Қазақстан Республикасының Білім және ғылым

Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер учаскелері жеке меншікке берілген, оларды мемлекет немесе мемлекеттік жер пайдаланушылар жалға берген кезде жер учаскелерi үшiн төлемақының базалық ставкаларын, жалдау құқығын сату төлемақысының мөлшерiн және мемлекеттік меншіктегі және жер пайдалануға берілмеген жер учаскелеріне жекеше сервитут белгілеу үшін төлемақының мөлшері Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 2 қыркүйектегі N 890 қаулысымен белгіленген (кесте 1).

Жер учаскелерін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жеке меншікке берген кезде олар үшін төлемақының

базалық ставкалары гектарына мың теңгемен

Кесте 2

облыстың кенттерi мен ауылдық елдi мекендерiнде жеке меншiкке

кесте 3

төлемнің базалық ставкасына түзету коэффициенттері

Мемлекет ауыл шаруашылығы өндiрiсiн жүргiзу үшiн беретiн жер учаскелерiнiң кадастрлық (бағалау) құнын айқындау кезiнде жер учаскесiнiң сапалық жай-күйiне, орналасуына, сумен қамтамасыз етiлуiне, қызмет көрсету орталықтарынан қашықтығына байланысты түзету (арттыратын немесе кемiтетiн) коэффициенттерi қолданылады.

Алқаптардың түрi мен топырақтардың үлгiсi бойынша жер учаскесiнiң сапалық жай-күйi жер-кадастр карталары, топырақ, геоботаникалық, топырақ-мелиорация және басқа зерттеу материалдары негiзiнде анықталады:

1) егiстiк құрамында пайдаланылатын жер учаскесiнiң құнын белгiлеу үшiн оның мелиорациялық жай-күйi мен жер бетiнiң еңiстiгiне қарай мынадай түзету коэффициенттерi қолданылады:

жердiң мелиорациялық жай-күйi:

жақсы (топырағы тұзды емес және сортаң емес, тассыз, эрозияға ұшырамаған; жер асты суларының тереңдiгi: тұщы су - 3 метрден астам, минералды су - 6 метрден астам) - 1,2;

қанағаттанарлық (топырағы аздап тұзды, сортаңдау, тасы аз, аздап эрозияға ұшыраған; минералдануы төмен жер асты суларының тереңдiгі 3-6 м) - 0,9;

қанағаттанғысыз (топырағы орташа және аса тұзданған, орташа және аса сортаң, тастақ, орташа және күштi эрозияға ұшыраған; 1 г/л астам минералданған жер асты суларының тереңдiгi 3 метрден кем) - 0,6;

жер бетiнiң еңiстiгi:

1 градусқа дейiн - 1; 1-ден 3 градусқа дейiн - 0,98; 3-тен 5 градусқа дейiн - 0,96; 5-тен 7 градусқа дейiн - 0,93; 7 градустан астам 0,86;

2) табиғи жем-шөп алқаптары (шабындық, жайылым) құрамында пайдаланылатын жер учаскелерiнiң құнын айқындау үшiн учаскенiң сапалық жай-күйi мен жер бетiнiң еңiстiгiне қарай мынадай түзету коэффициенттерi қолданылады:

жақсартылған шабындықтар мен жайылымдар:

көп жылдық шөп егiлiп, түбегейлi жақсартылған - 1,2;

өсiмдiк жамылғысының түр-құрамын өзгертпей, беткi қабаты жақсартылған - 1,1;

шабындық жердiң жай-күйi:

жақсы (ластанбаған, бұта-шiлiк баспаған, ағаш өспеген, тассыз, аймақтық өсiмдiктердiң белгiлерi жақсы байқалатын жер учаскесi) - 1,2;

қанағаттанарлық (ластанған, бұта-шiлiк басып кеткен, ағаш өскен, тастақ, өсiмдiк жамылғысының аймақтық құрылымы бұзылған жер учаскесi. Аталған белгiлер аумақтың 40 процентiне дейiнгi алаңынан көрiнедi) - 0,9; қанағаттанғысыз (ластанған, бұта-шiлiк басып кеткен, ағаш өскен, тастақ, өсiмдiк жамылғысының аймақтық құрылымы бұзылған жер учаскесi. Аталған белгiлер аумақтың 40 процентiнен астам алаңынан байқалады) - 0,7;

жер қабатының еңiстiгi:

3 градусқа дейiн - 1; 3,1-ден - 6 градусқа дейiн - 0,95; 6,1-ден 10 градусқа дейiн - 0,9; 10,1-ден - 20 градусқа дейiн - 0,85; 20 градустан астам - 0,5;

жайылымдық жердiң жай-күйi:

жақсы (ластанбаған, бұта-шiлiк (азыққа жарамайтын бұталар) баспаған, ағаш өспеген, тассыз, аймақтық өсiмдiктердiң белгiлерi жақсы байқалатын жер учаскесi) - 1,2;

қанағаттанарлық (ластанған, бұта-шiлiк (азыққа жарамайтын бұталар) басқан, ағаш өскен, тастақ, өсiмдiк жамылғысының аймақтық құрылымы бұзылған, қатты тапталған жайылымдары, жалаңаш сорлары бар, сортаң топырақты, тақыр жер учаскесi. Аталған белгiлер аумақтың 40 процентiне дейiнгi алаңынан көрiнедi) - 0,9;

қанағаттанғысыз (ластанған, бұта-шiлiк (азыққа жарамайтын бұталар) басқан, ағаш өскен, тастақ, өсiмдiк жамылғысының аймақтық құрылымы бұзылған, қатты тапталған жайылымдары, жалаңаш сорлары бар, сортаң топырақты, тақыр жер учаскесi. Аталған белгiлер аумақтың 40 процентiнен астам алаңынан байқалады) - 0,6;

жер қабатының еңiстiгi:

12 градусқа дейiн - 1; 13-тен - 20 градусқа дейiн - 0,8; 20 градустан жоғары - 0,6.

Жер учаскелерiнiң құнын анықтау үшiн жер учаскесiнiң суландырылуына, оның шаруашылық орталығына қарағанда орналасқан жерiне, қызмет көрсету саласының орталықтарынан қашықтығына байланысты мынадай түзету коэффициенттерi қолданылады:

1) жер учаскесiнiң суландырылуы (сумен қамтамасыз етiлуi):

суландырылған - 1,2; суландырылмаған - 0,8;

2) жер учаскесiнiң шаруашылық орталығына қатысты орналасуы, километрмен:

беске дейiн - 1,2; 5-тен 10-ға дейiн - 1; 10-нан 20-ға дейiн - 0,9; 20-дан 30-ға дейiн - 0,8; 30-дан астам - 0,7;

Мемлекет ауыл шаруашылығы өндірісін жүргізу үшін беретін жер учаскелерін кадастрлық (бағалау) құнын айқындау кезінде жер учаскесінің сапалық жай-күйіне, орналасуына, сумен қамтамасыз етілуіне, қызмет көрсету орталықтарынан қашықтығына байланысты түзету (арттыратын немесе кемітетін) коэффициенттерді қолданады.

Алқаптардың түрі мен топырақтардың үлгісі бойынша жер учаскесінің сапалық жай-күйі жер кадастр карталары, тапырақ, геоботаникалық, топырақ-мелиорация және басқа зерттеу материалдары негізінде анықталады:

1) егістік құрамында пайдаланылатын жер учаскесінің құнын белгілеу үшін оның мелиорациялық жай-күйі мен жер бетінің еңістігіне қарай мынадай түзету коэффициенттері қолданылады:

жердің мелиорациялық жай-күйі:

жақсы (топырағы тұзды емес және сортаң емес, тассыз, эрозияға ұшырамаған; жер асты суларының тереңдігі:тұщы су-3метрден астам, минералды су -6метрден астам)-1,2;

қанағаттанарлық (топырағы аздап тұзды, сортаңдау, тасы аз, аздап эрозияға ұшыраған;минералдануы төмен жер асты суларының тереңдігі 3-6 метр)-0,9;

қанағатсыз (топырағы орташа және аса тұзданған, орташа және аса сортаң, тастақ, орташа және күшті эрозияға ұқшыраған; 1г/л астам минералданған жер асты суларының тереңдігі 3 метрден кем)-0,6;

жер бетінің еңістігі:

1 градусқа дейін-1; 1-ден 3 градусқа дейін-0,98; 3-тен-5 градусқа дейін-0,96, 5-тен 7 градусқа дейін -0,93; 7 градустан астам 0,86;

жақсартылған шабындықтар мен жайылымдар:

көп жылдық шөп егіліп, түбегейлі жақсартылған-1,2

өсімдік жамылғысының түр-құрамын өзгертпей,беткі қабаты жақсартылған-1,1;

шабындық жердің жай-күйі:

жақсы (ластанбаған, бұта-шілік баспаған, ағаш өспеген, тассыз, аймақтық өсімдіктердің белгілері жақсы байқалатын жер учаскесі)-1,2;

қанағаттанарлық (ластанған, бұта-шілік басып кеткен, ағаш өскен, тастақ, өсімдік жамылғысының аймақтық құрылымы бұзылған жер учаскесі. Аталған белгілер аумақтың 40 процентіне дейінгі алаңынан көрінеді)-0,9;

қанағатсыз (ластанған, бұтшілік басып кеткен, ағаш өскен, тастақ, өсімдік жамылғысының аймақтық құрылымы бұзылған жер учаскесі. Аталған белгілер аумақтың 40 процентінен астам алаңынан байқалады)-0,7;

жер қабатының еңістігі:

3 градусқа дейін-1; 3,1-ден-6 градусқа дейін -0,95; 6,1-ден 10градусқа дейін 0,9; 10,1-ден -20 градусқа дейін -0,85; 20 градустан астам -0,5;

жайылымдық жердің жай-күйі:

жақсы (ластанбаған, бұта-шілік (азыққа жарамайтын бұталар)баспаған,ағаш өспеген, тассыз, аймақтық өсімдіктердің белгілері жақсы байқалатын жер учаскесі)-1,2;

қанағаттанарлық (ластанған, бұта-шілік(азыққа жарамайтын бұталар)басқан, ағаш өскен, тастақ, өсімдік жамылғысының аймақтық құрлымы бұзылған, қатты тапталған жайылымдары, жалаңаш сорлары бар, сортаң топырақты, тақыр жер учаскесі. Аталған белгілер аумақтың 40 процентіне дейінгі алаңынан көрінеді) -0,9;

қанағаттанғысыз (ластанған, бұта-шілік (азыққа жарамайтын бұталар) басқан, ағаш өскен, тастақ, өсімдік жамылғысының аймақтық құрлымы бұзылған, қатты тапталған жайылымдары, жалаңаш сорлары бар, сортаң топырақты, тақыр жер учаскесі. Аталған белгілер аумақтың 40 процентінен астам алаңынан байқалады)-0,6;

жер қабатының еңістігі:

12 градусқа дейін-1; 13-тен-20 градусқа дейін -0,8; 20 градустан жоғары-0,6.

Жер учаскелерінің құнын анықтау үшін жер учаскесінің суландырылуына, оның шаруашылық орталығына қарағанда орналасқан жеріне, қызымет көрсету саласының орталықтарынан қашықтығына байланысты мынадай түзету коэффициенттері қолданылады:

1) жер учаскесінің суландырылуы (сумен қамтамасыз етілуі):

суландырылған-1,2; суландырылмаған-0,8;

2) жер учаскесінің шаруашылық орталығына қатысты орналасуы, километрмен: беске дейін-1,2; 5-10-ға дейін-1; 10-нан-20-ға дейін -0,9; 20-дан 30-ға дейін -0,8; 30-дан астам -0,7;

3) жер учаскесінің қызмет көрсету орталықтарынан қашықтығы, жолдардың сапасына байланысты:

Жерді экономикалық бағалау-жер кадастры жүйесінде экономикалық, өндірісе қолданылатын жердің құндылығын, табиғи және экономикалық жағдайларын есептеудегі экономикалық көрсеткіш көмегімен топырақтың әр-түрлілігімен өндірістік қабілеттілігін анықтаумен мінезделеді. Экономикалық бағалау мәліметтері келесі есептерді шешуге қажет:

• 
  Жерді пайдаланушылардың, жеке меншік иесінің, жалға алушының меншігіндегі жерлердің шаруашылық іс-әрекетін бағалауға;
  
• 
  Жер учаскесін бөлуге және беруге;
  
• 
  Жердің нормалық бағасын, жер салығын, жердің жалға беру бағасын бекітуге;
  
• 
  Мемлекеттік меншіктегі жер қорларын жеке және мемлекеттік меншікке беруге қажет.
  

• 
  Нысаналы мақсатты ескере отырып, жер учаскелерін пайдалану тиімділігін анықтау;
  
• 
  Жер учсаскесін кепілдікке беру арқылы несие алу;
  
• 
  Салық салу, жерді жалға алу төлемдерін анықтау;
  
• 
  Мемлекеттік мүдделер үшін жер учаскелерін алып қою кезінде;
  
• 
  Жер учаскелерінің жемесе жерді пайдалану құқығын сату кезінде оның бағасын білу.
  

1. 
   Жалпы бағалау-жалпы ауылшаруашылық дақылдары бойынша бағаланады;
   
2. 
   Жеке бағалау-жеке ауыспалы егістіктер бойынша бағаланады.
   

Жерді бағалау бойынша жүргізілетін жұмыстар:

1. 
   дайындық жұмыстары, бастапқы ақпаратты жинау, өңдеу;
   
2. 
   топырақтарды бонитеттеу;
   
3. 
   жерлерді жалпы және жеке экономикалық бағалау;
   
4. 
   жерді бағалау мағлұматтарын қарау;
   
5. 
   жерді бағалау материалдарын жасап шығару, беру.
   

Дайындық жұмыстары 2 бөлінеді:

1. 
   камеральдық, дайындық жұмыс;
   
2. 
   далалық жұмыстар.
   

1. 
   жердің сапалық және сандық есепке алу мәліметтері;
   
2. 
   агро климаттық көрсеткіштері.
   

1кезең-Бастапқы құжаттарды жүйелі түрде жұмысқа дайындау.

2 кезең-Жер бағалаудағы аудандау.

3 кезең- Топырақты агроөндірістік топтастыру.

4 кезең- Өнімділік бойынша бағалау шкаласын құру.

5 кезең-Жер бағалау жұмыстарын жүргізу.

6 кезең-Жер бағалаудағы құжаттарды дайындау және беру.

Жер бағалау жұмыстарын жүргізудегі құжаттар:

Есептік нормативтік құжаттама (коэффиценттік кестелер). Ішкі шаруашылық жерді бағалау жеке шаруашылықтар бойынша жүргізіледі. Жерді бағалау үшін жер жер бағалық аудандау өткізіледі. Содан кейін, сол жерлердің шекараларынада топырақ бонитировкасы және жердің экономикалық бағалау жүргізіледі. Жерді экономикалық бағалау 2-ге бөлінеді

1. 
   Жалпы бағалау-жалпы ауылшаруашылық дақылдары бойынша бағаланады;
   
2. 
   Жеке бағалау-жеке ауыспалы егістіктер бойынша бағаланады.
   

Жерді бағалау бойынша жүргізілетін жұмыстар:

1. 
   дайындық жұмыстары, бастапқы ақпаратты жинау, өңдеу;
   
2. 
   топырақтарды бонитеттеу;
   
3. 
   жерлерді жалпы және жеке экономикалық бағалау;
   
4. 
   жерді бағалау мағлұматтарын қарау;
   
5. 
   жерді бағалау материалдарын жасап шығару, беру;
   

Шаруашылықтың егістік жерлерінінің балл бонитеті әрбір топырақ түрлерінің балл бонитеттерінің орташа өлшемдері бойынша мына формуламен анықталады:

Б_ш =∑ К_1-п∙Б_1-п , бұндағы,

∑ К_1-+п

Б_ш-шаруашылық егістігінің балл бонитеті,

К_1-п-топырақ түрлері тармақтарының көлемі;

Б_1-п-топырақ түрлері тармақтарының балл бонитеті.

Құрама (комплексті) топырақты жер участкелерінің балл бонитеті әр құрамның (комплекстің) компонентінің орташа өлшем мөлшеріне сәйкес біркелкі контурға негізделіп қайтадан есептеледі: әрбір топырақ түрлерінің сапалық баллдары ауыл шаруашылық дақылдардың көпжылдық орташа шығымдылығымен салыстырылады.