Ќазаќстан Республикасыныњ ѓылым жєне білім министрлігі

1. 
   Дивиденттер немесе капиталдың өсiмiнен табыс- инвестордың артыкшылығы неде?
   
2. 
   Артыкшылықты дивидендтердiң үш теориясы айтып беріңіз. Дивидендтердiң тұрактылығы мен практикада дивидентiк саясатты калыптастыру жүзеге қалай асады?
   
3. 
   Дивиденттердi қайта инвестициялау жоспары, акцияларды сатып алу жайлы айтып беріңіз.
   

1. Практикум по финансовому менеджменту: учебно-деловые ситуации, задачи и решения./Под ред. Е.С. Стояновой.-3-е изд. доп. и. перераб.-М.: Перспектива, 2000.-139с.

2. Балабанов И.Т. Основы финансового менеджмента. Как управлять капиталом?- М.: Финансы и статистика, 1994.-384с.

3. Когут А.Е. Управление инвестиционной деятельностью предприятия. - М.: Перспектива, 1997.

4. Бердникова Т.Б. Рынок ценных бумаг. М.: 2000г

5.Сейткасимов Г.С, Деньги, кредит, банки. Алматы, 1999г

6.Мельников В.Д. Финансы. Алматы, 2001г

7.Колесников В.И. Ценные бумаги. М.: 2001г

8.СРО на рынке ценных бумаг. РЦБК// аналитический журнал.
9 тақырып. Капиталдың құны.

Практикалық сабақтар:

1. 
   Капиталдың құрамдас бөліктері және олардың құны.
   
2. 
   Капиталдың құрамдас бөліктері және олардың құны.
   
3. 
   «Қарыз капиталы» деректесінен құны деректемесі.
   
4. 
   «Артықшылықты акциялар» деректемесінің құны. Капитал безбенделген құны.
   
5. 
   Капиталдың шекті құны.
   

Кез-келген коммерциялық ұйым ағымдағы операцияларын жүргізу үшін де өзінің қызметтің қаржыландыру үшін ақша қаражаттарын қажет етеді. Белгілі бір тұрақты формасында болу ұзақтығына байланысты компания активтері, олардың пайда табу көздері сияқты ұзақ мерзімді немесе қысқа мерзімді болып бөлінеді.

Қаржыландыру көздерінің бірін немесе екіншісін тартуы компанияның белгілі бір шығындарымен байланысты: акционерлерге дивидент төлеу керек, банктерге несие белсені үшін пайызда, ал инвесторларға инвестиция салғаны үшін пайыз, т.б. Төленуге тиісті жалпы қаражаттар соммасын және процентпен көрсетілген белгілі бір қаржылық ресурстар көлемі капитал құны (cost of capital) деп аталады. Ережеге сәйкес ағымдағы активтер қысқа мерзімді қаражат көздерімен, ал ұзақ уақыт қолданылатын қаражаттар – ұзақ мерзімді көздер арқылы қаржыландырылады. Осыған сәйкес қаржы тарту бойынша шығындардың жалпы соммасы оптимизацияланды.

Жоғарыда көрсетілгендей, нарықтық экономиканың терминалогиясы көптеген бөлімдер бойынша тұрақталған жоқ. Әсіресе, отандық әдебиеттерде қарастырылып отырған түсініктің басқа да атауларын кездестіруге болады, дәлірек оны капитал "бағасы" немесе капитал "құндылығы" деп те атайды. Осы аталған атаулардың барлығы да шарты және кемшіліктері жоқ дейге болмайды, себебі бұл жағдайда капиталдың өзіндік құны туралы айтқан жөн.

Капитал құны деген терминді алған дұрыс деп біз келесі аргументерге байланысты шештік.

Ең алдымен берілген көрсеткіштің атауы оның шығындық табиғатын көрсету керек, себебі бұл мәжбүрлі шығындар (нақты немесе потенциялды).

Құндылық термині шығындық емес, табыстық сипатта болғандықтан, оны бұл жерде қолданған орынсыз. Ал енді "баға" және "құн" терминдерінің ішіндегі тандауға келетін болсақ, біз олардың арасындағы 8 бөлімде (қаржылық активтерді бағалау әдістерін қарастырған бөлімінде) көрсетілген қатынастар негізінде тоқталдық.

Шығынымен де кез-келген шығындардың көздері мен оларды сақтау қатынасы құбылмалы және стохастикалы: көп жағдайда олар шарты түрде ғана бағалануы мүмкін,әсіресе әңгіме барлық көздерге қатысты жиынтық баға туралы болса. Басқа жеке көздер туралы айтатын болсақ ,онда нарық конъюктурасына және қызметтің сәттілігіне тәуелді кейбір жай акциялар және бөлінбеген пайда сияқты көздерінің құны өзгеруі мүмкін, яғни шығындардың салыстырмалы бағалауы көпмәнді және басқа көздерге қатысты біршама шарты болады.

Осыған байланысты банктен несие алу кезінде оның ұсынатын пайыздық ставкасын дәл табу мүмкін емес , себебі ол банк саясаты немесе қарыз алушының несие қабілетіне байланысты біршама өзгеруі мүмкін . Осындай себептерге байланысты ұйымның шығынын болжау да, облигациялық заемды жақтау да стохастикалық.

Қаржылық менеджер үшін капитал құрылымы немесе белгілі бір көзді сақтап тұруға арналған шығындар көрсеткіші апорестиорлық бағалау позициясымен салыстырғанда априорлық бағалау позициясының мәні зор .

Пайда болған шығындар белгілі бір мән-мағынаға ие екені сөзсіз, бірақ осындай бағалаудың ең басты арнамы – компания даму перспективалары позициясы бойынша шекті (моржинальды) көлемін есептеуге негіз болу. Егер екі сарапшыға бір фирманың орташа есептік капитал құнын бағалап беруді ұсынсақ, онда олардың бағалары әр түрлі болады..Осы барлық оргументтер «капитал құны» терминін қолданған ең орынды екенін көрсетеді.

Жоғарыда көрсетілгенде «капитал» ұғымының да әр-түрлі интерпритациясы болады. Осы бөлімде біз капитал ұғымы ретінде ұзақ мерзімді қаражат көздерін аламыз,дәл осы көздер қатынасында есептеу алгоритмі көрсетіледі.

Капитал құны концепциясы капитал теорисының негізі болып табылады. Ол тек қана қаржы көздерін бергендерге ақша төлемдерін төлеумен ғана байланысты емес, сонымен қатар, өзінің нарықтық құнын жоғалтпау үшін ұйым ұстап тұратын инвестииялық капиталдық тұрақтылығын «табыстылығының» деңгейін сипаттады.

«Фирма капиталы құны», «капиталды бағалау», «фирма құны» сияқты т.б ұғымдарды бір-бірінен ажырата білу қажет. Бірінші жағдайда, credsme көздерінің спецификалық мінездемесі туралы айтылады. Мұндай мінездеме жеке көрсеткішке қатысты немесе олардың жиынтығына қатысты берілуі мүмкін. Мұндай жағдайда,капиталдың орташа құны ұғымы пайда болады. Екінші жағдайда сөз әр-түрлі абсолютті құнды көрсеткіштер жөнінде боады, мысалы, меншікті капиталдың баланстық немесе нарықтық бағалануы көлеміне, тартылған қаражат көлеміне, фирма бағалаудың жиынтық құнына және т.б. байланысты.

Толығырақ бұл ұғымдарға осы бөлімнің соңында тоқталып, қарастырылады, бірақ айта кететін бір жайт, олар сапалық жағынан ғана емес, сонымен қатар сандық жағынан да тығыз байланысты. Солай егер компания инвестициялық жобаға қатысса және оның табыстылығы капитал құнынан аз болса, онда компания капитализацияланған құны осы жоба соңында азаяды. Сонымен, капитал құны инвестициялық сипаттағы шешімдерді қабылдау теориясы мен тәжірибиесіндегі ең маңызды элемент болып табылады. Қаржы көздері және оларды өзгерту әдістері туралы 3,12 тарауларда неғұрлым тереңірек айтылып кеткен, ал осы тарауда біз оларды басқарудың бір түрін ғана- қаражат көзінің құнын қарастырамыз. Сонымен қатар бұл жерде әңгіме ең алдымен мобилизациямен ұстап түруы тұрақты шығындармен байланысты болатын қаражат көздері туралы болады. Капитал құнын анықтау өзіндік мақсат болып табылмайды. Біріншіден бұл көрсеткіш компания қызметін ұзақ мерзімді перспектива позициясынан сипаттайды. Солай меншікті капитал құнын комерциялық ұйымның бірлескен қатысушы болуға мүмкіндігі бар потенциялды инвесторларды тартудың көрсеткіші, кейбір қосымдық қаражаттар құны коммерциялық ұйымның ұзақ мерзімді капиталды тарту мүмкіндігін сипаттайды (мысалы,әр-түрлі компанияларда «облигациялық заем» көздерінің құны әр-түрлі болуы мүмкін және бұл,әрине табыс пен пайда табуға өз әсерін тигізеді). Екіншіден фирманың капиталының орташа өлшенген құны капитал құны-капитал құю бюджетін құрудағы ең маңызды көрсеткіштердің бірі.

Кез-келген компания бір уақытта әр-түрлі көздерден қаржыландырылуы мүмкін.

Берілген қаржы көздерінің әрбіреуінің құны әртүрлі болғандықтан, коммерциялық ұйымның капитал құнын орташа арифметикалық өлшеуіш формуласы бойынша есептеледі. Көрсеткіш процентпен көрсетіледі және ережеге сәйкес жылдық мәліметтер бойынша есептеледі. Есептеудегі негізгі қиыншылық ол белгілі қаражат көздерінен алынған капитал бірлігінің құның есептеумен байланысты. Кейбір көздермен үшін бұл көрсеткішті оңай табуға болады (мысалы банк несие құны), ал кейбір көздер үшін есептеу өте қиын болады және дәл есептеп шығару мүмкін емес. Сонда да салыстырмалы талдау дәл жүргізілуі үшін бұл шаманы жуықтап алуға да болады. Талдауды дәл жүргізу өз қызметіндегі қаражатта аванстау эффектілігімен қатар оның өзіндік инвестициялық саясатын жүргізуге маңызы зор.

Айта кететін бір жай, орташа арифметикалық өлшегіш формуласын қолдану, белгілі-бір қиыстыруларды қатар қойылғандығын жорамалдайды. Әсіресе есептеудің методолосиясы бойынша қатар қойылады. Осы жерде белгілі-бір қиыншылықтар туындайды: есептеуді қандай базада жүргізу керек- салыққа дейін немесе салықтан кейін. Бұл жағдайда барлық көздер бірдей болмайды. Солай, девиденттер түскен пайдадан төмендейді, яғни меншікті капитал көзінің құны салық төлегеннен кейінгі базамен есептелінеді. Керісінше, тартылған капиталдың кейбір түрлері бойынша пайыз төлеу өзіндік құннан алынады. Сондықтан тартылған қаражат мөлшеріне төленген қатысты пайыз сомасы бұл жерде салық төленгенге дейінгі база негізінде есептелген көрсеткішіне жатады. Сәйкесінше, осы екі көрсеткішті орташа арифметикалық өлшегіш фомуласына енгізген методикалық тұрғыдан дұрыс емес. Осы қайшылықты неғұрлым дұрыс түсіну үшін, мынадай жағдайды түсінуге болады, яғни компания қосымша жүз мың руб. көмегіндегі қаржыны тарту қажет. Компания мұны қосымша акция шығару арқылы немесе банктен ставка бойынша ұзақ мерзімде несие алуы арқылы жасай алады деп ұйғарайық. Бірнеше, жағдайды берілген қаржы көзін ұстап тұру үшін компания қатысты шығындалады, яғни оның құны Ке дивидент денгейіне тең болады сондықтан да олар салықтан кейінгі базамен есептелген. Екінші жағдайда қатысты шығындар денгеі бір-біріне тең болады. Неғұрлым тиімді нұсқасын тандап алу үшін, әр қаражат көзі бойынша қатысты шығындардың мәнәң салыстыру қажет. Бірақ 1 г және Ке қатар қойылмайды. Капитал құны теориясында негіз ретінде салық төленгеннен кейінгі құны алынады, ал көрсеткіштерді қатар қою түріндегі алгоритмге келтіру оңай және келесідей болады:

Пайыздық өзіндік құнға жазылатындықтан, салықтан кейінгі базаға келтіру осы көлемдегі салықтан есептелініп алынатың пайыз ды төлеу бойынша жылдық шығындардың азаюына алып келеді.Капиталдың негізгі суммасынан пайыз ретінде алынған көрсеткіш осы көздің капитал құны ретінде қарастырылады.

Қаржылық менеджер әртүрлі себептер бойынша өз компаниясының капитал білуі керек. Біріншіден, меншікті капитал құны инвесторлармен компания қызметіне салынған қаражаттардың салымының қайтарылымының болып табылады.

Меншікті капиталды нарықты бағалауын анықтау үшін қолдануы мүмкін (мысалы Гордон моделі көмегімен) күтілген табыспен дидентің мәнінің өзгеруіне тәуелді фирма акциясының бағасының мүмкін болатың өзгерістерін болжау.

Екіншіден, заемға алынған қаражаттардың құны төленген пайыздармен көрсетіледі, сондықтан капиталды таратудың бірнеше нұсқаларының ішінен ең тиімді мүмкіндікті таңдай алу қажет.

Үшіншіден, фирманың нарықтық құнын максимилизациялау , бұл басқару персоналдарының алдында тұрған ең негізгі мәселе және бірінші факторлардың әрекеті салдарынан іске асады,соның ішінде барлық қолданатың көздердің құның минимилизациялау арқылы да бұған жетуге болады.

Төртіншіден, капитал құны инвестициялық жобаларды талдаудағы ең маңызды факторлардың бірі болып табылады.

Капиталдың негізгі 5 көзін бөліп көрсетуге болады. Олардың құның фирмадағы капиталдың орташа есептік құнын есептеу есептеу үшін қажет: банктік ссудалар мен займдар, облигациялық займдар,арнтықшылы бар акциялар,жай акциялар, бөлінбеген пайыз. Бұл әр көздер әртүрлі құнға ие,бірақ олардың құрылуы бірдей және жалпы түрде бұл барлығына белгілі осы түптегі қаржылық ресурстағы сұраныс пен ұсынысқа байланысты өрмек тәріздес модельмен түсіндіруге болады.

Теңдестік жағдайындағы нарық капитал көзінің құны осы нарықтық қатысушыларының әсер етуінің салдарынан стихиялы түрде белгіленеді. АВ қисығы осы типтегі капиталға деген ұсыныс қисығын көрсетеді, ұсыныс неғұрлым көп болса, потенциялды қолданушы төлеуге келіскен баға соғұрлым төмен болады. СД – 1 қисығы ол сұраныс қисығы, оның қолдануы ұсыныс қисығының өзгеруіне қарама-қайшы болып келеді, яғни қаржы ресурстарына деген сұраныс неғұрлым жоғары болса, осы ресурстарды сату үшін иелерінің сұрап отырған бағасы соғұрлым төмен болады. Қисықтардың қиылысу нүктесіне сәйке с келетін капитал құнының денгейі, осы уақыт мерзіміндегі капитал нарығында белгіленген нарық позициясындағы ағымдағы және оптималды мәнін сипатайды.

Заемдық капиталдың әртүрлі көздерінің құны.

Заемдық капиталдың негізгі элементтері банк ссудалары мен кәсіпорындар шығарған облигациялар болып табылады. Бірінші элементтердің құны табыс табыс салығын есептегеннен кейін қарастырылуы қажет.

Нормативтік құжаттарға сәйкес банктік ссудаларды қолданудағы пайыздар өнімінің өзіндік құнына қосылады. Сондықтан осындай қаражат көздерінің бір бірлігінің құны, банкке төленетін пайыздан аз болады.

Кәсіпорынмен алынатын шаруашылық субъектілерінің займдары қарызды өтеу жоспарында банктік несиемен салыстырғанда бірталай айырмашылығы бар. Шығындар құрамы тұралы жағдайларға сәйкес, мұндай займдарды қолданғаны үшін төленетін пайыздар, кредитордың жеке несиелік операцияларды жүргізуге құқылы лицензиясы болмаған жағдайда, өнімнің өзіндік құнына жатқызыла алмайды. Сондықтан осы қаражат капиталының құны төленетің пайыздық ставка мөлшеріне тең.

Облигациялық займдардың жағдайы тура осындай деп айтуға болады. Біріншіден . кез-келген компания облигация шығара алмайды және облигацияларды талап етілмей қалуынан қорықпай ашық нарыққа орналастыра алмайды.Екіншіден,бұл қаражат құны банк несиесінің құнымен салыстырғанда анағұрлым стохастикалық болады. Әртүрлі компаниялар несиені әртүрлі шарттармен алатындығы сөзсіз, сонда да бұл жағдайда пайыздық ставкалардың өзгеруі болжамды және белгілі. Облигациялық займның күтілетін нақты құнына келетін болсақ, онда жағдай мүлдем белгісіз. Үшіншіден, облигациялық займдарды орналастыру белгілі бір маманданған делдалдарды тарту арқылы жүзеге асыралытындықтан (банк үйлері, брокерлік және қаржылық компаниялар және т.б.) бұл қаражаттың құны ескеруге қажетті қосымша параметрлерге – орналастыру шығындарына тәуелді болады.

Шығындар құрамы туралы жағдайларға сәйкес, облигациялар бойынша төленетін пайыз сомасы таза табыстың есебі бойынша жазылуы қажет. Айта кететін бір жайт, мұндай әрекет халықаралық тәжірибиеге қарсы келеді, сонымен қатар ол теория позициясы бойынша да ақталмайды , себебі бір сома салық бойынша екі рет алынады – төлем көздерінен,оны белгілеу таза табыс есебінен жазылады, инвесторлардың – олар алған пайыздар табыс ретінде көрсетілген, сондықтан бұл жағдайда қосарланған салық салу орын алады.Осылай, "облигациялық" займ көзінің капитал құны мөлшерімен төленетің пайыз көлеміне тең, ал дәлірек оны формулалар арқылы табылуы мүмкін. Бұл бөлімде облигация несие позициясынан алғандағы облигация табыстылығын анықтау логикасы мен осыған сәйкес есептелетін формулалар көрсетілген. Осы формулалар бойынша табылған табыстылық көрсеткіші (Кd) элемент позициясынан "облигациялық займ" көзінің құнын білдіреді. Көздерінің құны есептелген облигациялық займды қайтадан шығару жоспарланған жағдайда, облигацияны реализациялау бағасы мен оның белгіленген құны (бұл облигацияны шығару бойынша шығындары және оларды дисконт шарттары бойынша сатуға байланысты реализациялау құнынан жоғары болады) арасындағы айырмашылықтың әсерін ескеру қажет.

Айта келетін жайт, көптеген экономикасы дамыған елдерде аталған айырмашылықтар капитал құнын, банк несиесін, облигациялық заемды есептеу методологиясында жоқ болады. Ал оларды қолдауға байланысты шығындар өзіндік құнға жазылады. Сондықтан осындай капиталдардың құнының кез-келген көздері салық төлемдерін түзету бойынша есептелінеді және бұл жағдайда әртүрлі 3 формуланы қолдануға болады.

Меншікті капитал көздерінің құны.

Капитал құның есептеу барысында компанияның меншікті қаражат көздерінің 3 түрін бөліп көрсетуге болады: артықшылығы бар және жай акциялар, сонымен қатар бөлінбеген пайда. Айта кететін бір жайт, соңғы түріне жарғылық капиталдан басқа барлдық меншікті қаражат көздері жатады. Әрине, мұның да өзінің шарты болады, мысалы, бөлінбеген пайда және қайтарамсыз алынған қаражаттар көздерінің табиғаты да, құралу әдістері де, капитал құны да әртүрлі болады, бірақ көбінесе қайтарымсыз алынған қаражат көздерінің көлемі елеусіз аз болады.

Жарғылық капиталды екіге бөліп қарастырудың басты себебі, көптеген ғылыми жұмыстарда артықшылығы бар акциялар гибрид ретінде қарастырылады, яғни ол жай акциялар мен заемдық капиталдың қасиетерін де иемдене алады. Сонда да жай акция мен артықшылығы бар акциялар көздерінінс капитал құнын бағалауда белгілі-бір ұстанымды айырмашылық жоқ.Акционерлер коммерциялық ұйымдарға өз қаражаттарын бере отырып, оның орнына дивидент алуды көздейді. Оларды табысы осы қаражаттар көздерін қамтамасыз етуге кеткен ұйымның шығындарына тең болады . Сондықтан коммерциялық ұйымның ұстанымы бойынша осындай қаражат көзі құны шамамен акционерлерге төленетін дивиденттің көлеміне тең болады.Артықшылығы бар акциялар үшін акциялар үшін номиналдан белгіленген пайыз төленетіндіктен , яғни дивидент көлемі белгілі болғандықтан, "артықшылықты акция" қаражаттар көзінің құны артықшылықты акция бойынша жылдық дивидент көлемінің акцияны сатудан түсетін (орналастыру шығындарынсыз) болжалды таза табысқа қатынасы арқылы анықталады. Келтірілген баға беру акциялардың бірнешеуі шығарылған кезде және әртүрлі бағаға сатылған жағдайға ғана қате шығуы мүмкін. Мұндай жағдайда орташа арифметикалық өлшеуіш формуласын қолдануға болады. Егер кәсіпорын өзінің капиталын көбейту үшін қосымша артықшылығы бар акциялалды шығаруды жоспарласа, онда жоғарыда,яғни облигациялар туралы тақырыпта айтылғандай, оны шығаруды ұйымдастыруға кеткен шығындар көлеміне түзетулерді қарастыратын формула бойынша осы қаржы көздерінің құнын есептеуге болады.

Гордон моделін қолдану (8.21) формуланы қолдануға алып келеді. Есептеудің мұндай алгаритмнің өзінің кемшіліктері бар. Біріншіден, ол тек қана дивиденд төлейтің компанияда ғана қолданыста бола алады. Екіншіден, компания ұстанымы бойынша капитал құны болып есептелетің күтілетің табыстың көрсеткіші д коэффциентінің өзгерісіне өте сезімтал болып келеді. Үшіншіден мұнда тәуекелділік факторы ескерілмейді. Жай акциялармен салыстырғанда капитал құнын анықтау жаңа акцияларды шығару жоспарланғанда мәні өте зор болады. Бұл көбінесе 2 жағдайда орындалады: а) компания сәттілікпен дамып келе жатыр және оған қолда бар инвестициялық бағдарламаларды жүзеге асыру үшін реинвестициялық табыс жетіспеген жағдайда; б) компанияға кейбір күтпеген шығындарды жабу үшін белгілі бір қаражат көздері қажет, ал басқа қаражат көздері жоқ болса.

Бірінші жағдай оқиғаның қалыпты жүріп жатқанына сәйкес келеді және өсу стадиясында тұрған компанияларға тән болады.

Екінші жағдайды қалыпты деп санауға келмейді, себебі көбінесе жанадан эмиссиялау мәжбүрлік жағдайында ғана болады.

Кез-келген жағдайда да "жаңа эмиссияланған жай акция" көздерінің капиталы құнын бағалау үшін акцияны орналастыруға кеткен шығындарды ескеретін модификация моделі қолданылады.

Егер САРМ моделі қолданылса, онда көрсетілген кемшіліктері белгілі бір денгейде алынып тасталынады. Дегенмен, бұл модель тек белгілі бір шарттарды орындағанда ғана қолданылады. Оның бірінші себебі де бар. Біріншіден,бұл қаражаттар максималды тез мобилизацияланады және акция немесе облигация шығару жағдайы сияқты белгілі бір механизмді қолдануды талап етпейді. Екіншіден, бұл қаражат көзі басқасына қарағанда арозаныраққа түседі, себебі эмиссиялық шығындары болмайды. Үшіншіден, жаңа эмиссия туралы ақпараттардың кері әсері болмайтындығына байланысты біршама қауіпсіз болады. Бұл аргумент өте мәнді. Мысалы, 1986 ж "Emhart" фирмасы өзінің 2,75 млн. Акцияны 1 млн. доллар көлеміндегі акцияның қосымша эмиссиясын жүргізетіңдігі туралы хабарлағанда, айналымдағы акцияның нарықтық құны 23 млн. долларға дейін түсіп кетті (The New Comporate Finance,35б.).

Төлеуге қойылған табыс меншікті қаражат көздерінің жалпы сомасында ерекше үлкен орын алуы мүмкін. Бұл қаражат көзінің құнын есептеудің бірнеше әдістері бар, ал оның көлемі келесі түрде оңай интерпретацияланады. Компания тапқан табыс белгілі бір мөлшерде жұмсалғаннан кейін жай акция иелерінің арасында бөлінеді. Соңғылары табысты реинвестициялаудан түсетін күтілетін табыс балама инвестиция қайтарымнан кем болмауы керек. Керісінше жағдайда, жай акция иелері дивиденд алуды дұрыс көріп бұл қаражатты капитал нарығына қолданады. Кейбір мағынада реинвестициялық табыс олармен алынатын өз фирмасының жаңа акцияларына тең болады. Осылай, "бөлінбеген пайда" қаражат көздерінің құны "жай акция" қаражат көздерінің құнына шамамен тең болады. Дәлірек айтатын болсақ, «бөлінбеген пайда» көзінің құны "жаңа жай акциялар" көзінің құнынан кішкене төменірек болады, себебі бағалы қағаздарды эмиссиялау әрқашан қосымша шығындармен қатар жүреді.

Капиталдың өлшенген құны.

Тәжірибиде кез-келген коммерциялық ұйым өз қызметін қаржыландырады, сонымен қатар түрлі көздерден инвестициялануын да. Қаржылық ресурстармен байланысты ұйымның қызметің аванспен қамтамасыз еткені үшін төлем ретінде фирма пайыз, дивиденд, сыйақылар төлейді,яғни өзінің экономикалық потенциялын ұстап тұруға арналған кейбір негізделген шығындарға ұшырайды. Жоғарыда көрсетілгендей, әр қаражат көзінің өз құны болады және бұл құн осы көздің шығындарын қамтамасыз ету үшін арналған.

Әртүрлі көздердің құнының мәндері арасында белгілі бір қатынасты дәл көрсетуге болмайды, бірақ белгілі бір шартты бөлгенде келесідей теңсіздіктер тізбесі орын алатындығын айтуға болады:
КjКөрсетілген қатынастар тізбесі теоретикалық мазмұнда ғана толығымен дұрыс бола алады, себебі нақты өмірде кез келген ауытқушылықтар болуы мүмкін. Бұл ауытқушылықтар сыртқы конъектура бойынша да шартталған, компания қызметінің әсерлігіне де байланысты, сонымен қатар ол қаржыландыру көздерін таратуға байланысты процедураларды жүргізу бірынғайлық логикасын түсінуге де көп көмектеседі. Сонымен қатар, кейбір қатынастар теория ұстанымы бойынша толығымен ақталынады. Мысалы, меншікті қаражат көздері заемдық қаражаттар құнынан артық болу керектігі айдан анық, себебі соңғыларын ұстап тұруға арналған қатысты шығындар көбінесе бекітілген және дивидендтермен салыстырғанда бірінші орында төленеді, яғни олар тәуекелділікке төмен табыстылық сәйкес келеді және бұл жағдайда қаражат көзі құнына сандық сәйкес келеді.

Тіпті тұрақты экономикадағы компания қызметіндегі қаржылық жүйесі бірқалыпты болып қалмайды, әсіресе оның құралу этапында. Бірақ та қызмет түрлерінің тұрақталу денгейіне, өндіріс ауқымына, контрагенттермен байланысына байланысты осы бизнес түріне және белгілі-бір компанияға оптималды болатың қаржы көздерін құрылымы біртіндеп қалыптасады.

Неғұрлым қарапайым жағдайда меншікті және заемдық қаражаттардың арасындағы кейбір оптималды қатынас туралы айтуға болады, ал жалпы түрде құрылымды барлық жоғарыдағы көрсетілген көздерді есептеу арқылы бағалауға болады. Шығындардың жалпы сомасы денгейінің осы оптималды құрылымын ұстап тұруға қатысын сипаттайтын көрсеткіш компания қызметіне авансталған капитал құнын білдіреді және капиталдың орташа өлшенген құны деген атауға ие болады (Weighteel Average Cost of Copital ,WAAS). Бұл көрсеткіш кәсіпорында қалыптасқан оның қызметіне салынған капиталының минималды қайтарымы мен оның тұрақтылығын көрсетеді. Бірнеше ескертулер жасауға тура келеді: Біріншіден, WASS есептеуінің мәні , кез-келген көздің құны сияқты, оның қалыптасқан бағалылығында емес, керісінше негізінде қайта тартылған ақша бірлігінің құнын анықтауда болып табылады. Жоғарыда көрсетілгендей, WASS-ның негізгі арналымы капитал салымының бюджеттін құрудағы дисконтталған коэффициент ретінде табылған мәнін қолдануда болып табылады. Бұл жағдайда жаңа қаражаттарды салу туралы әңгіме болғандықтан, қаражат меншік пе, тартылған ба мәні зор емес, анализ үшін болжамды бағалар релевантты болды, сонымен қатар капитал құнына қатысы да солай. Сонда да WASS мәні нақты берілгендер бойынша сарапшы үшін анықталған қызығушылық тудыратындығы сөзсіз, әсіресе қалыптасқан жағдайға байланысты қаражат көздерінің олармен байланысты шығындарды құрылымы қатынасын бағалау позициясына қарай.

Екіншіден, WASS мәні қатысты тұрақты шама болып табылады және оптималды болып саналатын капитал құрылымын көрсетеді. Оптималдылық түсінігі бұл жерде шарттылықпен түсінуге болады, себебі олар көбінесе мәжбүрлік сипатта болады, яғни компания иелері мен басқарушылары көздердің құрылымын өзгертуі мүмкін, бірақ белгілі бір объективті жағдайларға байланысты ол мүмкін емес болып қалады. Егер де қалыптасқан құрылым ұстаным бойынша қанағаттанарлықтай болса, ережеге сәйкес дәл сол салмақ, яғни инвестициялық қызметті қаржыландыру үшін жаңа қаражаттарды тарту барысына үнемденуі керек.

Үшіншіден, салмақты тандаудан 2 түрі бар:

1) салмақ құраушы капиталдың нарықтық бағалануынан алынады.

2) баланстық бағалаудан алынады. Тереңірек бұл аспект төменде көрсетіледі .

Төртіншіден, WASS есептеудің дәлдігі жеке көздердің капиталының құнының мәні қаншалықты ұқыпты есептелгендігіне тәуелді болады. Ешқандай болжамдық бағалау бағаланған өлшемді абсолютті нақтылықпен көрсетпейтіндіктен WASS есептеудің соңғы қортындысында қолданылатың берілген модель ең тиімді емес, сонда да оларды аналитикалық мақсаттарда қолдануға болады. WASS қозғалысына және оның қолайлы мәніне келетің болсақ, оған бұған байланысты біркелкі тұжырымдар болуы мүмкін емес, тек қана дауыссыз болып саналатың, ол басқа да бірдей шарттар иесінде WASS түсінілетің фирма құндылығының өсуіне алып келеді.

Бесіншіден, 13.8 формуласынан көрсетеміз ол WASS есептеудің дұрыстығы формуланың ішіне бөлімдердің бір-біріне қарама-қарсы түрде қою жатады. Кейбір көздерінің құны салық салудан кейінгі және де оған дейін есептелген салыстырмалыққа қалай жету керектігін анықтап алу қажет. Көрнекілік үшін келесідей гипотезалық жағдайды қарастыруға болады.