ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

«сақтықтан гөрі, батылдық қажет»

1 ... 177 178 179 180 181 182 183 184 ... 660

ғылым тарихы мен философиясы

«сақтықтан гөрі, батылдық қажет»

, өйткені фортуна – ол әйел,

онымен ортақ тіл табысу үшін, ара-тұра оны сабап алу керек, себебі

ол жастардың құрбысы болғандықтан, олар оны көп ойланбастан өз

жақтарына тартып, өздеріне бағындырып алады. Фортуна жайында ол

осылай жеткілікті дәрежеде бейнелеп айтып отыр.

Адамның алдына қойған мақсаттарын іске асыруға бағытталған ба-

тыл да тиімді іс-әрекеттерін Н.Макиавелли

вирту

(лат. – virtu – ай-

бын, ерлік) деген сөзбен атайды. Бірақ әрбір адам ерлікке – айбынды

әрекетке қабілетті емес қой. Жай адамдар, әдетте, «ортадағы жолды»

ұстанады. Ал бұл айтарлықтай бір нәтижеге жеткізе қоймайды. Та-

рихи тұлғалар ғана вирту әрекетке қабілетті: олар алдарына әлдебір

ұлы мақсаттарды қойып, соған өздерінің бар білімдерін, күштерін,

116

ерік-жігерін, табандылығын бағындырады. Алайда барлығы да та-

рихи тұлғаның айбыны мен табандылығына байланысты емес. Бұл

қызметтің «заман қажеттіліктерімен» сәйкес болуы қажет.

Сонымен, адам – азат, айбынды, күш-қуаты мол, істің мән-жайын

біліп әрекет ететін тіршілік иесі. Ол өзінің алдына қойған мақсаттарын

іс жүзіне асыра алады. Н.Макиавеллидің нақ осы идеялары Батыс

адамының жанына жағып, оның ақыл-ой қасиеттеріне айналды.

Бірақ тарихта Н.Макиавелли, негізінен, саясат туралы ой-

пікірлерімен қалды. Ал бұл кездейсоқтық емес, өйткені сол уақытта

феодалдық саяси жүйенің әлсіреуі орын алып, капиталистік қатынастар

қалыптаса бастаған. Егер оған дейін саясат діннің қолдауында бо-

лып келсе, енді оның шешімдерін тиісті мораль ақтайтын болды,

жалпы алғанда, саясат аристократияның ісі еді, ал енді жағдай күрт

өзгерді. Кедейлерден шығып, азғантай уақыт ішінде байып кеткен

адамдар билікке ұмтылды. Осындай жағдайда

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 177 178 179 180 181 182 183 184 ... 660