Қазақстан республикасының

22 

 

- онкологиялық мекемелер (сәулемен емдеу бӛлімшесі және т.б) 

 

Қазақстан  Республикасы  аймағында  радиоактивтік  қалдықтарды  жинау,  уақытша  сақтау, 

тасымалдау  жоғарыда  кӛрсетілген  Санитариялық  Қағидаларға  сәйкес  жүргізіледі  10  парақ 

Сан.Қағида. 

 

10.  Радиоактивтік  қалдықтарды  жинау,  уақытша  сақтау,  тасымалдауға  арналған 

санитариялық-эпидемиологиялық талаптар  

199.  Радиоактивтік  қалдықтар  (бұдан  әрі  –  РАҚ)  ядролық  отын  циклі,  атомдық 

электрстанцияларын,  ядролық  электрондық  қондырғылары  бар  кемелер  және  басқа  да 

радиациондық  көздегі  объектілерді  пайдалану  мен  қолданыстан  шығару  кезінде  түзілген 

қалдықтар;  өндірістік,  ғылыми  ұйымдарда  және  медицинада  радиоактивтік  заттарды 

пайдалану  кезінде;  радиоактивтік  заттармен  ластанған  аймақты  оңалту  кезінде,  сондай-ақ 

радиациялық апаттар кезінде түзілген қалдықтар. 

200. РАҚ агрегаттық күйі бойынша сұйық, қатты және газ тәрізді болып бөлінеді. 

201.  Сұйық  РАҚ  бұдан  әрі  пайдалануға  келмейтін  кез-келген  радиоактивтік  сұйықтықтар, 

органикалық  және  органикалық  емес  заттардың  ерітінділері,  қойыртпақтар,  шламдар 

жатады. Радионуклидтердің салыстырмалы белсенділігі араласу деңгейінің мәнінен 10 реттен 

артатын  болса  (УВ  Бк/кг),  араласу  деңгейінің  мәні  ГН  ұсынылған  сұйық  қалдықтар 

радиоактивті болып саналады. 

202.  Қатты  РАҚ  материалды,  бұйымдарды,  жабыдқтарды,  биологиялық  объектілерді, 

сыртқы  ортаның  ластанған  объектілерін,  радионуклидтердің  белсенділігі  ГН  келтірілген 

салыстырмалы  белсенділік  мәнінен  (ММСБ  Бк/кг  және  МСБ  Бк),    артатын  қатайған  сұйық 

қалдықтарды  бұдан  әрі  пайдалануға  болмайтын  өз  ресурсынан  шыққан  радионуклид  көздері 

жатады. 

203.  Белгілі  радионуклидтік  құрам  кезінде  радионуклидтердің  салыстырмалы  белсенділігінің 

қатынас сомасы Бк/кг олардың минималды мәндегі белсенділігіне және олардың белсенділігінің 

қатынас сомасы ММБ 1 артатын болса қалдықтарда олар радионуклидтер болып табылады. 

204. Белгісіз радионуклидтік құрам кезінде қатты қалдықтар радиоактивті болып саналады, 

егер: 

1) 100 кБк/кг – бета-сәулелендіру радионуклидтері үшін; 

2) 10 кБк/кг – альфа-сәулелендіру радионуклидтері үшін; 

3) 1 кБк/кг – трансурантты радионуклидтер үшін белсенділік салмағы көп болса. 

23 

 

205.  Белгісіз  құрамдағы  гамма-сәулелендіру  қалдықтары  олардың  беткейіндегі  (0,1  м) 

эквивалент  дозасының  күші  бекітілген  әдістемеліктерге  сәйкес  өлшеу  жағдайларын  сақтау 

кезінде фон үстінен 0,001 мЗв/ч артатын болса радиоактивті болып саналады. 

206.  Қатты  және  сұйық  РАҚ  салыстырмалы  белсенділігі  бойынша  Осы  Санитариялық 

қағидалардың 4-қосымшасының 4-кестесіне сәйкес үш санатқа бөлінеді. 

207.  Осы  Санитариялық  қағидалардың  4-қосымшасының  4-кестесінде  келтірілген 

радионуклидтердің сипаты бойынша қалдықтар әртүрлі категорияға жататын болса, оларға 

айтарлықтай жоғары айтарлықтай жоғары қалдық санатының мәні орнатылады. 

208.  Қатты  қалдықтарды  алдын  ала  іріктеу  үшін  осы  Санитариялық  қағидалардың  4-

қосымшасындағы  5-кестеге  сәйкес  радиоактивті  ластану  деңгейі  бойынша  және  бекітілген 

әдістемелікке сәйкес өлшеу жағдайларын сақтау кезінде беткейден 0,1 м қашықтықтан гамма 

сәулелендіру мөлшерінің күші бойынша критерийлерді пайдалану ұсынылады: 

1) аз белсенді –0,001 м Зв/ч-ден 0,3 м Зв/ч дейін; 

2) орташа белсенді –0,3 м Зв/ч-ден 10 м Зв/ч дейін; 

3) жоғары белсенді –10 м Зв/ч астам. 

209.  Ұйымдарда  радиоактивтік  қалдықтарды  жинау  басқа  қалдықтардан  жеке  жерлерде 

мыналарды ескерумен жүргізіледі: 

1) қалдықтардың жіктелуі; 

2) агрегаттық күйі (қатты, сұйық); 

3) физикалық және химиялық сипаттамалары; 

4) табиғаты (органикалық, органикалық емес); 

5) қалдықтар құрамындағы радионуклидтердің жартылай ыдырау кезеңі (сағат, күн, ай, жыл, 

он жылдық және одан да көп кезеңді қамтитын жартылай ыдырау кезеңі); 

6) жарылыс және өрт қауіпсіздігі; 

7) қалдықтарды қайта өңдеу әдістеріне қабылданған. 

РАҚ  ұйымда  мүмкіндігінше  физикалық,  химиялық  және  биологиялық  инертті  жағдайларға 

алмасады. 

РАҚ салыстырмалы белсенділігін арттыру мақсатында радиоактивтік  және радиоактивтік 

емес қалдықтарды және әртүрлі санаттағы РАҚ араласуына жол берілмейді. 

24 

 

210.РАҚ  жинау  үшін  ұйымда  арнайы  жинау  контейнерлері  ескерілуі  қажет.  Қатты  РАҚ 

бірінші реттік жинауда пластик немесе қағаз қаптарды пайдаланылады бұдан әрі олар жинау 

контейнерлеріне  жүктеледі.  Полимерлік  пленкадан  жасалған  қаптар  механикалық  берік, 

төменгі  температураның  әсеріне  максималдық  тұрақты  және  қапты  толтырғаннан  кейін 

тығыз  орауға  арналған  бауы  болуы  мүмкін.  Қалдықтарды  қаптарға  салу  кезінде  барлық 

жағдайларда  олардың  өткір,  шанышпалы  және  кесу  құралдарымен  механикалық 

зақымдануларына шару қолдану қажет. РАҚ жинау контейнерлерін толтыру олардың төгілу 

мүмкіндігін жоятын рационалдық бақылау жағдайларында жүргізіледі. 

211.  Сұйық  РАҚ  арнайы  сыйымдылықтарға  жиналады.  Сұйық  РАҚ  түзілетін  ұйымдарға 

оларды  қатты  күйге  ауыстыру  тағайындалады.  Сұйық  РАҚ  аз  мөлшерде  болған  жағдайда 

(200  л/тәулігіне  аспайтын)  олар  арнайы  ұйымдарға  (АҰ)  сақтауға  немесе  қайта  өңдеуге 

жіберіледі.  РАҚ  сұйық  қалдықтары  көп  мөлшерде  түзу  мүмкіндігі  бар  ұйымдарда  жобада 

арнайы  канализация  жүйелері  ескерілген.  Арнайы  канализацияға  радиоактивтік  емес 

науаларды лақтыруға жол берілмейді. 

212.  Сұйық  РАҚ  беткейлі  және  жер  асты  су  объектілеріне,  су  жинау  алаңдарына,  жер 

қойнауына және топыраққа  шашуға жол берілмейді. 

213.  Радионуклидтік  ыдырау  уақыты  БСММ  мәнінен  төмен  өміршеңдігі  қысқа  мерзімдегі 

қалдықтар  1  жылдам  кем  тұрмайды,  оларды  сақтауға  жібермей  бұдан  әрі  олармен 

радиоактивті зат сияқты емес жұмыс жасауға жол беріледі. 

214. Әртүрлі санаттағы РАҚ ұйымдарда уақытша сақтау жеке бөлмелерде немесе II кластан 

төмен  болмайтын  жұмыстарға  арналған  бөлмелерге  ұсынылған  талаптарға  сәйкес 

жабдықталған  арнайы  бөлінген  учаскеде  жүзеге  асырылады.  Жобамен  ескерілген 

кондициондалған емес РАҚ мен иондаушы сәуле көздерінен шыққан мерзімінен артық уақытта 

ұйымда сақтауға жол берілмейді. 

215. Құрамында эманирленген радиоактивті заттары (радий, торий және т.б.) бар РАҚ-мен 

контейнерлерді  уақытша  сақтау  сорғыш  шкафтарда  немесе  сорғыш  вентеляция  жүйесімен 

жабдықталған  сорғыш  шкафтардағы  жұмыс  орындарындағы  ауа  жылдамдығы  1,5  м/с  кем 

болмайтын қымталарда  жүргізіледі. 

 

 

216.  РАҚ  оларды  сақтау  орындарынан  СПО  тасымалдау  үшін  арнайы  тасымалдау 

контейнерлері пайдаланылады. Төменгі белсенділіктегі қалдықтарға арналған контейнерлердің 

конструкциясы  РАҚ  қораптарын  қолмен  түсіруге  және  жүктеуге  мүмкіндік  береді.  Орташа 

және жоғары белсенділіктегі РАҚ жүктеу мен түсіру механикаландырылады. 

217.  15  тәуліктен  кем  болмайтын  жартылай  ыдырау  кезеңімен  құрамында  радионуклидтері 

бар РАҚ басқа РАҚ бөлек жиналады және белсенділігі сұйық РАҚ үшін 10 УВі аспайтын және 

қатты  радиоактивті  қалдықтар  үшін  БСММ  аспайтын  деңгейге  дейңн  төмендегенше 

уақытша сақтау орындарында ұсталады. Осылай ұстағаннан кейін қатты қалдықтар кәдімгі 

өндірістік қалдықтар тәрізді жойылады, ал сұйық қалдықтар ұйымның сыртқы шаруашылық  

техникалық  сумен  қамту  жүйесі  ретінде  пайдаланылуы  мүмкін  немесе  тұрмыстық-