ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

жүктеу 2,22 Mb.

Pdf просмотр

бет	537/660
Дата	19.04.2022
өлшемі	2,22 Mb.
	#38219

1 ... 533 534 535 536 537 538 539 540 ... 660

ғылым тарихы мен философиясы

адамгершілікті санасын

қалыптастыруға қатысуы керек.

Күннен-күнге күрделеніп келе жатқан бүгінгі қоғамда ғалымдардың

сарапшы

немесе

кеңесші

ретіндегі маңызы артып келеді. Бұл мем-

лекет деңгейінде қабылданатын: әлеуметтік, саяси, экономикалық,

халықшаруашылықтық тағдыршешті шешімдермен тығыз байланыс-

ты. Өкінішке қарай, көптеген жылдар бойы әртүрлі деңгейдегі тех-

нократизм вирусына шалдыққан мемлекеттік шенеуніктер маңызды

шешімдерді қоғамда болып жатқан күрделі, кейде қарама-қайшы

үдерістерді өздері қалай түсініп, қабылдайтындықтарына сүйене

отырып қабылдаған. Кейінгі жылдары ғана істің беті түзеліп келеді.

Ақырында, шенеуніктер заңдардың және қабылданатын бір немесе

басқа  мемлекеттік  шешімдердің  сапасына  сол  саламен  айналысатын

кәсіби  мамандардың,  сол  саланы  зерттеуші  ғалымдардың  жоғарғы

деңгейдегі  билеушілермен  біріге  отырып  жұмсаған  күш-жігерлері

арқылы ғана қол жеткізуге болатынын

түсіне бастағандай.

Ғылым жетістіктерін жұртшылық арасында насихаттау да

ғалымдардың бірінші кезектегі міндеті болып табылады неме-

се, Д.И.Писаревтің сөзімен айтқанда, «ғылымды көпшілікке тара-

357

ту – аса маңызды әлемдік міндет». Әлбетте, бұл – адамнан арнайы

дайындықты және ерекше дарынды талап ететін үлкен іс. Қарапайым

адамдар ғалымдардан өзгеше бір ғажап жаңалықты күтеді. Егер

ғылыми мағлұмат жай адамдардың түсініп қабылдауына қиын болса,

олар оған қызығушылығын жоғалтады, дәл солай, егер мәселені тым

қарабайырландырып жіберсек, сондай нәтиже аламыз. Сондықтан

бұндай жағдайда «біреуден ілгері, біреуден кейін» болу маңыздырақ.

Мәселенің тағы бұқаралық ақпарат құралына байланысты екінші

жағы бар. Мәселе мынада: журналистер ғалымдардан құлақ түргізіп,

елең еткізетін жаңалық күтеді, егер ғалымдар арасында дау-дамай

туса немесе ұрыс-керіс шықса, тіпті жақсы. Көпшілік жағдайларда

олар күтпеген жаңалық әсерін алу үшін, ғалымдардан бір немесе басқа

ғылыми ақпаратты қарапайым тілмен түсіндіріп беруді талап етеді.

Дәл осы жерде әртүрлі моральдық-этикалық қарама-қайшылықтар ту-

ады. Мысалы, бір немесе басқа ғалым қол жеткізген ғылыми нәтиже

сараптамадан өтуге тиіс, содан кейін ғана жариялауға жатады. Бірақ

кейбір журналистер күтпеген жаңалықты іздеп, әлі сараптамадан не-

месе алынған нәтижелердің сынағынан өтпеген материалдарды жария-

лап жібереді.

Нәтижесінде, газеттер мен журналдардың беттерінен, радио мен те-

левидение бойынша қатерлі ісіктерді емдеп жазатын «ғажап дәрілер»,

жұздыздар жүйесінің басқа бөліктерінен ұшып келген «тәрелкелер»,

«жаңаландырылған» азық-түліктер туралы және көптеген басқа

жаңалықтарды оқимыз және естиміз. Журналистердің бұндай

әрекеттері адамдарды ағартудың орнына, негізсіз үміттенуге немесе

үрейленуге әкеліп соқтырады.

Алдында айтып өткеніміздей, бүгінгі күні қоғамдық санада

ғалымдардың беделі аса жоғары емес. Олай болса, ғалымдар ғылым

жетістіктерін жұртшылық арасында кең насихаттауға және сол арқылы

қоғамдағы өзінің мәртебесінің өзгеруіне және көтерілуіне жетуге

тырысуға тиіс. Алайда бұл іс әртүрлі тосын жаңалықтарды жария-

лауды емес, тер төге еңбектенуді қажет етеді.

358

жүктеу 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 533 534 535 536 537 538 539 540 ... 660