10
Операциялық фаза
Медициналық қалдықтарды басқару
Медициналық қалдықтарды бақылауды жүзеге асыратын Қазақстандық құқық қорғау
жүйесі Денсаулық сақтау министрлігінің санитариялық-гигиеналық талаптарын енгізу арқылы
2004, 2007 және 2012 жылдары құрылды. Бұл әрекеттер инфекцияланған қалдықтарды қоқыс
свалкаларына тастауға тиым салды және мемлекет ӛңірлеріндегі қоқысты ӛртеу
құрылғыларының құрылысына сезінерлік үлесін қосты.
Қазіргі уақытта санитарлық талаптар медициналық мекемелердегі қалдықтарды сапасы
мен қауіптілігіне сәйкес 5 санатқа бӛлуді міндеттейді, олар:
тұрмыстық қалдықтар (А класы)
инфекцияланған қалдықтар (Б класы)
едәуір инфекцияланған қалдықтар (В класы)
өндірістік/қауіпті қалдықтар (Г класы)
радиоактивті қалдықтар (Д класы)
Медициналық мекемелер Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі
Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінің Тұтынушылардың құқықтарын қорғау
бойынша жергілікті департаментке және ҚР ҰЭМ ТҚҚК қалдықтар туралы есепті тоқсан сайын
тапсырулары қажет. Есеп қалдықтардың барлық кластары бойынша мәліметтерден, оларды
ӛңдеу әдістерінен және оларды бұдан әрі пайдалану туралы мәліметтерден тұрады.
БҰҰДБ жобасының мәліметтері бойынша Ақмола облысы Аршалы ауылдық
ауруханасында (1) (135 тӛсек) және Астана (360 тӛсек) мен Ӛскемен қалаларының (670 тӛсек)
мамандандырылған ауруханаларында (2), сондай-ақ Астана қаласындағы хирургиялық
бӛлімшені сұрау нәтижесі бойынша және Қызылордадағы мамандандырылған ауруханада (780
тӛсек) жиналған ақпараттар бойынша мекемелерде қауіптілік класы бойынша қоқыстарды
іріктеу жүйесін пайдаланатын ауруханалардағы қалдықтардың орташа жиналу жылдамдығы
анықталды, ол тәулігіне 1 тӛсек орынға 0,2 кг құрайды;іріктеу жүйесін пайдаланатын немесе
қалдықтар залалсыздандырылып, орнында ӛртелетін ауруханалардағы инфекциялық
қалдықтардың тәулігіне жиналу кӛлемі 1 тӛсек орынға 0,49 кг құрайды; оқшауланған
инфекциялық палаталардағы қалдық кӛлемі тәулігіне 1 тӛсек орынға 1,17 кг құрайды, барлық
зерттелген ауруханалар нақты ӛндірістік қалдықтарды ӛлшеуді жүзеге асырмайды және
олардың есептері болжамды мәнге және қате формулаларға негізделеді; қатты ӛндірістік
қалдықтардың түзілулерін ӛлшеу жылдамдығы тәулігіне 1 тӛсек орынға 0,4-тен 2,35 кг-ға дейін
ауытқып тұрады; зақымдалған қалдықтарды залалсыздандыруда жиі хлор пайдаланылады, ол
сондай-ақ ӛртеуге арналған қалдықтарды залалсыздандыру үшін де қолданылады, бұндай
қалдықтарды ӛртеу кезінде НОСОЗ шығуының артқандығы байқалады.
Жоғарыда жазылғандарға байланысты ҚР инфекциялық қалдықтардың жиналуының
жалпы кӛлемі жылына 1000 тоннадан асатынды деп айтуға болады. Тиесілі мемлекеттің
медициналық ұйымдарында жылына 2000 тоннадан астам ӛндірістік қалдықтар жиналады.
Ӛртеу Қазақстанда инфекцияланған қалдықтарды жоюдың доминантты әдісі болып
табылады. Қалдықтарды ӛртеу бойынша 1176 шамасында қолданыстағы объект бар, оның
ішінде тек 91 объектіде арнайы ӛртеуге арналған құрылғылар бар. Басқа объектілерде
қалдықтарды ӛртеу кезеңдік және муфельдік пештерде жүргізіледі. Медициналық қалдықтарды
пештерде ӛртеу жиі қоқыс ӛртеу зауыттарының қызметтері жоқ немесе осы қызметтерге
қаржыландыру болмаған ауылдық ауруханаларда кездеседі. Барлық қолдағы бар ақпараттарға
аналитикалық шолу және бірнеше арнайы қоқыс ӛртеу зауыттарына барулар, осы объектілердің
кӛбі түтінді тазалау жүйесімен жабдықталмаған аз күштегі пештер класына жатқызуға
11
болатынын кӛрсетті. Сирек жағдайда қондырғыларда гомогенді жануға арналған қосымша
камералар болады.
Қоқысты ӛртеудегі шығындылардың нормалары немесе осы процесске арналған басқа да
техникалық жағдайлар Қазақстан Республикасының заңнамасымен орнатылмаған. Дегенмен,
қалдықтарды пайдалану бойынша басқа да объектілер сияқты қоқыс ӛртек объектісі қоршаған
ортаға әсер етуді бағалау құралы болып табылады және ӛзін қолданысқа жібергенге дейін
қалдықтарды пайдалануға рұқсат алуға міндетті. Бұл рұқсат АПТОЛ мен ауыр металдарды
ескермегенде кейбір ластау заттарының шығуы бойынша талаптарды және бұдан әрі тиісті
экологиялық баждарды тӛлеуді бекітеді. Алайда, практикада ластаушыларға тесттік тексерулер
жүргізілмейді, қондырғылардың ластаушыларды шығару кӛлемдері объектіге рұқсатнама алу
кезінде теориялық түрде есептеледі және бұдан әрі түзетулер мен бақылауларды иесінің ӛзі
жүргізуі қажет. Осылайша қоқыстарды ӛртеу кезіндегі шығындыларға мониторинг және
бақылау практикада түбегейлі жоқ. Экологиялық жағдайлардың айтарлықтай тӛмендеуі
инфекциялық қалдықтарды ӛртеуден болады, ол жалпы қабылданған практикаға сәйкес хлормен
дезинфекциялаудан ӛтеді, бұл қоқыстарды ӛртеу диоксиндер мен фурандардың кӛп мӛлшерде
бӛлінуіне әкеледі; хлор байланыстарының босауы свалкаларда да болады. Қосымша
экологиялық проблема ӛндірістік қалдықтарды ӛртегеннен кейін және олардың бұдан әрі
свалкалардағы тұнбасынан кейінгі ресми тұнба классификациясына байланысты түзіледі.
Жӛндеу-қалпына келтіру жҧмыстары кезеңі
Автокӛлік қозғалысынан болған шаң, шу және кедергілер
Кӛптеген АММ жергілікті тұрғындардың меншіктеріне, коммерциялық орталықтарға
және мектептерге жақын орналасқан. Құрылыс жұмыстарын жүргізуге байланысты қоғамдық
пайдалану орындарына, дүкендерге, дәріханаларға бару мүмкіндігі уақытша шектеледі және
иелеріне кіріс сомасы қысқаруы мүмкін. Автокӛліктерден болған кедергі, шаң және шу жақын
маңдағы тұрғындарға да әсерін тигізеді, егер шара қолданылмаса, олардың денсаулықтарына
уақытша әсерін тигізеді. Қатпаған бетон ағындылары немесе бетонды су ағындыларының
құрамында рН мӛлшері ӛте жоғары болуы мүмкін, ол ауданның экожүйесіне уақытша әсерін
тигізеді. Ауыл объектілері мен ауыл клиникаларының реконструкциясы мен құрылысы
ағаштардың шабылуына немесе жергілікті жағдайларға байланысты ӛсімдікке уақытша әсер
етеді.
Қалдықтарды пайдалану
Кез-келген құрылыс жұмыстарының барысында, оның ішінде кіші масштабтағы, қатты
және сұйық қалдықтар жиынтығы байқалады, гипсокартондарды, машиналарға майды,
бояуларды және езу сұйықтықтарын қоса алғанда. Құрылыс барысында жанармайдың және
басқа да материалдардың тӛгілуі болады. Құрылыс алаңдарында қалдықтармен жұмыс дұрыс
жасалмаса және ағындыларға тиесілі кӛңіл аудармау қоршаған ортаға, грунтты және беткейлік
суларға, жер бетіндегі эко жүйеге, жергілікті тұрғындарға және құрылысшыларға жағымсыз
әсерін тигізеді. Құрылыс жұмыстары ауыр техникалармен жұмыс жасауды талап етеді, олардың
құрамында жанармай және гидравликалық сұйықтықтар болады. Құрылыс жұмыстарын жүргізу
кезінде осылардың тӛгілулері немесе бұдан әрі олармен топырақтың қанығулары жер беткейлік
сонымен бірге судағы жағдайларға да жағымсыз әсер етеді.
Экологиялық зардаптарды жеңілдету бойынша шаралар
Зардаптарды жеңілдету бойынша шаралар.
Ғимараттарды реконструкциялау жобалары қуат тиімділігі, сумен қамту, канализация
және медициналық қалдықтарды басқару саласындағы мемлекеттік техникалық стандарттарға
