«бостандық – санамен түйсінген қажеттілік»

 – 

игілік  – 

Ал  егер  Құдайдың  Табиғат  екенін  еске  түсірсек,  онда 

адамның  қоршаған  дүниені 

танып  білудегі

  қиын  да  азапты  жолы 

оның бойында 

бақыт

 сезімін оятады, ал бұл – ең жоғарғы 

.

Өзінің 

  Б.Спиноза  әркімнің  өз-өзін 

сақтауға  ұмтылуы  қоғамның  пайда  болуына  себепші  болады  деп  са-

найды. Ал мемлекет, Т.Гоббс ойлағандай, «келісім-шарт күшінен» емес, 

адамдардың  алуан  түрлі  қажеттіліктерін  қанағаттандыру  қажеттігі 

нәтижесінде еңбекті бөлу арқылы пайда болады.

Қоғамның  рухани  өмірі  туралы  айтқанда,  Б.Спиноза  діннің 

маңызын тым төмен бағалайды. Библия қарама-қайшылықтарға толы, 

бұны аталған құжаттың Құдайдан түскендігі емес, адам тудырғаны-ақ 

растайды. Діни сенімнің пайда болуының себебі қарапайым да білімсіз 

адамдардың  Табиғаттың  дүлей  күштері  алдындағы  қорқынышы  бо-

лып табылады. Мысалы, келешектегі өлімнен қорқуды айтуға болады. 

Адам алдын ала қандай әрекеттерге барса да, одан қашып құтыла ал-

майды. Сондықтан өлімнен қорқу – босқа құртқан уақытпен тең. Бұл – 

адам  құлдығының  бір  түрі.  Оның  орнына  адам  барлық  күш-қайраты 

мен  қабілетін  өмірлік  мәселелерді  шешуге  бағыттауға  тиіс.  Адамның 

қуаныш  пен  мазасыздыққа,  күйзеліс  пен  мұңға  толы  өмірі  –  бұл 

шексіз Әлемнің кішкентай ғана бір бөлшегі. Осындай көзқарас адамға 

жұбаныш пен тыныштық әкеледі.