Қазақстан республикасының білім және ғылым министрлігі «БӚбек» Ҧлттық Ғылыми-практикалық, білім беру және сауықтыру орталығЫ

91 
 
2-тапсырма.  Халық  ақыны  Қадыр  Мырза  Әлидің  «Нағыз  қазақ  –  қазақ 
емес, Нағыз қазақ – Домбыра!» деген ӛлең жолдарын тақырып етіп алып, эссе 
жаз. 
 
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________ 
 

92 
 
3-тапсырма.  Нақыл  сӛздерді  оқып,  негізгі  ойын  анықта  және  бүгінгі 
ӛмірмен байланыстыра отырып, қорытынды жаз. 
 

 
Заман  толқыны  тарих  теңізінің  жағалауында  кӛркем  ӛнердің  баға 
жетпес меруерт-маржандарын қалдырады. М. Әуезов 

 
Ақын болу шарт емес, азамат болу – парызың. Н.А. Некрасов 

 
Ӛнер  адамды  асқақ  сезімге  бӛлеуге,  адамның  жан  дүниесін 
нұрландырып,  байыта  түсуге,  ал  ӛмірдің  ӛзін  кемелдендіріп,  игілікті 
етуге тиіс. П. Корин 

 
Ӛнер  туындысы  ӛнерді  түсінетін,  және  сұлулықтан  ләззат  алуға 
қабілетті адамдарды тудырады. К. Маркс 

 
Адамдардың мінез-құлқын, ішкі жан дүниесін, әрекетін кӛрсететін таза 
ырғақтың  кӛрінісі  деді,  себебі  би  қимылдары  туар  кезде  ырғақтық 
сурет әдетте оны туғызған сезім күйіне сәйкес келеді. Аристотель 

 
Ән- халық үні, оның шындығы, оның ойы мен сезімі. Жамбыл 

 
Музыканы  сүю  үшін  ең  алдымен  оны  тыңдай  білу  керек.  Д. 
Шостакович 

 
Ӛнер  шын  мәнінде  адамгершілікті  дәріптесе  ғана  құрмет  пен 
сүйіспеншілікке бӛленеді. Р. Роллан 

 
Ӛнер дегеніміз – адамның бойындағы қабілеттің ең биік кӛрінісі. Л.Н. 
Толстой 
 
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
________________________________________________________________ 

93 
 
4-тапсырма.  Берілген  сӛзтізбекті  дұрыс  шешсең,  Абайдың  ӛнер  туралы 
қанатты сӛзі шығады.  
 
1-сӛз: Ӛнерлі адам. 
2-сӛз: Шартты рай тұлғасындағы етістік (2-ші жақ). 
3-сӛз: Туынды етістік. 
 
 
Ӛ
   
е   
 
а   
   
о 
 
 
а 
 
 
а 
 
 
а 
 
а 
 
 
5-тапсырма. «Жазушының (суретшінің, ӛнер адамының) рухани бейнесі» 
немесе  «Менің  рухани  бейнем»  тақырыбына  шағын  зерттеу  жүргізіп,  ой 
қорытындысын жаз. 
 
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________ 
 

94 
 
6-тапсырма.  Тақырып  бойынша  ӛтілген  материалдарды  қайталап, 
сӛзжұмбақты толтыр. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Кӛлденеңінен 
Тігінен 
4.Адамның  ӛз  қолымен,  ақыл-
ойымен  жасағандары  және  жасап 
жатқан мәдени мұрасы. 
6.Қымбат  мүлік,  асыл  тастар, 
алтын-күміс 
бұйымдар, 
ақшалар 
сақталған жер. 
7.Адам 
дүниетанымының 
кеңдігі, 
рухани 
байлығы, 
ізгі 
ниеттілігі, қайырымдылығы. 
8.  Дәстүрлі  тұтыну  және  сәндік 
бұйымдарын  әдетте  қолмен  жасайтын 
ұсақ ӛндіріс.  
1.Объектіні  бейнелі  түрде  кӛркем, 
образды суреттеу. 
2.  Кәсіби  немесе  әуесқойлық  істі  
іскерлікпен  шебер үйлестіріп, жүзеге асыру.  
3.  Адам  бойындағы  терең  мақсатты, 
асыл арманды, үлгі-ӛнегені білдіретін ұғым.  
5.  Даналардың  ұрпақтарға  жеткізетін 
ұлағатты ой-пікірі.  
9.  Адамның  дүниетанымын,  ішкі 
сезімін кӛркем образдар арқылы бейнелеу. 
 
 
 

95 
 
33-34 сабақтар 
ҚАНДАЙ ӘСЕМ ӘЛЕМ! 
  
 
Адамға тән бір жақсы қасиет – ӛзін қоршаған  
әлемнің әсемдік сырларына ҥңілу, содан рухани нәр алу... 
Әл-Фараби 
 
1-тапсырма.  «Мен  үшін  жақсы  ӛмір  сүрудің  мәні  –  ...  »  деген  ойды 
толықтырып жаз. 
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________ 

96 
 
2-тапсырма.  Тӛменде  берілген  тәмсілді  оқып,  мазмұны  бойынша 
салынған  суретті  мұқият  қара.  Бақыттың  сыры  туралы  ӛз  ой-тұжырымыңды 
жаз. 
 
Бақыт сыры 
 
Бір саудагердің «мен бақытсызбын» дей беретін ұлы бар екен. Саудагер 
бақыттың  сыры  неде  екенін  үйреніп  келсін  деп  баласын  бір  данышпан  кісіге 
жіберіпті.  Жас  жігіт  данышпанның  үйіне  жеткенше  шӛл  даламен  40  күн 
жүріп,  соңында  бір  тӛбеге  шыққан  кезде  алыстан  зәулім  сарай  кӛріпті, 
данышпанның  үйі  сол  үлкен  сарай  екен.  Сарайға  жеткеннен  кейін 
данышпанмен  кездескісі  келетінін  айтыпты.  Қараса  адам  кӛп  екен,  жігіт 
кезеккке тұрып, ӛз кезегін күтіпті. Кезегі келіп, данышпанға жеткеннен кейін 
данышпаннан  бақыттың  сырын  білгісі  келетінін  айтыпты.  Данышпан  оған 
қазір  бақыттың  сырын  түсіндіретін  уақыты  жоқ  екенін  айтып,  оған  «сен 
қазір  2  сағаттай  мына  сарайды  аралап  шық,  сосын  келесің»  депті.  Кетерде 
қолына екі қасық беріп, ішіне май құйып беріпті. «Аралап жүрген кезде мына 
майды тӛгіп алма» депті.   
Жас  жігіт  қолына  қасықтарды  ұстап,  баспалдақпен  түсіп,  сарайдың 
ішін, сыртын аралап кетіпті. 2 сағаттан кейін данышпанға келіпті.  
Данышпан: Қалай, сарайды аралап. шықтың ба? 
Жігіт: Иә, жақсылап аралап шықтым, үлкен екен. 
Данышпан:  Үлкен  бӛлмедегі  кілемдер  әдемі  екен  бе?  Суреттер  қалай 
екен?  Бағбанымның  он  жыл  еңбектенген  бақшасын,  гүлдерді  кӛрдің  бе? 
Кітапханадағы кітаптарды қарадың ба? 
Жігіт  данышпанға  оларды  кӛрмегенін  мойындапты,  ӛйткені  жүрген 
кезде  қолында  ұстаған  қасықтағы  майды  тӛгіп  алмау  үшін  үнемі  соларды 
қарағанын айтыпты. Данышпан оған «Айналасын жақсы танымаған, білмеген 
адам,  айналасындағы  кереметтерді  кӛре  алмаған  адам  ешқашан  бақыттың 
сырын  түсіне  алмайды»  деп  қолындағы  қасықтарға  қайтадан  май  құйып, 
«Бар,  қайтадан  аралап  кел»  депті.  Жігіт  бұл  жолы  асықпай,  әр  нәрсені 
мұқият  қарап,  аралап  келіпті.  Кӛргендерін  данышпанға  келіп  баяндапты. 
Данышпан  «Жақсы,  ал  қасықтағы  май  қайда?»  деп  сұрапты.  Жігіт  қолына 
қараса, қасықтардағы май тӛгіліп қалған екен. 
Сол  кезде  данышпан  былай  депті:  «Дүниенің  барлық  кереметтерін 
тамашалап, оларды шын мағынасында кӛріп, қолыңдағы майды ұмытпағанда 
ғана бақыттың сырын ұға аласың». 
 
 
 
 
 
 
 

97 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

98 
 
 
БІЛІМДІ БЕКІТУГЕ АРНАЛҒАН ТЕСТІЛЕУ 
 
 
1-тест 
Әрбір ұлт тек ӛзінің тӛл мәдениеті арқылы ғана басқаға танылады. 
А) Қазіргі уақытта басқаларға танылу міндетті емес деп санаймын.  
Ә)  Келісемін,  әрбір  ұлт  тек  ӛзінің  тӛл  мәдениеті  арқылы  ғана  басқаға 
танылады. 
Б) Келіспеймін, басқаларға тӛл мәдениетсіз де танылуға болады.  
 
2-тест 
Жамбылдың «Ән- халық үні, оның шындығы, оның ойы мен сезімі» деген 
ойына пікірім: 
А)  Дұрыс  айтады,  ән-күй  халықтың  ӛмірімен  тығыз  байланысты,  ән-
халық ӛмірінің шежіресі іспеттес. 
Ә) Меніңше, қазіргі кӛптеген әндер туралы осы пікірді айтуға болмайды.  
Б) Ән арқылы ӛмір шындығын кӛрсету мүмкін емес. 
 
3- тест  
Шынайы  кӛшбасшы  қоғам  игілігі  үшін  риясыз  қызмет  етеді.  Сенің 
кӛзқарасың? 
А)  Ӛте  дұрыс,  шынайы  кӛшбасшы  қоғам  игілігі  үшін  риясыз  қызмет 
етеді. 
Ә) Жоқ, шынайы кӛшбасшы ең алдымен ӛз мүддесін ойлайды. 
Б) Мүмкін. Бірақ толықтай қосыла алмаймын. 
 
4- тест 
Елімізде  ӛнердің,  әдебиеттің  адамдарды,  халықтарды  біріктіруші  күші 
жӛніндегімпікірім: 
А) Жаһандану заманында ӛнер, әдебиет туралы сӛз қозғау мүмкін емес. 
Ә) Кӛпұлтты, кӛпконфессиялы елімізде ӛнер мен әдебиеттің ел бірлігін 
сақтап қалудағы маңызы зор.  
Б) Әр ұлт ӛзінің тӛл мәдениеті мен әдебиетін дамытса жетіп жатыр. 
 
5- тест 
Халық  ӛнерінің  бай  мұрасы  келешек  ұрпақ  тағдыры  үшін  қаншалықты 
маңызды деп санайсың? 
А) Ия, мұндай бай мұраны мұражайларда сақтау керек  
Ә) Келешек ұрпақ үшін ӛнердің басқа түрлері жеткілікті болады. 
Б) Әрине, ұлт ретінде сақталып қалу үшін келешек ұрпақ халық ӛнерін үйреніп, 
қорғауы тиіс. 
 
 

99 
 
ЖОБА КҤНДЕЛІГІ 
 
 «Табиғат-баға жетпес сый» жобасы бойынша атқарылған іс-шаралардың 
есебін жаз. 
 
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________ 

100 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Нұркеева С., Алиев Б.Ш., Бақаш Е. 
 
ӚЗІН-ӚЗІ ТАНУ 
 
Тетрадь для 6 класса общеобразовательной школы 
(на казахском языке) 
 
Суретшісі: Калачева А.О.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

101