Қазақстан Республикасының бiлiм және ғылым министрлiгi

Механизмнің кинематикалық сұлбасын бастапқы звеноның белгілі бір орнына сәйкес салу механизмнің орналасу жобасы деп аталады. Механизм орналасу жобасын салу үшін мысал қарастырайық.

1. Төртзвенолы топсалы механизм.

Механизмнің орналасуын келесідей реттпен жүргізледі:

а) Нүкте қозғалысының белгілі траекториясын саламыз. Кривошип ОА ценрті О нүктесі болып табылатын шеңбер бойымен бірқалыпты бұрыштық жылдамдықпен айналады. Сондықтан А нүктесінің орны кез келген уақыт аралығында белгілі (ОА звеносының кез келген бұралуы бұрышында). Радиусы ОА-ға тең шеңберді алты бөлікке бөлеміз. Сонан кейін А₁, А₂, ..., А₆ нүктелермен белгілейміз. В нүктесі центрі С нүктесі болып табылатын радиусы СВ-ға тең шеңбер бойымен радиусы СВ-ға тең доға жасай отырып, қозғалады. Доғаның бойына А₁, А₂, ..., А₆ нүктелерінен радиусы АВ-ға тең шатунның ұзындығын өлшеп саламыз. Аынған А₁,және В₁, А₂ және В₂, ..., сол сияқты В₁және С₁, В₂ және С₂..., нүктелерін өзара қосамыз. Осылай кривошиптің бір айналымына (қозғалыс циклін) сәйкес келетін шатуын және күйенте орындарын анықтаймыз.

Күйентенің сағат тіліне қарама-карсы жүрісі жұмыс жүрісіне , ал сағат тіліне бағыттас бос жүріске сәйкес келеді.

2. Кривошипті-текті механизм (2 сурет).

Кривошип және шатун бір сызық бойында орналасқан. Қозғалмайтын О центрі бойынша айналатын, радиусы ОА-ға тең шеңберді тең бөліктерге бөлеміз. Алынған нүктелерді А₁, А₂, ..., А₆ әріптермен белгілейміз. Осы нүктелер бойнша тиектің қозғалатын өсі бойынша А₁В₁, А₂В₂, ..., А₆В₆ шатунның ұзындықтарын өлшеп саламыз. Табылған В₁, В₂, В₃ нүктелері поршеньнің (тиектің) жұмыс жүрісіне, ал В₄, В₅ бос жүрісіне сәйкес келеді.

Механизмдердің жылдамдықтар және үдеулер жобасы деп механизм звеноларының әртүрлі нүктелерінің қарастырып отырған жағдайдағы жылдамдықтары мен үдеулерінің бағыты мен шамасын векторлық кесінді ретінде көрсетілетін сызбасын айтады.

Жылдамдықтар және үдеулер жобасын салғанда алдын ала берілуі керек:

а) звенолардың өлшемдері

б) механизмнің орналасу жобасы

в) жетекші звеноның бұрыштық жылдамдығы

Кинематикалық зерттеуде графикалық әдістерді қолдану үшін жылдамдықтар және үдеулер векторларының бағыты жеткілікті болу қажет. Сонымен қатар әртүрлі жағдайларды қарастырғанда жылдамдықтар және үдеулер үшін векторлық теңдеулерді құра білу керек.

1. Звено ілгерлемелі қозғалыс жасайды. (1 сурет)

2. Звено қозғалмайтын өсь бойымен айналмалы қозғалыс жасайды.

А нүктесінің нормаль үдеуінің шамасы