94
1. Спорт дене тəрбиесінің құрамдас бөлігі жəне студенттерді
жеке тұлға ретінде қалыптастыру факторы
Бұрын жəне қазіргі студенттерінің дене тəрбиесінің
бағдарламасында спорт оның құрамдас бөлігі болып табылады.
Студенттердің спорттық əрекеті спорттық секцияларда,
спорттық оқу бөлімінде жəне жарыстарда жүзеге асырылады.
Жоғарғы оқу орнында дене тəрбиесін бағалаудың ен басты
белгілерімен студенттердің дене дайындылығы деңгейінің
динамикасы болып табылады. 6 кестеде əл-Фараби атындағы
Қазақ Ұлттық мемлекеттік университеті студенттерінің 4
жылдың бойында дене дайындылығы деңгейінің динамикасы
көрсетілген. Төрт жылдан кейін жоғарғы курстарда дене
тəрбиесі пəні өткізілмегеніне байланысты студенттердің дене
потенциалы
төмендейді.
Сонымен
қатар,
спортпен
шұғылданатын студенттердің ең соңғы курста да өзінің жоғарғы
дене дайындылығын сақтайды. Бұл факт оларға оқу жəне
өндірістік практикалардың бағдарламасын жақсы игеруге
мүмкіндік береді. Сонымен қатар олар еңбектің жоғарғы
кəсіптік тиімділігін көрсете алады.
Жоғарыда айтылып кеткендей, спортпен шұғылданатын
студенттердің жалпы оқу-тəрбиелік процеспен байланысы
болуы қажет. 8 кестеде студенттердің емтихан сессиясының
нəтижелері көрсетілген.
Ұсынылған
мысалдан
белсенді
түрінде
спортпен
шұғылданатын студенттердің сабаққа үлгерімі жоғары болып
тұр. Бұл жағдай олардың жақсы денсаулығымен, ой жүұмыс
қабілетін қамтамасыз ететін ағзаның негізгі жүйелердің
функционалдық дайындығымен анықталады. Сонымен қатар,
студент-спортшылар жинақталған, оқуға, демалысқа жəне
спортпен шұғылдануға жойылатын уақытты жөнімен таратуды
біледі.
95
Кесте 6 – Университет студенттерінің дене дайындылығы
динамикасының
статистикалық
мəліметтері
(Т.М.Досмухамбетов бойынша, 1997 ) (қыздар)
1975
жылы
1
курсқа
түскен
студенттер (157)
Оқудың
2
жылдан
кейін
(150)
Оқудың
4
жылдан
кейін
(120)
Бақы-
лау
сынақ-
тары
М
±m
±V
Мı
±mı ±Vı
М2
±m2 ±V2
100м
жүгіру,
сек
18,87 0,13 1,69 16,74 0,05 0,81 18,91 0,16 1,57
300м
жүгіру,
сек
72,81 0,69 8,67 67,54 0,43 7,09 71,98 0,56 7,57
Бір
орыннан
ұзын-
дыққа
секіру
м,см.
1,53 0,02 0,02 1,69 0,01 0,12
-
-
-
Кесте 7 – Университет студенттерінің (спортпен шұғылданатын,
n=92) дене дайындылығы динамикасының статистикалық
мəліметтері (Т.М.Досмухамбетов бойынша, 1997) (қыздар)
Бақылау
сынақтары
М3
±m3
±V3
t1
P1
t 2
P2
100 м
жүгіру, сек
14,5
0,11
1,0
15,3
<0,001 0,18
>0,05
300 м
жүгіру, сек
49,85 6,13
10,16 6,5
<0,001 0,94
>0,05
Бір
орыннан
ұзындыққа
секіру,
м,см.
2,13
0,02
0,21
7,25
<0,001 -
-
96
t1 P1 – оқуға түскен жəне екі жылдан кейінгі орташа нəти-
желерін салыстыру.
t2 P2 – төрт жылдан кейінгі орташа нəтижелерін салыстыру.
Кесте 8 - əл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық мемлекеттік
университеті студенттерінің 1976-1977 оқу жылындағы емтихан
сессияларының нəтижелері
Спортпен шұғылданатын
Спортпен
шұғылданатын
Көрсеткіштер
Универ-
ситет
бойынша
Спортшылар
(1 разряд )
Универ-
ситет
бойынша
Үлгерім (%)
91,04
100
92,7
99,2
Өте жақсы бағаға
тапсырғандар
13,6
10,24
15,02
8,6
Өте жақсы жəне
жақсы бағаға
тапсырғандар
36,6
48,4
34,8
51,0
Өте жақсы,
жақсы жəне
қанағаттанарлық
бағаға
тапсырғандар
38,7
35,6
43,1
33,4
Тек қанағатта-
нарлық бағаға
тапсырғандар
7,4
5,3
6,5
6,2
Қанағатта-
нарлықсыз
бағаға
тап-
сырғандар
А) 1 пəнінен
Б) 2 пəнінен
В) 3 жəне одан
көп
6,5
1,1
0,5
-
-
-
5,2
1,1
0,5
0,8
-
-
97
2. Студенттік спортты жетілдірудің ұйымдастыру
аспектілері
Ғылыми-əдістемелік
əдебиеттерге
жəне
жоғары
оқу
орындарындағы пайда болған тəжірибесіне сүйене отырып
студенттік спортты жетілдірудің ұйымдастыру аспектілеріне
келесілер жатады.
А) Студенттердің ірі жарыстарға қатысуы.
Қазіргі танда əлемде студенттік спорттың жетістіктерің
бағалайтын ең ірі жарыстар – бұл бүкілəлемдік универсиадалар.
ССРО студенттік командалардың құрамында Қазақ дене
шынықтыру институтының студенттерінен басқа да жоғары оқу
орындарының өкілдері болды (əл-Фараби атындағы Қазақ
Ұлттық мемлекеттік университеті, К.Сатпаев атындағы Қазақ
политехникалық институты, Қарағанды жəне Усть-Каменогорск
педагогикалық институттардың жəне басқалары). Мысалы,
Европалық чемпиондардың кубогін жеңіп алған «Буревестник»
деген ерлер волейболдық командасының құрамында негізінен
Қазақ политехникалық институтының студенттері болды, ал
«Университет»
деген
қыздар
баскетбол
командасының
құрамында негізінен Қазақ Ұлттық мемлекеттік университетінің
студенттері болды.
Қазіргі танда ірі университеттерде студенттік спортқа қөңіл
бөлуде. Мысал ретінде, Н.Б.Сағымбаевтың мақаласында
көрсетілген М.Тынышбаев атындағы Қазақ көлік жəне
коммуникациялар академиясында дене тəрбиесін оқудан тыс
уықытта ұйымдастыру мақсатында құрылған спорт клубының
жұмысы бола алады.
Екі жылда бір рет өтетін Бүкілқазақстандық Универсиада
нəтижесі арқылы ҚР Білім жəне Ғылым Министрлігі жоғары оқу
орындарының спорттық жұмысын бағалайды (кесте 9).
9 кестеден көрініп тұр, жыл сайын академияда жетістіктер
жоғарлауда.
Студенттердің ірі жарыстарға қатысуы бірнеше маңызды
факторларды қамтамасыз етеді. Біріншіден, бұл жоғарғы оқу
орнының
рейтингін
көтереді.
Екіншіден,
студенттердің
арасында
спортқа
тартуды
үгіт-насихаттау
жұмыстарын
жүргізуге көмектеседі.
Достарыңызбен бөлісу: |
