ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

 сақтауға және көбейтуге 

деген  ұмтылыс.  «Адам  өзінің  меншігінен  айырылғаннан  гөрі,  әкесін 

біреудің  өлтіргенін  оңай  кешіреді»,  –  деп  сендіреді  ол.  Меншік  иеле-

ну  сезімінен  кейінгі  екінші  орында  адамның  «атақ-абырой»,  «сый-

құрмет» сияқты қасиеттері тұрады.

Адамды осылай түсінуді жан-жақты ете отырып, ол антика дәуірінің 

тарихына осы көзқарастар тұрғысынан талдау жасайды. Нәтижесінде, 

Н.Макиавелли  адамның  мәні  туралы  тым  көңілсіз  қорытындыларға 

келеді.  Оның  ойынша,  адам  туралы,  жалпы,  мынаны  айтуға  болады: 

олар  қатыгез  және  тұрақсыз,  алдауға  және  екіжүзділікке  бейім,  кез 

келген қауіп-қатерден безіп кетеді, оңай олжаға ұмтылады.

Адам  табиғатының  түзелмейтін  өзімшілдігі  асқан  қажеттілікпен 

мемлекеттің  және  оның  әртүрлі  институттарының  пайда  болуына 

келтіреді. Мемлекеттік билік пен күш қана адамдарға бірлесе өмір сүру 

нормаларын бере және басқа да игіліктерді көрсете отырып, олардың 

өзімшіл  пиғылдарына  тосқауыл  қоя  алады.  Сөйтіп,  Макиавелли  бо-

йынша, мемлекет адамдардың іс-әрекеттерінің нәтижесінде пайда бо-

лады, ал бұған Құдайдың еш қатысы жоқ.

Н.Макиавеллидің  пікірінше,  христиан  діні  бастапқы  мақсат-

мұраттарынан айтарлықтай ауытқыған. Шіркеу қызметшілері Папаның 

өзімен  бірігіп  алып,  сыбайласқан  жемқорлық,  халықты  алдау  жолы-

на  түскен.  Христиан  дінінің  екінші  бір  осалдығын  ойшыл  ол  діннің 

белсенді,  күш-қайраты  мол  адамдарды  емес,  керісінше,  басылып-

жаншылған, өмірге құштарлығын жоғалтқан әлсіз адамдарды ізгілікті 

115

және қасиетті деп санайтындығынан көреді. Азап шеккен, барлығына 

да бас шұлғып келісе беретін құлықты адам ғана болашақтағы, жерден 

тыс жұмаққа лайық. Бұл, Н.Макиавеллидің пікірінше, тоқырауға және 

кері  кетуге  әкеліп  соқтырады.  Кейіннен,  енді  XX  ғасырда,  Ф.Ницше 

христиандықтың  моральдық  нормаларын  Н.Макиавелли  рухында 

сынап-мінеуді жалғастырды.

Н.Макиавелли көпқұдайлық орын алған, адамдардың белсенділігі, 

батырлығы мен өмірге құштарлығы нағыз адамдық құндылықтар бо-

лып  саналған  Италияның  ерте  тарихындағы  сол  бір  кезеңге  ерекше 

ілтипатпен қарайды.

Соған қарамастан, оның ойынша, дін қажет: бақытсыз, азып-тозған 

адамдар  одан  рухани  қолдау  көріп,  тағдыр  салған  қиындықтарды 

көтере  алады.  Ойшылдың  пікірінше,  дін  болмаса,  мемлекет  қоғамда 

тәртіп орната алмайды.

Қайта өрлеу дәуірінің көпшілік ойшылдары сияқты, Н.Макиавелли 

де өмірге белсенді көзқарасты жақтайды. Бұл жерде өз көзқарастарын 

негіздеу үшін, ол 

жүктеу 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: