлер, исседондар

Парадарайялар, хаумаваргалар, тиграхаудалар

Апасиактар, каспилер

Дайлар, массагеттер
Қаңлы мемлекетінің территориясын көрсетіңіз.

Сырдарияның сағасынан Ташкентке дейінгі алқап

Алтай маңы, Ертіс бойы, Шығыс Қазақстан

Орталық Қазақстан, Балқаш көлінің солтүстігі

Жетісу, Шығыс Түркістан

Еділ және Жайық өзендерінің аралығы
Қытай деректері бойынша қаңлылардың билеушісі қай қаланы мекендеген?

Битянь

Алтынасар

Чигучен

Шырық-Рабад

Арқайым
Түрік қағанаты қай жылы құрылды?

552 жылы

452 жылы

542 жылы

562 жылы

565 жылы
Түріктердің алғашқы қағаны кім болды?

Бумын

Білге

Мұқан

Естеми

Күл-тегін
Түрік қағанатының көне жазуы қалай аталды?

Руна жазуы

Санскрит

Соғды жазуы

Иероглиф

Сына жазу
Батыс Түрік қағанатының орталығы болған қаланы көрсетіңіз.

Суяб

Тараз

Алмалық

Баласағұн

Испиджаб
VI–ХІІ ғғ. аралығы ортағасырлық Қазақстанның тарихында қандай кезең деп аталады?

Түрік кезеңі

Қарлұқ кезеңі

Қыпшақ кезеңі

Монғолдық кезең

Отаршылдық кезең
603-704 жылдары өмір сүрген ерте феодалдық мемлекетті көрсетіңіз.

Батыс Түрік қағанаты

Ұйғыр қағанаты

Түргеш қағанаты

Шығыс Түрік қағанаты

Түрік қағанаты
Түріктердің руна жазуының оқылу құпиясын ашқан даниялық ғалымды көрсетіңіз.

Томсен

Бартольд

Кастанье

Кляшторный

Мелиоранский
704-756 жылдары Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан жерінде өмір сүрген мемлекетті көрсетіңіз.

Түргеш қағанаты

Ұйғыр қағанаты

Батыс Түрік қағанаты

Шығыс Түрік қағанаты

Қарлұқ қағанаты
Түргештердің алғашқы қағаны кім болды?

Үшелік

Бумын

Ешбар Елтеріс

Күл-тегін

Қапаған
751 жылы түргештер арабтармен бірлесе отырып, Тараз қаласының маңында (Атлах) кімдерге соққы берді?

Қытайларға

Үйсіндерге

Соғдылықтарға

Қарлұқтарға

Қарақытайларға
Қарлұқ мемлекетінің өмір сүрген кезеңін көрсетіңіз.

756-940 жылдар

552-603 жылдар

603-704 жылдар

704-756 жылдар

942-1210 жылдар
840 жылы өзін қаған деп жариялаған қарлұқ билеушісін көрсетіңіз.

Білге Күл Қадыр хан

Елюй Даши

Базар Арслан

Ешбар Елтеріс

Оғұлшақ Қадыр хан
Қарахан әулеті мемлекеті қай кезеңде өмір сүрді?

942 – 1212 жж.

745 – 840 жж.

756 – 940 жж.

ІХ ғ. – ХІ ғ. басы

ХІ ғ. басы – ХІІІ ғ. басы
Қарахан әулеті мемлекетінде қолданылған «иқта» сөзінің мағынасын көрсетіңіз.

Салық жинау құқығы

Мемлекеттің билеушісі

Қаланың басқарушысы

Шетелге жіберілген елшілік

Қасиетті соғыс жариялау
960 жылы Қазақстан аумағындағы қай мемлекетте ислам діні мемлекеттік дін болып жарияланды?

Қарахан әулеті мемлекетінде

Түргеш қағанатында

Қарлұқ қағанатында

Қыпшақ мемлекетінде

Қарақытайлар мемлекетінде
«Мәуереннахр» деген тарихи-географиялық аймақ, бұл -

Сырдария және Әмудария өзендерінің аралығы

Ертістен Жайыққа дейінгі аймақ

Еділ және Жайық өзендерінің аралығы

Балқаш көлінің оңтүстігі

Еділ өзенінің батысындағы жерлер
Оғыз мемлекетінің астанасын көрсетіңіз.

Янгикент

Суяб

Баласағұн

Имақия

Сарайшық
Аңыз бойынша ажалдан құтылудың жолын іздеген Қорқыт кім болды?

Қобызшы, дарынды күйші

Ислам дінін уағыздаушы

Оғыз мемлекетіндегі билік иесі

Шығыстың белгілі ғалымы

«Жерұйықты» іздеген дана, елдің қамқоршысы
«Ябғу (жабғу)» сөзінің мағынасын көрсетіңіз.

Оғыз билеушінің лауазымы

Оғыз дінбасыларының титулы

Оғыз қаласының атауы

Оғыз мемлекетінің негізін қалаған адам

Оғыздардағы жетекші тайпа
ІХ–ХІ ғғ. Оғыз конфедерациясы қай жерде құрылды?

Сырдария бойында, Арал теңізі маңында

Жетісу мен Шығыс Түркістанда

Еділ мен Жайық аралығында

Тянь-Шань маңында

Балқаш көлінің солтүстігінде
Қимақтар Қазақстанның қай бөлігінде мекендеген?

Солтүстік-шығысында

Батыс бөлігінде

Оңтүстігінде

Жетісуда және Шығыс Қазақстанда

Сырдария мен Арал теңізі өңірінде
Қарақытайлар мемлекеті басшысының лауазымы қалай аталды?

Гурхан

Хан

Жабғу

Әмір

Император
Қыпшақтар ІХ-ХІ ғғ. қай мемлекеттің құрамында болды?

Қимақ қағанатының

Оғыз мемлекетінің

Самани әулеті мемлекетінің

Қарлұқ қағанатының

Қарахан әулеті мемлекетінің
«Дешті Қыпшақ» атауы қандай мағынаны білдіреді?

Қыпшақ даласы

Қыпшақ бірлестігі

Қыпшақ халқы

Қыпшақтардың қару-жарағы

Қыпшақ билеушісі
Қыпшақтарда басты байлық болып не есептелді?

Жылқы

Қару-жарақ

Жібек матасы

Астық, дәнді-дақылдар

Ақша, асыл тастар
Қыпшақтарды орыс жылнамаларында қалай атады?

Половцы

Қидан

Печенег

Бұлғар

Хазар
1007 жылы керейіттер мен наймандар қай дінді қабылдады?

несториандық бағыттағы христиан дінін

православиелік дінді

конфуцийлік ілімді

буддизмді

зороастризмді
ХІІІ ғ. басында Жетісуға наймандарды бастап келген ханды көрсетіңіз.

Күшлік хан

Таян хан

Жамұқа

Тоғұрыл хан

Елюй Даши
ІХ ғ. соңы – Х ғ. 1-ші жартысында өмір сүрген Шығыс философы, Аристотельден кейінгі «екінші ұстаз» атанған түркі ғалымын көрсетіңіз.

Әбу Насыр әл Фараби

Заратуштра

Махмұд Қашғари

Йоллығ-тегін

Рашид ад-Дин
Қай ортағасырлық еңбекті түркі халықтарының энциклопедиясы деп есептейді?

Махмұд Қашғаридың «Диуан-и лұғат-ат түрігі»

Жүсіп Баласағұнидың «Құтадғу білігі»

Бирунидың «Ежелгі халықтар энциклопедиясын»

Ахмет Йассауидың «Диуан-и Хикметін»

Рашид ад-Диннің «Жамиғ-ат Тауарихын»
ХІ ғ. жазылған «Құтадғу білік» еңбегінің авторын көрсетіңіз.

Жүсіп Баласағұни

Ахмет Иүгінеки

Әбу Насыр әл-Фараби

Махмұд Қашғари

Қадырғали Жалайыри
Қай жылы Темучин салтанатты жағдайда Шыңғысхан деген атпен монғолдардың әміршісі болып жарияланды?

1206 жылы

1155 жылы

1162 жылы

1218 жылы

1227 жылы
1219-1224 жж. Шыңғысхан әскерлері қай аймақтарды бағындырды?

Орта Азия мен Қазақстанды

Солтүстік Қытайды

Маньчжурияны және Кореяны

Орыс князьдерінің жерлерін

Кавказды және Қырым түбегін
Монғолдарға табанды түрде қарсылық көрсеткен Отырар қаласының билеушісін көрсетіңіз.

Қайыр хан Иналшық

Мұхаммед шах

Алып-Дерек

Атсыз

Күшлік хан
Көшпелі монғол шонжарлары мен Шыңғысхан ұрпақтарының жиналысы қалай аталды?

Құрылтай

Кешіктен

Миршикар

Түмен

Кеңес
Жошы ұлысының құрамына енген жерлерді көрсетіңіз.

Ертістен батысқа қарай Төменгі Еділ бойына дейінгі жерлер

Шығыс Түркістан, Жетісу және Мәуереннахр

Жоғарғы Ертіс, Тарбағатай, Батыс Монғолия

Монғолия, Солтүстік-Батыс Қытай

Орыс князьдіктерінің жері, Кавказ және Қырым
Шағатай ұлысының құрамына енген жерлерді көрсетіңіз.

Мәуереннахр, Жетісу және Қашғар өңірлері

Ертістен Орал тауларына дейінгі жерлер

Батыс Монғолия мен Алтай, Тарбағатай жерлері

Еділ және Жайық өзендерінің аралығы

Солтүстік Қытай және Монғолия
Үгедей ұлысының құрамына енген жерлерді көрсетіңіз.

Батыс Монғолия, Алтай және Тарбағатай

Ертістен Орал тауларына дейінгі жерлер

Солтүстік Қытай, Маньчжурия

Мәуереннахр, Жетісу және Қашғар

Қара теңіздің солтүстігі, Еділ бойындағы жерлер
1236 жылы Бату хан қай өңірді бағындыруға аттанды?

Шығыс Еуропаны

Батыс Еуропаны

Жетісуды

Мәуереннахрды

Кіші Азияны
Алтын Орда қашан құрылды?

1242 жылы

1162 жылы

1206 жылы

1227 жылы

1480 жылы
Бату (Батый) хан құрған мемлекет қалай аталды?

Алтын Орда

Монғол хандығы

Ақ Орда

Батый хандығы

Ноғай Ордасы
Алтын Орданың қай ханы исламды мемлекеттік дін ретінде жариялады?

Өзбек хан

Берке хан

Мөңке хан

Жәнібек хан

Тоқтамыс хан
Алтын Орданың орталығы қай өңірде орналасты?

Еділ өзені бойында

Сырдария және Арал теңізі өңірінде

Орталық Қазақстанда

Шығыс Қазақстанда

Жетісу өңірінде
1380 жылы Куликово даласындағы шайқаста орыс әскерінен жеңіліске ұшыраған Алтын Орданың түменбасын көрсетіңіз.

Мамай

Ахмет

Ноғай

Әмір Темір

Тоқтамыс
Парсы жазба деректерінің мәліметтері бойынша Ақ Орданың алғашқы билеушісі кім болды?

Орда Ежен

Жошы

Батый

Тоғылық Темір

Тайбұға
Ақ Орда қай ұлыстың жерінде құрылды?

Жошы ұлысының

Шағатай ұлысының

Үгедей ұлысының

Тулуй ұлысының

Шайбан ұлысының
Ақ Ордада 1361-1375 жылдары билік жүргізген ханды көрсетіңіз.

Ұрыс (Орыс) хан

Орда Ежен

Ерзен хан

Темір Құтылық

Темір Мәлік хан
Ақ Орданың соңғы ханы Барақ қай жылдары билік жүргізді?

1423-1428 жж.

1361-1375 жж.

1376-1395 жж.

1395-1401 жж.

1414-1417 жж.
Моғолстан мемлекетіндегі ең қуатты тайпаны көрсетіңіз.

Дулаттар

Маңғыттар

Қыпшақтар

Қарлұқтар

Керейіттер
Моғолстан мемлекетінің құрамына Қазақстанның қай бөлігі енді?

Жетісу, Оңтүстік Қазақстанның бір бөлігі

Батыс Қазақстан, Еділ-Жайық өзендерінің аралығы

Солтүстік-Шығыс Қазақстан

Солтүстік, Орталық және Шығыс Қазақстан

Қазақстанның бүкіл территориясы
Моғолстан мемлекеті қай ұлыстың жерінде құрылды?

Шағатай ұлысының

Жошы ұлысының

Үгедей ұлысының

Тулуй ұлысының

Шайбан ұлысының
Моғолстан мемлекетінің 1348 жылы таққа отырған алғашқы ханын көрсетіңіз.

Тоғылық Темір

Тоқай Темір

Орда Ежен

Есен Бұға

Әмір Болатшы
Моғолстан мемлекетінің астанасын көқрсетіңіз.

Алмалық

Тараз

Отырар

Баласағұн

Қашғар
XIV ғ. 70-90 жылдары Моғолстан мемлекетінің әлсіреуіне қандай жағдай себеп болды?

Әмір Темірдің жиі-жиі жорықтар ұйымдастыруы

Ойраттардың жорықтары

Ішкі феодалдық талас-тартыстар

Мемлекеттегі хан билігінің әлсіреуі

Мемлекет жерінің саяси бытыраңқылығы
Әмір Темір Орта Азияда қай жылдары билік құрды?

1370-1405 жылдар

1360-1395 жылдар

1365-1400 жылдар

1375-1410 жылдар

1380-1415 жылдар
Әмір Темір өз билігінің тірегі ретінде қай дінді қолдап отырды?

Ислам дінін

Будда дінін

Несториандық үлгідегі христиан дінін

Барлық діндерге бірдей қолдау көрсетті

Ешқандай дінді қолдаған жоқ
Әмір Темірдің 1389, 1391 және 1395 жылдардағы жорықтары нәтижесінде қай мемлекет талқандалды?

Алтын Орда

Дели сұлтандығы

Иран

Кавказ елдері

Осман түріктерінің мемлекеті
Әмір Темір қай тайпадан шықты?

Барлас тайпасынан

Дулат тайпасынан

Маңғыт тайпасынан

Меркіт тайпасынан

Қыпшақ тайпасынан
1428-1468 жылдар аралығы қандай оқиғамен байланысты?

Көшпелі өзбектер мемлекеті өмір сүрді

Алтын Орда хандары мен Әмір Темір арасындағы соғыстар

Қазақтардың Моғолстанға көшуі

Қазақ-жоңғар соғыстары жүргізілді

Қазақ жүздері қалыптасты
Тарихи деректерде Көшпелі өзбектер мемлекеті басқаша қалай аталды?

Әбілқайыр хандығы

Ақ Орда

Темір ұрпақтарының мемлекеті

Моғолстан

Ноғай Ордасы
Көшпелі өзбектер мемлекетінің билеушісі Әбілқайыр хан қай жылдары билік жүргізді?

1428-1468 жж.

1312-1342 жж.

1396-1411 жж.

1423-1428 жж.

1465-1480 жж.
Ноғай Ордасының негізін қалаған, ноғайлардың Алтын Ордадан бөлінуіне күш салған тұлғаны көрсетіңіз.

Әмір Едіге

Әмір Темір

Тайбұға

Ноғай

Әбілхайыр
Ноғай Ордасының негізгі аумағына қай жерлер кірді?

Еділ мен Жайық өзендерінің аралығы

Хорезм, Орта Азия

Шығыс Дешті Қыпшақ

Арал теңізінің маңы, Оңтүстік Қазақстан

Орталық және Солтүстік Қазақстан
Ноғай Ордасы басқаша қалай аталды?

Маңғыт жұрты

Шайбан ұлысы

Орда Ежен ұлысы

Көк Орда

Көшпелі өзбектер мемлекеті
XV ғ. 2-ші жартысы – XVІ ғ. соңында Сібір хандығының аумағына қандай жерлер кірді?

Солтүстік-Шығыс Қазақстан, Тобыл, Есіл өзендерінің бойындағы жерлер

Оңтүстік Қазақстан, Жетісу

Каспий және Арал теңізінің маңы, Маңғыстау

Шығыс Түркістан, Орта Азия

Орталық Қазақстан, Балқаш көлінің солтүстігі
Сібір хандығында 1556–1598 жж. билік жүргізген ханды көрсетіңіз.

Көшім хан

Ибақ хан

Мұхаммед хан

Жәдігер хан

Бекболат хан
Тарихшы Мұхаммед Хайдар Дулатидың Қазақ хандығының құрылуы туралы мәлімет беретін шығармасын көрсетіңіз.

«Тарих-и Рашиди»

«Диуани лұғат-ат түрік»

«Диуан-и Хикмет»

«Түрік шежіресі»

«Жамиғ-ат Тауарих»
Қазақ хандығын құрушы Керей мен Жәнібек сұлтандар қай мемлекеттен бөлініп шықты?

Көшпелі өзбектер мемлекетінен

Ақ Ордадан

Ноғай Ордасынан

Сібір хандығынан

Алтын Ордадан
Қазақ сұлтандары Керей мен Жәнібекке Шу, Талас өзендерінің бойынан жер бөліп берген Моғолстан ханын көрсетіңіз.

Есен Бұға хан

Мұхаммед хан

Әбілқайыр хан

Шайх Хайдар

Мұхаммед Шайбани
Қазақ хандығы қашан құрылды?

1465-1466 жылдары

1423-1428 жылдары

1428-1468 жылдары

1456-1457 жылдары

1473-1480 жылдары
Қазақ хандығының негізін кімдер салды?

Керей мен Жәнібек

Әбілқайыр мен Барақ

Есен-Бұға мен Жүніс

Бұрындық пен Қасым

Едіге мен Нұраддин
Моғолстан ханы Есен-Бұға Шу мен Талас бойынан қазақ сұлтандарына жер бөліп бергенде қандай мақсатты көздеді?

Әбілқайыр мен Әмір Темір әулетіне қарсы қазақтардың күшін пайдалану

Ақ Орданың оңтүстік жерлерін қазақтардың күшімен басып алуды

Сібір хандығына қарсы соғысу үшін одақтас іздеді

Қазақтармен қарым-қатынастарды жақсарту

Қазақ хандығының ұлғаюынан алдын-ала қорғану
Керей мен Жәнібек сұлтандарға ілесіп, көшіп кеткен рулар мен тайпаларға қандай атау берілді?

Өзбек-қазақтар

Өзбектер

Қазақтар

Еркін, кезбе адамдар

Жауынгер, ержүрек адамдар
ХІІІ ғ. қай еңбекте «қазақ» сөзіне «ерікті», «кезбе» деген мағына берілді?

«Араб-қыпшақ (түркі) сөздігі»

«Диуани лұғат ат-түрік»

«Кодекс куманикус»

«Яса»

«Слово о полку Игореве»
Қазақ ру-тайпаларының бірігуіне, этникалық аумақтың қалыптасуына мүмкіндік туғызған жағдайды көрсетіңіз.

Қазақ хандығының құрылуы

Моғолстанның ыдырауы

Көшпелі өзбектер мемлекетінің ыдырауы

Ноғай Ордасының құрылуы

Сібір хандығының Ресей құрамына енгізілуі
XV ғ. соңғы ширегі – XVI ғ. басында қазақ хандары мен Мұхаммед Шайбани хан арасында соғыстар не үшін жүргізілді?

Сырдария бойындағы қалалар үшін;

Әулеттік билік үшін;

Кен орындары мен қазба байлықтар үшін;

Ұлы Жібек жолына үстемдік ету үшін;

Мал жайылымдарына қажет жерлер үшін;
Қасым ханның Қазақ хандығында билік жүргізген жылдарын көрсетіңіз.

1511-1518 (1523) жылдар

1480-1511 жылдар

1518-1523 жылдар

1523-1532 жылдар

1538-1580 жылдар
1523-1532 жж. қай ханның билігі тұсында Қазақ хандығының көрші елдермен қарым-қатынастары нашарлап кетті?

Тахир ханның

Бұрындық ханның

Мамаш ханның

Хақназар ханның

Қасым ханның
Қазақ ханы Хақназардың билік жүргізген жылдарын көрсетіңіз.

1538 – 1580 жылдар

1511 – 1518 (1523) жылдар

1518 – 1523 жылдар

1480 – 1511 жылдар

1598 – 1628 жылдар
Қазақ ханы Тәуекелдің билік жүргізген жылдарын көрсетіңіз.

1582 – 1598 жж.

1523 – 1532 жж.

1538 – 1580 жж.

1511 – 1518 (1523) жж.

1598 – 1628 жж.
Тәуекел хан Мәскеуге Құлмұхаммед бастаған елшілікті қай жылы жіберді?

1594 жылы

1573 жылы

1595 жылы

1686 жылы

1731 жылы
1598 жылы қай мемлекет Ресей патшалығының құрамына енгізілді?

Сібір хандығы

Қазан хандығы

Қажытархан хандығы

Еділ қалмақтарының мемлекеті

Ноғай Ордасы
Тәуекел ханның мұрагері, 1598-1628 жж. қазақ ханын көрсетіңіз.

Есім хан

Тұрсын хан

Жалым сұлтан

Имамкули хан

Ораз Мұхаммед
Есім ханмен Қазақ хандығындағы билікке таласқан Тұрсын ханның бүлігі тарихта қандай атаумен қалды?

«Қатаған қырғыны»

«Шаңды жорық»

«Ташкент бүлігі»

«Ақтабан шұбырынды...»

«Орбұлақ шайқасы»
Жәңгір хан Қазақ хандығында қай жылдары билік жүргізді?

1628 – 1652 жылдары

1598 – 1628 жылдары

1613 – 1627 жылдары

1582 – 1598 жылдары

1652 – 1680 жылдары
Қазақтар мен жоңғарлар арасында 1643 жылы өткен шайқасты көрстеіңіз.

Орбұлақ шайқасы

Қалмаққырылған

Қатаған қырғыны

Аягөз шайқасы

Аңырақай шайқасы
Орбұлақ шайқасында қазақ әскерін басқарған ханды көрсетіңіз.

Жәңгір хан

Тәуекел хан

Есім хан

Тұрсын хан

Тәуке хан
Тәуке хан қай жылы Қазақ хандығындағы билікке келді?

1680 жылы

1643 жылы

1652 жылы

1697 жылы

1635 жылы
«Қонтайшы» дегеніміз, бұл –

Жоңғар мемлекетінің билеушісі

Жоңғар әскерінің басшысы

Діни қызметші

Қытай императорының елшісі

Қару-жарақ жасаушы шебер
Тәуке ханның билігі тұсында хандық кеңестегі мәселелерді шешуде кімдер маңызды рөл атқара бастады?

Билер

Уәзірлер

Ақсақалдар

Батырлар, әскербасылар

Жыраулар, ақындар
«Жеті жарғы» заңдары бойынша ер адамның құны қандай көлемде белгіленді?

1 мың бас қой төлеу

Қанға қанмен кек қайтару

Дүре соғып жазалау

Жеті адамның құнын төлеу

Басқа жерге қоныс аударту
«Құн» деген сөздің мағынасын көрсетіңіз.

қылмыс жасағаны үшін дүние-мүлік төлеу

бостандыққа тыйым салу

ауыр жұмыстар жасату

дүре соғу арқылы жазалау

мал-мүлкін қарудың күшімен тартып алу
Ақсүйектер тобына кімдер жатқызылды?

Шыңғыс ұрпақтары, қожалар

Темір ұрпақтары

Едіге ұрпақтары

Батырлар, қолбасшылар

Ақсақалдар, билер, байлар
Ұлы Жібек жолының сауда жолы ретіндегі маңызын жоғалту себебі неде?

Теңіз сауда жолының ашылуы себепті

Экономика деңгейінің төмендеуінен

Қазақстандағы қалалардың құлдырауынан

Монғол шапқыншылығына байланысты

Әмір Темір мемлекетінің құрылуына байланысты
Жесір қалған әйелді күйеуінің бауырына немесе жақын туысына қосу дәстүрі қалай аталды?

Әмеңгерлік

Асар

Барымта

Беташар

Бастаңғы
Тарихшы А. И. Левшин XVIII ғ. басындағы қазақтың қай ханын көне Спартаның заңгері Ликургпен теңеді?

Тәуке ханды

Қайып ханды

Болат ханды

Сәмеке ханды

Әбілқайыр ханды
Әбілқайыр ханның Кіші жүзде билік жүргізген уақытын анықтаңыз.

1718–1748 жылдар

1715–1718 жылдар

1680–1715 жылдар

1719–1734 жылдар

1730–1771 жылдар
1716 жылы Сібір губернаторы М. Гагаринмен келіссөздер жүргізу мақсатында Тобольскіге елшілік жіберген қазақ ханын көрсетіңіз.

Қайып хан

Әбілқайыр хан

Болат хан

Әбілмәмбет хан

Сәмеке хан
1697–1727 жылдары Жоңғар хандығының қонтайшысы кім болды?

Цеван Рабдан

Галдан Бошокту

Қалдан Церен

Цеван Доржи

Дауаци
Қазақтардың жоңғар басқыншыларына қарсы күресін ұйымдастыруды қарастырған 1710 жылғы құрылтай қай жерде өтті?

Арал маңындағы Қарақұмда

Іле және Шу өзендері аралығында

Ордабасында

Самарқанд төңірегінде

Түркістанда
1723–1725 жылдары жоңғарлар қазақ жерінің қай өңірлерін басып алды?

Шығыс Қазақстан, Жетісу, Сырдарияның орта ағысы Орталық және Солтүстік Қазақстан

Арал теңізі маңы, Батыс Қазақстан

Оңтүстік Қазақстан мен Орта Азия

Қазақ жерін тұтасымен
Жоңғар басқыншыларымен күресте қазақтар жеңіске жеткен 1727 жылғы шайқас қандай атаумен белгілі?

Бұланты–Білеуті шайқасы

Шұбартеңіз шайқасы

Ташкент–Түркістан шайқасы

Аңырақай шайқасы

Ордабасы шайқасы
1726 жылғы Ордабасы жиынында қазақ жасағының қолбасшылығына кім сайланды?

Әбілқайыр хан

Болат хан

Жолбарыс хан

Сәмеке хан

Қабанбай батыр
Қазақтардың жоңғар басқыншылығына қарсы азаттық соғысында бетбұрыс жасаған Аңырақай шайқасы қай жылы болды?

1729 (1730) жылы

1726 жылы

1727 жылы

1728 жылы

1725 жылы
«Ақтабан шұбырынды...» жылдары шыққан қазақ халқының әнін көрсетіңіз.

«Елім-ай»

«Қара торғай»

«Ақсақ киік»

«Бозторғай»

«Ақ Жайық»
Ертіс өзені бойында Ресейдің әскери бекіністерін салу үшін 1714-1715 жж. ұйымдастырылған экспедицияны кім басқарды?

И. Д. Бухгольц

И. М. Лихарев

А. Бекович-Черкасский

П. С. Салтыков

А. И. Тевкелев
Қазақ жерлерінің Ресей империясына қосылуы қай кезде басталды?

XVIII ғ. 30-жылдары

XVIII ғ. 2-ші жартысы

ХІХ ғ. 20-жылдары

ХІХ ғ. 60-жылдары

ХХ ғ. басында
1731–1732 жж. қазақ жерінің солтүстік-батыс аудандарында болып, қазақтардың Ресей патшасына адалдығы жөнінде ант қабылдаған Сыртқы істер коллегиясының тілмашын көрсетіңіз.

А. Тевкелев

И. Кириллов

В. Татищев

В. Урусов

И. Неплюев
Бухгольц экспедициясының барысында Ертіс өзенінің бойында 1716 жылы тұрғызылған бекіністерді көрсетіңіз.

Ямышевск, Омбы

Железинск, Колбасин

Семей, Коряков

Өскемен, Кузнецк

Орск, Петропавловск
Әбілқайыр хан және 29 қазақ старшыны Ресей бодандығын ресми түрде қашан қабылдады?

1731-жылы, қазан

1729-жылы, қазан

1727-жылы, қазан

1730-жылы, қазан

1728-жылы, қазан
1731 жылы 19-ақпанда Кіші Жүзді Ресей қоластына қарату туралы грамотаға қол қойған билеушіні көрсетіңіз.

Анна Ионновна

І Петр

Елизавета Петровна

ІІІ Петр

ІІ Екатерина
1731 жылы желтоқсанда Орта Жүздің жекелеген рулары атынан Ресей патшасына адалдық жөнінде ант берген ханды көрсетіңіз.

Сәмеке хан

Әбілқайыр хан

Нұралы хан

Әбілмәмбет хан

Абылай хан
Кіші жүз ханы Әбілқайыр Ресей империясына адалдық жөніндегі антын қай жылдары растады?

1738 және 1742 жылдары

1735 және 1739 жылдары

1734 және 1740 жылдары

1740 және 1745 жылдары

1744 және 1748 жылдары
Кіші Жүз ханы Әбілқайыр 1748 жылы кімнің қолынан қаза болды?

Барақ сұлтанның

Қайып ханның

Қалдан Цереннің

Батыр сұлтанның

Жәнібек батырдың
Орынбор қаласының негізі қай жылы қаланды?

1743-жылы

1733-жылы

1739-жылы

1731-жылы

1748-жылы
1742 жылы Ресей Сыртқы істер коллегиясының нұсқауымен Орынбор комиссиясының бастығы И. Неплюев қандай бұйрық шығарды?

Қазақтарға Жайық өзені бойында мал жаюға тыйым салу жөнінде

Пресногорьковск шебін тұрғызу жөнінде

Орта Жүзді Ресей қоластына өткізу жөнінде

Қазақтарды қалмақтар мен башқұрттарға қарсы қою жөнінде

Сібірде құл саудасына рұқсат ету жөнінде
Орта жүздің ханы Әбілмәмбет, сұлтан Абылай және 125 старшыны Ресей бодандығына ресми түрде қай жылы өтті?

1740 жылы

1731 жылы

1738 жылы

1730 жылы

1742 жылы
1744-1758 жылдары Орынбор өлкесінің бірінші губернаторы қызметін кім атқарды?

И. Неплюев

В. Татищев

В. Урусов

П. Рычков

И. Кириллов
Орынбор комиссиясының бастығы В. Урусов 1740 жылы жазда Орта жүз бен Кіші жүз сұлтандарының съезін қай жерде шақырды?

Орск бекінісінде

Ямышевск бекінісінде

Петербургте

Түркістанда

Тобыл қаласында
Абылай ханның (Әбілмансұр) өмір сүрген жылдарын анықтаңыз.

1711–1781 жж

1710–1780 жж.

1712–1780 жж.

1713–1781 жж.

1711–1771 жж.
Абылай хан 1741–1743 жылдары қай елде тұтқында болды?

Жоңғар хандығында

Ресей империясында

Цин империясында

Хиуа хандығында

Еділ қалмақтарында
Қай жылы Абылай сұлтан Цин империясына бірінші рет елшілік аттандырды?

1757 жылы

1756 жылы

1758 жылы

1759 жылы

1760 жылы
Абылай сұлтан 1757 жылы қай мемлекетке адалдық жөнінде ант берді?

Қытайға

Ресейге

Бұхараға

Хиуаға

Қоқанға
Абылай сұлтанның Цин империясымен жүргізген келіссөздерінде қарастырылған басты мәселенің бірін көрсетіңіз.

Тарбағатай және Іле өңірлерін қазақтарға қайтару

Циндерден әскери көмек алу

Ташкент пен Түркістан қалаларын қайтарып алу

Ресей империясына қарсы әскери одақ құру

Қытай императорының бодандығына өту
Горькая шебіндегі 1752 жылы негізі салынған маңызды бекіністердің бірін көрсетіңіз.

Петропавловск

Семей

Өскемен

Омбы

Кузнецк
XVIII ғ. ортасында қазақ-орыс сауда байланыстарының орталығы қай қала болды?

Орынбор

Троицк

Түмен

Петропавловск

Тобыл
Абылай хан қай жылдары Қазақ хандығында билік жүргізді?

1771-1781 жылдары

1730-1771 жылдары

1730-1781 жылдары

1770-1780 жылдары

1711-1781 жылдары
Абылайдың ұйымдастыруымен 1765, 1770 және 1779 жылдары қазақтар кімдерге қарсы жорықтар жасады?

Қырғыздарға

Қоқандықтарға

Хиуалықтарға

Қалмақтарға

Қарақалпақтарға
Еділ қалмақтарының 1771 жылы Қазақ даласы арқылы өз атамекені – Жоңғарияға көшуі тарихта қандай атаумен белгілі?

«Шаңды жорық»

«Қалмақ қырылған»

«Аңырақай»

«Үлкен Орда қонған»

«Ақтабан шұбырынды»
1781 жылы Абылай ханның мұрагері ретінде Орта жүздің ханы болып кім тағайындалды?

Уәли

Бөкей

Есім

Қасым

Шыңғыс
Абылай хан қай өңірде жерленген?

Түркістанда

Көкшетауда

Ташкентте

Таразда

Сығанақта
Кіші жүз ханы Нұралы қай жылдары билік жүргізді?

1748–1786 жж.

1748–1766 жж.

1748–1776 жж.

1748–1756 жж.

1748–1791 жж.
Емельян Пугачев бастаған шаруалар соғысына қазақтардың қай бөлігі қатысты?

Кіші жүз қазақтары, Орта жүздің бір бөлігі

Ұлы жүз және Кіші жүз қазақтары

Ұлы жүз және Орта жүз қазақтары

Барлық үш жүздің қазақтары

Тек Кіші жүз қазақтары
1773-1775 жж. Кіші жүз және Орта жүз шаруалары қай соғысқа қатысты?

Е. Пугачёв басқарған шаруалар соғысына

Ішкі Орда шаруаларының көтерілісіне

Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалысқа

Қазақ-жоңғар соғыстарына

Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалысқа
Емельян Пугачев бастаған шаруалар соғысына қазақтар қай жылдары қатысты?

1773–1775 жж.

1771–1773 жж.

1772–1774 жж.

1770–1772 жж.

1774–1776 жж.
Емельян Пугачев бастаған шаруалар соғысына қолдау білдіріп, оған өзінің баласы Сейдалыны аманатқа жіберген қазақ сұлтанын көрсетіңіз.

Досалы сұлтан

Есім сұлтан

Ералы сұлтан

Айшуақ сұлтан

Әбілпайыз сұлтан
Сырым Датұлы басқарған Кіші жүз қазақтарының көтерілісі қай жылдары болып өтті?

1783–1797 жж.

1771–1781 жж.

1773–1787 жж.

1748–1786 жж.

1783–1801 жж.
Сырым Датұлы қай рудың старшыны болды?

Байбақты

Алшын

Беріш

Шекті

Табын
Сырым Датұлы басқарған көтерілістің сипаты қандай болды?

Отаршылдыққа және озбырлыққа қарсы сипатта

Қазақ жерлерін біріктіру сипатында

Жеке басының мүдделерімен байланысты

Хандық билікке қарсы сипатта

Реформаларға қарсылық көрсету сипатында
Сырым Датұлы басқарған көтерілістің басты қозғаушы күштерін анықтаңыз.

Қарапайым көшпелі халық, бірқатар билер, батырлар

Хан ұрпақтары, төрелер

Башқұрттар, орыс шаруалары

Сұлтандар, т.б. феодалдар

Жерінен айырылған шаруалар, кедейлер
1784 жылы маусымда Сырым Датұлының ұйымдастырған әскери қолы кімдермен күресті?

Орал казак әскерімен

Нұралы ханның адамдарымен

Башқұрттармен

Казактардың және башқұрттардың біріккен әскерімен

Хиуа хандығының жасақтарымен
Нұралы хан дүние салғаннан кейін Кіші жүзде хандық билікті жою туралы реформаны кім ұсынды?

О. А. Игельстром

М. М. Сперанский

А. Давыдов

К. Рейнсдорп

ІІ Екатерина
Бөкей хандығы (Ішкі орда) қай кезең аралығында өмір сүрді?

1801–1845 жж.

1801–1815 жж.

1801–1838 жж.

1801–1823 жж.

1801–1868 жж.
Бөкей Ордасының қай аумақта құрылғанын анықтаңыз.

Еділ мен Жайық өзендерінің аралығы

Солтүстік Қазақстан

Жетісу, Оңтүстік Қазақстан

Маңғыстау

Сырдария өңірі, Арал теңізінің маңы
1823 жылы Бөкей Ордасының тағына отырған ханды көрсетіңіз.

Жәңгір

Шығай

Бөкей

Сақыпкерей

Меңдікерей
Бөкей Ордасында қазақ балалары үшін мектеп қай жылы ашылды?

1841 жылы

1823 жылы

1826 жылы

1832 жылы

1838 жылы
Орыс тарихшысы А. И. Левшиннің 1832 жылы жарық көрген тарихи-этнографиялық еңбегін көрсетіңіз.

«Қырғыз-қазақ немесе қырғыз-қайсақ ордалары мен даласының сипаттамасы»

«Орта орда қырғыз-қайсақтарының сипаттамасы»

«Жоңғар хандығы және қазақтар XVII-XVIII ғасырларда»

«XVIII ғасырдағы Қазақстанның тарихынан»

«Қырғыз-қазақ халқы тарихының материалдары»
Ресей үкіметі 1803 жылы қазақ өлкесі арқылы өтетін керуендердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында нені рұқсат етті?

Саудагерлерге қарулы жасақтар алып жүруге

Салықсыз сауда жасауға

Шарап өнімдерін сатуға

Асыл тастарды әкелуге

Қару-жарақ сатуға
1822 жылы қабылданған «Сібір қырғыздары туралы жарғының» авторын көрсетіңіз.

М. Сперанский

И. Неплюев

О. Игельстром

П. Эссен

П. Капцевич
«Сібір қырғыздары туралы жарғы» бойынша Орта жүзде қандай реформа жасалды?

Хандық билік жойылды

Сот реформасы жүргізілді

Бекіністер салу тоқтатылды

Хандық кеңес құрылды

Шекаралық комиссия құрылды
1822 жылғы «Сібір қырғыздары туралы жарғы» бойынша құрылған алғашқы сыртқы округтерді (1824 ж.) көрсетіңіз.

Қарқаралы, Көкшетау округтері

Баянауыл, Құсмұрын округі

Аягөз, Көкпекті округтері

Аманқарай, Баянауыл округтері

Ақмола, Атбасар округтері
«Сібір қырғыздары туралы жарғы» бойынша Орта жүздің аумағы қандай әкімшілік-басқару бірлестіктеріне бөлінді?

Округ–болыс–ауыл

Бөліктер–дистанция–ауыл

Облыс–округ–уезд

Уезд–аудан–ауыл

Облыс–болыс–аймақ
«Сібір қырғыздары туралы жарғы» бойынша округты кім басқарды?

Аға сұлтан

Хан

Заседатель

Губернатор

Болыс сұлтаны
1822 жылғы «Сібір қырғыздары туралы жарғыға» сәйкес болыс құрамына қанша ауыл енді?

10-12 ауыл

5-7 ауыл

14-16 ауыл

18-20 ауыл

15-18 ауыл
1839 жылдан бастап Батыс Сібір генерал-губернаторлығының орталығы болған қаланы көрсетіңіз.

Омбы

Тобыл

Орынбор

Петропавл

Томск
Көкшетау округтік приказы салтанатты түрде қашан ашылды?

1824 жылы, 29-сәуір

1822 жылы, 8-сәуір

1822 жылы, 29-сәуір

1824 жылы, 8-сәуір

1825 жылы, 8-сәуір
Көкшетау сыртқы округы Батыс Сібірдің қай генерал-губернаторының тұсында ашылды?

П. Капцевичтің

М. Сперанскийдің

Г. Батеньковтің

С. Броневскийдің

А. Григоровскийдің
Көкшетау сыртқы округының бірінші аға сұлтаны болып кім тағайындалды?

Ғұбайдолла Уәлиханов

Зілғара Байтокин

Мұса Шорманов

Шыңғыс Уәлиханов

Қоңырқұлжа Құдаймендин
1824 жылы қабылданған «Орынбор қырғыздары туралы жарғының» авторын көрсетіңіз.

П. Эссен

И. Неплюев

М. Сперанский

О. Игельстром

П. Капцевич
Кіші жүзде хандық билік қай жылы жойылды?

1824 жылы

1818 жылы

1820 жылы

1822 жылы

1826 жылы
«Орынбор қырғыздары туралы Жарғы» бойынша Кіші жүздің аумағы қандай әкімшілік-басқару бірлестіктеріне бөлінді?

Бөліктер–дистанция–ауыл

Губернаторлық–облыс–уезд

Округ–болыс–ауыл

Облыс–уезд–болыс

Облыс–округ–уезд
Исатай Тайманов пен Махамбет Өтемісов басқарған шаруалар соғысы қай жылдары болды?

1836-1838 жж.

1833-1835 жж.

1834-1836-жж.

1835-1837 жж.

1837-1839 жж.
Бөкей Ордасындағы көтерілісшілер жеңіліске ұшыраған Тастөбе шайқасы қашан болды?

1837 жылы, қараша

1836 жылы, шілде

1836 жылы, қараша

1837 жылы, шілде

1838 жылы, шілде
Исатай Тайманов қаза тапқан шайқас қай жерде болып өтті?

Ақбұлақ деген жерде

Жайық өзені бойында

Тастөбе деген жерде

Нарын құмдарында

Жасқұс деген жерде
1836-1838 жж. Қазақ даласында болған көтерілісті анықтаңыз.

Исатай Тайманұлы бастаған көтеріліс

Сырым Датұлы бастаған көтеріліс

Жанқожа Нұрмұхаммедұлы бастаған көтеріліс

Жоламан Тіленшіұлы бастаған көтеріліс

Арынғазы Әбілғазыұлы бастаған көтеріліс
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс қай жылдары болып өтті?

1837-1847 жж.

1807-1817 жж.

1817-1827 жж.

1827-1837 жж.

1847-1857 жж.
1837-1847 жж. Қазақ даласында болған оқиғаны көрсетіңіз

Кенесары Қасымұлы басқарған ұлт-азаттық қозғалыс Бөкей Ордасындағы шаруалар соғысы

Сыртқы округтердің құрылуы

Кіші жүзде хандық биліктің жойылуы

Саржан Қасымұлы басқарған көтеріліс
Кенесары Қасымұлы бастаған көтерілістің басты мақсаты қандай болды?

Патша өкіметінің Қазақстанды отарлауын тоқтату

Патша өкіметін құлату

Демократиялық өзгерістер енгізу

Патшаның салық саясатына қарсылық көрсету

Батыс Сібір генерал-губернаторын қызметінен кетіру
Кенесары Қасымұлы бастаған қазақтар көтерілісінің сипаты қандай болды?

Отаршылдыққа қарсы

Халыққа қарсы

Феодалдарға қарсы

Қоқан хандығына қарсы

Хиуа хандығына қарсы
1838 жылы Кенесары сарбаздары қай бекіністі талқандап, қару-жарақтар мен тұтқындар алып кетті?

Ақмола бекінісін

Петропавл бекінісін

Құсмұрын бекінісін

Ақтау бекінісін

Көкшетау бекінісін
Үш жүздің өкілдерінің жиналып, Кенесарыны хан сайлауы қай жылы болды?

1841 жылы

1840 жылы

1842 жылы

1843 жылы

1844 жылы
Хан болғаннан кейін Кенесары сот ісінде қандай өзгерістер енгізді?

Хан сотын енгізді

Халық сотын енгізді

Қазылар сотын енгізді

Имамдар сотын енгізді

Билер сотын сақтап қалды
Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтерілісті қолдаған сұлтандар мен билер саны қаншаға жетті?

80-нен астам

20-дан астам

40-қа жуық

60-тан астам

100-ге жуық
Кенесары Қасымұлы Ресей бодандығын қабылдаған жағдайда Орынбор әкімшілігінен қандай шарттарды орындауын талап етті?

Жауаптардың барлығы дұрыс

Қазақ даласында патша өкіметі тұрғызған бекіністерді жою

Қазақтарға барлық тартып алынған жерлерді қайтарып беру

Өлкедегі тонаушылық пен зорлықты тоқтату

Ханның феодалдық мемлекеттілігін қалпына келтіру
1844 жылы Кенесары мен патша өкіметі арасындағы келіссөздер неліктен тоқтатылды?

Екі жақ бір-бірінің талаптарын орындамады

Орта Азия хандықтары кедергі жасады

Патша өкіметінің талаптары ғана орындалды

Кенесарының талаптары ғана орындалды

Көтерілісшілер күресті жалғастыра берді
Қай жылы Кенесарының сарбаздары қырғыз жерлеріне басып

кірді?


1847 жылы

1843 жылы

1844 жылы

1845 жылы

1846 жылы
Кенесары Қасымұлы қай жерде түпкілікті түрде талқандалды?

Бішкек түбіндегі Майтөбе деген жерде

Жетісуда

Тоқмақ маңында

Ыстықкөл жағасында

Іле өзенінің аңғарында
ХІХ ғ. басында Қазақстанның қай бөлігінде Қоқан хандығының ықпалы күшейді?

Оңтүстік бөлігінде

Шығыс бөлігінде

Батыс бөлігінде

Солтүстік бөлігінде

Орталығында
1856-1857 жж. Сырдария қазақтарының көтерілісі кімдердің үстемдігіне қарсы бағытталды?

Хиуалықтар мен қоқандықтардың

Орыс-казак әскерлерінің

Маньчжурлардың

Қырғыздардың

Қарақалпақтардың
ХІХ ғ. 50-ші жылдары Сырдария қазақтарының көтерілісін кім басқарды?

Жанқожа Нұрмұхаммедұлы

Жоламан Тіленшіұлы

Саржан Қасымұлы

Иса Тіленбайұлы

Досан Тәжіұлы
Верный бекінісі қай жылы салынды?

1854 жылы

1851 жылы

1852 жылы

1853 жылы

1855 жылы
1854 жылы Жетісу өлкесінде салынған бекіністі көрсетіңіз.

Верный

Омбы

Қызылжар

Өскемен

Семей
1864 жылы патша өкіметінің қарулы отрядтары қай бекіністерді басып алды?

Әулиеата, Түркістан, Шымкент

Семей, Коряков, Өскемен

Қапал, Лепсі, Аягөз

Ташкент, Бұхара, Ферғана

Орск, Ақмешіт, Калмыков
Қазақ жерлерінің Ресей империясы құрамына қосылуы қай кезде аяқталды?

ХІХ ғ. 60-жылдары

XVIII ғ. 30-жылдары

XVIII ғ. 2-ші жартысы

ХІХ ғ. 20-жылдары

ХХ ғ. басында
1868 жылы «Жетісу облысында орыс шаруаларын қоныстандыру туралы уақытша ережені» кім әзірледі?

Г. А. Колпаковский

М. М. Сперанский

П. А. Столыпин

Г. С. Батеньков

Ш. Ш. Уәлиханов
Жетісу және Сырдария облыстарын басқару туралы ережелер жобасы қашан қабылданды?

1867 жылы, 11-шілде

1867 жылы, 21-қазан

1868 жылы, 11-шілде

1868 жылы, 21-қазан

1872 жылы, 11-шілде
Торғай, Орал, Ақмола және Семей облыстарын басқару туралы ережелер жобасы қашан қабылданды?

1868 жылы, 21-қазан

1867 жылы, 11-шілде

1867 жылы, 21-қазан

1868 жылы, 11-шілде

1872 жылы, 21-қазан
ХІХ ғ. 60-жылдары Қазақ даласын басқару туралы уақытша ережелерге қол қойған Ресей императорын көрсетіңіз.

ІІ Александр

І Александр

І Николай

ІІІ Александр

ІІ Николай
ХІХ ғ. 60-шы жылдарындағы реформа бойынша Қазақ даласында қандай генерал-губернаторлықтар құрылды?

Орынбор, Батыс Сібір, Түркістан

Орал, Торғай, Семей

Батыс Сібір, Жетісу, Сырдария

Ақмола, Орал, Жетісу

Түркістан, Торғай, Ақмола
1867-1868 жж. реформа бойынша Түркістан генерал-губернаторлығының құрамына қандай облыстар енді?

Жетісу, Сырдария

Торғай, Орал

Ақмола, Семей

Гурьев, Маңғыстау

Ташкент, Ферғана
1867-1868 жж. реформа бойынша Батыс Сібір генерал-губернаторлығының құрамына қандай облыстар енді?

Ақмола, Семей

Орал, Торғай

Жетісу, Сырдария

Маңғыстау, Гурьев

Алатау, Верный
1867-1868 жж. реформа бойынша Орынбор генерал-губернаторлығының құрамына қандай облыстар енді?

Орал, Торғай

Ақмола, Семей

Жетісу, Сырдария

Маңғыстау, Гурьев

Верный, Әулиеата
1867-1868 жж. реформаның қазақтар үшін ең басты ауыртпалығы неде болды?

Қазақ жері Ресей империясының меншігі болып жариялануы

Қазақ жеріне капиталистік құбылыстардың ене бастауы

Сот ісінде шариғат ережелерінің шектелуі

Жергілікті ақсүйектер құқықтарының азаюы

Ауылдың әлеуметтік-экономикалық жағдайының нашарлауы
1867-1868 жж. реформа бойынша Қазақстандағы сот жүйесінің ең төменгі буыны қалай аталды?

Билер мен қазылар соты

Облыстық сот

Уездік сот

Болыстық сот

Әскери сот
1867-1868 жж. реформаға сәйкес Қазақстандағы облыстардың басшылығына кім тағайындалды?

Әскери губернатор

Аға сұлтандар

Старшындар

Генерал-губернатор

Уезд бастықтары
Қазақстанның Ресейге қосылу процесі қанша уақытқа созылды?

Бір жарым ғасырға жуық уақытқа

Жарты ғасырға

Бір ғасырға

Екі ғасырға

Екі жарым ғасырға
1867-1868 жж. реформалардың отаршылдық мәніне қарсы көтерілістер Қазақстанның қай облыстарында болды?

Орал мен Торғай облыстарында

Сырдария мен Семей облыстарында

Жетісуда

Ақмола мен Семей облыстарында

Сырдария мен Ақмола облыстарында
Торғай және Орал облыстарындағы қазақ шаруаларының көтерілісін кімдер басқарды?

Сейіл Түркібайұлы, Беркін Оспанұлы

Иса Тіленбайұлы, Досан Тәжіұлы

Исатай Тайманұлы, Махамбет Өтемісұлы

Аббас Қоштайұлы, Лаубай Мәнтайұлы

Жоламан Тіленшіұлы, Саржан Қасымұлы
1870 жылғы Маңғыстаудағы көтерілістің басшыларын көрсетіңіз.

Иса Тіленбайұлы, Досан Тәжіұлы

Сейіл Түркібайұлы, Беркін Оспанұлы

Исатай Тайманұлы, Махамбет Өтемісұлы

Аббас Қоштайұлы, Лаубай Мәнтайұлы

Жоламан Тіленшіұлы, Саржан Қасымұлы
1870 жылы Қазақстанда болып өткен көтерілісті көрсетіңіз.

Маңғыстаудағы адайлар көтерілісі

Ішкі Орда шаруаларының көтерілісі

Кенесары Қасымұлы басқарған ұлт-азаттық қозғалыс

Жанқожа Нұрмұхаммедұлы басқарған көтеріліс

Сырым Датұлы басқарған көтеріліс
1872 жылы бұрынғы Бөкей Ордасының жері қай губернияның құрамына енгізілді?

Астраханның

Батыс Сібірдің

Түркістанның

Орынбордың

Закаспий аймағының
1886 жылғы «Ережеге» сәйкес Түркістан өлкесінің баскару орталығы болып қай қала белгіленді?

Ташкент

Түркістан

Шымкент

Ферғана

Самарқанд
1885 жылдан бастап Жетісу облысына қоныстанушы шаруалар қанша мерзімге салықтар мен міндеткерліктерден босатылды?

3 жылға

5 жылға

7 жылға

10 жылға

13 жылға
ХІХ ғ. 60-80 жылдары қай облысқа қоныс аударушылардың ең үлкен тобы келді?

Жетісу облысына

Семей облысына

Ақмола облысына

Орал облысына

Торғай облысына
Қазақ жеріне орыс шаруаларын жаппай қоныстандыру қашан жүргізілді?

ХІХ ғ. 60-80 жылдары

XVIII ғ. ортасында

XVIII ғ. соңында

ХІХ ғ. 20-40 жылдары

ХІХ ғ. 50-жылдары
1881-1883 жылдары Жетісуға Шығыс Түркістаннан қанша ұйғыр және дүнген қоныс аударды?

45 мың ұйғыр, 4,5 мың дүнген

30 мың ұйғыр, 3 мың дүнген

20 мың ұйғыр, 2,5 мың дүнген

45 мың дүнген, 4,5 мың ұйғыр

35 мың дүнген, 3,5 мың ұйғыр
1870 жылы қазақ даласының қай өңірінде «Уақытша ереже» енгізілді?

Маңғыстауда

Торғайда

Оралда

Ақмолада

Жетісуда
1867-1868 жж. реформа барысында шаңырақтан салығының мөлшері қанша сомға өсірілді?

1 сомнан 3 сомға дейін

5 сомға

8 сомға

12 сомға

20 сомға
1891 жылы 25-наурыздағы «Ереже» бойынша құрылған генерал-губернаторлықты көрсетіңіз.

Дала генерал-губернаторлығы

Түркістан генерал-губернаторлығы

Батыс Сібір генерал-губернаторлығы

Жетісу генерал-губернаторлығы

Орынбор генерал-губернаторлығы
1891 жылғы «Ережеге» сәйкес Ақмола, Семей, Орал, Торғай және Жетісу облыстары қай генерал-губернаторлықтың құрамына енгізілді?

Дала

Ақмола

Торғай

Түркістан

Орынбор
Дала генерал-губернаторлығының орталығы қай қалада орналасты?

Омбыда

Петропавлда

Ақмолада

Тобольскіде

Семейде
ХІХ ғ. 2-ші жартысында Қазақстанда қай сала басымдықпен дамыды?

Тау-кен ісі өнеркәсібі

Химия өнеркәсібі

Мата өнеркәсібі

Тамақ өнеркәсібі

Машина жасау өнеркәсібі
ХІХ ғ. 2-ші жартысында Қазақстанның қай қалаларында Ресей мемлекеттік банкінің бөлімшелері ашылды?

Орал, Петропавл, Семей, Омбы, Верный

Сергиополь, Жаркент, Қапал, Лепсі

Торғай, Ақтөбе, Қостанай, Ырғыз

Өскемен, Павлодар, Қарағанды

Көкшетау, Ақмола, Атбасар
ХІХ ғ. 2-ші жартысында Қазақстанда банктер мен несиелік мекемелердің құрылуына не ықпал етті?

Табиғат байлықтардың игерілуі және сауданың дамуы

Орыс шаруаларының қоныстануы

Ұлт-азаттық көтерілістердің басылуы

Ғылыми экспедициялардың өлкені зерттей бастауы

Саяси партиялар мен қозғалыстардың құрыла бастауы
ХІХ ғ. соңында Қазақстанның қай қалалары Қытаймен сауда жүргізуде жетекші рөлге ие болды?

Семей, Петропавл

Бұқтырма, Ақмола

Торғай, Орынбор

Верный, Өскемен

Жаркент, Қапал
ХІХ ғ. соңында қазақ-қытай арасында сауданың дамуына ықпал еткен Сібір темір жолы қай жылдары салынды?

1893-1895 жж.

1885-1890 жж.

1885-1887 жж.

1890-1892 жж.

1899-1905 жж.
1848 жылы Қарқаралы уезінде ашылған жәрмеңкені көрсетіңіз.

Қоянды (Ботов) жәрмеңкесі

Тайыншакөл жәрмеңкесі

Константиновск жәрмеңкесі

Қарқара жәрмеңкесі

Ойыл, Темір жәрмеңкелері
ХІХ ғ. Орынбор қаласында ашылған, әскери мамандар мен әкімшілік шенеуніктерді даярлайтын оқу орнын көрсетіңіз.

Неплюев кадет копусы

Сібір кадет корпусы

Азиялық училище

Шекаралық комиссия жанындағы мектеп

Айырбас сарайы жанындағы үкіметтік мектеп
Азаматтық бағытта білім беретін тұңғыш қазақ мектебі 1841 жылы қай жерде ашылды?

Бөкей Ордасында

Омбыда

Троицкіде

Ырғызда

Орынборда
Шоқан Уәлихановтың өмір сүрген жылдарын көрсетіңіз.

1835-1865 жж.

1825-1855 жж.

1830-1860 жж.

1830-1865 жж.

1835-1860 жж.
1853 жылы Ш. Уәлиханов Омбы қаласындағы кадет корпусын аяқтап, қандай офицерлік атақты иеленді?

Корнет

Майор

Хорунжий

Поручик

Капитан
Шоқан Уәлиханов 1858-1859 жылдары қай өңірге саяхат жасады?

Қашғарияға

Ыстықкөлге

Петербургке

Жоңғар Алатауына

Сібірге
Шоқан Уәлиханов қай эпикалық дастанның көлемді үзіндісін жазып алды?

«Манас»

«Алатау қырғыздары»

«Ноғайлының қырық батыры»

«Алпамыс батыр»

«Қозы Көрпеш пен Баян сұлу»
Қай жылы Ш. Уәлиханов Орыс географиялық қоғамының толық мүшесі болып сайланды?

1857 жылы

1847 жылы

1853 жылы

1855 жылы

1861 жылы
ХІХ ғ. 2-ші жартысындағы қазақ ағартушысы, педагог, қоғам қайраткерін көрсетіңіз.

Ыбырай Алтынсарин

Шоқан Уәлиханов

Абай Құнанбаев

Мұхаммед-Салық Бабажанов

Шәкерім Құдайбердиев
Ыбырай Алтынсарин Ырғыз қаласында қандай мектептің ашылуын ұйымдастырды?

Қыз балаларға арналған мектеп

Қолөнершілер дайындайтын мектеп

Әскери училище

Татар-орыс тілдерінде оқытатын екі сыныптық мектеп

Аудармашылар дайындайтын мектеп
Ыбырай Алтынсарин 1879 жылы қай облысқа мектеп инспекторы болып тағайындалды?

Торғай облысына

Семей облысына

Қостанай облысына

Жетісу облысына

Орал облысына
Ыбырай Алтынсарин қазақ қыздарына арналған мектеп-интернатты қай қалада ашты?

Ырғызда

Орынборда

Орскіде

Торғайда

Ақтөбеде


ХІХ ғ. 2-ші жартысындағы қазақтың ірі ақыны, жазба әдебиетінің негізін салушыны көрсетіңіз.

Абай Құнанбайұлы

Дулат Бабатайұлы

Мұрат Мөңкеұлы

Шортанбай Қанайұлы

Біржан сал Қожағұлұлы
Абай Құнанбайұлының өмір сүрген жылдарын көрсетіңіз.

1845-1904 жж.

1835-1865 жж.

1840-1900 жж.

1841-1889 жж.

1846-1910 жж.
Исатай Тайманұлының көтерілісін бейнелеуге арналған «Кішкентай» күйінің авторы, ХІХ ғ. қазақ күйшісін көрсетіңіз.

Құрманғазы Сағырбайұлы

Тәттімбет Қазанғапұлы

Ықылас Дүкенұлы

Дәулеткерей Шығайұлы

Шернияз Жарылғасұлы
ХІХ ғ. Жетісудағы ең танымал ақын, Жамбыл Жабаевтың ұстазы болған кім?

Сүйінбай Аронұлы

Шөже Қаржаубайұлы

Шортанбай Қанайұлы

Дулат Бабатайұлы

Шернияз Жарылғасұлы
1888-1902 жж. Омбыда шығып тұрған газетті көрсетіңіз.

«Дала уәлаятының газеті»

«Акмолинские ведомости»

«Қазақ»

«Серке

«Түркістан уәлаятының газеті»
1870-1882 жж. Ташкентте шығып тұрған газетті көрсетіңіз.

«Түркістан уәлаятының газеті»

«Дала уәлаятының газеті»

«Сібір қырғыздарының жарғысы»

«Қазақ»

«Айқап»
ХХ ғ. басында 15 десятинадан астам жері бар келімсек шаруалардың түрін анықтаңыз.

Кулак

Жатақ

Батырақ

Кедей

Орта шаруа
Қазақстандағы тұңғыш маркстік құпия үйірме 1902 жылы қай қалада ұйымдастырылды?

Орынборда

Петропавлда

Оралда

Семейде

Торғайда
Қай қалада 1905 жылы қазанда қазақтар мен орыстар бірлесіп қимылдаған саяси демонстрация болып өтті?

Перовскіде

Верныйда

Орынборда

Петропавлда

Жаркентте
Семей қаласындағы кімдердің саяси бас көтерулерін тоқтату үшін облыс губернаторы Галкин Қарқаралыдан әскерилерді шақыртты?

Почта-телеграф қызметкерлерінің

Теміржолшылардың

Кен өнеркәсібі жұмысшыларының

Қолөнершілердің

Жергілікті зиялылардың
1905 жылы желтоқсанда І Мемлекеттік Дума депутаттығына сайланған қазақ азаматтарын көрсетіңіз.

Ә. Бөкейханов, А. Бірімжанов, А. Қалменов, Б. Құлманов

А. Байтұрсынов, Ж. Ақбаев, Ш. Құдайбердиев

М. Дулатов, Х. Досмұхаммедов, Ә. Ермеков, Ш. Қосшығұлов

М. Тынышпаев, Т. Алдабергенов, А. Бірімжанов, Б. Қаратаев

М. Сералин, Ә. Бөкейханов, Ж. Сейдалин
ІІ Мемлекеттік Думаға (1907 ж.) Қазақстаннан сайланған 14 депутаттың нешеуі қазақ халқының өкілдері болды?

Алтауы

Екеуі

Төртеуі

Сегізі

Оны
ІІ Мемлекеттік Думаға депутаттыққа Ақмола облысынан кім сайланды?

Шәймерден Қосшығұлов

Мұхамеджан Тынышпаев

Бақытжан Қаратаев

Ахмет Бірімжанов

Мұхамеджан Сералин
«Айқап» журналы қай жылдар аралығында шығып тұрды?

1911-1915 жж.

1870-1882 жж.

1888-1902 жж.

1905-1911 жж.

1913-1918 жж.
1913-1918 жж. шығарылған, либерал-демократиялық бағыт идеяларын білдірген газетті көрсетіңіз.

«Қазақ»

«Серке»

«Дала уәлаятының газеті»

«Түркістан уәлаятының газеті»

«Айқап»
1911 жылы Орынборда басылып шыққан «Маса» жинағының авторы кім?

Ахмет Байтұрсынов

Міржақып Дулатов

Мұхамеджан Тынышбаев

Абай Құнанбайұлы

Сұлтанмахмұт Торайғыров
Бірінші дүниежүзілік соғыс қай жылдары болды?

1914-1918 жж.

1911-1915 жж.

1912-1916 жж.

1913-1917 жж.

1915-1919 жж.
1916 жылғы 25-маусымдағы патша жарлығының мазмұнын анықтаңыз.

«Бұратана халықтардың» ер азаматтарын тыл жұмыстарына алу

Көшпелілерді ауыл шаруашылығына жарамды жерлерден ығыстыру

Жетісуға орыс-украин шаруаларын қоныстандыру

Минскіде земство одағының жанынан «бұратаналар бөлімін» құру

Араб әліпбиі негізіндегі жазуды қолданыстан шығару
1916 жылғы 25-маусымдағы патша жарлығы бойынша майданның тыл жұмыстарына Қазақстан мен Орта Азиядан қанша жастағы азаматтар алынуға тиіс болды?

19 жастан 43 жасқа дейінгі

19 жастан 27 жасқа дейінгі

19 жастан 33 жасқа дейінгі

19 жастан 35 жасқа дейінгі

19 жастан 41 жасқа дейінгі
1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің басты міндетін анықтаңыз.

Халықты отаршылдық езгіден азат ету

Ресейді Бірінші дүниежүзілік соғыстан шығару

Қазақ байларына қарсы күресу

Сауатсыздықты жою

Ұлттық автономия құру
Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің ірі ошақтарын анықтаңыз.

Жетісу, Торғай

Бөкей Ордасы, Ақтөбе

Семей, Баянауыл

Сырдария, Түркістан

Созақ, Маңғыстау
Ұлт-азаттық көтерілістің Торғайдағы ошағының басшыларын көрсетіңіз.

Әбдіғапар Жанбосынов, Амангелді Иманов

Бекболат Әшекеев, Тоқаш Бокин

Жәмеңке Мәмбетов, Ұзақ Саурықов

Тұрар Рысқұлов, Ақкөз Қосанұлы

Монай Ұзақбаев, Жаңабай Құдайбергенов
Ақпан буржуазиялық-демократиялық революциясы қашан болды?

1917 жылы 27-ақпанда

1916 жылы 27-ақпанда

1918 жылы 27-ақпанда

1919 жылы 27-ақпанда

1920 жылы 27-ақпанда
Ақпан буржуазиялық-демократиялық революциясының басты нәтижесін көрсетіңіз.

Патша билігін құлату

Патша билігін орнату

Конституциялық монархия орнату

Мемлекеттік Думаны құру

Кеңестер билігін орнату
Ақпан буржуазиялық-демократиялық революциясының нәтижесінде тақтан құлатылған патшаны көрсетіңіз.

ІІ Николай

І Александр

І Николай

ІІ Александр

ІІІ Александр
Ақпан буржуазиялық-демократиялық революциясының нәтижесінде Қазақстанда қандай өкіметтің билігі орнатылды?

Қос өкіметтің билігі орнатылды

Патша өкіметі қалпына келтірілді

Кеңес өкіметінің билігі орнатылды

Казактардың әскери диктатурасы орнатылды

Ұлттық автономия құрылды
Қос өкіметті қандай билік органдары құрады?

Уақытша үкімет және Жұмысшы, солдат депутаттарының кеңесі

Құрылтай жиналысы және Жұмысшы, солдат депутаттарының кеңесі

Уақытша үкімет және Әскери-казак диктатурасы

«Қоқан автономиясының» үкіметі және Комуч

Алашорда және Жұмысшы, шаруа депутаттарының кеңесі
Уақытша үкімет қандай әлеуметтік топтың мүддесін көздеді?

Буржуазияның

Жұмысшылардың

Шаруалардың

Солдаттардың

Қолөнершілердің
Уақытша үкіметтің Торғай облысындағы комиссары болып кім тағайындалды?

Әлихан Бөкейханов

Мұхаметжан Тынышбаев

Мұстафа Шоқай

Халел Досмұхамедұлы

Ахмет Бірімжанов
Мұхаметжан Тынышбаев Уақытша үкіметтің қай облыстағы комиссары болып тағайындалды?

Жетісу облысындағы

Ақмола облысындағы

Семей облысындағы

Торғай облысындағы

Орал облысындағы
1917 жылы 21-26 шілдеде Бірінші Бүкілқазақ съезі қай қалада өтті?

Орынборда

Ақмолада

Семейде

Омбыда

Оралда
Бірінші бүкілқазақ съезінде қабылданған шешімді көрсетіңіз.

«Алаш» партиясын құру

Ресей құрамынан шығып, дербес мемлекет құру

Уақытша үкіметті тарату

Түркістан (Қоқан) автономиясын құру

Қазан төңкерісін ұйымдастыру
«Алаш» партиясының басты мақсаты қандай болды?

Қазақ облыстарының автономиясын құру

Патша билігін қалпына келтіру

Әскери диктатура орнату

Кеңестер билігін орнату

Түрік-татар халықтарын біріктіру
Қазан төңкерісі қашан болды?

1917 жылы 25-қазанда

1916 жылы 25-қазанда

1918 жылы 25-қазанда

1919 жылы 25-қазанда

1920 жылы 25-қазанда
Қазан төңкерісінен кейін орнатылған билік жүйесін көрсетіңіз.

Кеңес өкіметінің билігі

Уақытша үкіметтің билігі

Әскери диктатура

Қос өкімет билігі

Патша билігі қалпына келтірілді
Қазан төңкерісі қай партияның жетекшілігімен жүзеге асырылды?

Большевиктер партиясының

Конституцияшыл демократтар партиясының

Социал-революцияшылдар партиясының

Меньшевиктер партиясының

Ұлттық-демократиялық партияның
Қазан төңкерісінің барысында құлатылған үкімет билігін көрсетіңіз.

Уақытша үкіметтің билігі

Патша билігі

Алашорда үкіметінің билігі

Қос өкімет билігі

Кеңес өкіметінің билігі
Жұмысшы және солдат депутаттары кеңестерінің ІІ Бүкілресейлік съезінде құрылған Халық Комиссарлар Кеңесін кім басқарды?

В. И. Ленин

М. И. Калинин

Л. Троцкий

С. М. Киров

И. В. Сталин
Қазақстанның қай өңірлерінде Кеңес өкіметі бейбіт жолмен орнатылды?

Сырдария, Ақмола облыстарында, Бөкей Ордасында

Орал, Орынбор және Торғай облыстарында

Семей, Жетісу облыстарында

Барлық өңірлерінде бейбіт жолмен орнатылды

Барлық өңірлерінде қарулы күрес жолымен орнатылды
1917 жылы 5-13 желтоқсанда Орынборда болып өткен оқиғаны анықтаңыз.

Екінші Бүкілқазақ съезі

Қазақ жұмысшыларының ереуілі

Бірінші Бүкілқазақ съезі

Бүкілтүркістандық IV Төтенше съезі

Алашорда өкілдерінің большевиктермен келіссөздері
Екінші Бүкілқазақ съезінде қарастырылған басты мәселені анықтаңыз.

«Алаш» автономиясын құру және оның үкіметін сайлау

Қазақ өлкесіне Ресейден шаруалардың қоныс аударуын тоқтату

Большевиктердің Кеңес өкіметімен күрес жүргізу

Қазақтың ұлттық-демократиялық партиясын құру

Бүкілресейлік Құрылтай жиналысына депутаттар сайлау
Алаш қозғалысының жетекшісі, Алашорда автономиялы үкіметінің төрағасы болған қазақ зиялысын көрсетіңіз.

Әлихан Бөкейханов

Халел Ғаббасов

Мұстафа Шоқай

Халел Досмұхамедов

Айдархан Тұрлыбаев
1917 жылы 28-қарашада отарлық езгіге қарсы, ұлттық және діни негізде құрылған автономияны көрсетіңіз.

Түркістан (Қоқан) автономиясы

Алаш автономиясы

Қырғыз (Қазақ) Автономиялық Кеңестік Республикасы

Түркістан Автономиялық Кеңестік Республикасы

Сырдария қазақтарының автономиясы
Түркістан (Қоқан) автономиясы Уақытша үкіметінің төрағасы қызметіндегі Мұхаметжан Тынышбаевты кім алмастырды?

Мұстафа Шоқай

Ахмет Бірімжанов

Жанша Сейдалин

Бақытжан Қаратаев

Нәзір Төреқұлов
Түркістан Автономиялық Кеңестік социалистік республикасы қай кезеңде өмір сүрді?

1918 – 1924 жылдары

1917 – 1922 жылдары

1917 – 1924 жылдары

1918 – 1922 жылдары

1919 – 1925 жылдары
Түркістан Автономиялық Кеңестік социалистік республикасының құрамына қазақ өлкесінің қай облыстары енгізілді?

Сырдария, Жетісу

Орал, Торғай

Ақмола, Семей

Ташкент, Әулиеата

Маңғыстау, Бөкей Ордасы
Мемлекет ішіндегі әлеуметтік топтар мен таптар, діни ағымдар мен кландар арасында өкімет билігі үшін жүргізілетін қарулы күрес қалай аталады?

Азамат соғысы

Дүниежүзілік соғыс

Отан соғысы

Социалистік революция

Шетел интервенциясы
Қазақстанда азамат соғысы қай жылдары болып өтті?

1918-1920 жылдары

1916-1918 жылдары

1917-1919 жылдары

1919-1921 жылдары

1920-1922 жылдары
Азамат соғысы жылдарында Қазақстанда кеңес өкіметіне қарсы күштердің басты орталықтары болған өңірлер:

Орынбор, Орал, Верный

Петропавл, Атбасар, Көкшетау

Ақтөбе, Ырғыз, Қостанай

Перовск, Әулиеата, Түркістан

Өскемен, Бұқтырма, Зайсан
Берілген қолбасшылардың қайсы азамат соғысы кезінде Қызыл Армияның бөлімдерін басқарды?

М. В. Фрунзе

А. В. Колчак

С. П. Толстов

А. И. Дутов

Б. В. Анненков
Азамат соғысы жылдарында «қызылдар» атанған саяси топты көрсетіңіз.

Большевиктер мен кеңес өкіметін жақтаушылар

Помещиктер мен буржуазия

Орынбор, Сібір, Орал және Жетісу казак әскерлері

Кадеттер, эсерлер, меньшевиктер

Ұлттық және діни саяси ұйымдар
Азамат соғысы жылдарында кеңес өкіметі енгізген саясат қалай аталды?

Әскери коммунизм

Азық-түлікпен қамтамасыз ету

Жаңа экономикалық саясат

Сауатсыздықпен күрес

Индустрияландыру
«Әскери коммунизм» саясатына тән белгінің бірін көрсетіңіз.

Өнеркәсіпті кеңес органдарының қолына шоғырландыру

Ұлт зиялыларын қуғындау

Большевиктерге қарсы бұқаралық ақпарат құралдарын жабу

Егістік және шабындық жерлерін қайта бөлу

Ақ гвардияшыларға шешуші соққы беруді ұйымдастыру
Азамат соғысы кезінде кеңес өкіметі қолданған ауыл шаруашылық өнімдерін дайындаудың төтенше жүйесін көрсетіңіз.

Азық-түлік салғырты

Азық-түлік салығы

Жаңа экономикалық саясат

Жер-су реформасы

Азық-түлік отрядтарын жасақтау
Азамат соғысы кезінде Черкасск қорғанысы қай өңірде болды?

Жетісуда

Ақтөбеде

Орынборда

Петропавлда

Түркістанда
Азамат соғысы барысында жалпы ел бойынша адам шығыны қаншаға жетті?

8 млн-ға

2,5 млн-ға

4,4 млн-ға

5 млн-ға

6,5 млн-ға
Бүкілресейлік Орталық Атқару Комитеті 1920 жылы 26-тамызда қабылдаған декретті көрсетіңіз.

« Қазақ Автономиялық Кеңестік Социалистік республикасын құру туралы»

«Қазақ өлкесін басқару жөніндегі революциялық комитет құру туралы»

«Қазақ АКСР еңбекшілері құқықтарының декларациясы»

«Суландыру жұмыстарына 50 млн сом қаржы бөлу туралы»

«Түркістан Автономиялық Кеңестік социалистік республикасын құру туралы»
Қазақ Автономиялық Кеңестік социалистік республикасының бірінші астанасы болған қаланы көрсетіңіз.

Орынбор

Қостанай

Қызылорда

Алматы

Ақмола
Сейітқали Меңдешев 1920-1925 жж. Қазақ АКСР-інде қандай қызметті атқарды?

Орталық Атқару Комитетінің төрағасы

Халық Комиссарлары Кеңесінің төрағасы

Ішкі істер халық комиссары

Сыртқы істер халық комиссары

Ағарту ісі халық комиссары
В. А. Радус-Зенькович Қазақ АКСР-інде қандай қызметке тағайындалды?

Халық Комиссарлары Кеңесінің төрағасы

Ішкі істер халық комиссары

Ағарту ісі халық комиссары

Орталық Атқару Комитетінің төрағасы

Сыртқы істер халық комиссары
БК(б)П-ның Х съезінде қабылданған шешімді көрсетіңіз.

Жаңа экономикалық саясатқа көшу

Индустрияландыруды жүргізу

Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру

Азық-түлік салғыртын салықпен ауыстыру

Сауатсыздыққа қарсы күресу
Жаңа экономикалық саясат барысында жүзеге асырылған маңызды шараны көрсетіңіз.

Азық-түлік салғыртын салықпен ауыстыру

«Әскери коммунизм» саясатын енгізу

Егіс алқаптарының көлемін қысқарту

Табиғи қазба байлықтарын зерттеу

Жұмысшы кадрларды қалыптастыру
Жер-су реформасы барысында жүзеге асырылған маңызды шараны көрсетіңіз.

Ертіс өңіріндегі 177 мың десятина жер қазақтарға қайтарылды

Жеке саудаға рұқсат берілді

Мал сатып алу үшін 2 млн 130 мың сом қаржы бөлінді

Жетім балаларды көрші республикаларға жіберді

Ірі байлар мен жартылай феодалдардың мүліктері тәркіленді
1921 жылғы жер-су реформасының негізгі мақсаты қандай болды?

Патша өкіметі тартып алған жерлерді қазақтарға қайтару

Бүкіл жерді мемлекеттің қарамағына беру

Жерді ұжымшарларға таратып беру

Жерді халыққа жалға беру

Шабындық және егістік жерлерді қайта бөлу
Ф. Голощекин қай жылдары Қазақ өлкелік партия комитетінің І хатшысы болды?

1925-1933 жылдары

1920-1921 жылдары

1921-1924 жылдары

1924-1925 жылдары

1933-1937 жылдары
Қазақ даласында «Кіші Қазан» төңкерісі идеясын ұсынған кім болды?

Ф. Голощекин

Ф. Дзержинский

И. Сталин

Л. Троцкий

Л. Мирзоян
Бұрынғы патша әкімшілігі енгізген «қырғыз» атауының орнына қазақтарға өзінің тарихи атауы қашан қайтарылды?

1925 жылғы сәуірде

1921 жылғы сәуірде

1922 жылғы сәуірде

1923 жылғы сәуірде

1924 жылғы сәуірде
1924 жылы Қазақ АКСР-ның астанасы Орынбордан қай қалаға көшірілді?

Қызылордаға

Оралға

Алматыға

Ақмолаға

Семейге
1924 жылы сәуірде Қазақстанда қандай қоғам құрылды?

«Сауатсыздық жойылсын» қоғамы

Сәулетшілер және суретшілер қоғамы

Фабрика-зауыт жұмысшыларының қоғамы

Жиырма бес мыңдықшылар қоғамы

Теміржолшылар қоғамы
1929 жылдан бастап Қазақ Автономиялық Кеңестік Социалистік республикасының астанасы болған қаланы көрсетіңіз.

Алматы

Орынбор

Семей

Қызылорда

Ақмола
БК(б)П-ның 1925 жылы желтоқсанда өткен XIV съезінде қандай істі жүзеге асыру міндеті қойылды?

Социалистік индустрияландыруды жүзеге асыру

Жаңа экономикалық саясат жүргізу

Ірі бай шаруашылықтары мен жартылай феодалдарды тәркілеу

Ауыл шаруашылығын ұжымдастыруды жүзеге асыру

Жалпыға бірдей міндетті бастауыш білім беру
Халық шаруашылығының барлық салаларын машиналық техникамен жабдықтау дегеніміз, бұл –

Индустрияландыру

Жаңа экономикалық саясат

Отырықшыландыру

Сауаттандыру

Ұжымдастыру
Қазақстанда индустрияландыру неден басталды?

Табиғи ресурстар орындарын барлаудан

Темір жолдарды салудан

Зауыттар мен фабрикаларды салудан

Мамандарды дайындаудан

Ұжымшарларды құрудан
Халық шаруашылығын дамытудың бірінші бесжылдығы қай жылдары болды?

1928-1932 жылдары

1924-1928 жылдары

1925-1929 жылдары

1926-1930 жылдары

1927-1931 жылдары
Сібір мен Орта Азияны қосқан темір жолды көрсетіңіз.

Түркістан-Сібір

Түркістан-Қиыр Шығыс

Ортаазиялық

Сібір-Оңтүстік

Петропавл-Ташкент
Қазақстандағы индустрияландыру барысында қандай кемшіліктер орын алды?

Жауаптардың барлығы дұрыс

Машина жасау өнеркәсібінің болмауы

Энергетикалық базаның артта қалуы

Республикадан шикізаттың әкетілуі

Қорғаныс өнеркәсібінің болмауы
«Аса ірі бай шаруашылықтары мен жартылай феодалдарды тәркілеу және жер аудару туралы» декрет қашан қабылданды?

1928 жылы 27-тамыз

1925 жылы 27-тамыз

1926 жылы 27-тамыз

1927 жылы 27-тамыз

1929 жылы 27-тамыз
БК(б)П-ның XV съезінде қандай шараны жүзеге асыру туралы шешім қабылданды?

Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру

Жаңа экономикалық саясатты

Индустрияландыруды

Аса ірі бай шаруашылықтарын тәркілеу

Орта Азияда ұлттық-аумақтық межелеу
1930-1932 жылдары аштық салдарынан қазақ өлкесінде қанша адам қырғынға ұшырады?

2 млн 100 мың адам

1 млн 130 мың адам

1 млн 750 мың адам

2 млн адам

2 млн 500 мың адам
Ұжымдастыру жылдары Қазақстанда қанша халық наразылықтары мен көтерілістер болып өтті?

372

150

180

225

273
Ұжымдастыру қарсаңында Қазақстандағы мал басының саны қаншаға жетті?

40,5 млн-ға

20 млн-ға

28 млн-ға

45 млн-ға

50,5 млн-ға
Қазақ республикасының бір топ қайраткерлері 1932 жылы шілдеде жазған «Бесеудің хаты» кімге бағытталды?

Ф. Голощекинге

И. Сталинға

Е. Ерназаровқа

І. Құрамысовқа

Л. Мирзоянға
Қазақстанда 1930-1932 жылдары болған аштық ненің салдарынан туындады?

Күштеп ұжымдастыру мен отырықшыландырудың

Шетел интервенциясы мен азамат соғысының

Индустрияландырудың

Шаруалардың бас көтерулерінің

Ірі байлар мен жартылай феодалдарды тәркілеудің
Сталиндік қуғын-сүргін қай жылдары өзінің шарықтау шегіне жетіп, жаппай сипатқа ие болды?

1937-1938 жылдары

1929-1930 жылдары

1931-1933 жылдары

1934-1935 жылдары

1939-1940 жылдары
ГУлаг дегеніміз, бұл –

Еңбек лагерьлерінің және еңбек қоныстарының бас басқармасы

Ерекше тәртіптегі Қарағанды еңбекпен түзеу лагері

Отанға опасыздық жасағандардың отбасы мүшелерінің лагері

Қиыр Шығыс еңбекпен түзеу лагері

Ішкі істер халық комиссариаты
«А.Л.Ж.И.Р.» лагері қай облыстың аумағында орналасты?

Ақмола облысының

Ақтөбе облысының

Алматы облысының

Атырау облысының

Қарағанды облысының
Қазақ АКСР қашан одақтас республика болып қайта құрылды?

1936 жылы 5-желтоқсанда

1934 жылы 5-желтоқсанда

1935 жылы 5-желтоқсанда

1937 жылы 5-желтоқсанда

1938 жылы 5-желтоқсанда
Қазақстанға 1937 жылы күзде Қиыр Шығыстан қай ұлт өкілдері қоныстандырылды?

100 мың корейлер

30 мың балқарлар

40 мың немістер

50 мың поляктар

20 мың шешендер мен ингуштар
Қазақ АКСР-ында ашылған тұңғыш жоғары оқу орнын көрсетіңіз.

Қазақ педагогикалық институты

Алматы медицина институты

Зоотехникалық-малдәрігерлік институт

Қазақ мемлекеттік университеті

Алматы тау кен-металлургия институты
Тұңғыш қазақ ұлттық кәсіби театры қашан және қай қалада ашылды?

1926 жылы Қызылорда қаласында

1926 жылы Орынбор қаласында

1934 жылы Алматы қаласында

1934 жылы Шымкент қаласында

1937 жылы Қызылорда қаласында
«Қазақ халқының 1 000 әні» (1925 ж.), «Қазақ халқының 500 әні мен күйі» (1931 ж.) жинақтарын шығарған музыка өнерінің зерттеушісі, этнограф және сазгерді көрсетіңіз.

А. Затаевич

В. Вельяминов-Зернов

М. Массон

А. Рязанов

А. Якубовский
Қаныш Сәтбаев қай пәннен оқулық құрастырды?

Алгебрадан

Ана тілінен

Орыс тілінен

Географиядан

Қазақстан тарихынан
1938 жылы «Ленфильм» киностудиясы түсірген бірінші дыбысты фильмді көрсетіңіз.

«Амангелді»

«Түркісіб»

«Жайлауда»

«Қаратау құпиясы»

«Екі жауынгер»
Әбілхан Қастеев (1904-1973 жж.) қазақ өнерінің қай саласында өшпес ізін қалдырды?

Бейнелеу өнерінде

Поэзияда

Театр және кино өнерінде

Музыкада

Халық қолөнерінде
Ұлы Отан соғысының хронологиялық мерзімін көрсетіңіз.

22-маусым 1941 жыл – 9-мамыр 1945 жыл

1-қыркүйек 1939 жыл – 2-қыркүйек 1945 жыл

1-қыркүйек 1941 жыл – 9-мамыр 1945 жыл

22-маусым 1939 жыл – 2-қыркүйек 1945 жыл

2-қыркүйек 1939 жыл – 1-қыркүйек 1945 жыл
Ұлы Отан соғысы жылдарында Қызыл Армия қатарында қанша қазақстандықтар соғысқа қатысты?

1 миллион 200 мың адам

500 мың адам

750 мың адам

1 миллион адам

2 миллион адам
Волоколамск тас жолын қорғауда ерлікпен соғысқан 316-шы атқыштар дивизиясын кім басқарды?

генерал-майор И. В. Панфилов

саяси жетекші В. Г. Клочков

саяси жетекші М. Ғабдуллин

аға лейтенант Б. Момышұлы

саяси жетекші П. Б. Вихрев
Кеңес Одағының Батыры атағын иеленген 28 жауынгер-панфиловшылар Ұлы Отан соғысының қай шайқасында ерлік көрсетті?

Мәскеу түбіндегі шайқастарда

Брест қамалын қорғауда

Сталинград шайқасында

Ленинградты азат ету үшін болған шайқастарда

Берлин қаласын алу үшін болған шайқастарда
Мәскеу түбінде Бородино үшін болған шайқаста ерлікпен қаза тапқан қазақ жауынгерін көрсетіңіз.

Төлеген Тоқтаров

Сұлтан Баймағамбетов

Қарсыбай Сыпатаев

Нұркен Әбдіров

Толыбай Мырзаев
1942 жылғы шілде – 1943 жылғы ақпан аралығында Ұлы Отан соғысының қай шайқасы болып өтті?

Сталинград шайқасы

Мәскеу түбіндегі шайқастар

Ленинградты жау қоршауынан азат ету

Курск иініндегі шайқас

Украинаны фашистерден азат ету
Ұлы Отан соғысы жылдарында көрсеткен ерліктері үшін Кеңес Одағының Батыры атағын екі мәрте иеленген қазақстандық ұшқыштарды көрсетіңіз.

Т. Бигелдинов, Л. Беда, С. Луганский, И. Павлов

М. Ғабдуллин, Б. Момышұлы, И. Панфилов, Т. Тоқтаров

С. Баймағанбетов, В. Клочков, Ғ. Сафиуллин, М. Сеңгірбаев

Н. Әбдіров, Ә. Досмұхамбетов, Қ. Сыпатаев, К. Семенченко

Н. Зебницкий, А. Құрманов, С. Нұрмағамбетов, М. Янко
Қазақ жауынгері Рақымжан Қошқарбаев Ұлы Отан соғысының қай ұрыстарында ерлік көрсетті?

Берлинге шабуыл жасау, Рейхстагты алу ұрыстарында

Днепр өзенінің қарсы жағалауына өту үшін болған ұрыстарда

Украина, Белоруссия жерлеріндегі партизан қозғалысында

Чехия, Словакия, Австрия жерлерін фашистерден азат ету үшін

Қиыр Шығыстағы соғыс қимылдарында
Ұлы Отан соғысы жылдарында көрсеткен ерліктері үшін қанша қазақстандық жауынгер Кеңес Одағының Батыры атағына ие болды?

497 адам

275 адам

327 адам

545 адам

600 адам
Мәншүк Мәметова қай қаланы қорғауда ерлікпен қаза тапты?

Невель қаласын

Ленинград қаласын

Сталинград қаласын

Брест қамалын

Мәскеу қаласын
Әлия Молдағұлова майданда кім болып шайқасты?

Мерген

Пулеметші

Ұшқыш

Медбике

Барлаушы
Ұлы Отан соғысының бас кезінде Қазақстанның экономикасында қандай өзгеріс жүзеге асырылды?

Соғыс мүддесіне бейімделіп, қайта құрылды

Экономиканың жетекші салалары тоқырауға ұшырады

Жаңа бесжылдық жоспары жүзеге асырылды

Халық тұтынатын тауарлар шығару басты орынға қойылды

Жаудан азат етілген аудандарға көмектесу міндеті қойылды
Ұлы Отан соғысы жылдарында тары өсіруден рекордтық көрсеткіштерге қол жеткізген Социалистік Еңбек Ерін көрсетіңіз.

Шығанақ Берсиев

Ыбырай Жақаев

Түсіп Күзембаев

Жазылбек Қуанышбаев

Ким Ман Сам
Халық шаруашылығын дамытуың IV бесжылдық жоспары қай кезеңді қамтыды?

1946-1950 жылдар

1938 –1942 жылдар

1940-1944 жылдар

1941-1945 жылдар

1947-1951 жылдар
IV бесжылдықта қандай экономикалық міндетті жүзеге асыру көзделді?

Бүлінген шаруашылықты қайта қалпына келтіру

Халық шаруашылығын дамытудың келесі кезеңіне өту

Экономиканы дамыту бойынша Батыс мемлекеттерін басып озу

Социалистік елдерге экономикалық жағынан көмектесу

Сыртқа шығарылатын тауарлардың көлемін ұлғайту
1940-1950 жылдары қоғамдық өмірге қандай құбылыс тән болды?

Сталинизм идеологиясы шарықтау шегіне жетті

Әкімшіл-әміршіл жүйенің әлсіреуі байқалды

Тап күресі шиеленісе түсті

Капиталистік елдермен жақындасу байқалды

Лагерьлер жүйесі жойылды
Қай жылы азық-түлік, өнеркәсіп өнімдерін карточкамен өлшеп беру жүйесі жойылып, ақша реформасы жүргізілді?

1947 жылы

1946 жылы

1948 жылы

1949 жылы

1950 жылы
КОКП Орталық Комитетінің 1953 жылғы шілдедегі пленумында Орталық Комитеттің мүшелігінен және КОКП қатарынан кім шығарылды?

Л. П. Берия

И. В. Сталин

Н. С. Хрущев

Ж. Шаяхметов

П. К. Пономаренко
1953 жылдың 5-наурызы қандай оқиғамен байланысты?

И. В. Сталин дүние салды

КОКП Орталық Комитетінің пленумы болып өтті

КОКП-ның ХХ съезі болып өтті

ГУлаг жойылды

Қазақ темір жолы құрылды
1953 жылы қыркүйекте КОКП Орталық Комитетінің І хатшылығына кім тағайындалды?

Н. С. Хрущев

Л. П. Берия

В. М. Молотов

Л. М. Каганович

А. И. Микоян
Соғыстан кейінгі жылдары репрессиялауға және 25 жылға бас бостандығынан айыру жазасына ұшыраған тарихшыны көрсетіңіз.

Е. Бекмаханов

С. Асфендияров

Ә. Марғұлан

М. Елікбаев

А. Панкратова
Мәскеуде «Дәрігерлер ісі», Ленинградта «Ленинград ісі» қаралып жатқан кезде Қазақстанда қандай істі қарастыру басталды?

«Бекмаханов ісі»

«Әуезов ісі»

«Сәтбаев ісі»

«Мұқанов ісі»

«Еврейлер ісі»
Қазақ КСР Ғылым академиясының тұңғыш президенті кім болды?

Қаныш Сәтбаев

Ермұқан Бекмаханов

Әлкей Марғұлан

Мұхтар Әуезов

Төлеген Тәжібаев
Қазақ КСР Ғылым академиясы қай жылы құрылды?

1946 жылы

1947 жылы

1948 жылы

1949 жылы

1950 жылы
1949 жылы қай жазушыға және қандай еңбегі үшін Мемлекеттік сыйлық берілді?

Мұхтар Әуезовке «Абай» романы үшін

Ғабит Мүсіреповке «Қазақ солдаты» романы үшін

Ғабиден Мұстафинге «Миллионер» романы үшін

Сәбит Мұқановқа «Өмір мектебі» романы үшін

Шыңғыс Айтматовқа «Боранды бекет» романы үшін
Н.С. Хрущев қай жылдары КОКП Орталық Комитетінің І хатшысы қызметін атқарды?

1953 жыл, қыркүйек – 1964 жыл, қазан

1953 жыл, наурыз – 1963 жыл, қаңтар

1953 жыл, шілде – 1963 жыл, қазан

1954 жыл, қыркүйек – 1964 жыл, ақпан

1954 жыл, қыркүйек – 1963 жыл, қазан
«Жеке адамға табыну және оның зардаптары туралы» баяндама қай съезде жасалды?

КОКП-ның ХХ съезінде

КОКП-ның ХVIII съезінде

КОКП-ның ХІХ съезінде

КОКП-ның ХХІ съезінде

КОКП-ның ХХІІ съезінде
КОКП-ның ХХ съезінің тарихи маңыздылығы неде?

И. В. Сталиннің жеке басына табынушылықты айыптауында

Тың және тыңайған жерлерді игеру туралы шешімнің қабылдануында

Депортацияға ұшыраған ұлт өкілдерінің құқықтарын қалпына келтіруінде

Республиканың бюджетті басқару жөніндегі құқықтарының кеңейтілуінде

Ғарышты игеру жағынан Батыс елдерін басып озу туралы шешімнің қабылдануында
КОКП Орталық Комитетінің 1954 жылғы ақпан-наурыз пленумы қандай қаулыны қабылдады?

«Тың және тыңайған жерлерді игеру туралы»

«Өндіріс техникасы мен технологиясын дамыту туралы»

«Халық шаруашылығын басқаруды реформалау туралы»

«Партия ұйымдарын өндірістік белгі бойынша қайта құру туралы»

«Жеке адамға табыну және оның зардаптары туралы»
«Тың игеру» өлкесіне Кеңес Одағының қай өңірлері жатқызылды?

Солтүстік Қазақстан, Сібір, Орал

Оңтүстік Қазақстан, Орта Азия

Украина, Белоруссия, Молдавия

Батыс Қазақстан, Кавказ елдері

Орталық Ресей, Қиыр Шығыс
Тың игеру барысында жайылым жерлердің үлкен көлемде жыртылуы қай саланың дамуына зиянын тигізді?

Мал шаруашылығының дамуына

Тау-кен өндірісінің дамуына

Егін шаруашылығының дамуына

Балық шаруашылығының дамуына

Мақта өсірудің дамуына
1950 жылдары саяси көзқарасы үшін қуғындалғандарға жазалаудың қандай түрі қолданылды?

Психологиялық ауруханалар жүйесі арқылы жазалау

Ұзақ мерзімге түрмеге отырғызу

Репрессиялау, жер аудару

Айыппұл төлету

КСРО-дан тыс жерлерге қуғындау
КОКП Орталық Комитетінің 1964 жылғы қазан пленумында партия басшылығына кім сайланды?

Л. И. Брежнев

Н. С. Хрущев

А. И. Косыгин

Ю. В. Андропов

К. У. Черненко
1964-1986 жылдар аралығында Қазақстан Компартиясының І хатшысы және іс жүзінде республиканың басшысы кім болды?

Д. А. Қонаев

Ж. Шаяхметов

П. К. Пономаренко

Л. И. Брежнев

Н. И. Беляев
КСРО-да 1970 жылдардың басынан 1980 жылдардың ортасына дейінгі кезең шартты түрде қалай аталады?

«Тоқырау» жылдары

Кемелденген социализм жылдары

«Жылымық» кезеңі

Қайта құру кезеңі

Реформалар кезеңі
1970 жылдары Қазақстанның қай өңірі түсті металлургияның ірі өнеркәсіптік орталығына айналды?

Шығыс Қазақстан

Оңтүстік Қазақстан

Орталық Қазақстан

Батыс Қазақстан

Солтүстік Қазақстан
1965 жылғы КОКП Орталық Комитетінің Пленумы қандай мақсатта шаруашылық есепті енгізу туралы шешім қабылдады?

Кәсіпорындардың өзін-өзі басқаруын жақсарту мақсатында

Кәсіпорындардың министрлікке тәуелділігін күшейте түсу үшін

Кәсіпорындар арасындағы бәсекелестікті сақтау мақсатында

Партия ұйымдарының бақылауын болдырмау үшін

Өнеркәсіпте қалдықсыз өнім шығару мақсатында
Дүниежүзіндегі тұңғыш атомдық су тұщытатын қондырғы қай қалада салынды?

Ақтау

Өскемен

Орал

Павлодар

Алматы
Кеңестік Қазақстанның соңғы Конституциясы қай жылы қабылданды?

1978 жылы

1971 жылы

1974 жылы

1977 жылы

1985 жылы
1979 жылғы Целиноград қаласындағы оқиғалардың мәні неде?

Неміс автономиясын құруға қарсылық көрсету

Тұрғын үй жетіспеушілігі мәселесінің шиеленісуі

Жұмыспен қамтамасыз етуді жақсартуды талап ету

Қазақ тілінің қолданылу аясын кеңейтуді талап ету

Сапалы тауарлардың жетіспеушілігіне наразылық білдіру
1975 жылы жарық көрген «АЗиЯ» кітабының авторын көрсетіңіз.

Олжас Сүлейменов

Дінмұхаммед Қонаев

Ғабит Мүсірепов

Мұхтар Шаханов

Шыңғыс Айтматов
1970-1985 жылдары Қазақстанның қай қалаларында мұнай өңдеу зауыттары іске қосылды?

Павлодар, Шымкент

Алматы, Екібастұз

Петропавл, Семей

Қарағанды, Өскемен

Ақтау, Ақтөбе
1970-ші жылдары М.Ә. Айтқожин бастаған ғалымдар тобы қай салада маңызды табыстарға қол жеткізді?

Генетика мен микробиологияда

Медицинада

Астрономия мен физикада

Химия мен биотехнологияда

Агрохимия мен топырақтануда
Кеңес Одағында жасалған 715 ядролық жарылыстың нешеуі Қазақстан аумағында жасалды?

470

170

210

370

400
КСРО-да 1985-1991 жылдары жүргізілген саясат қалай аталды?

Қайта құру кезеңі

«Тоқырау» жылдары

«Жылымық» кезеңі

Кемелденген социализм жылдары

Реформалар кезеңі
КОКП Орталық Комитетінің Бас хатшысы қызметіне 1985 жылы кім тағайындалды?

М. С. Горбачев

Л. И. Брежнев

Ю. В. Андропов

К. У. Черненко

Д. А. Қонаев
1986 жылы 17-19 желтоқсанда Алматы қаласында болып өткен жаппай наразылықтардың басталуына түрткі болған жағдайды көрсетіңіз.

Республиканың бірінші басшысын ауыстыру

Қайта құру саясатының кемшіліктері

Әлеуметтік-экономикалық дамудың артта қалуы

Қазақ тіліне мемлекеттік тіл дәрежесінің берілмеуі

Республиканың басқару органдарында жемқорлықтың болуы
1996 жылы «Халық қаһарманы» атағы берілген Желтоқсан оқиғасының құрбанын көрсетіңіз.

Қайрат Рысқұлбеков

Ербол Сыпатаев

Ләззат Асанова

Сәбира Мұхамеджанова

Мырзағұл Әбдіқұлов
1987 жылы шілдеде КОКП Орталық Комитетінің пленумында Желтоқсан көтерілісіне қандай баға берді?

«Қазақ ұлтшылдығының» көрінісі

Қазақ патриоттығының көрінісі

Қазақ жастарының ерлігі

Ұлтаралық қайшылықтардың салдары

Республика басшылығының дәрменсіздігі
«Невада-Семей» қоғамдық қозғалысының көздеген басты мақсаты қандай болды?

Ядролық полигондарды жабу

Мәдениет саласын қаржыландыруды жақсарту

Арал теңізінің мәселесін шешу

Қазақ тілінің қоғамдағы орнын көтеру

Қазақстандағы славян халықтарының мүддесін қорғау
Кеңес Одағының әскерлері қай жылы Ауғанстан аумағынан шығарылды?

1989 жылы ақпанда

1987 жылы ақпанда

1988 жылы ақпанда

1990 жылы ақпанда

1991 жылы ақпанда
Қазақстанда «Тілдер туралы заң» қашан қабылданды?

1989 жылы 22-қыркүйекте

1986 жылы 22-қыркүйекте

1987 жылы 22-қыркүйекте

1997 жылы 22-қыркүйекте

1999 жылы 22-қыркүйекте
Қазақстанның мемлекеттік егемендігі туралы Декларация қашан қабылданды?

1990 жылы 25-қазанда

1990 жылы 27-қазанда

1990 жылы 16-желтоқсанда

1991 жылы 25-қазанда

1991 жылы 16-желтоқсанда
1991 жылы «Тамыз бүлігін» ұйымдастырушылар қандай мақсатты көздеді?

Кеңестік Социалистік Республикалар Одағын қалпына келтіруді

Кеңестік Социалистік Республикалар Одағын таратуды

Қоғамда демократиялық институттар құруды

Славян мемлекеттерінің одағын құруды

Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын құруды
Қазақстанда жалпыхалықтық Президент сайлауы тұңғыш рет қашан өткізілді?

1991 жылы 1-желтоқсанда

1991 жылы 1-қазанда

1991 жылы 25-қазанда

1991 жылы 10-қазанда

1991 жылы 16-желтоқсанда
«Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» Заң қашан қабылданды?

1991 жылы 16-желтоқсанда

1991 жылы 25-қазанда

1991 жылы 15-қарашада

1991 жылы 10-желтоқсанда

1991 жылы 17-желтоқсанда
Дүниежүзі қазақтарының бірінші құрылтайы қашан және қай қалада өтті?

1992 жылы Алматыда

1997 жылы Таразда

1999 жылы Семейде

2002 жылы Түркістанда

2005 жылы Астанада
1992 жылдың 4-шілдесі Қазақстан Республикасында қандай тарихи оқиғамен байланысты?

Мемлекеттік рәміздер қабылданды

Бірінші Конституция қабылданды

Ұлттық валюта – теңге айналымға енгізілді

Жаңа Конституция қабылданды

«Қазақстан-2030» ұзақ мерзімді бағдарламасы жарияланды
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туының авторын көрсетіңіз.

Шәкен Ниязбеков

Жандарбек Мәлібекұлы

Шота Уәлиханов

Мұзафар Әлімбаев

Тұманбай Молдағалиев
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасының авторларын көрсетіңіз.

Жандарбек Мәлібекұлы, Шота Уәлиханов

Шәкен Ниязбеков, Мұзафар Әлімбаев

Тұманбай Молдағалиев, Қадыр Мырзалиев

Мұқан Төлебаев, Латиф Хамиди

Евгений Брусиловский, Жадыра Дәрібаева
1993 жылы 15-қарашада Қазақстанда қандай шара жүзеге асырылды?

Ұлттық валюта – теңге айналымға енгізілді

Мемлекеттік рәміздер қабылданды

Бірінші Конституция қабылданды

Жаңа Конституция қабылданды

«Қазақстан-2030» ұзақ мерзімді бағдарламасы жарияланды
Қазақстан Республикасы 1992 жылы 2-наурызда қандай халықаралық ұйымға мүше болып қабылданды?

Біріккен Ұлттар Ұйымына

Еуразия экономикалық қоғамдастығына

Шанхай ынтымақтастығы ұйымына

Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына

Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңеске
Қазақстанның жаңа Конституциясы қашан қабылданды?

1995 жылы 30 тамызда

1993 жылы 28 қаңтарда

1993 жылы 15 қарашада

1994 жылы 30 тамызда

1995 жылы 28 қаңтарда
Конституцияға сәйкес Қазақстандағы мемлекеттік биліктің басты қайнар көзі болып кім саналады?

Халық

Президент

Үкімет басшысы

Сенат төрағасы

Мәжіліс төрағасы
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес Президент кім болып саналады?

Мемлекет басшысы

Үкімет басшысы

Жоғарғы Соттың төрағасы

Парламенттің төрағасы

Конституциялық Кеңестің төрағасы
«Қазақстан-2030» халыққа жолдауы бойынша Қазақстанның әрі қарай дамуына көмектесетін сыртқы факторды көрсетіңіз.

Георгафиялық тұрғыда ыңғайлы орналасуы

Бай табиғи қорларының болуы

Дамыған теміржолдардың болуы

Жоғары білімді тұрғындардың болуы

Жер аумағының үлкендігі
«Қазақстан-2030» ұзақ мерзімді бағдарламасы бойынша ұлттық қауіпсіздік дегеніміз не?

Тәуелсіз Қазақстанның аумақтық тұтастығын сақтау

Алдағы мақсаттарды дұрыс анықтай білу

Жер асты байлықтарын қорғау

Кәсіпқой мемлекет құру

Көлік және коммуникация байланыстарын дамыту
Конституция бойынша Қазақстан мемлекеттік құрылысының түрі жағынан қандай мемлекет болып табылады?

Унитарлы

Бірұлтты

Көпұлтты

Аралас

Федеративты
Жаңа Конституцияға сәйкес Қазақстан Республикасында басқарудың қандай түрі жұмыс істейді?

Президенттік

Монархиялық

Аралас

Парламенттік

Теократтық
Қазақстан 2030 жылы қандай мемлекетке айналады?

Күрделі жолды артқа тастап, дамудың келесі кезеңіне өтеді

Дүниежүзіндегі ең қуатты мемлекетке айналады

Қиындықтарды толық жеңеді

Дамыған капиталистік елдермен теңеседі

Ғарышты белсенді түрде игереді
Қазақстан Республикасын тәуелсіз мемлекет ретінде алғашқы болып қай ел мойындады?

Түркия

Ресей

Германия

Үндістан

Қытай Халық Республикасы
1994 жылы Н.Ә. Назарбаевтың бастамасымен ұсынылған жобаны көрсетіңіз.

«Еуразиялық мемлекеттер Одағын қалыптастыру туралы»

«Орталық Азия Ынтымақтастығы Ұйымын құру туралы»

«Шанхай ынтымақтастығы ұйымын құру туралы»

«Ядролық қаруды таратпау туралы»

«Еркін сауда аймағын құру туралы»
Қазақстан Республикасының мемлекеттік Әнұранының жаңа мәтіні қай жылы қабылданды?

2006 жылы

2003 жылы

2004 жылы

2005 жылы

2007 жылы

Глоссарий:
Автономия (грек. өзін-өзі басқару) – бір мемлекеттің шеңберінде өзін-өзі басқаруға құқық берілген саяси-ұлттық құрылым. 1) мемлекеттің белгілі бір аймағындағы ішкі басқару; 2) біртұтас Конституция негізінде басқарылатын мемлекеттердің ажырамас бөлігі.

«Айқап» – 1911-1915 жж. аралығында Троицк қаласында айына бір рет, кейін екі рет шығып тұрған қоғамдық-саяси және әдеби журнал. Оның 88 саны 1 000 – 2 000 данамен жарық көрген. Алғашқы редакторы – Мұхаметжан Сералин.

Ақсүйек – қазақ қоғамының жоғарғы тобы: хан, сұлтан, бек, билеушілердің өкілдері, әр түрлі дәрежедегі әкімдер мен төрелер, яғни Шыңғыс хан ұрпақтары мен дін иелері саналған қожалар.

Алаш (ежелгі түрік сөзі – бауырластар, қандастар, туыстар) – ежелгі заманда, түрік халықтары бөліне қоймаған қауым кезінде дүниеге келген ұғым. Ортағасырлық және одан ерте кездегі деректерде қазақтың өз алдына ел болып хандық құрғанға дейінгі ежелгі тайпаларының ортақ атауы.

Албан – қазақ халқын құраған ірі тайпалардың бірі. Шежіре бойынша, Ұлы жүздің құрамына енеді. Албанның ұраны – Райымбек, Бәйдібек, таңбасы – дөңгелек.

Арғын – қазақ халқын құраған тайпалардың бірі. Шежіре бойынша Орта жүз құрамына енеді. Арғын тайпасының ұраны – Ақжол, таңбасы – «көзтаңба» (оо).

Арыс – 1) рулық жүйеде бір тайпаны құрайтын ірі аталар (алты арыс арғын); 2) бір елдің не бір шаңырақтың тұтқасы болған қажырлы да қадірменді адам.

Атабек – хан, сұлтандардың балаларын тәрбиелеуші әрі олардың қамқоршысы.

Ауыл – 1) Көшпелі дәуір кезіндегі рулық, тайпалық одақтардың шағын тобы; 2) Белгілі бір ауылда тұратын халық, ел-жұрт; 3) Отырықшы болып, ұжымдасқан шаруалардың қыстағы.

Ашина – түріктердің ежелгі атауы.

Аштархани – 1598 жылы Орта Азияда билік еткен Шайбани әулетін алмастырған жаңа әулет.

Әлімұлы – қазақ халқын құраған тайпалардың бірі. Шежіре бойынша Кіші жүз құрамына енеді. Қаракесек деп те аталады.

Әмір – шығыс елдеріндегі әскербасылық атақ. Араб тілінен енген бұл әскери дәреже түркі тіліндегі «бек» дәрежесімен сәйкес.

Әулет – бір атадан немесе бір рідан тараған үрім-бұтақ, тұқым, туыс, жұрағат. Әулеттің екінші мағынасы – мұрагерлік жолмен бірінен соң бірі өкімет басына келіп, ұзақ жылдар үстемдік еткен бір рудан немесе бір тектен шыққан билеушілер.

Баж – өңделетін жерге салынатын салық.

Байұлы – қазақ халқын құраған тайпалардың бірі. Шежіре бойынша Кіші жүз құрамына енеді. Байұлының құрамына шеркеш, ысық, есентемір, байбақты, беріш, адай, алшын-жаппас, тана, алаша, масқар, таз, қызылқұрт рулары енеді

Балбал – археологиядағы ғұрыптық ескерткіштердің бір түріне байланысты қолданылатын атау. Балбал тас мүсін емес, дұрысында оның жанына тізбектеле қойылатын, сәл ғана өңделген, көбіне өңделмеген кішірек тас бағаналар.

Басқақ – монғол хандарының жаулап алған елдерден алым-салық жинауға және халық санағын жүргізуге тағайындаған адамы.

Батыр (парсыша баһадүр – ержүрек, батыл) – әскери өнерді жақсы меңгерген, жау түсірер ерлігімен аты шыққан адамға берілетін атақ.

Бек – феодалдық иелік қожасы, ру мен тайпа басшысы.

Беклер бегі – ханның арнайы жарлығымен аймақты, ірі тайпаны немесе халықтар тобын басқаратын әскери қызметкер.

Би – әділдігімен, шешендігімен төрелік айту құқығына ие болған беделді адам.

Бодандық – 1) монархиялық елдің басқа елді өзіне бағынуға мәжбүр етуі; 2) еркі жоқтық, тәуелділік.

Вакуф – мешіттер мен медреселердің иелігіндегі, сондай-ақ мұсылман дінбасыларына сыйлық ретінде берліген жер.

Геноцид – нәсілдік, ұлттық және діни белгілеріне қарай халықтың жекелеген топтарын жою, қуғын-сүргін көрсету.

Гурхан – Қарақытай мемлекеті билеушісінің лауазымы.

Даруға – ортағасырлық қалада алым-салық жинау мен тәртіпті қадағалау істерін басқарған адам.

Декларация – мемлекеттің ішкі және сыртқы бағыттары, саяси партиялардың бағдарламалық тұжырымдамалары туралы ресми жарияланым.

Демография – халық, халықтың саны, өзгерісі туралы ғылым.

Демократия – халық билігі, саяси құрылыс, онда халық билігінің тәсілдері мен түрлері бекітіліп, тәжірибе жүзінде іске асырылады.

Депортация – жеке адамдарды, халықтарды (олардың бір бөлігін) еріксіз, күшпен жер аудару.

Дешті Қыпшақ – Қыпшақ даласы, ХІ-ХІІ ғғ. қолданылған географиялық ұғым.

Диссидент – үстемдік етуші, билеуші идеологиямен келіспеген адам, қарсы топ өкілі.

Диуан – мұсылман елдеріндегі әкімшілік және сот істері жөніндегі әкімшілік мекемелер.

Диуани лұғат ат-түрік–Махмұд Қашғаридың (ХІ ғ.) түрікше-арабша түсіндірме сөздігі.

Дулу Батыс Түрік қағанатының негізін құраған он тайпаның бір бөлігі. Олар Батыс Түрік қағанатындағы Жетісу мен Батыс Жоңғарияны мекендеген.

Егемендік – абсолют саяси билікке өіметтің қандай да бір жоғарғы органдарының қысымынсыз саяси шешім қабылдап, іске асыруға құқықты болу талабы. Мемлекеттің, халықтың, ұлттың, адамның саяси тәуелсіздігі.

Жабғу (ябғу) – Оғыз мемлекеті билеушісінің лауазымы.

Жалайыр – қазақ халқын құраған тайпалардың бірі. Шежіре бойынша Ұлы жүздің құрамына енеді.

Жамиғ ат-Тауарих – Қадырғали Жалайыридың XVII ғ. басында ертедегі қазақ тілінде жазған, 157 беттен тұратын шежірелік еңбегі.

Жарғы – дәстүрлі қазақ қоғамындағы заңдар жинағының атауы. Ежелгі түркі тіліндегі «иар» – әмір беру, билік айту мағынасындағы сөзден шыққан.

Жеке басқа табынушылық – саяси қайраткерді шексіз дәріптеу. Ол азаматтардың демократиялық құқықтары тапталған елдерде орын алады.

Жекешелендіру – мемлекеттік меншікті (кәсіпорын, тұрғын үй, көлік құралдары, т.б.) жеке меншікке беру немесе сату. Ол – нарықтық экономикаға өту үшін қажетті шарттың бірі.

Жерді национализациялау – жердің жеке меншіктен мемлекетке өтуі. Оны тұтастай немесе шағындап мемлекеттің сатып алуы.

Жеті жарғы – Тәуке хан билігі кезінде (1680-1715) қабылданған қазақ халқының дәстүрлі әдет-ғұрып ережелері мен заңдарының жинағы.

Жетіру – қазақ халқын құраған тайпалар бірлестігінің бірі. Шежіре бойынша Кіші жүз құрамына енеді.

Жүз – бірнеше ұлыстың тайпалар одағы негізінде бірігуі.

Заң – мемлекеттің ең жоғарғы өкімет орындары қабылдайтын, ерекше заңдылық күші бар акт, қаулы-қарар, декрет.

Зекет – ғаріп-кемтарларға үлестіру үшін мешіт жинайтын салық. Зекетті кемтар емес мұсылмандар ғана береді.

Инвестиция – елге және шетелдердегі экономика саласына ұзақ мерзімге капитал салу.

Индустрияландыру – ірі, техникалық жағынан дамыған өнеркәсіп құру, ең алдымен елдің халық шаруашылығының негізгі және алдыңғы қатарлы секторы өндіріс құралдарын өндіретін салалардың негізін қалау.

Ихта – феодалдарға қоластындағы халықтан салық жинау құқығын беретін, шартты түрде берілетін жер үлесі.

Капитализм – қоғамдық құрылыс, онда өндіріс құралдарының негізгілері капиталистер табының меншігі болып табылады.

Кәсіподақ – жалдамалы жұмысшылардың қоғамдық ұйымы. Өз мүшелерінің жағдайын жақсартуға қызмет етіп, солардың мүдделерін қорғайды.

Керей, керейіт– қазақ халқын құраған түркі тайпаларының бірі. Қазақ шежіресі бойынша Орта жүз құрамына енеді.

Кесене – діни құрылыс, белгілі адамдардың құрметіне қабір басына тұрғызылған.

Кешіктен – ханның жеке басын қорғайтын жасауыл.

Коммендация – жеке басын қорғағаны үшін феодалдың әміршіге әскери қызмет немесе басқа да жұмыстар атқаруы.

Коммунизм – маркстік теорияға сәйкес капитализмді ауыстыратын қоғамдық-экономикалық формация, ол қоғамдық меншікке негізделген.

Комуч – Құрылтай жиналысы мүшелерінің комитеті. 1918 жылы маусым айында Самара қаласында өздерін «Уақытша билік» деп жариялаған ақ гвардияшылар мен эсерлердің үкіметі.

Конституция – мемлекеттің басты заңы, мемлекеттік органдардың құрылымы мен құрылысының ұстанымы, азаматтың құқығы мен міндеттері.

Көк түріктер - Шығыс Түрік қағанатының халқы.

«Күл-тегін» жазуы– VIII ғасырдағы көне түрік ескерткіші.

Қаған, қаһан (хандардың ханы, бас хан деген ұғымды білдіреді)– ерте түрік мемлекеттерінің басшысы.

«Қазақ» - қоғамдық-саяси және әдеби газет. Араб әрпімен қазақ тілінде 2.02.1913 – 26.09.1918 жж. аралығында Орынбор қаласында аптасына бір рет (1915 жылы – екі рет) шығып тұрған. барлығы 265 саны жарық көрген. таралымы 3 мыңнан 8 мың данаға дейін жеткен. Бас редакторы – Ахмет Байтұрсынов.

Қара бұдун – Батыс Түрік қағанатындағы қарапайым халық.

Қожалар – Орта Азияда ислам дінін таратуда белсенділік танытқан әулеттер.

Қонтайшы – Жоңғар хандығындағы ең жоғарғы билеушінің лауазымы.

Қоңырат – Орта жүз құрамындағы тайпа.

Құқықтық мемлекет – барлық заңдылықтарды сақтау арқылы адам бостандығы мен құқығын қорғау. Ата заңды құрметтей отырып, оны басшылыққа алу.

Құн – қылмыс жасағаны үшін дүние-мүлік төлеу.

Құрылтай – Шыңғысхан әулетінің басшылығымен өтіп тұрған көшпелі монғол шонжарларының кеңесі.

Қыпшақ – қазақ халқының, басқа да бірқатар түркі халықтарының негізін құраған тайпа, орта ғасырларда Орталық Азия мен Шығыс Еуропаны мекендеген аса ірі ұлыстардың бірі.

Либерализм – 1) саяси теңдік, бостандық туралы ілім, бірақ жеке адамның пікірі негізінде; 2) Адам құқықтарын қорғап, таңдау бостандығын барынша кеңейту.

Маңғыттар – Ноғай Ордасындағы ең ықпалды, әрі үлкен тайпа.

Мәуереннахр – Сырдария мен Әмудария өзендерінің аралығындағы жердің атауы.

Медресе – мұсылмандардың орта немесе жоғары оқу орны.

Мезолит – орта тас дәуірі. Б.з.б. 12 – 5 мың жылдықтар кезеңін қамтиды.

Монархия – басқару жүйесінің түрі. Жоғарғы өкімет бір басшының – монархтың (патша, император, князь, сұлтан, т.б.) билігінде болады.

Найман – қазақ халқын құраған түркі тайпаларының бірі. Шежіре бойынша Орта жүзге кіреді. Наймандардың ортақ таңбасы – бақан, ұраны – Қаптағай.

Нарықтық экономика – тауар айырбасы сферасы. Ол қажеттіліктен бақыланады және мұнда ерікті баға үстемдік етеді.

Неолит – жаңа тас дәуірі. Б.з.б. 5 – 3 мың жылдықтар кезеңін қамтиды.

Нушиби – Батыс Түрік қағанатындағы «он оқ тайпаның» бір бөлігі. Нушиби одағы бес тайпадан тұрып, Шу өзенінен Қаратауға дейінгі жерлерде мекендеген.

Оғыздар – орта ғасырларда Орталық Азияда өмір сүрген түркі тілдес тайпалар.

Округ – патша үкіметінің 1822 жылғы 22 маусымдағы «Сібір қырғыздары туралы жарғы» бойынша енгізілген әкімшілік-аумақтық бөлік.

Он оқ бұдун – Орхон жазбалары бойынша Батыс түрік қағанатының халқы.

Оппозиция - өз пікірін өзгенің пікіріне қарсы қою. Үкімет пен биліктің ұстанған саясатына қарсы топ.

Отаршылдық – күшті державаның өзінің аумақтық бақылауын неғұрлым әлсіз елге немесе халыққа тарататын саясаты мен тәжірибесі.

Өркениет – материалдық және рухани мәдениеттің, қоғамдық дамуының деңгейі.

Палеолит – ежелгі тас дәуірі. Б.з.б. 2,5 млн жыл – б.з.б. 12 мың жылдыққа дейінгі кезеңді қамтиды.

Парламент – жоғарғы заң шығарушы орган. Әлеуметтік топтың қамын жейді. Кейбір жерде тағайындалады, дауысқа түсіп сайланады.

Партия – ойлау жүйелері бір мақсатқа біріккен қоғамның өкілдік тобы.

Партиялық жүйе – елдегі барлық елеулі партиялар, олардың өзара қатынасы және (кейде) сайлау жүйесі.

Патриотизм – Отанға деген сүйіспеншілік, әр адамның өз Отанын қорғауы.

Рабад – ортағасырлық қаланың егін егушілер мен мал өсіруші қарапайым халық тұратын сыртқы бөлігі.

Революция – 1) түпкілікті төңкеріс, бір сапалы жағдайдан екіншісіне ауысуы. Ойдың, қоғамның және табиғаттың диалектикалық даму заңдылықтарының көрінуі; 2) мәдениеттегі, ғылымдағы, дүниеге деген көзқарастағы, экономика мен қоғамдағы түбегейлі сапалы өзгеріс.

Репрессия – қатаң жазалау шаралары, мемлекеттің оқшау ойлаушыларға қарсы әрекеті.

Референдум – жалпы халықтық сайлау немесе мемлекет өмірінің маңызды проблемаларына көпшілік көзқарасы.

Реформа – қоғамдық өмірдің бір қырын қайта құру. Мұнда өмір сүріп отырған әлеуметтік құрылыстың негізі жойылмайды.

Руна жазуы – түріктердің көне жазуы.

Савроматтар – б.з.б. I мыңжылдықта Жайық өңірі мен Еділдің төменгі ағысын мекендеген көптеген ежелгі тайпалардың атауы.

Сақтар – б.з.б. І мыңжылдықта Орта Азия мен Қазақстан, Шығыс Түркістан жерін мекендеген ежелгі тайпалар.

Сал-серілер – ақындық пен әншілік қасиет бойына туа дарыған өнер иелері.

Сарматтар – б.з.б. ІІІ ғ. – б.з.-ң ІV ғ. дейін Тобыл мен Дунай аралығын мекендеген тайпалардың жалпы атауы.

Саяси партия – саяси бірлестік. Қоғамдық құрылысты дамыту саласында арнайы бағдарламасы бар, өкімет жұмысын ұйымдастыруда, мемлекет өміріне араласатын ұйым.

Сойырғал – әскери қызметі үшін мұраға түпкілікті берілетін жер.

Социализм – марксизм теориясына сәйкес капитализмнің орнына келетін қоғамдық және мемлекеттік құрылыс; коммунизмнің бірінші фазасы; социализмнің басты ұстанымы: «Әркімнің қабілетінше, әркімнің еңбегіне қарай».

Сұлтан – Қазақ хандығында ұлысты басқарған жоғары лауазым иесі.

Сюбашы – Оғыз мемлекетіндегі әскери қолбасшы.

Тағар – әскерді азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін заттай жиналатын салық түрі.

Тайпалар одағы – алғашқы қауымдық қоғамдағы этникалық бірлігінің әлеуметтік ұйымдасу түрі.

«Тарих-и Рашиди»– Мұхаммед Хайдар Дулатидың (XVI ғ.) Моғолстан мен Қашғарияның XIV ғ. 2-ші жартысы – XVI ғ. аралығындағы тарихы баяндалатын еңбегі.

Тас дәуірі – археологиялық дәуірге бөлуде алғашқы тас құралдарының пайда болуынан бастап, қола құралдарының шығуына дейінгі кезеңді қамтитын көне дәуір.

Теле, телэ – түркі тілдес тайпалар бірлестігінің жалпы атауы. VI-ІХ ғғ. Еділден Солтүстік Монғолияға дейінгі далаларда мекендеген.

Темір дәуірі – адамзат дамуының темірден құрал-жабдық, қару-жарақ жасауын сипаттайтын кезең.

Тиграхаудалар – «шошақ бөрік киетін сақтар», сақтардың негізгі үш тобының бірі.

Тоныкөк жазуы – VIII ғ. түрік тайпаларының көне жазба ескерткіші.

Тоталитаризм – қоғамдық өмірдің барлық саласына бақылау орнатқан мемлекеттік билік.

Төлеңгіттер – қазақ ханы мен сұлтандарының қасында болған әлеуметтік қауым.

Уақытша үкімет – Ресейдегі 1917 жылғы Ақпан революциясынан кейін құрылған ресми үкімет.

Уезд – әкімшілік-аумақтық бөлініс. Уезд қала мен оған бағынышты болыстардан тұрады.

Унитарлы мемлекет – мемлекеттік құрылыс формасы, оның жекелеген аумақтары әкімшілік бірлік болып табылады және мемлекет ішінде өз алдына бөлек құрылымға жол бермейді.

Ұлы Жібек жолы – сауда-керуен жолдарының жалпы атауы; б.з.б. ІІ ғ. – ХVI ғ. аралығында Орта Азия арқылы Қытайды Алдыңғы Азиямен байланыстырды.

Ұлыс – мекен, аймақ, әкімшілік. Көне түрік атауы.

Үйсін, усун – ежелгі түркі тайпасы. Қазақ халқының қалыптасуына негіз болған тайпалардың бірі.

«Үш жүз», үш жүз партиясы – Қазақстанда 1917 жылы қазан-қараша айларында құрылған ұлттық-саяси ұйым.

Федерация – жаңа біріккен мемлекет құру мақсатындағы бірнеше мемлекеттер одағы. Оның құрамына енген мемлекеттер федерация субъектісі ретінде құқықтарының бір бөлігін сақтап қалады.

Хан, қаған – түркі халықтарында ең жоғары лауазым ретінде қолданылған атау.

Харадж – феодалдық рента, өңделетін жерге салынатын салық.

Цитадель – ортағасырлық қалалардың бекініс құрылыстарымен қоршалған орталық әкімшілік бөлігі.

Шахристан – ортағасырлық қалалардың қолөнершілер, саудагерлер мен жасақшылар мекендейтін бөлігі.

Энеолит – мысты тас дәуірі. Б.з.б. 4 – 3 мың жылдықтар аралығын қамтиды.

Этногенез (грек. халықтың шығуы, пайда болуы) – қалыптасу кезеңіндегі халықтардың пайда болуы, сонымен қатар олардың этнографиялық, антропологиялық ерекшеліктерін ары қарай қалыптастыру.

Яғма – орта ғасырларда Іле өзенінің бойында мекендеген түркі тайпасы. Яғмалар Қарахан әулеті мемлекетінің негізін қалауда елеулі рөл атқарды.

Ядролық қару – жаппай қырып-жоятын атом қаруы Қуаты мен қашықтықта әрекет ету түріне қарай ол тактикалық, стратегиялық болып бөлінеді.

Яса (Жасақ) – Шыңғысханның заң ережелері мен қаулы-қарарларының жиынтығы.




Мазмұны:


  1. Студенттерге арналған пәннің бағдарламасы (syllabus)




  1. Пәннің оқу-әдістемелік құралдармен қамтамасыз етілу картасы




  1. Дәрістер курсы




  1. Семинар сабақтарының жоспары және әдістемелік нұсқау




  1. ОСӨЖ және СӨЖ тапсырмалары




  1. Аралық және қорытынды аттестаттау материалдары




  1. Глоссарий




  1. Типтік оқу бағдарламасы

Қазақстан тарихы

Оқу-әдістемелік кешені

Редакционно-издательский отдел

Кокшетауского государственного университета им. Ш. Уалиханова

Подписано в печать 08.12.15 г. Объем 14,9 п.л. Тираж 20 экз.

Заказ №243

Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университетінің баспаханасында басылған

Отпечатано в типографии

Кокшетауского государственного университета им. Ш. Уалиханова

Наш адрес: Казахстан, Акмолинская обл., г. Кокшетау,

ул. Ақан-сері, 24 РИО КГУ им. Ш. Уалиханова



e-mail: www.kgu.kz




жүктеу 4,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау