Ќазаќстан Республикасыныњ ѓылым жєне білім министрлігі

1. 
   Дивиденттер немесе капиталдың өсiмiнен табыс- инвестордың артыкшылығы.
   
2. 
   Артыкшылықты дивидендтердiң үш теориясы. Дивидендтердiң тұрактылыгы.
   
3. 
   Практикада дивидентiк саясатты калыптастыру. Дивиденттердi қайта инвестициялау жоспары.
   
4. 
   Акцияларды сатып алу.
   
5. 
   Дивидендтердi акциялармен төлеу және акцияларды бөлшектеу
   

Капитал құрылымын басқару сияқты дивиденттік саясат та компанияның капитал нарығындағы орнына біршамам әсер етеді, әсіресе акция бағасының қозғалысына. Дивиденд өз кезегінде акционерлердің ақшалай табысын құрайды және белгілі-бір денгейде олар акцияға салынған ақшаларымен коммерциялық ұйым сәтті жұмыс істеп жатқандығының белгісі болып табылады. Есептілік периодында пайданы бөлудің қарапайым сызбасын келесідей түрде көрсетуге болады: табыстың бір бөлігі дивиденд түрінде төленеді, ал қалған бөлігі компания активтеріне реинвестияланады. Табыстың реинвестицияланған бөлігі компания қызметтің қаржыландырудың ішкі көзі болып табылады, сондықтан дивидентік саясат компаниямен тартылатын сыртқы қаржыландыру көздерінің көлеміне біршама ықпал етеді.

Табысты реинвестициялау – біршама қолданбалы және өз қызметің кеңейтіп жатқан компанияны арзан қаржыландыру формасы. Сонымен қатар, оның кең көлемінде таратылуының басты мақсаты осы. Осылай, ағылшын ғалымдардың жүргізілген зертеулерінде келтірілген. Соңғы уақытта өндіріс, қайта бөлу, құрылыс, көлік салаларында қызмет атқаратын Лондон биржасында тіркелген 402 компанияның жаңа инвестициялық жобаларының 91% табысты реинвестициялау арқылы жүзеге асырылған. Реинвестициялық табыс жаңа акцияны шығару барысында орын алатын қосымша шығындардан құтылуға мүмкіндік береді, тағы бір маңызды артықшылығы компания иесі жағынан қызметіне бақылау жасаудың қалыптасқан жүйесінің сақталынуы, себебі мұндай жағдайда акционер саны өзгермейді деп айтуға болады.

Теоретикалық ұсыным бойынша дивидендтік саясатты тандау 2 көзделген сұрақты шешуді көздейді.

Дивиденд көлемі акционерлердің жиынтық байлығының өзгерісіне әсер етеді ме?

Иә болса, онда оның оптималды көлемі қандай болуы керек? Бірінші сұраққа жауап алу қиын емес – компания капиталы құрылымын басқару сияқты оның иесінің ауқаттылығының өзгерісіне біршама әсерін тигізеді.

Күтілетін дивиденд неғұрлым көп болса, оның өсімінің темпі неғұрлым жоғары болса, акцияның теоретикалық құны соғұрлым жоғары болады. Акция құнының жоғарлауы акционерлердің әл-ауқатының өсуіне тең болады. Сондықтан уақыт бойынша дивиденд көлемін өсірудің мақсаттылығы жоғары екендігі туралы қортынды жасауға болады. Дегенмен, мұндай қортынды аса түзу сызықты, себебі мұны кішкене өзгелеу ойластыру керек.

Біріншіден, классикалық мазмұнда дивиденд төлеу компанияның осы уақыт мезетінде өз қолданысында бос қолма-қол ақша қаражаттарында ие деген мағынаны білдіреді, бірақ мұндай алғышарт көбінесе дұрыс емес және компанияның қолма-қол ақша қаражаттарына зәру көздері жиірек кездеседі, сонымен қатар ол міндетті түрде қанағаттандырылмаған қаржылық жағдаймен байланысты болады. Екіншіден, дивиденд төлеу табысты реқаржыландыру мүмкіндігін төмендетеді, бұл ұзақ мерзімді перспектива позициясы бойынша компания табысына кері әсер етуі мүмкін,яғни оның иесінің әл-ауқатына да. Мұндай сызба бойынша мүдделі қарама-қарсы тұжырым пайда болады- көп дивиденд тиімді емес.

Қаржы теориясында дивидендтік саясатының оптималды негізделуінің 3 түрі бар: дивидендтердің иррелеванттылық теориасы, дивидендтік саясаттың маңыздылығы, салықтың дифференцияция теориясы.

Дивидендтің ирревантылық теориясын (dividend irrelevance theory) Ф. Модильяни және М.Миллер негіздеген. Өздерінің 1961 жылы басылып шыққан мақалаларында дивиденд көлемінің фирманың табысын генерациялану әдісімен анықталытын акционерлердің жиынтық байлығының өзгеруіне әсер етпейтіндігін дәлелдейді. Ол көпшілік жағдайда табыс қандай пропорцияда дивиденд түрінде төленген және реинвестицияланғандығынан гөрі инвестициялық саясаттың дұрыстығына тәуелді болады. Басқа сөзбен айтқанда, жалпы жалпы фирма құнын көтеру факторы ретінде оптималды дивидентік саясатты алу ұстаным бойынша дұрыс емес.

Модильяни мен Миллердің ой тұжырымдамасы мынадай. Егер компаниф Р табысын алса және орташа мәнімен алғанда компанияда дәл осындай табыс алатын IР жобасын инвестициялауға мүмкіндігі болса, онда ол мына нұсқалардың кезкелгенін таңдай алады:

а) табысты толығымен реинвестициялау

б) барлық табысты дивиденд түрінде төлеп, жобаны қосымша акция эмиссиялау есебінен қаржыландыру.

в) табыстың бір бөлігін дивиденд түрінде төлеп, қаржылардың шығысын қосымша акция шығару арқылы компенсациялап, жобаны екі көз есебінен қаржыландыру: бөлінбеген пайда және акция эмиссиялаудан түскен кіріс арқылы.

Инвесторлардың қызығушылығын білдіретін және олармен қаржылық салымдар саласындағы шешімдерді қабылдау үшін қолданылатын ең негізгі индикатордың бірі болып, дивидендтік (Кj) және капитализацияланған (Кс) табыстылығы сомасымен көрсетілетін жалпы табыстылық болып табылады. Осы үш нұсқаның кез-келгенін тандағанда да ол жалпы табыстылық денгейін өзгертпейді, тек қана оның құрылымының өзгеруіне алып келеді: мысалы, бірінші жағдайда акционер барлық табысты дивиденд ретінде алады, яғни Р табысының бөлігі ретінде Кс қосылғышы 0-ге тең. Солай, осы нұсқалардың әрқайсысы инвесторлар үшін біркелкі.

Өз теориясын дамыту мақсатында Модильяни мен Миллер дивидендті қалдықтық принцип бойынша есептеуді ұсынды. Осы ұсыныстарын негіздей келе, олар компания алдында тұрған негізгі мақсатқа жетуін анықтайтын дұрыс инвестициялық саясаттың басымдылығын тағы да көрсетеді. Сол үшін қимылдардың тізбегі келесідей болуы керек:

а) капитал салымының оптималды бюджеттін құру және инвестицияға талап етілген сома есептеледі.

б) көздердің мақсаттылық құрылымын ұстап тұру және пайданы реинвестициялау есебінен қаржыландырудың максималды мүмкін шартында инвестициялық портфелі қаржыландыру схемасын анықтау.

В) инвестициялау мақсатында барлық пайда қолданылған жағдайда ғана дивиденд төленеді.

Осылайша, дивидендті саясаттың оптималдылығы тек қана табысты әсерлі реинвестициялау үшін барлық мүмкіншіліктерді талдағаннан кейін дивидендті белгілеу және осының есебінен барлық тиімді инвестициялық жобаларды қаржыландыру. Егер барлық табысты мақсатты түрде реинвестициялауға қолдансақ, дивиденд мүлдем төленбейді, керісінше, егер компанияда тиімді инвестициялық жобалар болмаса, онда табыс толығымен дивиденд төлеуге, жұмсалады.

Модильяни мен Миллер көзқарасы бойынша, барлық тиімді жобалардың табысы есебінен қаржыландырғаннан кейінгі жай акциялардың дисконтталған бағасы қосылған қалдық принцип бойынша алынған дивиденд жалпы сомада бөлінгенге дейінгі акция бағасына тең болады. Басқа сөзбен айтқанда, төленген дивидендтер сомасы шамасымен қаржыландырудың қосымша көздерін мобилизациялау үшін жұмсалған шығындарға тең болады. Дәл осы арқылы дивидендтік саясаттың фирманың нарықтық құнына қатысты иррелвантылық көрінеді.

Модильяни мен Миллердің теоретикалық жұмыстары жұмысшылармен басқа да ғалымдардың қатаң сөгіске ұшырады. Қарсылықтары ең алдымен иррелевантылық теориясындағы алғышарттардың шындыққа жанаспайтындығын көрсетті. Шынымен де, инвестор қандай түрде оның байлығы өсетіндігін (дивиденд, әлде капитал өсімінің табысы жағдайына индиферентті болуы мүмкін емес, себебі, көптеген елдерде дивиденд капитализациядан түскен табысқа салынатын салық әртүрлі ставка бойынша жүргізіледі, капиталды қосыша қосымша бағалы қағазды шығару есебінен тарту эмиссиялық шығындары болған жағдайдағы реинвестициялық пайдамен салыстырғанда қымбаттырақ болады. Сонымен қатар дивиденттік саясаттың ақпараттық хабарламасынан мазмұны туралы ипопизасын елемеуге болмайды, себебі, байқалғандай дивиденд көлемінің қысқаруы акция бағасының төмендеуіне әкеледі, ал көлемінің ұлғаюы - бағаның өсуіне әкеледі.

Осы факторда жақтай отырып, Модильян және Миллер оны кішкене өзгешерек түсіндіреді. Ол былай түсіндіріледі, дивидентті төлеу қатынасына келсек, онда компания басшылары оны орындауға белгілі бір консерватизм және тұрақтылық принципіне аса қызғанышпен сақтайды. Сондықтан төленетін дивиденттің көлемінің күтпеген жерден тез өсіп кетуі бұл компанияның даму тенденцияларының сәтті екенін көрсетуі және оның басқару персоналдары алдағы уақытта тұрақты жоғары табысты күтеді. Басқа сөзбен айтқанда, жақсы перспективаларды күтудегі ағымдағы емес дивиденттік саясат осы компанияның акцияларына деген сұранысты өсіретін бірден-бір аргумент.

Екінші көзқарасты жақтаушылар - Модильяни –Миллер теориясына қарсы шығып, дивиденттік саясат акционердің жиынтық байлығының көлеміне тікелей әсер етеді деген ойды жақтады.Бұл бағыттың негізгі өкілдері болып М.Гордан және Дж.Линтнер саналады.Осы көзқарас жайлы бірінші мақалалар 50 жылдың екінші жартысында шығарыла бастады. Гордан мен Линтер теориясы «Қолдағы шымшық» деген атауға да ие. Себебі инвесторлар тәукелді азайту принципіне сүйеніп, әрқашан болашақта болатын потенциялды табыстан гөрі ағымдағы дивидентті қалайды, соныны ішінде акционерлік капиталдың мүмкін болатын өсімі. Сонымен қатар, ағымдағы дивиденттік төлемдер инвесторлардың осы компанияны инвистициялаудың тиімділігімен мақсаттылығына қатысты сенімсізділігінің денгейін төмендетеді, согл арқылы дисконттау коэфиценті ретінде қолданылатын инвестициялық капиталға деген ең төмеңгі табыс бөлісін оларды қанағаттандырады. Бұл жағдай акционерлік капиталдың нарықтық құнының (Fk) өсуіне алып келеді.керісінше, дивиденттер төленбейтін жағдайда инвесторлардың сенімсіздігі артады, акционерлерге тиімді болатын табыс азаяды. Бұл акционерлік капиталдың нарықтық құнының азаюына алып келеді, ал бұл өз кезегінде акционерлердің ауқаттылығын төмендетеді.

Сонымен Гордан және Линтер теориясының негізгі қорытындысы мынанадай:жалпы табыстылық формуласында дивиденттік табыс алатын орны өте маңызды, себебі дивидентті төлеуге бағытталған табыс бөлігін өсіру арқылы табысты өсіруге болады.

Дивиденттік саясатқа әсер ететін тағы басқа формальды және формальды емес, обьективті және субьективті сипаттағы жағдайлар бар. Соның ішіндегі маңыздыларына тоқталатын болсақ:

1. 
   Құқықтық сипаттағы шектеу. Меншікті капиталы 3 бөлімнен тұрады: акционерлік капитал, эмиссиондық табыс және бөлінбеген пайда. Көптеген елдерде заң бойынша екі сызба рұқсат етілген – дивидентті төлеу үшін тек пайда ғана жұмсалады немесе пайда мен эмиссиондық табыстан төленеді.
   

А) Таза табыс ережесі

Б) Капитал эзозиясы ережесі

В) Төлем қабілеттілік ережесі

Бірінші ережеге сәйкес дивиденттер тек қана өткен уақыттағы немесе ағымдағы табыстан төлене алады. Бұл ереже АҚШ пен Ұлыбританияда әртүрлі жүргізіледі.

Британдық заңға сәйкес эмиссиялық табыс бөлінбейтін резервтер құрамына кіреді және дивидент төлеуге қолданыла алмайды, ал АҚШ-та мұндай шектеулер жоқ, бірақ жарғылық капиталға тиісуге болмайды.

Екінші ереже біріншіге ұқсайды, яғни ол ереже бойынша жарғылық капитал есебінен дивидент төлеуге рұқсат етілмейді.

Үшінші ережеге сәйкес компанияның төлем қабілеттілігі жоқ болса (Яғни міндеттеме сомасы активтер сомасынан артық болса).

2. 
   Келісім шарт сипатындағы шектеу. Коптеген елдерде төленетін дивиденттер көлемі арнайы келісім шарттармен реттеледі, сонымен қатар коммерциялық ұйым ұзақ мерзімді сауда алған жағдайда. Осындай қарызды өтеу үшін келісім шартта бөлінбеген пайданың одан төмен түспейтін көлемі және реинвестицияланатын табыстың минималды пайыз мөлшерлемесі көрсетіледі.
   
3. 
   Жеткіліксіз өтімділікпен байланысты шектеулер. Жоғарыда көрсетілгендей ақшалай түрде дивиденттер тек қана егер компанияның есеп айырысу шотында ақша қаражаттары жеткілікті болған жағдайда ғана төленеді. Теория жүзінде коммерциялық ұйым дивидент төлеу үшін несие алуына болады, бірақ бұл көп жағдайда мүмкін емес, сонымен қатар бұл қосымша шығындарға алып келеді.
   

4. 
   Акционерлердің қызығушылығымен байланысты шектеулер. Жоғарыда көрсетілгендей дивиденттік саясаттың негізінде жалпыға белгілі қаржылық басқарушылық принципі- акционерлердің жиынтық табысын максимализациялау принципі жатыр. Оның көлемі алынған дивиденд мөлшері мен акция құнының курстық өсу сомасымен алынады. Сондықтан дивиденттердің оптималды мөлшерін анықтағанда компания директорлары мен акционерлер дивиденттің көлемі жалпы компания құнына қалай әсер ететіндігін анықтау керек.
   

5. 
   Ақпараттық –жарнамалық сипаттағы шектеу нарықтық жағдайда компанияның дивиденттік саясаты туралы ақпараттар толығымен сарапшылар, менеджерлер және брокерлермен қадағаланып отырады. Дивидент төлеудегі үзілістер, компанияда орын алған кез-келген қолайсыз ауытқушылықтар, осы компания акцияларының нарықтық құнының төмендеуіне алып келеді. Сондықтан коммерциялық ұйым үнемі коньюктураның мүмкін ауытқушылықтарына қарамастан дивиденттік саясаттың неғұрлым тұрақты денгейінде ұстап тұруы қажет. Дивиденттік саясат тұрақтылық денгейі көптеген акционерлер үшін осы компанияның қызметінің сәттілігін анықтаудың өзіндік индикаторы рөлін атқарады.
   

Дивидент түсінігі компания табысының бір бөлігін акция иеленушілерге төленуі ретінде қабылданады.

Қолданыстағы нормативтік құжаттарға сәйкес, дивидент дегеніміз акционерлік қоғамның акционерлеріне олардың құзырындағы акция санына сәйкес төленетін таза табысының көлемі.

Дивидент ұлттық заңнамалармен реттелетін белгілі бір мерзімділікпен төленеді. Мысалы, Германияда дивидент жылына бір рет төленді. Көптеген елдерде дивидент төлеу стандартты түрде болады және бірнеше сатылардан өтеді.

Дивидентті хабарлау күні- бұл директорлар кеңесі дивидентті төлеу туралы шешімді қабылдаған күн,көптеген компаниялар оны қаржылық-ақпараттық мақалаларда жариялайды.

Санақ күні- хабарланған дивиденттерді алуға құқығы бар акционерлерді тізімін жазу күні. Мұндай тіркеудің қажеттілігінің басты себебі бағалы қағаздар нарығындағы акция айналысымен байланысты акционерлер құрамы үнемі өзгеріп отырады. Тіркеу күндері көбінесе дивидентті төлеу алдында 2-4 апта бұрын жүргізіледі.Кімнің дивидент алуға құқылы екенің анықтау үшін экс-дивиденттер мерзімі белгіленеді. Осы мерзімге дейін акцияны сатып алған тұлғалар мұндай құқыққа ие болмайды. Экс-дивиденттік күн дивидент төленгенге дейінгі 4 күн бұрын белгіленуі мүмкін. Төлеу мерзімі акционерлер дивиденттік төлемді алуға мүмкіндігі бар күн.

Ресей заңдарына сәйкес акционерлік қоғамдар дивидент төлеуді квартал бойынша, жарты жылда немесе бір жылда 1 рет төлеуіне болады. Аралық дивиденттерді төлеу туралы шешім акцияларды формасы мен көлеміне байланысты директорлар кеңесінің ( бақылау кеңесінің қабылдануы мүмкін). Осыған ұқсас шешімдер жылдық дивиденттер бойынша директорлар кеңесінің нұсқуымен акционерлердің жиналысында қабылдануы мүмкін.

Жылдық дивиденттердің көлемі директорлар кеңесі ұсынған көлемі мен аралық дивиденд көлемінен жоғары болмады және аралық дивиденд көлемінен төмен болмауы қажет. Осыдан, көріп отырғанымыздай, дивиденд төлеу фактін анықтағанда директорлар кеңесі маңызды ролі ойнайды.

Артықшылығы бар акция иелеріне төленбеген немесе толығымен төленбеген жағдайда, олар осы дивиденд толығымен төленгенге дейін акционерлер жиналысында дауыс беру құқығына беру ие болады.

Қоғам төлем туралы шешімдерді (дивидендтерді хабарлау) келесі жағдайларда қабылдай алмайды:

А) қоғамның жарғылық капиталы толығымен төленбегенде ;

Б) қоғам меншігін толық көлемінде сатып алмағанда;

В) дивиденд төлеу уақытында қоғам банкротқа ұшыраса немесе оны төлегеннен кейін

Г) қоғамның таза активтерінің құны оның жарғылық капиталы мен резервтерін қоры қосындысы сомасынан келе болмауы қажет.

Көптеген елдерде, сонымен қатар Ресейде де дивиденд көлемі салықтарды есептеусіз хабарланады. Дивиденд акцияның номиналдық құнына процент ретінде немесе бір акцияға ұлттық валюта түрінде белгіленеді. Дивидентер ақша түрінде немесе жарғыда белгіленуі бойынша басқа да мүлік (акция, облигация және тауар) түрінде төленуі мүмкін. Дивидендті акционерлік қоғам немесе агент – банк төлеуі мүмкін. Дивиденд чектермен, төлем тапсырысымен немесе пошталық аударымдармен төленеді. Төленбеген және алынбаған дивидендтер бойынша пайыз белгіленбейді.

Дивидендтік төлем түрлері және оладың көздері.

Дивидендтік төлем көзі - өткен жылдағы қоғамның таза пайдасы, ал артықшылығы бар акциялар бойынша дивидендтер төлеу үшін арнайы қорлар құрылуы мүмкін. Сондықтан теория жүзінде коммерциялық ұйым ағымдағы дивиденттер бойынша есеп беру периодындағы табыстан артық болатың соммадағы жалпы төлемді төлей алады. Бірақ базалық нұсқа болып ағымдағы уақыттың таза пайдасын бөлу табылады. Заң бойынша дивиденд төлеу үшін өткен жылдың бөлінбеген пайдасын пайдаланбау туралы айтылмағандықтан, директорлар кеңесінің жауапкершілігін артырады.

Акционерлерде есептік кезеңдегі таза пайданы белгілеу бағытында да тұрақты болуы керек, яғни 1 жыл өткеннен кейін өз ойын өзгертіп бұрын реинвестицияланған табыстың бір бөлігін дивиденд ретінде төлеуге болмайды. Бұл шектеу белгілі-бір денгейде меншік иелерінің құқықтарын бұзады, яғни меншік қаражаттарын бұзады қолдану мүмкіндігіне қатысты. Бухгалтерлік есепте және кейбір нормативтік құжаттарда анық немесе жанама түрде "резервтік капитал"және"резервтік қор" ұғымдарын атап өтеді. Резервтік капитал ашық акционерлік қоғамдарда міндетті түрде құрылады, сонымен қатар оны қолдану бағытты заңда белгіленген, әсіресе ол дивиденд төлеуге қолданылмайды. Дегенмен, қоғам артықшылығы бар акциялар бойынша дивидендтерді төлеуге қолдану үшін таза пайданың есебінен арнайы(резервтік)құруы мүмкін. Кез-келген компанияның таза табысының көлемі үнемі ауытқып тұрады және ол шығынмен де шығуы мүмкін. Кез-келген жағдайда, дивиденд мөлшерін белгілеу туралы шешім қабылдау оңай іс емес. Біріншіден, нарық жағдайында өндіріс қуаттылығын кеңейту мүмкіндігі бар немесе жаңа инвестициялық жобаларға қатысу мүмкіндігі бар. Екіншіден, дивидендті төлеу тұрақсыздығы немесе оның тез өзгеруі акция құнының курсының төменденуіне әкеледі.

Дивидендтік саясаттың қосымша аргументеріне "клиентура эффектісі" деп аталатын феноменді жатқызуға болады. "Клиентура" деген ұғым дәл осы компанияға қызығушылық тудырған жиынтық инвесторларды білдіреді.

Табысты бөлудің қалыптасқан алгоритіміне келетін болсақ, әлемдік тәжірибиеде дивиденд төлеудің көп түрі ойлап табылған.

Пайданы бөлудің тұрақты пайыздық методикасы.

Таза табыс артықшылығы бар акциялар (Дтм) бойынша дивиденд төлеуге жұмсалатыңдығы белгілі және табысқа жай акциялардың иелері де (Ксs) қол жеткізе алады. Соңғысы, өз кезегінде акционерлер жиналысында жай акциялар бойынша дивиденд төлеу және бөлінбеген пайда (RP) талқыланып, шешіледі.

Дивидендтік саясатты сипаттайтын негізгі аналитикалық көрсеткіш болып "дивидендтік шығыс" коэффициенті табылады.

Табысты бөлудің тұрақты пайызының дивиденттік саясатты дивидендті төлеу коэффициенті мәнінің өзгермеуін болжайды, басқа сөзбен айтқанда фирма оның мақсатты мәндерімен бағдарланады:

Дсs= K%=const.

Бұл жағдайда, егер коммерциялық ұйым жылды шығынмен аяқтаса онда дивиденд мүлдем төленбеуі мүмкін.

Бұл бағыттың негізгі артықшылығы болып жай акциялар бойынша дивиденд мөлшерінің айтылғандай мұндай ауытқушылықтар акцияның нарықтық құны төмендеуіне әкеледі. Әйтсе де мұндай дивидендтік саясатты кейбір фирмалар қолданғанымен, көпшілік теоретиктер мен практиктер бұл әдісті қаржылық менеджмент облысында қолдану ұсынбайды.

Тіркелген дивидендтік төлем методикасы. Бұл саясат акцияға дивиденті өзгермейтін мөлшерде ұзақ мерзімге созылатын уақыт аралығында тұрақты төлеп туруды ұсынады. Егер фирма сәттілікпен дамып келе жатса және кейбір жылдарда акция табыстылығы тұрақты және белгілі деңгейден өспесе, онда дивиденд мөлшері жоғары болуы мүмкін, яғни бұл екі көрсеткіштердің арасында белгілі бір байланыс бар. Берілген методика белгілі-бір деңгейде психиологиялық фактордың әсерін азайтып, акция бағасының курстық ауытқушылықтарын жаңартуға мүмкіндік береді.

Кепілдікпен минимумды және экстра – дивиденттерді төлеу методикасы. Бұл методика алдағы методиканың дамушысы болып табылады. Компания тұрақты тіркелген дивидендтерді төлейді, бірақ сәтті қызмет жағдайында, акционерлерге қосымша экстра-дивидендтер төленеді. Экстра ұғымы тұрақты дивидендтерге есептелген премияны білдіреді және ол 1 реттік қолдану сипатында болады, яғни оны келесі жылда беруге етпейді. Сонымен қатар, бұл жерде премияның психологиялық әсерін де ескеруді ұсынады – ол өте жиі төленбеуі керек, себебі бұл жағдайында ол күтілетін болады да экстра – дивиденд өз құндылығын, мазмұның жоғалтып алады.

Қалдықтық принцип бойынша дивиденд төлеу методикасы.

Бұл методика Батыс елдерде көп тараған болып саналады. Бұл методика бойынша дивиденттер компанияның барлық инвестициялық сұраныстары қанағаттандырылғаннан кейін ең соныңда төленеді. Осы бойынша іс-әрекеттің орындалу тәртібі белгілі.

А) капиталдың оптиталды бюджеттін құрайды.

Б) бюджетті орындау үщін қажетті қаржылық көздерінің оптималды құрылымын анықтау.

В) дивидендтер тек қана инвестицияны қаржыландырумен сұралмаған табыс қалған жағдайда ғана төленеді.

Дивидендті акциямен төлеу методикасы

Бұл формада есеп айырасу үшін акционерлер ақша акция пакетің алады.Оны қолдану себептері әртүрлі болуы мүмкін.Мысалы, компанияның белгілі-бір проблемалары бар және оның қаржылық жағдайы тұрақсыз болғанда,акционерлерді қанағаттандыру үшін компания деректоратты қосымша акция ұсынады.

Екінші нұсқасы :компанияның қаржылық жағдайы тұрақты, ол жылдам темппен өсіп келеді, сондықтан оның дамуына қосымша қаражат қажет олар компанияға бөлінбеген пайда ретінде түседі.

Сонымен қатар қаражат көздерінің құрылымын өзгертуді қалаумен, сәтті жұмыс атқаратың персоналды акциямен қуанту үшін де дивиденд акция түрінде төленуі мүмкін.

Дивидендті акция түрінде төлеу бір уақытта жарғылық капитал мен валюта балансын өсіруіне немесе валюталық балансын өсуруінсіз меншікті қаражаттардың көздерін жай қайта болумен қатар жүруі мүмкін.

Экономикасы дамыған елдерде, көбінесе 2-ші нұсқасы қолданылады.Бұл жағдайдай өткен жылдық бөлінбеген пайдасы және эмиссиондық табыстың азаюы есебінен жарғылық капиталдың өсуіне әкеліп соқтырады.

Дивиденттік саясат және акция курсын реттеу.

Акцияның курстық бағасы және дивиденттік саясат бір-бірімен тығыз байланысты, бірақ алдын-ала анықталған тәуелділік екеуінің арасында жоқ.. Тиімді дивидендтік саясаттың акцияның курстық бағасының ауытқуын төмендететілгендігі туралы жоғарыда көрсетілген. Курстық баға түрлі кездейсоқ факторлардың әсерінен қалыптасады. Қаржылық менеджментте төленетің дивидендтерге әсерін тигізетін курстық бағаны жасанды реттейтің кейбір әдістер жасалынған.

Оған бөлшектеу, консолидация және акцияны сатып алу жатады.

Акцияны бөлшектеу методикасы

Акцияны бөлшектеу операциясы, тарылту деп аталады, дивидендті төлеу формасына жатпайды, дегенмен ол дивиденд көлеміне де акцияның курстық құнына да әсер етеді. Әдебиетте көрсетілген жағдайда акцияны бөлшектеу акция өтімділігінің артуы ретіндегі компанияның капитализацияланған құнының өсуіне әкеледі, сәйкесінше, потенциялды акционерлер саны жоғарлады.

Акцияны бөлшектеуді, көбінесе гүлденген компаниялар жүргізеді. Көптеген компаниялар акцияларының бағасының кетуін болдырмауға тырысады, өйткені ол акция өтімділігіне әсер етуі мүмкін. Бөлшектеу техникасы келесідей осы операцияны жүргізуге акционерлерден рұқсат алғаннан кейін директорат акцияның нарықтық бағасына байланысты бөлшектеудің анағұрлым тиімді масштабын анықтайды: мысалы, ескі 1 акция орнына 2 жай акция шығару, 1 акциядан 3 жаңа акция шығару және т.б. Бұдан ары бағалы қағаздарды ауыстыру жүзеге асырылады. Бұл жағдайда валюта балансы, сонымен қатар меншікті капитал өзгермейді, тек қана жай акциялардың саны ғана артады.

Керісінше процедура да жүруі мүмкін, яғни бірнеше ескі акциялар 1 жаңа акцияға айырбасталады. Бұл процесс акция консалидациясы деп аталады.

Акцияны сатып алу методикасы.

Меншікті акцияны сатып алу барлық елдерде рұқсат етілмеген , мысалы, Германияда рұқсат етілмейді. Оның негізгі сбебі – компанияның жалпы активтерінің көлемін асыра сілтеп өсіруді болдырмау. Ол баланс активінде бейнеленуі есебінен жүргізілуі мүмкін.

Компанияның өз меншік акцияларын сатып алудың әртүрлі себептері болуы мүмкін. Әсіресе, портфельдегі акциялар өз компаниясының жұмысшыларының акционерлерге айналу мүмкіндігін береді, компания иелерінің санын азайту үшін т.б.. Белгіленген денгейде бұл операция акционерлердің жиынтық табысына әсер етуі мүмкін.