Ќазаќстан республикасыныѕ білім жјне єылым министрдігі



жүктеу 1,73 Mb.
бет10/10
Дата29.05.2018
өлшемі1,73 Mb.
#18204
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

4.Синцитий түзілу тесті – клетка өсіндісінде көпядролы клеткалар айқындайды.

5.Биосынама қою – қойлардан құрсақ ішіне ауру малдың қанын жұқтырады, 3-6 аптадан соң тәжірибеге қолданылған қойларда арнамалы антиденелер байқалады.

Ретроспективті балау – ауру малдың қан сарысуын зерттеуге негізделген.ІҚ лейкозы – бұл созылмалы індет, вирустың организмде ұзақ уақыт бойы сақталуымен сипатталады, осының нәтижесңнде пайда болған антиденелерді ұзақ уақыт анықтауға болады.

Ажыратып балау – лейкозды туберкулезден, бруцеллезден, паратуберкулезден, актиномикоздан ажырата білу керек.

Иммунитет және арнамалы дауалау

Вирусқа қарсы антидененің пайда болғанына қарамай, бұл антиденелер клетканың қатерлі трансформациялық процесті басып-жанши алмайды және де ісіктің түзілуінен сақтандыра алмайды.Бірақ бұзаулардың уызбенен енжар иммундеу арқылы індеттен сақтауға болады.Бірқатар елдерде ІҚЛ-ға қарсы вакцина алу зерттеулері жүргізілуде.



Бақылау сұрақтары:

1.Ірі қара лейкозының қоздырушысы?

2.Ірі қара лейкозын қандай аурулардан ажырату керек?
Әдебиет:

1.Конопаткин А.А.Эпизоотология и инфекционные болезни животных.М.:Колос,1984.-стр 172-180.



Бақылау сұрақтары.

1.Ауруға анықтама беріңіз.

2.Өту кезеңі және дерттенуі.

3.Патологоанатомиялық өзгерістері.

4. Алдын алу шаралары.

14 тақырып: Төлдер аурулары

Мақсаты: Жануарлар төлдерінін жұқпалы ауруларын игеру

Жоспары:

1 Ақ тышқақ (колибактериоз)

2 Кылау (сальмонеллез, паратиф)

3 Анаэробты дизентерия (қозы тышқағы)

4 Диплококкты инфекция (сепсисі)

1 Ақ тышқақ (колибактериоз) – бұл тоқтамайтын іш өтуі мен, улану және сузыздану (аз болу) мен сипатталатын төлдердін жіті ауруы.

Ауру қоздырушысы – эшерихия тұқымына жататын ішек таяқшасының зардапты түрлері. Бұл микробтар сау малдардың жуан ішектерінде көп санаулы болып тіршілік жасайды. Олар споролар түзбейді, аэробты және анаэробты жағдайларда жақсы өседі. Пішіні бойынша шеттері дөнгелектенген қысқаша таяқшалар. Құргақ нәжісте – 1 (бір) ай, суда және топырақта – бірнеше ай сақталады. Жоғары температураға төзімсіз келеді: 60°С – 15 минутта жойылады, ал 100°С – сол сәтте.

Эпизоотологиялық мәліметтер. Бұл ауруға барлық ауылшаруашылық малдар төлдері бейімді келеді. әсіресе, төлдер төлдеу кездерінде жиі шалдығады. Мысалы, бұзалар ауруға шалдығуы мүмкін алғашқы тірішілік әрекетінін 7-8 тәулігінде, торайлар жәнеқозылар бірінші күндері, құс балапандары - 1-90 тәулік ішінде. Аурудын шығымдығы өте едәуір (80-90% өлімге ұшырайды).

Ауру қоздырғышының көзі болып саналады – ауруға ұшыраған және аурудан жазылған төлдер, сондай-ақ сыртқы ортаны ауру қоздырғышы мен ластаутын (нәжіс арқылы) ересек малдар. Төлдерге ауру жұғады ластанған азықтар мен су қабылдағанда немесе ластанған заттарды жалау кездерінде. Ауру пайда болуына манызды себепші болады – буаз малдарды және төлдерді күту, азықтандару ережелерді сақтамау (уақытында ақуыз,сүт бермеу және бөтендер).



Патогенез. Ауру таяқшалары ас қорыту мүшелерде көбейіп, кейін у заттарды өндіреді, соның әсерінен ішектердін кілегейлі және бұлшықетті қабаттары қабынуға ұшырайды. Ақырында ауру қоздырушысы және оның улары қанға сініп организмді толық уландырады.

Ауру көрінісі (белгілері). Аурудын жасырын кезені бірнеше сағаттан 2 тәулікке дейін созылады. Аурудын өте тез (шұғыл), жіті, жітілеу түрлері байқалуы мүмкін. Ауру белгілері өте жылдам байқалып дамиды. Төлдер сүттен бас тартады, дене қызуы шамадан 1-1,5°С көтеріледі, тыныс жиіледі, тұмсығы құрғайды, нәжісі жиі шығарылады. Содан соң іш өтуі байқалады (оның құрамында қорытылмаған сүт, кейде қан). Ауру төлдердін артқы жағы, кұйрығы осы нәжіспен ластанған. Организмнін сусыздану (су аздығы) әсерінен төлдер жүдеп, өлімге ұшырайды.

Ауруды анықтау (диагноз қою). Ауруды анықтау кезінде есепке алынады эпизоотологиялық мәліметтер, клиникалық белгілері және патологиялық материалдардың бактериологиялық зерттеу нәтижесі. Мысалы, талақтан, жұлынан немесе мидан бөліп алынған ауру қоздырушысы зардапты болып есептеледі.

Емдеу. Ауруға шалдыққан төлдерді арнайы сарысулармен емдейді. Сондай-ақ қолдану қажет нитрофуран дәрілерін, антибиотиктерді.

Алдына – ала, сақтау. Буаз малдарға арнайы шығарылған вакцина енгізу (2-2,5 ай төлдеуден бұрын). Төлдерғе бір апта өткен соң вакцина егу. Барлық ветеринарлық-санитарлық, зоогигиеналық ережелерді нақты және толық сақтау.

2 Сальмонеллез (паратиф) – қылау – бұл төлдерде іш өтуі, қызба байқалуы мен, ал ауыр жағдайларда өкпе зақымдалуы мен сипатталатын жұқпалы ауру.

Ауру қоздырушысы – Сальмонелла тұқымынның көптеген бактериялар түрлері. Бұлар қозғалатын, спора түзбейтін, каптаусыз (капсуласы жоқ), аэробты жағдайда өсетін грам теріс таяқшалар. Бұлар қалыпты орталарда 37°С температурада жақсы өседі. Сыртқы ортада сальмонеллар төзімді келеді. Топырақта, нәжісте, суда талай айлар сақталады. Сыртқы ортанын температурасын +2° + 10°С 115 тәулік бойы тіршілік жасайды, ал 70-75°С дейін қыздыруын 15-30 минут шыдайды, сонынай ғана өледі.

Эпизоотологиялық мәліметтер. Ауру қоздырушының көзі болып саналады – ауруға ұшыраған және осы аурудан жазылған төлдер. Сондай-ақ ауру қоздырушысың таратады ересек жануарлар. Олар сыртқы ортаға сүтпен, нәжіспен, іш тастау және жатыр сүйықтықтар арқылы сальмонеллалардар шығарып, ластайды. Қалыпты жағдайда ауру қоздырушысы шартты – зардапты микроорганизмдерге жатады және сау малдардың ішектерінде тіршілік жасайды. Егер малдардың ауруға турақтылығы төмендесе, өзінін зардаптылығын көрсетеді.

Бұл ауруға бейімді келеді 10-15 тәүліктегі бұзаулар және 1,5-4 айлық торайлар. Оған себепті болады – күту, азықтандыру денгейі төмендеу, қораларда санитарлық ережелерді сақтамау.



Ауру көрінісі (белгілері). Аурудың жасырың кезені бұзауларда 5-8 тәүлік, торайларда – 3-30 тәүлік бойы өтеді. Аурудың жіті өтетін түрінде ішектер зақымдалады, ал созылмалы өтүінде – қосымша зақымдалады өкпе. Жіті түрде байқалады-дене қызуы 40-41°С көтерілу, тыныс алу және жүрек қызметтері бұзылу, содан 2-3ші күні іш өту (жарамсыз иісті, шырыш немесе қан аралыс сүйық нәжіс шығады). Өте ауыр жағдайларда төлдер 10ші күні өлімге ұшырайды.

Аурудың созылмалы түрінде ішектер зақымдалу белгілері әлсірейді, бірак өкпе қабынуы (бронхопневмония), бұындар қабынуы (артроздар), және төлдер жүдеуі (арықтауы) байқалады. Емдеу қолданбағанда төлдерін 50% өлімге ұшырайды.



Ауруды анықтау (диагноз қою). Ауруды эпизоотологиялық мәліметтер, клиникалық белгілері және бактериологиялық зертеулер арқылы анықтайды. Лабораториялық зерттеулерге жана өлекселерді немесе олардың бауыры, бүйректері, талағы жіберіледі.

Емдеу. Ауруды емдеу барысында өте тиімді келеді тетрациклин тобының антибиотиктері (биомицин, террамицин, левомицитин және басқалары). Сондай-ақ қолданылады арнайы, өзіне тән сарысуды.

Алдына – ала, сақтау. Аурдан таза емес фермаларда гипериммунды сарысулар және вакциналар қолданылады. Мысалы, мал шаруашылығында жиі қоладнылады сүйытылған формолашудасты вакцина. Оны буаз сиырларға, мегежіндерге қолданып туатын төлдердін ауруға тұрақтылығын күшейтеді.

3 Дизентерия – (қозы және торай тышқағы) – бұл ішектер қан кұйылу қабынуы мен және организмнін улануы мен сипатталатын жіті өтетін жұқпалы ауру.

Ауру қоздырушысы – клостридиум тобының В-түрінін микробы. Бұл спора түщетін, ауасыз (өттегісіз – анаэробты) жағдайда тіршілік жасайтын, у шығаратын таяқша. Сондай-ақ ауру қоздырушысы табиғатта кеннен таралған және сау малдардың ішектерінде мекендейді. Микробтын вегетативті түрі топырақта 10 күнге дейін, нәжісте 3-5 тәүлікке дейін сақталады, ал споралары топырақты 10 жылға дейін сақталады, ал жоғары температура оны 5 минутта жояды.

Эпизоотологиялық мәліметтер. Ауру қоздырушысына бейімді келеді алғашқы 5-тәүлікті қозылар және 1-3 тәүліктеге торайлар, ал бұзаулар, балапандар сирек. Ауру энзоотия (бір аймақта тіркелу) түрінде байқалады. Ауру буаз малдар төлдеу кезінде, қыс-көктемді айларда жиі байқалады және оған күтк-азықтар жағдайлары төмендеуі себепкер болады. Ауру қоздырғышының көзі болып ауруға ұшыраған төлдер және бактериялар-тасымалдаушы ересек малдар келеді. Қозылар мен торайлар ас қорыту жолдары арқылы шалдығады.

Патогенез. Ішектерге барған ауру қоздырушылары көбейіп, у заттар өндіреді, соның әсерінен қабыну құбылыс дамиды, содан соң жаралар және өлиеттену ошақтары пайда болады. Улар және қабыну құбылысының өнімдері ұлпалармен және мүшелерге сініп организмді толық уландырады.

Ауру көрінісі (белгілері). Жасырынды кезен бірнеше сағат байқалады, содан соң қызба және шырыш немесе қан аралас іш өтуі дамиды. Бұндай төлдер тез зорығады, көбіне жатады, азықтан бас тартады (сүтті қабылдамайды). Ауру 1-3 тәүлік өтеді, ақырында іш өтүден малдар жүдеп олімге ұшырайды.

Ауруды анықтау (диагноз қою). Ауруды анықтау кезінде назар аударылады эпизоотологиялық мәліметтерге, клиникалық белгілеріне және патологоанатомиялық өзгерістерге. Зерттеуханаларда паренхиматозды мүшелерді және ішектерді бактериологиялық әдістермен зерттейді.

Емдеу. Ауруға ұшыраған малдарды оқшаулайды және антибиотиктермен және арнайлы сарысуларменемдейді. Малдар тұратын қораларды толық зарарсыздандырады.

Алдына – ала, сақтау. Буаз малдарды және төлдерді күту және азықтандыру ережелерді нақты сақтау. Буаз малдарды төлдеуден 1-1,5 ай бұрын ауруға қарсы иммундау (вакцина енгізу).

4 Диплококкты инфекция (сепсисі) – бұл бұындар, өкпе және ішектер қабынуы және сепсис «қанның қағынуы) даму мен сипатталатын жұқпалы ауру.

Ауру қоздырушысы – ланцетке ұқсас диплококтар (қосарланған кокқтар), сыртынаң қапталған. Сыртқы ортада төзімділігі нашар. Бөлмелер температурасында микроб 2-айға дейін сақталады, 70-80°С температурада белсінділігі 20 минутта жойылса, ал қайнату кезінде сол сәтте өледі.

Эпизоотологиялық мәліметтер. Ауруға бейімді келеді жана тұған бұзаулар, қозылар, 2-3 айлық торайлар. Аурудың таралуының негізгі көзі болып саналады-ауруға шалдыққан төлдер. Олар сыртқы ортаға микробтарды сілекей мен, нәжіс, несеп арқылы таратады. Сондай-ақ желінсауға ұшыраған, жатыры және қынабы қабынған сиырлар да микробты сүтпен, жыныстық ағындылары мен сыртқы ортаға шығарып отырады, сөйтіп ауру ересек малдардан төлдерге жұғуы мүмкін. Енгізінде ауру ауа арқылы жұғады, ал азықтар арқылы сирек. Сондай-ақ ауру көздін кілегейлі қабықшалары, тері және құрсак (жатыр) арқылы жұғуы мүмкін. Соған байланысты ауру, буаз малдар төлдеулерінде жиі тіркеледі.

Патогенез. Зардапты диплококктар организмне енген соң, жылдам қанға өніп фагоцитоз (сінеру) құбылысты тоқтатады, сепсисті (қанның қағынуың) шақырады. Микробтар өндіретін эндотоксиндері (ішкі улары) қан тамырларын зақымдап, соның нәтижесінде кілегейлі және сірілі қабықшаларда көптеген қан кұйюлары байқалады. Әр түрлі мүшелерде қабыну құбылыстар дамуы және микробтардың өнімдері мен улану аурудың өте киын өтіне және паренхиматозды мүшелердін ақзаттық, майлы дегенерацияларына (өзгеруіне) әкеледі, соның ақырында өліммен аяқталады.

Ауру көрінісі (белгілері). Аурудын жасырынды кезені 1-5 тәүлік бойы өтеді. Бұзауларда және қозыларда ауру жіті, әжітілеу және созылмалы байқалады. Аурудын жіті түрінде – дене қызуы 40-42°С көтеріліп, көзінен жас ағады, коньюнктивит (ноғала) дамиды, тәбеті нашарлайды. Бірте-бірте жүрек қызметі әлсірейді, соның әсерінен төлдер 1-2 тәүлік ішінде өлімге ұшырайды.

Жітілеу түрде жоғары температурадан басқа бұындар қабынуы, немесе өкпе және ішектер қабынулары дамиды.

Аурудың созылмалы түрі ересек төлдерде байқалады және тыныс мүшелері зақымдалып, әлсін-әлсін жөтел, тұмсығынаң тым артық (әуелі кілегейлі-шырышты, кейін ірінді) сұйықтық ағады, іш өтуі, құбылмалы қызба пайда болады, ақырында төлдер жүдейіді.

Ауруды анықтау (диагноз қою). Бұл ауруды анықтауы негізделеді эпизоотологиялық мәліметтерге, клиникалық белгілеріне және патологиялық өзгерістерге, сондай-ақ паренхиматозды мүшелерді лабораториялық зерттеулерге.

Емдеу. Ауруға шалдыққан және күдікті деп саналған малдарды оқшаулайды және антибиотиктер мен сульфаниламидті дәрімен, сондай-ақ арнайы сарысулар мен емдейді.

Алдына – ала, сақтау. Аурудың сақтау үшін манызды болып келеді жануарларды құнарлы азықтандыру, мал қораларында ветеринарлық-санитарлық ережелерді жүзеге асыру, жоспар бойынша зарарсыздандыру жасау. Иммундық сарысулар мен вакциналар қолдану.

Әдебиет:

1.Конопаткин А.А.Эпизоотология и инфекционные болезни животных.М.:Колос,1984.-стр 172-180.



Бақылау сұрақтары:

1 Бұзаулардың ақ тышқағы

2 Ауылшаруашылық жануарлар төлдердін қылауы

3 Жана тұған төлдердін дизентериясы

4 Төлдердін диплококкты инфекциясы (сепсисі)

15- тақырып Жылқы тұмауы.

Мақсаты: Диагностикалық әдістерін және симптомдарын, эпизоотологиясын,

этилогиясын оқу.ІҚШ



Жоспар: 1.Этиологиясын анықтау.Ауру кезіндегі індеттік ерекшіліктері.

2.Клиникалық белгілері,патологоанатомиялық өзгерістері,Иммунитет.

3.Алдын ала сақтау шаралары және күресу шаралары.

Жылқы тұмауы-(Grippus eguorum) тыныс ағзаларының зақымдануымен және дененің оқтын-оқтын қызынуымен ерекшеленетін,жіті өтетін, аса жұғымтал ауру.

Этиология.Қоздырушысы ортамиксовирустар туыстастығының инфлуэнцавирус тұқымдастығына жатады.Вириондардың фрагменттерге бөлініп липопротеин қабығымен оралған екі спиральді РНҚ-дан тұрады.Электрондық микроскопта дөңгелек немесе жіпше тәрізді бөлшек түрінде көрінеді.Жеке вирионы жеті құрылымдық бөліктердентұрады, оның үшеуі белок (нуклеокапсид белогі, гемагглютинин және нейраминидаза). Олар серологиялық реакцияларда ажыратылады.

Індеттік ерекшеліктері.Табиғи жағдайда тұмаумен жылқы жасына, жынысына қарамай ауырады. Сүйтсе де құлын бұл ауруға осал келеді. Жұмыртұяқтылардан жылқыдан басқа есек ауырады,ал басқа жануарлар ауырмайды. Шошқа мен сиырға тек қана қолдан жұқтыруға болады.Адамның қанында жылқы тұмауының антиденелерінің табылуы және де жылқылардың ауруы тұмау эпидемиясы кезінде немесе одан кейін байқалуы адам мен жылқы тұмауының арасындағы байланыстың қосымша дәлелі ретінде қарастыруға болады.

Ауру қоздырушысының бастауы- тұмауға шалдыққан жылқы. Вирус ауру мал мен сау малды бірге ұстағанда ауаның тамшы тозаңы арқылы беріледі, ал жанасу, жем-су арқылы жұғудың маңызы анша емес.



Өтуі мен симптомдары.Жасырын кезеңі 1-3 күн, кейде 5-7 күнге созылады. Ауырған жылқы алғашында пысқырынып,күйзеліп,көзі мен танауының кілегейлі қабықтарын қан кернеп, жұтқыншақ сөл түйіндері ұлғайып, жөтеледі.Денесінің ыстығы көтеріліп 40-41С –қа жетіп,3 күндей сақталады.Әдетте дененің ыстығы екі рет көтеріледі.Дененің ыстығының қайтпай тұрып алуы негізінен тұмаудың асқынып, оған бактериялық инфекцияның қабаттасуынан болады.Ыстық көтерілген сәтте құрғақ жөтел пайда болады, жылқы жүрген шақта жөтел ұлғая түседі. Ауырған мал жүдеп, жемшөпке қарамайды.Тамырдың соғуы минутына 65-75 болады. Көзі қызарып, жас ағып қабақтары ісініп,жарықтан жасқанады.

Тұмаудың клиникалық белгілері малдың күтіміне, иммунитеттің деңгейіне, қоздырушының биологиялық қасиеттеріне байланысты әртүрлі байқалады. Ауа райы суық, ылғалды болса ауру шиелінісіп, бактериялық инфекциялармен асқынады.Вирустың бірнеше штамы қоздырған ауру жеңіл , ал екінші штамы кезінде зілді өтеді. Жеңіл өткенде негізінен ларинготрахеит, бронхит, ал зілді өткенде пневмония байқалады.

Ауру зілді өткенде жылқының жөтелі құрғақ, оқтын –оқтын ауырсынып жөтеледі.Жөтелгенде жылқы мойнын созып, басын төмен салады, танауынан қоймалжың сора ағады.Аускультация кезіне бронхалық тынысқа ауысатын везикулярлық тыныс естіледі. Жүректі тыңдағанда аритмия,жүрек ырғағының бұзылып, дыбыстың қосарлануы сезіледі.Жазылған жылқының жүрек ырғағы мен дыбысының өзгеруі бірнеше ай бойы қалпына түспейді. Ауырған жылқыны жұмысқа пайдалану миокардта дистрофиялық өзгерістердің нәтижесінде өлімге әкеп соғуы мүмкін.



Патологиялық-анатомиялық өзгерістері.Өлген жылқының жоғарғы тыныс жолдары мен көздері катаральды қабынады.Кілегейлі қабықтары ісініп, домбығады. Тері асты шелі домбығып, кейде қанталайды. Өкпесі домбығып, әр жерінде қабынған қызғылт-күрең телімдер кездеседі. Олар әртүрлі болып кейде өкпенің бір бөлігін тұтас қамтиды. Тіліп қарағанда қабынған телімдер түсі сұрғылт, ішінде кілегейлі-іріңді бөліндісі болады.

Балау.Клиникалық-індеттанулық деректерді талдау арқылы тұмауға алдын-ала диагноз қоюға болады.Патологиялық-анатомиялық белгілерінің қосымша ғана маңызы бар. Түпкілікті диагноз зертханалық зерттеулерге негізделеді.

Иммунитет. Тұмаумен ауырған жылқыда бір жылға дейін иммунитет қалыптасады.Иммунитет вирустың ауру қоздырған подтипінен ғана қорғайды.Қандағы антидененің деңгейін иммунитеттің көрсеткіші деп есептейді. Тұмауға қарсы өлтірілген адьювантты вакцина қолданылады. Ол вирустың екі подтипінен даярланады.Вакцинаны дауалық мақсатпен ересек жылқы мен құлынға арасы 4-6 аптадан екі рет жібереді. Соңғы рет еккен соң 14 күннен кейін иммунитет пайда болып, 6 айға дейін сақталады.

Дауалау және күресу шаралары.Сау шаруашылыққа тұмауды әкелмеу үшін сырттан келген жылқыны 30 күн бойы сақтық карантинде ұстайды. Малдың күтіміне үнемі мұқият көңіл бөлу қажет.Жылқы қораны үнемі таза ұстап, уақтылы дезинфекциялап тұру керек. Тұмау шығу қаупі байқалғанда жылқыларды жаппай бұл ауруға қарсы егеді. Тұмау байқалған шаруашылықта карантин енгізіліп, аурудың тарап кетпеуіне бағытталған шаралар жүргізіледі. Сау емес шаруашылықтан мал алуға және мал әкелуге тиым салынады. Ауру жылқыларды жедел оқшаулап,емдейді. Басқа жануарларды қатаң бақылап, олардың мінуі мен жегілуіне шектеу қойылады.Қораны әрбір 10 күн сайын мұқият тазалап, дезинфекциялайды. Карантинді ең соңғы ауырған жылқы жазылғаннан кейіе, қораға қортынды дезинфекция жасап барып алады.

Әдебиет:

1.Конопаткин А.А.Эпизоотология и инфекционные болезни животных.М.:Колос,1984.-стр 421-425.



Бақылау сұрақтары:

1.Ауруға анықтама беріңіз.

2.Қоздырғыштардың ерекшеліктері қандай.

3.Жұқпалы ауру кезіндегі клиникалық белгілер.

4.Алдын алу шаралары

17- тақырып :Шошқаның вирустық гастроэнтериті

Мақсаты: Аурудың себебін, балау әдістерін, дауалау және күресу шараларын оқып үйрену.

Шошқаның вирустық гастроэнтериті ( Gastroenteritis infektiosa suum, вирусный гастроэнтерит свиней, ВГЭС ) - аса жұғымтал катарлы-геморрагиялық гастроэнтерит, құсу, іші өту, сусызданумен ерекшеленетін, әсіресе 10 күнге дейінгі торайларды көп шығынға ұшырататын ауру.

Қоздырушысы – Transmissible gastroenteritis virus құрамында РНҚ бар Coronaviridae тұқымдастығының Coronavirus туыстастығына жататын полиморфты вирус. Көлемі 75-120 нм, вирионның сыртында түйреуіштің басы сыяқты орналасқан қылтанақтары бар, олардың орналасуы сыртынан қарағанда күннің айналасында орналасқан тәжі /корона/ сияқты болып көрінеді, сол себепті бұл топтағы вирустар коронавирустар деп аталған.

Төзімділігі. Зардапты материалда ауру қоздырушьлық қасиеті 37° С жағдайында 4 күңде, ал бөлме жағдайында 45 күнде жойьлады. Карбол қышқьлының 0,5 %, 0,5 % формальдегид 2 % күйдіргіш натрий ерітінділері вирусты 30 минутте өлтіреді.

Індеттік ерекшеліктері. Ауруға негізінен шошқа бейім келеді. Әсіресе туғаннан кейінгі алғашқы 10 күндік торайлар өте сезімтал.

Халтерман /1962/, Норманның /1970/ деректеріне карағанда олар гастроэнтериттің вирусын клиникалық сау ит, түлкі, құс организмінен бөліп, аныктаған.

Ауру қоздырушысының бастауы - ауру және аурудан айыққан шошқалар. Себебі ауру малдар аурудың жасрын кезеңінен бастап, ал аурудан сауыққаннан кейін 2-3 ай бойына вирусты сыртқы ортаға нәжіспен, несеппен, мұрыннан аққан сорамен бөліп шығарады. Аурудың бастапқы кезеңіңдегі нәжістегі вирустың мөлшері өте жоғары болады да, аурудың табында тез тарауына жағдай туады.

Шаруашьлықтағы жем-шөптің нашарлығы, күтімнің ойдағыдай болмауы әр түрлі стресс жағдайлар іңдеттің ұзаққа созьлып, ауыр түрде өтуіне, тіпті сақа шошқалардың арасыңда шығынның 10-15 % болуына әкеледі. Ауырған шошқалар өлмеген күннің өзінде, кем дегенде 3-4 кг салмақ жоғалтады, мұның өзі шаруашьшыққа көп шығын келтіреді.



Вирустык гастроэнтерит жылдың кез-келген уақытында кездесуі мүмкін болғанмен, індет көбінесе жылдың салқын мезгілінде байқалады. Сондай-ақ бұл ауруға 2-3 жылдық кезеңділік тән, ол мегежіндердегі иммунитеттің деңгейіне байланысты.

Өтуі және симптомдары. Аурудың жасырын кезеңі бірнеше сағаттан 1-3 күнге дейін созылады. Індеттік жағдайға, иммунитеттің дегейіне қоздырушының уыттылығына, шошқалардың жас мөлшеріне қарай аурудың өтуі мен клиникалық белгілері әртүрлі болады.

Ауру алғашында мегежіндердің арасында байқалып, кейіннен торайларға ауысады.

Ауру мегежіндердің аздап дене кызуы көтеріліп /40-40,7° С/. іші өтіп, жем-шөпке қарамай, құсып, салмағын жоғалтады, сүті азайып, кейде сүт бөлмеуі де мүмкін /агалактия/.Қалыпты жағдайда, қосалқы инфекциялар мен асқынулардан сау болғанда, ауру мегежіндердің көпшілігі 3-5 күннен кейін сауығады. Өлім сиректеу болады, ал асқынған жағдайда шығын 2-4 %-ке жетеді.

Жас торайларда ауру кейде кенеттен құсып, енесін ембей, іш өтумен басталады. Ауру торайлар самарқау қозғалып, көбінесе барлығы бір жерге жиналып үймелейді. Нәжісі әуелінде қоймалжыңдау сарғыш-сұр түстес, кейіннен еріксізден бөлінетін қоламса иісті жасыл-сұр түстес сұйыққа айналады.

Торайлардың организмі сусызданып, шөліркеп, тез әлсіреп, салмағын жоғалтып, жүргенде шатқаяқтап, кілегейлі қабықтары көкшіл тартып, кейде аз уақытқа дене қызуы 2°-2,5° С-қа көтеріледі.

Патологиялық-анатомиялық өзгерістер. Өлекседегі негізгі өзгерістер ас қорыту жүйесінде кездеседі. Торайлардың өлексесі сусызданған, қарын қуысы көбінесе ұйыған сүтке толы болады. Қарынның кілегейлі қабығы кілегейлі немесе геморрагиялық қабынып, ойық жаралар кездеседі. Аш ішектің қабырғасы жұқарып, кілегейлі қабығында кілегейлі не геморрагиялық қабынулар кездесіп, бүртіктері ісініп, өліеттенеді. Аш ішектің қуысында қорытьлмаған сүттің іріміктері, көпіршіктенген қоймалжың сұйық, газ кездеседі. Тоқ ішектің кілегейлі қабығы ісіңкі болып, беті кілегейлі шырыштан тұратын жеңіл сыдырылатын қабықшамен жабьлады, қуысы жем қалдықтарына толы болады.

Балау. Ауруды індеттанулық, клиникалық, патологиялық-анатомиялық деректерге, гистологиялық, вирусологиялық, серологиялық зерттеулерге сүйеніп анықтайды.

Індеттанулық деректерден негізінен ас қорыту жүйесінің зақымданып, іш өтумен сипатталуы, жылдам таралып жас торайлардың көп шығынға ұшырауы, ауруға тән клиникалық, патологиялық-анатомиялық өзгерістер алдын-ала балау қоюға толық мүмкіндік береді.

Зертханаға ауру шошқалардан тік ішектің жуыңдысын алып, оны ішінде физиологиялық не Хенкс ерітіндісі бар шыны құтыға салады. Өлекседен, не өлтірілген малдан аш ішектің кесіндісін ішіндегісімен алып шыны құтыға орналастырады. Алынған материалды сол бойда ішінде мұзы бар термосқа салып, жылдам зертханаға жөнелтеді. Зертхана жағдайында материалды - 25-30° С-та сақтау керек.

Зертханада вирусты таза бөліп алып, ажырату керек. Вирусты өсіру үшін торайлардың бүйрек, ен, қалқан, сілекей бездері ұлпасының торшаларының алғашқы не қайтара себілетін өсінділері пайдаланылады.

Ауру шаруашылықта алғаш пайда болған жағдайда биосынама қойып тексереді. Ол үшін аурудан сау шаруашылықтан 2-4 күндік жас торайлар алып, оларға антибиотиктермен өңделген зардапты материалдың 10 % тұнбасын 3-5 мл мөлшерінде қорек жолы арқылы береді. Нәтижесі оң болған жағдайда 24-48 сағат ішінде торайлар аурудың өзіндік белгілерімен ауырады.

Иммунитет. Ауырып жазылған шошқаларда екі жылға созылатын иммунитет түзіледі. Олардың қанындағы вирус бейтараптандыратын антиденелердің титрі 1:60-тан 1:320-ға жетеді.Оңдай мегежіндер торайларына сүтпен антиденелер /А, G иммуноглобулиндерін / береді. Бірақ олардың қорғау қасиеті ұзақ емес және торайдың анасының бауырында болатын кезеңмен шектеледі. Қазіргі кезде белсенді иммундеу мақсатында әр елдерде вакциналар шығарьла бастады.

Өлтірілген вакцинаның иммундік қасиеті төмендеу болып шықты. Сондықтан көбінесе әлсіретілген тірі вакциналар пайдаланылады. Бұрынғы КСРО-да ВГНКИ штаммынан торша өсіндісінде алынған құрғақ вирус вакцина қолданылды.



Емі. Арнайы емдік дәрі-дәрмектер жоқ.Қосалқы бактериялық инфекциялардан қорғау үшін антибиотиктер, сульфаниламидтер, нитрофуран дәрмектері пайдаланылады. Бірақ алдын-ала бактериялардың оларға сезімталдығын анықтау керек. Олармен қоса витаминді-минералді қоспалар, Румизан береді. Румизанның құрамы: 17 бөлігі жусанның, 17 бөлігі арша жемісінің тұнбасы, 17 бөлігі ақ қорғасынның, 35 бөлігі тұз қышкылынан тұрады, осыларды 100-ге дейін дистилденген сумен толықтырады. Осы қоспаны торайлар ішетін суға 1:100 шамасында қосады.

Дауалау және күресу шаралары. Сау шаруашылықтар да жалпы ветеринариялық қорғау, шектеу шараларын ережеге сай, уақытында жүргізу керек.

Ауру шыға қалған жағдайда шаруашылықты сау емес деп анықтап, онда қатал түрде шектеу шараларын енгізеді.Ауру шыққан шошқа қораны бөлектеп, оған арнайы көлік және қызметкерлер бекітеді. Оларды ауыстыратын /кем дегенде 2 дана/ жұмыс киімімен, аяқ киімімен қамтамасыз етеді.

Барлық буаз мегежіндерді ВГНКИ штаммынан дайыңдалған құрғақ вирусвакцинамен иммундейді. Шошқалар тұрған клеткаларды, күтім құралдарын, көлік, құрал-саймандарды шектеу алынғанша күн-сайын күйдіргіш натрийдің 3 % немесе жаңа сөндірілген әктің 20 % тұнбасымен дезинфекциялайды.

Егерде ауру және ауру жөнінен күмәнді шошқаларды союға мүмкіндік болмаған жағдайда, оларға симптоматикалық ем көрсетеді. Індеттен кейін бұл топтағы аналық шошқаларды әрі қарай төл алуға пайдаланбайды, семіртіп етке өткізеді.

Шаруашылық вирустық гастроэнтеритпен соңғы ауырған шошқа өлгесін, не айыққасын, не етке өткізгесін 21 күн өткеннен кейін, тиісті ветсанитариялық шараларды жүргізгеннен кейін, індеттен ада деп есептелініп, шектеу алынады.



Бақылау сұрақтары:

  1. Ауруға және ауру қоздырушысына қысқаша анықтама беріңіз.

  2. Ауру организмнен вирустың негізгі бөліну жолдары, ауруды жұқтыру жолдары және дерттенуі.

  3. Аурудың клиникалық белгілері.

  4. Қандай аурулурдан ажыратып алу қажет.


18- тақырып Орнитоз.

Мақсаты: Орнитоз ауруын оқып үйрену.

Орнитоз ( Ornithosis, орнитоз ) - негізінен жоғарғы тыныс жолдарының кілегейлі қабықтары мен коньюнктиваның закымдануымен сипатталатын хламидиялық респираторлық ауру.

Тарихи деректер. Ауруды алғаш рет Маранге /1895/ адамға тотықұстан жұғатындығын байқап, "пситтакоз" деп атады. Кейінен аурудың тотықұска ғана емес, басқа да құстарға тән екені анықталып, Мойердің /1941/ ұсынысы бойынша "орнитоз" аталды.

Қоздырушысы - Chlamydia psittaci - хламидиялар тұқымдастығына жататын коктар тәрізді мөлшері 0,2-1,5 мкм., тіршілік циклы міндетті түрде торша ішінде өтетін микроорганизм. Өсіп-өну циклында өте ұсақ /0,2-0,4 мкм./ элементарлық, яғни қарапайым денешіктер /инфекциялық түрі/ және недәуір ірі /0,8-1,5 мкм./ ретикулярлық денешік /инфекциялық емес түрі/ кездеседі. Бұлардан басқа аралық түрі - аралық денешік болады. Орнитоздың қоздырушысы иесінің торшасыңда цитоплазмалық қосындыда микроколония түзеді. Торшаға енген элементарлық денешік аралық денешік сатысынан өтіп, инфекциялық емес ретикулярлық денешікке айналады. Бинарлық бөлшектену арқылы ретикулярлық денешік қайтадан аралық денешікке, одан элементарлық денешіктің жаңа ұрпағына айналады.

Хламидиялар тауық эмбриондарында, торша өсінділерінде өсіріледі, ақ тышқанға, теңіз тышқанына, көгершінге жұқтырады.



Chl. psittaci сыртқы ортада төзімсіз, әсіресе шіріген кезде тез өледі, 60° С-та 10 мин. өледі. Кептірілгенде 5 апта, бөлме температурасьнда күн көзінде 6 күнге дейін, суда 17 күн, құстың саңғырығыңда 4 айдан артық сақталады. 3 % фенол, 5 % лизол, 2 % формальдегид, 2 % хлорамин ертінділері 3 сағатта өлтіреді.

Індеттік ерекшеліктері. Орнитозға үй және жабайы құстардың барлығы да бейім. Табиғи жағдайда тотықұс, көгершін, Үйрек, қаз, күрке тауық, қырғауьл және тауық ауырады. Бәрінен тотықұс тез ауырады, тауық басқа үй құстарына қарағанда төзімді. Ересек құсқа қарағанда балапандар сезімтал. Көптеген сүтқоректі жануарларға қолдан жұқтыруға болады. Ақ тышқанды, үй қоянын, атжалманды жасаңды жолмен оңай ауыртуға болады.

Инфекция қоздырушысының бастауы ауырған құс пен жасырын халамидия алып жүрушілер. Ауырып жазьлған құс ұзақ уакыт 6 айдан астам, микроб алып жүреді. Организмнен халамидиялар тыныс жолдары арқьлы және нәжіспен бөлініп шығады. Зарарланған экскреттері мен мұрыннан аққан сора құстың қауырсынын, маңайдағы заттарды ластайды. Негізгі жұғу жолы респираторлық, сонымен қатар алиментарлық жолмен де жұғады. Халимидиялар трансовариальдік жолмен де беріледі.



Өтуі мен симптомдары - Жасырын кезеңі 3 күннен 3 айға дейін немесе одан да ұзақ созылу мүмкін. Аурудың өзіне тән клиникалық белгілері жоқ, көбінесе инаппарантты жасырын инфекция ретінде өтеді. Әдетте жіті байқалғанда, құстың, әсіресе жас балапандардың іші өтіп, өлім көрсеткіші жоғары болады.

Орнитозбен ауырған тотықұс жабырқау тартып, жемге қарамайды, тынысы қиындап, нәжісі сұйылып, сұрғьлт-жасыл түсті болады. Көзінен, танауынан серозды немесе іріңді экссудат ағады. Ауру ұзаққа созьлғанда сирақтары мен қанаттары салдануы мүмкін.Өлім көрсеткіші 30 %-ке жетеді.

Патологоанатомиялық өзгерістері. Аурудың ұзақтығы мен клиникалық түріне байланысты болады. Өкпенің шашраңды қабынуы мен көкірек қуысында фибринді экссудат болуы мүмкін. Бауыр мен көкбауыр ұлғайьп, түсі өзгереді, өліеттенген ошақтар мен қанталаулар кездеседі.Сірі қабықтарында жабысқақ фибринді экссудат болады.

Балау. індеттанулық /эпизоотологиялық және эпидемиологиялық/ деректерді, аурудың клиникалық және патологоанатомиялық белгілерін ескере отырып, лабораториялық тексерулердің нәтижесіне сүйенеді. Ауру құстың бауыры мен көкбауырынан алынған жағындыны микроскоптау арқылы хламидияньң цитоплазмалық денешіктеріне тексереді, ауру қоздырушысын бөліп алады, құстың қанын комплемент байланыстыру реакциясымен тексереді. Сонымен қатар орнитоз аллергенімен тері сынамасын қояды. Халимидиозды микоплазмоздан, сальмонеллезден, риккетсиоздан, тұмаудан ажыратады.

Дауалау және күресу шаралары. Ауырып жазылған құста аз уакытқа ғана иммунитет қалыптасады. Алдын алу шаралары ветеринариялық-санитариялық ережелерді сақтауға негізделген. Ауырған құсты уакытында бөліп алып, оқшаулаудың орнитоздың таралуын тежеуде маңызы зор. Ауру шыға қалған жағдайда құс шаруашылығы мен питомнигіне шектеу қойьлады. Ауру құсты жойып, қора-жайды дезинфекциялайды. Күдікті құсқа бұлшық ет арқьлы тетрациклин препараттарын береді. Бірнеше апта бойы құстың қанында антибиотиктердің 1 мкг/мл концентрациясы аурудан сақтайды. Шектеу аурудың соңғы рет білінгенінен 6 ай өткен соң алынады.

Бақылау сұрақтары:



  1. Аурудың сипаттамасы.

  2. Сауықтандыру шаралары.

19-тақырып Жұқпалы ларинготрахеит.

Мақсаты: Аурудың себебін, балау әдістерін, дауалау және күресу шараларын оқып үйрену.

Жұқпалы ларинготрахеит ( Laringtracheitis infectiosa инфекционный ларинготрахеит) - катарлы және фибринді-геморрагиялық ринит, трахеит, коньюнктивит, тыныстың тарылуымен сипатталатын жұғымтал ауру.

Тарихи деректер. Ауруды алғаш рет АҚШ-та Мей және Титслер /1925/ сипаттады. Бірақ одан кейін де жұқпалы бронхиттен ажыратылмады.Бұл екі аурудың дербестігін Бигс бастаған ғалымдар /1930/ дәлелдеді.

Қоздырушысы – Gallid (alpha) herpesvirus 1 құрамында ДНҚ бар герпесвирустар туыстастығына жатады. 9-12 күндік тауық эбрионының хориоалантоис қабығында, торша өсіндерінде өсіріледі. Табиғатта вирустың уыттылығы жоғары штамдарымен қатар уыттылығы төмен штамдары да айналымда болады.

Індеттік ерекшеліктері. Табиғи жағдайда жұқпалы ларинготрахеитпен тауық, қырғауыл, күрке тауық және мысыр тауығы ауырады. Қолдан жұқтыру вирусты жоғарғы тыныс жолдарының кілегейлі қабықтарына, коньюнктиваға жібереді, ал өздігінен аэрогендік жолмен жұғады.

Ауру қоздырушысының бастауы ауру және ауырып жазьлған / 2 жылға дейін вирус алып жүреді / құстар. Олар қоздырушыны секреттерімен тыныс жолы арқылы бөліп шығарады. Зарарланған ауа, су, жем, құрал-жабдықтар жұқтыру факторлары болып табылады. Қан сорғыш жәндіктер вирустың қорламасы ролін атқарады.



Өтуі мен симптомдары. Жасырын кезеңі 2-20 күн. Ауру жіті, жітіден төмен және созылмалы өтіп, ларинготрахеитті және коньюнктивитті түрде білінеді.

Ларинготрахеитті түрі жіті өтеді. Ауырған тауық күйзеліп, аппетиті болмайды, қозғалысы шектеледі. Өз еркімен отырған құс қырылдаған, шиқылдаған үздік-создық дыбыс шығарады. Көмейі мен кеңірдектің экссудатпен бітелуі тынысына бөгет болып, құс аузын ашып дем алады. Құс жөтеліп, басын сілкіп, экссудат шығарады. кейде көмейіңде іріміктенген фибринді бөлінді іркіліп қалады. Ауырған тауық жұмыртқалауын тоқтатады. Жіті өткенде өлім көрсеткіші 10-60 %-ке жетеді. Ауру жітіден төмен және созылмалы өткенде респираторлық синдром онша байқалмайды, оқтын-оқтын құстын жағдайы жақсарып, қалпына келеді.



Патологоанатомиялық өзгерістер. Аурудың ларинготрахеиттік түрі кезінде көмейдің ішінде тығыздалған казеозды бөлінділер, ал тыныс жолдырының өне бойында кеңірдек пен бронхаларды бітеген кілегейлі қан аралас ұйынды болады. Тілдің түбінде фибринді қабыршық кездеседі. Үлпершек ағзаларда қан іркіледі, жүрек кеңіп, ішек пен клоаканың кілегейлі қабықтары қабынады.

Балау. Ауруға тән індеттанулық, клиникалық деректер, патологоанатомиялық өзгерістер жұқпалы ларинготрахеитке күдік тудырғанмен тұжырымды диагноз қоюға жеткіліксіз.Ол үшін зертханалық тексеру жүргізу кажет. Түпкілікті балау үшін ауырған құстың кеңірдегінен тауық эмбрионында немесе торша өсіндісінде вирусты бөліп алып, серолоиялық реакцияларда айқындайды. Сонымен қатар балапандарға биосынама қояды. Вирустың әсерінен эмбриондар өлмейді, тек хориоалантоис қабығында өзіне тән өзгерістер тудырады.Жұқпалы ларинготрахеитті жұқпалы бронхиттен, гиповитаминоздардан, ресиираторлық микоплазмоздан, тұмаудан ажырату кажет.

Дауалау және күресу шаралары. Ауырып жазылған құста иммунитет қалыптасады. Қолдан иммундеу үшін тірі вакциналар қолданылады. Вакцинаны клоаканың үстіңгі жағына сүртеді, немесе аэрозольдік жолмен иммундейді. Жұқпалы ларинготрахеит, Ньюкасл ауруы және шешекке карсы комплексті иммундеу әдісі де қолданылады.

Аурудың алдын алу үшін шаруашылыққа құсты, инкубациялық жұмыртқа мен бір күндік балапанды тек аурудан сау жерден ғана әкеледі. Бір күндік балапандарды ересек тауықтардан оқшаулап ұстайды. Шаруашылықтағы барлық ыдысты таңбалап, пайдаланған соң жуып, дезинфекциялайды.



Кезекті құстың тобын орналастырмас бұрын қора-жайды мұкият дезинфекциялап, құрғатып, торда ұстағанда 10 күн, еденде өсіргенде 14 күн бос қалдырады.

Жұқпалы ларинготрахеит байқалғанда шаруашылыққа шектеу қояды. Ауырған және күдікті құсты өлтіріп, құс қораны, сою цехын мұкият дезинфекциялайды. Ауру жойылған соң, 2 ай өткенде барлық сауықтыру шараларын жүргізіп барып, шаруашылықтан шектеуді алады.

Бақылау сұрақтары:


  1. Ауруға қысқаша сипаттама.

  2. Аурудың клиникалық белгілері.

  3. Аурудың алдын алу шаралары.


Тәжірибелік сабақтардың жоспары:
1 - тақырып Бақылау обьектілерінің індеттік зерттеу әдістері

Сабақ мақсаты: Бақылау обьектілерінің індеттік зерттеу әдістері игеру

Жоспар : 1 Індеттік процестің жалпы принциптері., әдістері.

2 Індеттік зерттеудің шаруашылықта жоспарлау акті



Әдебиет: Ветеринариялық індеттану 1 және 2 том. Т. С. Сайдуллин. Ы. Алтынсарин атындағы ҚБ академиясының республикалық баспа кабинеті. Алматы, 1999
2- тақырып . Карантин және оқшаулау

Сабақ мақсаты: Карантин және оқшаулауды терең ұғыну

Жоспар 1. Карантин туралы түсініп қандай ауруларда қойылатынын ұғыну

2. Оқшаулау қандай ауруларда қойылады.



Әдебиет: тақырып Әртүрлі жіктелу ұғымы

Сабақ мақсаты: Әртүрлі жануарлардың ,құс, терісі бағалы аңдар, балық және аралардың коды түрлерін игеоу.

Жоспар : 1 Жануарлардың ,құс, терісі бағалы аңдар коды түрлері.

2 балық және аралардың коды түрлері



Әдебиет:


  1. тақырып. Алдын алу шараларын ұйымдастыру және құру

Сабақ мақсаты: Алдын алу шараларын ұйымдастыру және құрып ұйрену

Жоспар : 1 : Алдын алу шараларын ұйымдастыру.

2 : Алдын алу шараларын ұйымдастыру құру



Әдебиет:

М.А., Сидорчук А.А. Практикум по эпизоотологии и инфекционным болезням с ветеринарной санитарией.- М.:«Колос», 2003.- стр 50-65




  1. тақырып Мал қораларының ауданы және дез заттарын сақтау орны.

Сабақ мақсаты: Мал қоралардың ауданын анықтау әдістерін игеру.

Жоспар : 1 Мал қоралардың ауданын анықтау әдістері.

2 дез заттарын сақтау туралы



Әдебиет:


  1. тақырып Індеттік ауру кезінде жалпы емдеу принциптері

  2. Сабақ мақсаты: Індеттік ауру кезінде жалпы емдеу принциптерімен танысу

Жоспар : 1 Індеттік процестің жалпы принциптері., әдістері.

2 Емдеу түрі мен әдістері.Спецификалық емдеу және препараттар. Әдебиет:




  1. тақырып Спецификалық заттар және иммунды сауықтрыу әдістері

Сабақ мақсаты: Спецификалық заттар және иммунды сауықтрыу әдістерін игеру

Жоспар : 1 Спецификалық препараттар, оларды қолдану

  1. Иммунды сауықтыуу әдістері н игеру

Әдебиет:


  1. тақырып Адаммен жануарларға микотоксиндердің зияны

Сабақ мақсаты: Микотоксиндердің зиянын анықтау

Жоспар : 1 Афлатоксиндер және микотоксикоздер.Олардың сүтте жиналуы.

2 Олардың сүтте жиналуы.


Әдебиет:


  1. тақырып Жеке індеттік аурулардың індеттік процесі.

Сабақ мақсаты: Жеке індеттік аурулардың індеттік процесі терең ұғыну

Жоспар : 1 Індеттік бұғаудың буындарын түсініп

2. Індеттік ошақ және оның түрлері.Табиғи ошақ.



Әдебиет:

Жеке індеттану.

Тәжірибелік сабақтардың жоспары

1 Сабақ Құтырық ауруының алдын алуы мен сауықтыру шаралары.

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: Особо опасные инфекционные болезни животных и птиц (В.И. Пионтковский, М.К. Мустафин). – Костанай, 2006.
2 Сабақ Ауески ауруының алдын алу және күресу шаралары

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: Ветеринариялық індеттану 1 және 2 том. Т. С. Сайдуллин. Ы. Алтынсарин атындағы ҚБ академиясының республикалық баспа кабинеті. Алматы, 1999
3 Сабақ Малдардың шешек ауруының алдын алу және күресу шаралары.(Бұзаутаз) Трихофития ауруы алдын алу шаралары

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: Общая эпизоотология ( А. А. Сидорчук, Е.С. Воронин ). М.: Колос, 2004
4 Сабақ Сарып ауруының алдын алу және күресу шаралары

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: Эпизоотология и инфекционные болезни животных ( под редакцией А. А. Конопаткина) М.: Колос, 1984
5 Сабақ Қойлардың хламидиозды іш тастауы және күресу шаралары

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: Руководство по общей эпизоотологии ( под редакцией И. А. Бакулова и А. Д. Третьякова). М.: Колос, 1979
6 Сабақ Қойлармен ешкілердің індеттік маститі және күресу шаралары

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: Ветеринарная микробиология и иммунология ( под редакцией Н. А. Радчука). М.: ВО Агропромиздат, 1987

7 Сабақ Жылқылардың сауы маңқаның алдын алу және күресу шаралары. Індет қан аздығы және күресу шаралары

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: індеттану және індеттік аурулар.Байқадамова Г.А. Алматы.«Нур принт» 214 Общая эпизоотология ( А. А. Сидорчук, Е.С. Воронин ). М.: Колос, 2004

8 Сабақ Шошқалардың атрофиялық риниті және күресу шавралары

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: Практикум по эпизоотологии и инфекционным болезням с основами ветеринарной санитарии. ( В. П. Урбан М. А. Сарин А. А. Сидорчук и др. М.: Колос, 2003
9 Сабақ Темен ауруының алдын алу және күресу шаралары

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: Ветеринарная микробиология и иммунология ( под редакцией Н. А. Радчука). М.: ВО Агропромиздат, 1987 Медленные инфекции животных (Н. Н, Архипов, И. А. Бакулов, Л. И. Соковых). М.: Агропромиздат. 1987
10 Сабақ Төлдердің сальмонеллезі және күресу шаралары. Коллибактериоз ауруы және күресу шаралары

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: Ветеринарные препараты в России (Справочник. И. Ф. Клёнова, Н. А. Ярёменко). М.: Сельхозиздат, 2001
11 Сабақ Қозылардың анаэробтық дизентерия ауруы және күресу шаралары

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: Справочник по ветеринарно-санитарной экспертизе продуктов на мясомолочных и пищевых контрольных станциях. М.: Колос, 1974
12 Сабақ Құстардың ларинготрахеит ауруы және күресу шаралары

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: Носков Е. А. Руководство к практическим занятиям по эпизоотологии. М.: Колос, 1986
13 Сабақ Құстардың жұқпалы бронхит ауруы және күресу шаралары. Иттердің обасы ауруы және күресу шаралары

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: Козлова Д.Н. Эпизоотологический словарь – справочник. М.: Россельхозиздат, - 1986
14 Сабақ Аралардың ауруы және күресу шаралары

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: Ветеринарное законодательство (т. 1, 2, 3, 4). Т. 1. М.: Колос, 1972, 696 с.; т.2. М.: Колос, 1973, 719 с.; т. 3. М.: Колос, 1981, 640 с.; т.4. М. Во Агропромиздат, 1988
15 Сабақ Балдар аэромоноз ауруы дәне каүресу шаралары

Сабақ мақсаты: Аурудың алдын алуы мен сауықтыру шараларының әдістерін зерттеу. Сақтандыру шаралары.

1 Аурудың мінездемесі, себебі, інднттік деректер

2 Дерттенуі, клиникалық белгілері

3 Сауықтандыру шаралар



Әдебиеттер: Сборник нормативных правовых актов в области ветеринарии (т.1 и т. 2). – Костанай, 2004-2005

Зертханалық сабақтардың жоспары:

1 Сабақ Құтырық ауруының балауы, ажыратып балау. Ауески ауруының балауы, ажыратып балау.



Сабақтың мақсаты: Диагностиканың және алдын алу шараларының комплекстік әдістерін меңгеру.

Жоспар: 1. Індеттік аурулардың диагностикасының комплекстік әдістері.

2. Эпизоотологиялық және клиникалық әдістері.

3. Зерттеудің зертханалық әдістері.

Әдебиеттер: Малдәрігерлік микробиология. Б. Т. Толысбаев, Бияшев К. Б. «Алатау» баспасы, 1997
2 Сабақ Малдардың шешегі сиыр лейкозы

Сабақ мақсаты: Диагностиканың және алдын алу шараларының комплекстік әдістерін меңгеру.

Жоспар: 1. Індеттік аурулардың диагностикасының комплекстік әдістері.

2. Эпизоотологиялық және клиникалық әдістері.

3. Зерттеудің зертханалық әдістері.

Әдебиеттер: Індеттану: зертханалық сабақтарға арналған оқулық.. Байкадамова Г. А. Қостанай 2004
3 Сабақ Қойлардың хламидиозды іш тастауы.

Сабақтың мақсаты: Диагностиканың және алдын алу шараларының комплекстік әдістерін меңгеру.

Жоспар: 1. Індеттік аурулардың диагностикасының комплекстік әдістері.

2. Эпизоотологиялық және клиникалық әдістері.

3. Зерттеудің зертханалық әдістері.

Әдебиеттер:
4 Сабақ Қойлардың хламидиозды іш тастауы.

Сабақтың мақсаты: Диагностиканың және алдын алу шараларының комплекстік әдістерін меңгеру.

Жоспар: 1. Індеттік аурулардың диагностикасының комплекстік әдістері.

2. Эпизоотологиялық және клиникалық әдістері.

3. Зерттеудің зертханалық әдістері.

Әдебиеттер: Практикум по эпизоотологии и инфекционным болезням с основами ветеринарной санитарии. ( В. П. Урбан М. А. Сарин А. А. Сидорчук и др. М.: Колос, 2003
5 Сабақ Жылқылардың тұмауы мен ринопневмониясы

Сабақ мақсаты: Диагностиканың және алдын алу шараларының комплекстік әдістерін меңгеру.

Жоспар: 1. Індеттік аурулардың диагностикасының комплекстік әдістері.

2. Эпизоотологиялық және клиникалық әдістері.

3. Зерттеудің зертханалық әдістері.

Әдебиеттер: Руководство по общей эпизоотологии ( под редакцией И. А. Бакулова и А. Д. Третьякова). М.: Колос, 1979
6 Сабақ Шошқалардың пастереллезының балауы мен ажыратып балауы

Сабақтың мақсаты: Диагностиканың және алдын алу шараларының комплекстік әдістерін меңгеру.

Жоспар: 1. Індеттік аурулардың диагностикасының комплекстік әдістері.

2. Эпизоотологиялық және клиникалық әдістері.

3. Зерттеудің зертханалық әдістері.

Әдебиеттер: Ветеринариялық індеттану 1 және 2 том. Т. С. Сайдуллин. Ы. Алтынсарин атындағы ҚБ академиясының республикалық баспа кабинеті. Алматы, 1999
7 Сабақ Төлдердің сальмонеллезы мен коллибактериозды балау

Сабақтың мақсаты: Диагностиканың және алдын алу шараларының комплекстік әдістерін меңгеру.

Жоспар: 1. Індеттік аурулардың диагностикасының комплекстік әдістері.

2. Эпизоотологиялық және клиникалық әдістері.

3. Зерттеудің зертханалық әдістері.

Әдебиеттер: Медленные инфекции животных (Н. Н, Архипов, И. А. Бакулов, Л. И. Соковых). М.: Агропромиздат. 1987
8 Сабақ Иттердің обасын балау, ажыратып балау

Сабақтың мақсаты: Диагностиканың және алдын алу шараларының комплекстік әдістерін меңгеру.

Жоспар: 1. Індеттік аурулардың диагностикасының комплекстік әдістері.

2. Эпизоотологиялық және клиникалық әдістері.

3. Зерттеудің зертханалық әдістері.

Әдебиеттер: Ветеринарное законодательство (т. 1, 2, 3, 4). Т. 1. М.: Колос, 1972, 696 с.; т.2. М.: Колос, 1973, 719 с.; т. 3. М.: Колос, 1981, 640 с.; т.4. М. Во Агропромиздат, 1988
9 Сабақ Балықтардың індеттік ауруларын балау,ажыратып балау

Сабақтың мақсаты: Диагностиканың және алдын алу шараларының комплекстік әдістерін меңгеру.

Жоспар: 1. Індеттік аурулардың диагностикасының комплекстік әдістері.

2. Эпизоотологиялық және клиникалық әдістері.

3. Зерттеудің зертханалық әдістері.

Әдебиеттер: Сборник нормативных правовых актов в области ветеринарии (т.1 и т. 2). – Костанай, 2004-2005
10 Сабақ Аралардың індеттік ауруларын балау, ажыратып балау

Сабақ мақсаты: Диагностиканың және алдын алу шараларының комплекстік әдістерін меңгеру.

Жоспар: 1. Індеттік аурулардың диагностикасының комплекстік әдістері.

2. Эпизоотологиялық және клиникалық әдістері.

3. Зерттеудің зертханалық әдістері.

Әдебиеттер: Ветеринарные препараты в России (Справочник. И. Ф. Клёнова, Н. А. Ярёменко). М.: Сельхозиздат, 2001

Емтихан сұрақтары
1. Індеттану ғылым ретінде нені үйретеді, оның негізгі міндеттері?

2. Жұқпалы аурулар мен жұқпалы емес аурулардың айырмашылығы?

3. Індеттанудың басқа ғылымдармен байланысы?

4. Ветеринария саласындағы халықаралық қатынас?

5. Жұқпалы аурулардың экономикаға келтіретін зардабы және індетке қарсы шаралардың экономикалық тиімділігі?

6. Адам мен жануарларға ортақ аурулардан халықтың денсаулығын сақтауда індеттанудың рөлі?

7. Инфекция және оның негізгі түрі?

8. Микро және макро организмнің қарым-қатынасының түрлері?

9. Ауру қоздырғышының зардаптылығы және олардың зардаптылығын тудыратын факторлар?

10. Індет қоздырғыштарының вируленттілігі?

11. Инфекцияның түрлері?

12. Жұқпалы аурулардың өтуі және клиникалық байқалу формалары?

13. Жұқпалы аурулардың байқалуының динамикасы?

14. Иммунологиялық реактивтілік және иммунитет:

- иммунитеттің құралу теориясы;

- иммуологиялық толеранттылығы;

- жылдам түрлерінің жоғарғы сезімталдығы;

- тежеу түрлерінің жоғарғы сезімталдығы;

15. Індет процесі және оны қозғаушы күштер. Індеттің динамикасы және оның сатыларының сипаттамасы.

16. Індет процесінің интенсивтілігі.

17. Жұқпалы аурулардың жіктелуі.

18. Жұқпалы ауруларды балаудң әдістемелері және оларды жүзеге асыру



  • клиникалық, клиникалық зерттеу техникасы;

  • серологиялық;

  • бактериологиялық;

  • вирусологиялық;

  • патологоанатомияылқ және гистологиялық;

  • аллергиялық.

19. Жұқпалы аурумен ауыратын жануарларға қойылатын кешенді – індеттанулық әдістері;

20. Эпизоотияға қарсы шаралар өткізген кездегі қауіпсіздік ережесін сақтау;

21. Індеттік ауруға арналған клиника,мал дәрігерлік оқшаухана дегеніміз не, ондағы жұмыс тәртібі;

22. Ауру малдар мен өлкселерден алынатын био- пат.материалдар (тірі және өлі кезіндегі) және зертханада зерттеу.

23. Зертханада зерттеу өткізу үшін пат.материал алу, консервілеу және алу.

24. Індеттанудың өркендеуі мен дамуы үшін отандық ғалымдардың қосқан үлесі.

25. Сыртқы ортаның обьектілерінің санитарлық қорғауы мен экологиясы.

26. Жұқпалы аурулардың эволюциясы.

27. Індетке қарсы шараларға берілетін экономикалық баға.

28. Аурудан сау емес аймақтарда өткізілетін індеттанулық зерттеу әдістері мен мақсаттары.

29. Індет ошағы және оның түрлері, қатер төнген аумақ және оның шекаралары.

30. Эпизоотия және энзоотикасы.

31. Індеттанулық заңдар.

32. Індеттанулық категориялыр (ауру көрсеткіші, өлім көрсеткіші және ошақтану коэффиценті).

33. Жұқпалы аурулардың маусымдылығы.

34. Эпизоотияның кезеңдігі.

35. Іедеттік аурулардың табиғи ошақтылығы.

36. Табиғи ошақтарының түрлері.

37. Географиялық және өлкелік эпизоотология туралы тусініктеме.

38. Індеттік аурулардың халықаралық жіктелуі.

39. Казахстан Республикасында және ТМД мемлекеттеріндегі індеттік аурулардың жіктелуі.

40. Індеттік аурулардың эпизоотологиялық жіктелуі.

41. Індеттік ауруларды есепке алу және олар юойынша есеп беру.

42. Инфекция қоздырғышының тірі тасымалдаушылары.

43. Табынның иммунологиялық құрылымы туралы түсінік.

44. Эпизоотияға қарсы шаралардың ұстамдары мен міндеттері

45. Өзіне тән профилактиканың алдын алу,сақтау құралдары және әдістері(арнайы диагонстикалық зерттеу,емдеу дәрілер, иммунопрофилактика)

46. Биопреппараттар және олардың жіктелуі мен мінездемесі

47. Вакцина енгізгеннен кейінгі иммунитеттің әлсіреуінің байқалу себептері

48. Жұқпалы аурулар бойынша сау шаруашылықта алдын алу сақтау шараларын жоспарлау

49. Карантин және тиым салу, жариялау, тоқтату тәртібі

50. Сау ошақты сауықтыру жұмысын жүзеге асыруындағы арнайы ветеринариялық санитариялық және шаруашылық шараларын ұйымдастыру рөлі

51. Өзіне тән емдік заттар және оларды қолдану

52. Диетотерапия және азықтарды емдік қоспалардан қоректендіру

53. Антибиотиктермен, сулфаниламидтер, нитрофуранамидтер және басқа да микробтарға қарсы емдеу

54.Жұқпалы аурулардың оқу кестесі

55. Жұқпалы ауруларда алдын алу сақтау кезіндегі ветеринариялық ағарту жұмыстардың рөлі

56. Биологиялық препараттарды қолданудан бұрын бағалау,есепке алу,сақтау, тасымалдау ережесі

57. Вакцина қолдануының эпизоотологиясының тиімділігі

58. Қ.Р.ның Қостанай облысының шаруашылықтарында жіті жұқпалы аурулар эпизоотологиясы.

59. Ауыл шаруашылықтарының малдар топалаңы

60. Топалаң балау әдістемелері

61. Топалаң ауруында әр түрлі жануарларда ажыратып балауы

62. Жануарлар құтыруы және алдын ала сақтау жолдары

63.Әр түрлі жануарларда құтырудың клиникалық белгілері

64. Құтыруды балау әдістемелері

65. Құтыру ауруының биопрепарататары және оларды қолдану

66. Ауыл шаруашылығының Ауески ауруы және әр түрлі жануарлардың оның ерекшелігі

67. Ауески ауруын ажыратып балау

68. Ауески ауруын алдын ала сақтау және емдеу әдістері

69. ІҚМ- ның және басқа түрлерінің туберкулезі

70. Туберкулез ауруының тірідей және өлгеннен кейінгі диагностика әдістемесі

71. ІҚМ туберкулезынен сәтсіз шаруашылықтарды сауықтыруда кешенді шаралар жүйесінің асуы.

72. ІҚМ өзіне тән емес туберкулендік реакциялар мәселелер

73. Ауыл шаруашылықтарының жануарлар бруцелезы

74. ІҚМ бруцелезы, өзіне тән алдын ала сақтауы және вакцинаның теңдік қолдану үлгісі.

75. Жануарлар бруцеллезының балауы және ажыратып балауы

76. Қойлардың індеттік эпидемидиті

77. Жануарлардың лептоспирозы, эпизоотологиясы , қоздырушысының сипатамасы,патогенезі.

78. лептоспироздың диагностикасы алдын ала сақтау және сауықтыру шаралары.

79. Жануарлардың листериозы, індеттануы,қоздырушысының мінездемесі, аурудың дерттенуі

80. Жануарлар листериозының балау әдістемелері және ажырату диагностикасы

81. Жануарлар листериозының жою, алдын ала сақтау шаралары

82. Ауыл шаруашылық жануарларының және бағалы аңдардың дерматомикозы індеттануы, қоздырушысмының мінездемесі, және патогензі

83. Бұзаутаздың және микроспария балауы және ажырату диагностикасы

84. Дерматомикоздарда өзіне тән алдын ала сақтау

85. Иттердің лептоспирозы

86.ІҚМ лейкозы індеттануы, қоздырушысының мінездемесі, және клиникалық белгілері

87. ІҚМ лейкозында диагностикасы қолданылған био препараттар және індетке қарсы шаралар.

88. ІҚМ мал лейкозының жоюға және алдын ала сақтауға бағытталған кешендік шаралар.

89. Лейкоз індеттануы үй жануарлар рөлі және эпидемиологиялық қауіптілігі.

90. Патогенндік анаэробтар, олардың жіктелуы ерекшеліктері және жалпы мінездемесі

91. Қарасан ауруы сипатамасы, балауы,қолданатын биологиялық препараттар және індетке қарсы шаралар

92. Жануарлардың. некробактериозы

93. Ауыл шаруашылығының жануарлар төлдерінің колибактериозы.

94. Ауыл шаруашылық жануарларының қылауы ( сальманолезы)

95. Стрептококкоз ауруы

96. Ауыл шаруашылық жануарлардың және құстардың пастереллезы.

97. Ауыл шаруашылық тұмауы

98. ІҚМ жылқының және шошқаның хламидиозы

99. Қойлардың хламидиозды іш тастауы

100.Жануарлар хламидиозын ажыратып балау.



101. Шошқалардың тілмесі мінездемесі, індеттануы, дерттенуі және клиникалық белгілері.

102. Шошқа тілмесінің диагностикасы ажырату диагнозы, қолданылатын био препараттар және індетке қарсы шарала
жүктеу 1,73 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10



©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау