ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

 деп атады. Оның 

үстіне,  И.Кант  бұл  априорлық  ұстанымды  адамның  табиғи  сезімдік 

бейімділіктерінен  қатаң  қорғаштады.  Оның  пікірінше,  іс-әрекет 

қатаң бұйрық талаптарына құрметпен қарай отырып жасалғанда ғана 

моральдық болмақ. Осындай шектен шыққан ригоризм (салқынқанды 

пайымдылық) ол максиманы нақты өмірде іс жүзіне аспайтын етеді.

XX  ғасырда  Батыс  ойшылдары 

  идея-

  идеясын  (А.Швейцер)  ұсынды.  Осындай 

қырынан  алғанда,  адамның  мәнге  ие  күштерін  ашып  көрсетуге  се-

беп болатын «Жақсылық», «Игілік» мәселесі өмір қуанышын сезінуге 

жеткізсе, ал «Жамандық» адамның гүлденуіне, оның таланттары мен 

дарындарының ашылуына кедергі келтіреді, күнәһарлық – ол адамның 

өзі үшін жауапкершілігінің болмауы (Э.Фромм).

Адам  –  өмірдің  ең  жоғарғы  мәні.  Бірақ  өмірдің  өзі  Жердің  үстіңгі 

бетінде  болып  жататын  биологиялық,  психологиялық,  жан-дүниелік 

және рухани үдерістерді қамтиды. Бұл – бірегей ғаламдық оқиға. Сон-

дықтан  «Жақсылық»  –  адамның  ғана  емес,  өмірдің  барлық  форма-

ларының  сақталуы  және  ізгілікке  айналуы  болса,  ал  «Жамандық»  –

өмір формаларын қорлау және құрту (А.Швейцер). 

Мүмкін,  бұл  идеялар  болашақ  моральдың  негізіне  айналар.  Оны 

уақыт көрсетеді.